Sprawa C‑502/19
Postępowanie karne
przeciwko
Oriolowi Junquerasowi Viesowi,
(Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunal Supremo)
Wyrok (wielka izba) z dnia 19 grudnia 2019 r.
Odesłanie prejudycjalne – Postępowanie w trybie przyspieszonym – Prawo instytucjonalne – Obywatel Unii Europejskiej, który będąc tymczasowo aresztowany w postępowaniu karnym, został wybrany do Parlamentu Europejskiego – Artykuł 14 TUE – Pojęcie „członka Parlamentu Europejskiego” – Artykuł 343 TFUE – Immunitety niezbędne do wykonywania zadań Unii – Protokół (nr 7) w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej – Artykuł 9 – Immunitety przysługujące członkom Parlamentu Europejskiego – Immunitet dotyczący podróży – Immunitety w okresie sesji – Podmiotowy, czasowy i przedmiotowy zakres stosowania różnych immunitetów – Uchylenie immunitetu przez Parlament Europejski – Wniosek sądu krajowego o uchylenie immunitetu – Akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich – Artykuł 5 – Mandat – Artykuł 8 – Procedura wyborcza – Artykuł 12 – Weryfikacja mandatów członków Parlamentu Europejskiego po oficjalnym ogłoszeniu wyników wyborów – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Artykuł 39 ust. 2 – Wybór członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, w głosowaniu wolnym i tajnym – Prawo kandydowania
1. Pytania prejudycjalne – Postępowanie prejudycjalne w trybie przyspieszonym – Przesłanki – Okoliczności uzasadniające szybkie rozpatrzenie – Wniosek o wykładnię złożony w kontekście postępowania odwoławczego dotyczącego zasadności orzeczenia odmawiającego uchylenia środka w postaci tymczasowego aresztowania – Dopuszczalność zastosowania tego postępowania
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 23 a; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 105 § 1)
(zob. pkt 43–45)
2. Pytania prejudycjalne – Dopuszczalność – Granice – Pytania pozbawione w sposób oczywisty znaczenia dla sprawy i pytania hipotetyczne zadane w kontekście wykluczającym użyteczną odpowiedź – Spór w postępowaniu głównym dotyczący środka w postaci tymczasowego aresztowania – Wyrok skazujący, który zapadł po wystąpieniu z odesłaniem prejudycjalnym – Brak wpływu
(art. 267 TFUE)
(zob. pkt 51–59)
3. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Pojęcie – Status uzyskany na podstawie faktu oficjalnego ogłoszenia wyników wyborów i od tej chwili
(art. 343 TFUE; akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, art. 6; protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 9)
(por. pkt 62, 42, 75–77)
4. Parlament Europejski – Wybory – Kompetencje państw członkowskich – Procedura wyborcza i oficjalne ogłoszenie wyników wyborów – Granice
(art. 2, 10 ust. 1, art. 14 ust. 3 TUE; art. 223 ust. 1 TFUE; akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, art. 8, 12)
(zob. pkt 63–69)
5. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet w okresie sesji – Immunitet związany ze statusem członka – Zakres czasowy – Immunitet mający zastosowanie w okresie trwania sesji Parlamentu Europejskiego oraz mandatu członków danej kadencji
(akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, art. 6; protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 9 akapit pierwszy)
(zob. pkt 74,77, 78)
6. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet dotyczący podróży – Immunitet związany ze statusem członka – Zakres czasowy – Immunitet mający zastosowanie od chwili ogłoszenia wyników wyborów
(akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, art. 6; protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 9 akapit drugi)
(zob. pkt 79–81, 85–87)
7. Przywileje i immunitety Unii Europejskiej – Członkowie Parlamentu Europejskiego – Immunitet dotyczący podróży – Zakres przedmiotowy – Udział w sesji inauguracyjnej Parlamentu Europejskiego – Włączenie – Środek w postaci tymczasowego aresztowania zastosowany przed oficjalnym ogłoszeniem wyników wyborów – Utrzymanie uzależnione od wniosku o uchylenie immunitetu
(akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, art. 6; protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, art. 9 akapit drugi i trzeci)
(zob. pkt 87–92)
Streszczenie
Osoba wybrana do Parlamentu Europejskiego uzyskuje status członka tej instytucji od oficjalnego ogłoszenia wyników wyborów i od tej chwili korzysta z immunitetów związanych z tym statusem
W orzeczeniu prejudycjalnym Junqueras Vies (C‑502/19), wydanym w dniu 19 grudnia 2019 r., Trybunał w składzie wielkiej izby uściślił podmiotowy, czasowy i przedmiotowy zakres immunitetów przyznanych członkom Parlamentu Europejskiego(1).
W sprawie tej Tribunal Supremo (sąd najwyższy, Hiszpania) zwrócił się do Trybunału z kilkoma pytaniami dotyczącymi wykładni art. 9 protokołu. Pytania te zostały przedłożone kontekście złożonego przez polityka wybranego do Parlamentu Europejskiego w wyborach z dnia 26 maja 2019 r. odwołania od postanowienia odmawiającego mu nadzwyczajnego zezwolenia na opuszczenie aresztu. Został on tymczasowo aresztowany przed tymi wyborami w prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu karnym z powodu jego udziału w organizowaniu referendum w sprawie samostanowienia, przeprowadzonego w Katalonii w dniu 1 października 2017 r. Wystąpił on o to zezwolenie, by móc dopełnić formalności wymaganej prawem hiszpańskim w następstwie ogłoszenia wyników wyborów, mianowicie formalności polegającej na złożeniu przed centralną komisją wyborczą ślubowania wierności hiszpańskiej konstytucji, następnie zaś udać się do Parlamentu Europejskiego w celu wzięcia udziału w sesji inauguracyjnej nowej kadencji. Po skierowaniu do Trybunału pytań prejudycjalnych Tribunal Supremo, w dniu 14 października 2019 r., skazał zainteresowanego na karę trzynastu lat pozbawienia a także na karę pozbawienia praw publicznych w tym samym wymiarze.
Trybunał orzekł, po pierwsze, że osoba wybrana do Parlamentu uzyskuje status członka Parlamentu na podstawie faktu oficjalnego ogłoszenia wyników wyborów dokonanego przez państwa członkowskie i od tej chwili, w związku z czym korzysta z immunitetów gwarantowanych w art. 9 protokołu.
W tej kwestii Trybunał zauważył, że o ile procedura wyborcza i ogłoszenie wyników co do zasady, zgodnie z art. 8 i 12 aktu wyborczego z 1976 r.(2), podlegają przepisom krajowym, o tyle wybór członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich, w głosowaniu wolnym i tajnym(3) stanowi wyraz konstytucyjnej zasady demokracji przedstawicielskiej, której zakres definiuje samo prawo Unii. I tak z traktatów oraz z aktu wyborczego z 1976 r. wynika, że status członka Parlamentu Europejskiego jest rezultatem samego wyboru zainteresowanego i zostaje przez niego uzyskany na podstawie faktu oficjalnego ogłoszenia wyników przez państwa członkowskie. Ponadto z art. 343 TFUE wynika, że Unia, a zatem jej instytucje i ich członkowie, powinni korzystać z immunitetów niezbędnych do wykonywania ich zadań.
Po drugie Trybunał orzekł, że osobom, które – jak O. Junqueras Vies – zostały wybrane do Parlamentu Europejskiego, od chwili ogłoszenia wyników przysługuje immunitet dotyczący podróży, związany z ich statusem członka i przewidziany w art. 9 akapit drugi protokołu. Celem tego immunitetu jest umożliwienie im w szczególności udania się na inauguracyjną sesję nowej kadencji Parlamentu Europejskiego i wzięcia w niej udziału. W odróżnieniu bowiem od immunitetu w okresie sesji, przewidzianego w akapicie pierwszym, który przysługuje im od otwarcia tej sesji i przez cały okres sesji Parlamentu Europejskiego, immunitet dotyczący podróży obejmuje również przemieszczanie się członków do miejsca posiedzenia Parlamentu Europejskiego, w tym na pierwsze posiedzenie.
W tej kwestii Trybunał przypomniał, że cele immunitetów przewidzianych w protokole polegają na zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania i niezależności instytucji. W tym kontekście immunitet dotyczący podróży, o którym mowa w art. 9 akapit drugi protokołu, czyni skutecznym prawo do kandydowania gwarantowane w art. 39 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej poprzez umożliwienie każdemu członkowi, od chwili ogłoszenia jego wyboru i niezależnie od tego, czy dopełnił ewentualnych formalności przewidzianych w prawie krajowym, udziału w inauguracyjnej sesji Parlamentu Europejskiego, a utrudnianie jego przemieszczenia się nie jest możliwe.
Po trzecie i ostatnie Trybunał orzekł, że korzystanie z immunitetu dotyczącego podróży gwarantowanego każdemu członkowi Parlamentu Europejskiego oznacza konieczność uchylenia każdego środka w postaci tymczasowego aresztowania, który mógł być zastosowany przed ogłoszeniem jego wyboru, w celu umożliwienia mu udania się na inauguracyjną sesję Parlamentu Europejskiego i wzięcia w niej udziału. W związku z tym, gdyby właściwy sąd krajowy uznał za konieczne utrzymanie takiego środka, powinien jak najszybciej zwrócić się do Parlamentu Europejskiego z wnioskiem o uchylenie tego immunitetu na podstawie art. 9 akapit trzeci tego protokołu.