WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(trzecia izba)
z dnia 24 lutego 2010 r.
Sprawa F-89/08
P
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu
Służba publiczna – Personel tymczasowy – Parlament Europejski – Zwolnienie – Utrata zaufania
Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 236 WE i art. 152 EWEA, w której skarżąca żąda: po pierwsze, stwierdzenia nieważności decyzji Parlamentu z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie rozwiązania z nią umowy o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, po drugie, przywrócenia jej do pracy z mocą wsteczną, po trzecie, wypłaty wynagrodzenia począwszy od dnia 15 lipca 2008 r., po czwarte, wypłaty zadośćuczynienia za krzywdę i uszczerbek na karierze, jakich jej zdaniem doznała z powodu decyzji o zwolnieniu, oraz po piąte, obciążenia Parlamentu kosztami postępowania.
Orzeczenie: Skarga zostaje oddalona. Każda ze stron pokrywa własne koszty.
Streszczenie
1. Urzędnicy – Personel tymczasowy – Personel tymczasowy objęty zakresem art. 2 lit. c) warunków zatrudnienia innych pracowników – Członek personelu tymczasowego zatrudniony w grupie politycznej Parlamentu
(warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. c))
2. Urzędnicy – Personel tymczasowy – Personel tymczasowy objęty zakresem art. 2 lit. c) warunków zatrudnienia innych pracowników – Członek personelu tymczasowego zatrudniony w grupie politycznej Parlamentu
(warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. c))
3. Urzędnicy – Personel tymczasowy – Decyzja o zwolnieniu – Obowiązek uzasadnienia – Zakres
(regulamin pracowniczy, art. 25 akapit drugi, art. 90 ust. 2; warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. c))
4. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie
5. Urzędnicy – Obowiązek staranności ciążący na administracji – Zakres – Granice
(warunki zatrudnienia innych pracowników, art. 2 lit. c))
6. Urzędnicy – Skarga – Przedmiot – Nakaz dla administracji – Niedopuszczalność
(art. 233 WE; regulamin pracowniczy, art. 91)
1. Poszanowanie prawa do obrony w każdym postępowaniu wszczętym w stosunku do danej osoby i mogącym zakończyć się wydaniem aktu dla niej niekorzystnego stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego i należy je zapewnić nawet wtedy, gdy brak jest jakichkolwiek uregulowań dotyczących trybu danego postępowania. Zgodnie z tą zasadą zainteresowany powinien przed wydaniem dotyczącej go decyzji mieć możliwość przedstawienia w skuteczny sposób swego stanowiska w kwestii prawdziwości i znaczenia faktów i okoliczności, na podstawie których wydana została decyzja.
Jednakże nie można skutecznie podnosić zarzutu naruszenia prawa do obrony w odniesieniu do decyzji w sprawie zakończenia oddelegowania urzędnika do grupy politycznej Parlamentu. Ze względu na specyficzny charakter obowiązków wykonywanych w grupie politycznej i na konieczność utrzymania w takim środowisku politycznym stosunków wzajemnego zaufania pomiędzy tą grupą a urzędnikami do niej oddelegowanymi nie ma bowiem obowiązku wysłuchania zainteresowanego przed wydaniem decyzji o zakończeniu pełnienia funkcji.
Wyjątek ten znajduje zastosowanie za każdym razem, gdy występuje konieczność utrzymania „stosunków zaufania”, czyli względem wszystkich członków personelu tymczasowego zatrudnionych na podstawie art. 2 lit. c) warunków zatrudnienia innych pracowników – ponieważ wzajemne zaufanie stanowi zasadniczy element umów personelu tymczasowego wymienionego w tym przepisie – jeśli zostaje z nimi rozwiązana umowa z uwagi na zerwanie związku zaufania. Tym samym wydanie decyzji w sprawie rozwiązania zawartej w oparciu o art. 2 lit. c) warunków zatrudnienia innych pracowników umowy ze względu na zerwanie stosunku zaufania nie wymaga uprzedniego wysłuchania zainteresowanego.
(zob. pkt 29–33)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa 44/69 Buchler przeciwko Komisji, 15 lipca 1970 r., Rec. s. 733, pkt 9; sprawa 234/84 Belgia przeciwko Komisji, 10 lipca 1986 r., Rec. s. 2263, pkt 27; sprawa C‑458/98 P Industrie des poudres sphériques przeciwko Radzie, 3 października 2000 r., Rec. s. I‑8147, pkt 99; sprawa C‑288/96 Niemcy przeciwko Komisji, 5 października 2000 r., Rec. s. I‑8237, pkt 99; sprawa C‑111/02 P Parlament przeciwko Reynoldsowi, 29 kwietnia 2004 r., Rec. s. I‑5475, pkt 50–60; sprawa C‑344/05 P Komisja przeciwko De Bry’emu, 9 listopada 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑10915, pkt 37
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑45/90 Speybrouck przeciwko Parlamentowi, 28 stycznia 1992 r., Rec. s II‑33, pkt 94; sprawa T‑406/04 Bonnet przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, 17 października 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑213, II‑A‑2‑1097, pkt 79
2. Zgodnie z art. 4 decyzji Prezydium Parlamentu z dnia 3 maja 2004 r. w sprawie przeniesienia kompetencji organu powołującego i organu upoważnionego do zawierania umów zatrudnienia, w brzmieniu zmienionym decyzją tego Prezydium z dnia 26 października 2004 r., w odniesieniu do posłów niezrzeszonych funkcje organu upoważnionego do zawierania umów z personelem tymczasowym określonym w art. 2 lit. c) warunków zatrudnienia innych pracowników i zatrudnionym w celu wykonywania zadań dla tych posłów sprawuje sekretarz generalny Parlamentu. W rezultacie to sekretarz generalny Parlamentu jest właściwy w zakresie wydania decyzji o zwolnieniu członka personelu tymczasowego sprawującego obowiązki w gabinetach posłów niezrzeszonych. Jednakże grupom politycznym przysługuje uznanie w zakresie wyboru współpracowników, jakich pragną zatrudnić celem tymczasowego wykonywania zadań w ich gabinetach, jak również w zakresie zakończenia ich zatrudnienia.
Jeśli chodzi o posłów niezrzeszonych, będących parlamentarzystami, którzy nie byli w stanie stworzyć grupy politycznej, pracownik administracyjny, „koordynator posłów niezrzeszonych”, pełni funkcję łącznika między posłami niezrzeszonymi, jak również pomiędzy posłami niezrzeszonymi a innymi grupami politycznymi czy służbami administracyjnymi Parlamentu. Koordynator ten zarządza również wspólnymi zasobami udostępnionymi posłom niezrzeszonym i powinien zapewnić, tym samym, stosowanie warunków zatrudnienia innych pracowników w odniesieniu do personelu tymczasowego zatrudnionego przez tych posłów.
Rozpatrywany personel tymczasowy sprawuje głównie swe obowiązki dla jednego tylko posła, który jest ich bezpośrednim przełożonym administracyjnym. Ten poseł podpisuje między innymi delegacje służbowe. W rezultacie, o ile w praktyce, celem zapewnienia bieżącego administracyjnego funkcjonowania „grupy” posłów niezrzeszonych członek personelu tymczasowego wykonuje zadania dotyczące innych posłów niezrzeszonych aniżeli jego wyłączny bezpośredni przełożony administracyjny, o tyle ten przełożony pozostaje osobą, względem której powinna istnieć więź zaufania. Tym samym, jeśli więź zaufania pomiędzy bezpośrednim przełożonym administracyjnym pracownika a tym pracownikiem zostanie zerwana, koordynator posłów niezrzeszonych przekazuje sekretarzowi generalnemu Parlamentu wniosek o zwolnienie, a sekretarz generalny Parlamentu wydaje na podstawie tego wniosku decyzję o zwolnieniu. Nie można stwierdzić nieważności omawianej decyzji – w zakresie, w jakim opiera się ona na utracie zaufania bezpośredniego przełożonego administracyjnego pracownika – wyłącznie z tego powodu, że utrata zaufania dotyczy tylko jednego z posłów niezrzeszonych.
(zob. pkt 39–43, 45, 46)
Odesłanie:
Trybunał: ww. sprawa Parlament przeciwko Reynoldsowi, pkt 50
3. Żaden wzgląd o charakterze nadrzędnym nie pozwala na wykluczenie członków personelu tymczasowego z ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem, w szczególności w sytuacji, gdy związani są oni umową na czas nieokreślony lub gdy – związani umową na czas określony – zwalniani są przed upływem czasu, na który została ona zawarta. Tymczasem dla zagwarantowania odpowiedniej w tym celu ochrony należy z jednej strony umożliwić zainteresowanym upewnienie się, czy nie ucierpiały oraz czy nie zostały naruszone ich słuszne interesy, oraz umożliwić ocenę celowości wniesienia sprawy do sądu, z drugiej zaś – umożliwić temu ostatniemu dokonanie kontroli sądowej, co sprowadza się do uznania istnienia obowiązku uzasadnienia spoczywającego na właściwym organie.
Gdy wydana zostaje decyzja o zwolnieniu z powodu utraty zaufania, zainteresowanemu nie przysługują gwarancje proceduralne, takie jak prawo bycia wysłuchanym podczas postępowania administracyjnego. W rezultacie obowiązek uzasadnienia i jego przestrzeganie przez administrację stanowią jedyną gwarancję umożliwiającą zainteresowanemu, przynajmniej po wydaniu decyzji dla niego niekorzystnej, skuteczne skorzystanie z pozostających w jego dyspozycji środków zaskarżenia w celu zakwestionowania zgodności z prawem takiej decyzji.
Jednakże zerwanie więzi zaufania, czyli stosunku o charakterze osobistym, niekoniecznie opiera się na obiektywnych okolicznościach. Tym samym, samo stwierdzenie zerwania więzi zaufania może wystarczyć do uzasadnienia wydania decyzji o zwolnieniu. W związku z tym, jeśli decyzja o zwolnieniu opiera się jedynie na takim stwierdzeniu, wymóg uściślenia w zakresie przedstawienia w uzasadnieniu decyzji okoliczności faktycznych ukazujących lub uzasadniających to zerwanie zaufania może być jedynie ograniczony.
Niemniej jednak w szczególności w odniesieniu do członków personelu tymczasowego zatrudnionych przez niezrzeszonych posłów Parlamentu uzasadnienie decyzji o zwolnieniu z powodu utraty zaufania winno bezwzględnie być wystarczająco dokładne, jeśli chodzi o osobę, z którą zerwany został związek zaufania. Rozpatrywany pracownik może bowiem tym samym upewnić się, że decyzja dotyczy jego bezpośredniego przełożonego administracyjnego, czyli posła niezrzeszonego, z którym powinna istnieć więź zaufania.
Nie jest zadaniem członka personelu tymczasowego, w obliczu niewystarczająco uzasadnionej decyzji, samemu dochodzić uzasadnienia tej decyzji. Tym samym, jeśli decyzja jest niewystarczająco uzasadniona, administracja nie może powoływać się na okoliczność, że uzasadnienie tej decyzji było dostępne w aktach osobowych rozpatrywanego pracownika w tym celu, aby sąd oddalił na etapie postępowania sądowego zarzut dotyczący tego niewystarczającego uzasadnienia. Jednakże skoro z samego brzmienia zażalenia złożonego przez pracownika na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego wynika, że powziął on wiedzę na temat uzasadnienia decyzji, przeglądając swe akta osobowe, zbyteczne byłoby stwierdzenie nieważności tej decyzji z uwagi na okoliczność, jakkolwiek niepożądaną, że instytucja nie przedstawiła go wyraźnie w decyzji oddalającej zażalenie.
(zob. pkt 69–74, 77, 81–83)
Odesłanie:
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑237/00 Reynolds przeciwko Parlamentowi, 8 grudnia 2005 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑385, II‑1731, pkt 95; sprawa T‑404/06 P ETF przeciwko Landgren, 8 września 2009 r., Zb.Orz. s. II‑2841
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑1/05 Landgren przeciwko ETF, 26 października 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑1‑123, II‑A‑1‑459, pkt 73, 74
4. Akt stanowi nadużycie władzy jedynie wtedy, gdy na podstawie obiektywnych, istotnych i spójnych przesłanek wynika, że został on wydany wyłącznie lub przede wszystkim w celu osiągnięcia innych celów niż w nim wskazane albo w celu obejścia szczególnej procedury przewidzianej w traktacie dla danego przypadku.
(zob. pkt 87)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa 8/57 Groupement des hauts fourneaux et aciéries belges przeciwko Wysokiej Władzy, 21 czerwca 1958 r., Rec. s. 223, 256; sprawa C‑342/03 Hiszpania przeciwko Radzie, 10 marca 2005 r., Zb.Orz. s. I‑1975, pkt 64; sprawa C‑310/04 Hiszpania przeciwko Radzie, 7 września 2006 r., Zb.Orz. s. I‑7285, pkt 69
5. Pojęcie obowiązku staranności spoczywającego na administracji odzwierciedla wzajemną równowagę praw i obowiązków, jaką regulamin pracowniczy ustanowił w stosunkach pomiędzy organem władzy publicznej a pracownikami służby publicznej. Taka równowaga oznacza w szczególności, że jeżeli organ zajmuje stanowisko względem sytuacji urzędnika, uwzględnia on wszystkie okoliczności mogące przesądzać o treści jego decyzji oraz ma na uwadze nie tylko interes służby, lecz również interes zainteresowanego urzędnika. Jednakże wzajemne zaufanie stanowi istotny element umów z personelem tymczasowym, o którym mowa w art. 2 lit. c) warunków zatrudnienia innych pracowników. W rezultacie, poza wyjątkowymi okolicznościami, ewentualne granice działania administracji, wynikające z obowiązku staranności, nie mogą stać na przeszkodzie wydaniu decyzji o zwolnieniu z powodu zerwania więzi zaufania, jeśli takie zerwanie wystąpiło.
(zob. pkt 112, 113)
Odesłanie:
Trybunał: sprawy połączone 33/79 i 75/79 Kuhner przeciwko Komisji, 28 maja 1980 r., Rec. s. 1677, pkt 22; sprawa C‑298/93 P Klinke przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, 29 czerwca 1994 r., Rec. s. I‑3009, pkt 38
Sąd Pierwszej Instancji: ww. sprawa Speybrouck przeciwko Parlamentowi, pkt 94; ww. sprawa Bonnet przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, pkt 47
6. W ramach skargi wniesionej na podstawie art. 91 regulaminu pracowniczego sąd wspólnotowy nie może kierować nakazów do instytucji Unii. Po pierwsze, jest bowiem w sposób oczywisty niewłaściwy do kierowania nakazów do tych instytucji, a po drugie, w przypadku stwierdzenia nieważności aktu dana instytucja jest zobowiązana podjąć działania wymagane do wykonania wyroku.
(zob. pkt 120)
Odesłanie:
Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑373/00, T‑27/01, T‑56/01 i T‑69/01 Tralli przeciwko EBC, 27 czerwca 2002 r., RecFP s. I‑A‑97, II‑453, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo