WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
UNII EUROPEJSKIEJ (trzecia izba)
z dnia 13 kwietnia 2011 r.(*)
Służba publiczna – Członek personelu tymczasowego – Przedłużenie umowy zawartej na czas określony – Zmiana kwalifikacji umowy zawartej na czas określony na umowę zawartą na czas nieokreślony – Artykuł 8 akapit pierwszy WZIP
W sprawie F‑105/09
mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 270 TFUE, mającego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy jego art. 106a,
Séverine Scheefer, członek personelu tymczasowego Parlamentu Europejskiego, zamieszkała w Luksemburgu (Luksemburg), reprezentowana przez adwokatów R. Adama oraz P. Kettera,
strona skarżąca,
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu, reprezentowanemu początkowo przez R. Ignătescu oraz L. Chrétien, a następnie przez R. Ignătescu oraz S. Alves, działające w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(trzecia izba),
w składzie: P. Mahoney, prezes, H. Kreppel i S. Van Raepenbusch (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: J. Tomac, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 17 listopada 2010 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W skardze złożonej w sekretariacie Sądu w dniu 23 grudnia 2009 r. S. Scheefer żąda w istocie stwierdzenia nieważności decyzji Parlamentu Europejskiego z dnia 12 lutego 2009 r. potwierdzającej, że umowa o zatrudnieniu jej w charakterze członka personelu tymczasowego dobiegnie końca z dniem 31 marca 2009 r., oraz stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 12 października 2009 r. oddalającej jej zażalenie, a także naprawienia szkody poniesionej w wyniku działania Parlamentu.
Ramy prawne
Warunki zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej
2 Artykuł 2 Warunków zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej (zwanych dalej „WZIP”) stanowi:
„Do celów niniejszych warunków zatrudnienia przez »personel tymczasowy« rozumie się:
a) personel zatrudniony na stanowisku, które znajduje się na liście stanowisk załączonej do sekcji budżetu odnoszącej się do każdej instytucji i które władze budżetowe zaklasyfikowały jako stanowisko tymczasowe;
[…]”.
3 Artykuł 8 akapit pierwszy WZIP przewiduje:
„Personel tymczasowy, wobec którego stosuje się art. 2 lit. a), może być zatrudniony na czas określony lub nieokreślony. Umowy na czas określony z takim pracownikiem tymczasowym mogą zostać przedłużone na czas określony tylko jeden raz. Każde następne przedłużenie umowy następuje na czas nieokreślony”.
4 Artykuł 7 ust. 2–4 przepisów wewnętrznych dotyczących zatrudniania urzędników i innych pracowników ustanowionych decyzją prezydium Parlamentu w dniu 3 maja 2004 r. (zwanych dalej „przepisami wewnętrznymi”) przewiduje:
„2. O ile postanowienia dotyczące urzędników nie stanowią inaczej, pracownicy czasowi są zatrudniani w stosownej kolejności spośród laureatów konkursu lub procedury naboru na stanowisko przewidzianej w art. 29 ust. 2 regulaminu pracowniczego [urzędników Unii Europejskiej].
3. Jeśli brak laureatów, pracownicy czasowi zatrudniani są:
– pracownicy czasowi, o których mowa w art. 2 [lit.] a) WZIP – po przeprowadzeniu selekcji przez komisję ad hoc, której jeden z członków zostaje wyznaczony przez [k]omitet [p]racowniczy;
– pracownicy czasowi, o których mowa w art. 2 [lit.] b) WZIP – po zasięgnięciu opinii wspólnej komisji.
4. W drodze odstępstwa od wcześniejszych postanowień, pracownicy czasowi, o których mowa w art. 2 [lit.] a) WZIP, mogą być zatrudniani według procedury przewidzianej w ust. 3 drugie tiret niniejszego artykułu, jeżeli nabór ten ma na celu tylko tymczasowe obsadzenie stanowisk, zanim nie zostaną one obsadzone zgodnie z postanowieniami ust. 3 pierwsze tiret niniejszego artykułu”.
Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony
5 Klauzula 5 porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego w dniu 18 marca 1999 r. (zwanego dalej „porozumieniem ramowym”), załączonego do dyrektywy Rady 99/70/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (Dz.U. L 175, s. 43), brzmi:
„1. W celu zapobiegania nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy zawieranych na czas określony państwa członkowskie, po przeprowadzeniu konsultacji z partnerami społecznymi, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, układami zbiorowymi i praktyką, i/lub partnerzy społeczni, wprowadzają, o ile nie istnieją równoważne rozwiązania prawne, zmierzające do zapobiegania nadużyciom, w sposób uwzględniający potrzeby szczególnych gałęzi i/lub grup pracowników, jeden lub więcej spośród następujących środków:
a) obiektywne powody, uzasadniające odnowienie takich umów lub stosunków pracy;
b) maksymalną łączną długość kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy na czas określony;
c) liczbę odnowień takich umów lub stosunków.
2. Państwa członkowskie, po przeprowadzeniu konsultacji z partnerami społecznymi, i/lub partnerzy społeczni, ustalają, o ile to właściwe, na jakich warunkach umowy zawarte na czas określony lub stosunki pracy:
a) będą uważane za »kolejne«;
b) będą uważane za umowy o pracę lub stosunki pracy zawarte na czas nieokreślony”.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
6 Na mocy umowy podpisanej odpowiednio w dniu 29 marca i w dniu 4 kwietnia 2006 r. (zwanej dalej „początkową umową”) Parlament zatrudnił skarżącą w charakterze członka personelu tymczasowego na podstawie art. 2 lit. a) WZIP na okres od dnia 1 kwietnia 2006 r. do dnia 31 marca 2007 r. na stanowisku lekarza w gabinecie lekarskim w Luksemburgu (Luksemburg).
7 Na mocy aneksu podpisanego przez Parlament w dniu 23 lutego 2007 r. i skarżącą w dniu 26 lutego 2007 r. (zwanego dalej „aneksem z dnia 26 lutego 2007 r.”) początkowa umowa została przedłużona do dnia 31 marca 2008 r.
8 W dniu 18 października 2007 r. Parlament opublikował ogłoszenie nr PE/95/S o naborze zgodnie z procedurą selekcji polegającej na analizie kwalifikacji i testach na stanowisko członka personelu tymczasowego będącego administratorem-lekarzem (Dz.U. C 244 A, s. 5). Skarżąca zgłosiła swoją kandydaturę, ale kandydatura ta została odrzucona z uzasadnieniem, że skarżącej brakowało wymaganego doświadczenia.
9 Na mocy aneksu z dnia 26 marca 2008 r. zastępującego aneks z dnia 26 lutego 2007 r. (zwanego dalej „aneksem z dnia 26 marca 2008 r.”) początkowa umowa została przedłużona do dnia 31 marca 2009 r.
10 Pismem z dnia 22 stycznia 2009 r. skarżąca zwróciła się do sekretarza generalnego Parlamentu z pytaniem dotyczącym możliwości kontynuowania współpracy ze służbami medycznymi instytucji w ramach umowy zawartej na czas nieokreślony.
11 W dniu 12 lutego 2009 r. sekretarz generalny Parlamentu odpowiedział skarżącej, że po przeprowadzeniu szczegółowej analizy jej sytuacji nie można było znaleźć żadnego dopuszczalnego prawnie rozwiązania, które pozwoliłoby jej na kontynuowanie działalności w gabinecie lekarskim, i potwierdził, że umowa zainteresowanej dobiegnie końca w przewidzianej dacie, czyli z dniem 31 marca 2009 r.
12 W dniu 2 kwietnia 2009 r. skarżąca wniosła zażalenie na mocy art. 90 ust. 2 Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), żądając, by Parlament uznał jej prawo do umowy na czas nieokreślony na podstawie art. 8 akapit pierwszy WZIP i by umowa o zatrudnieniu jej w charakterze członka personelu tymczasowego obowiązywała nadal po dniu 31 marca 2009 r.
13 W dniu 12 października 2009 r. organ upoważniony do zawierania umów o pracę odrzucił jej zażalenie jako niedopuszczalne i, tytułem pomocniczym, jako bezzasadne.
Żądania stron i postępowanie
14 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– „[...] stwierdzenie nieważności decyzji Parlamentu z dnia 12 lutego 2009 r. [...];
– [...] stwierdzenie nieważności decyzji Parlamentu z dnia 12 października 2009 r. […];
– [...] stwierdzenie nieważności kwalifikacji prawnej początkowej umowy […] wraz z datą jej wygaśnięcia ustaloną na dzień 31 marca 2009 r.;
– w konsekwencji zmianę kwalifikacji zatrudnienia skarżącej na zatrudnienie na czas nieokreślony;
– naprawienie szkody poniesionej przez skarżącą z uwagi na postawę Parlamentu;
– tytułem żądania ewentualnego i w nieprawdopodobnym przypadku uznania przez [S]ąd, że pomimo zatrudnienia na czas nieokreślony stosunek pracy ustał […], przyznanie odszkodowania z tytułu nieprawidłowego rozwiązania stosunku umownego;
– również tytułem żądania ewentualnego i w nieprawdopodobnym przypadku uznania przez [S]ąd, że żadna zmiana kwalifikacji umowy nie jest możliwa […], przyznanie odszkodowania z tytułu szkody poniesionej przez skarżącą z uwagi na fakt niezgodnej z prawem postawy Parlamentu […];
– zastrzeżenie dla […] skarżącej możliwości skorzystania ze wszystkich pozostałych uprawnień, środków zaskarżenia, zarzutów i roszczeń, a w szczególności z możliwości zasądzenia od Parlamentu odszkodowania w zakresie poniesionej szkody;”
– obciążenie Parlamentu kosztami postępowania.
15 Odrębnym pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 18 lutego 2010 r. Parlament podniósł zarzut niedopuszczalności skargi na podstawie art. 78 § 1 akapit pierwszy regulaminu postępowania.
16 Powołując się na zarzut niedopuszczalności, Parlament wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie oczywistej niedopuszczalności skargi w zakresie wszystkich żądań;
– obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.
17 Pismem zarejestrowanym w sekretariacie Sądu w dniu 17 marca 2010 r. skarżąca przedstawiła swoje uwagi na piśmie w kwestii zarzutu niedopuszczalności.
18 Postanowieniem trzeciej izby Sądu z dnia 8 lipca 2010 r. zarzut niedopuszczalności pozostawiono do rozstrzygnięcia w wyroku kończącym postępowanie w sprawie.
19 W odpowiedzi na skargę, zarejestrowanej w sekretariacie Sądu w dniu 10 września 2010 r., Parlament wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie, że skarga o stwierdzenie nieważności decyzji jest bezzasadna;
– odrzucenie jako niedopuszczalnego wniosku o zmianę kwalifikacji zatrudnienia skarżącej na zatrudnienie na czas nieokreślony;
– odrzucenie jako niedopuszczalnego żądania o odszkodowanie za szkodę poniesioną z uwagi na fakt niezgodnej z prawem postawy Parlamentu Europejskiego;
– oddalenie jako bezzasadnego żądania odszkodowania z tytułu nieprawidłowego rozwiązania umowy;
– obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
W przedmiocie żądania drugiego mającego na celu stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 12 października 2009 r.
20 W swoim żądaniu drugim skarżąca wnosi o stwierdzenie nieważności decyzji Parlamentu z dnia 12 października 2009 r. oddalającej jej zażalenie.
21 Należy jednak przypomnieć, że żądanie stwierdzenia nieważności formalnie skierowane przeciwko oddaleniu zażalenia skutkuje skierowaniem do Sądu aktu, którego dotyczyło zażalenie, w przypadku gdy żądanie to jako takie jest pozbawione niezależnej treści (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 17 stycznia 1989 r. w sprawie C‑293/87 Vainker przeciwko Parlamentowi, pkt 8; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 6 kwietnia 2006 r. w sprawie T‑309/03 Camós Grau przeciwko Komisji, pkt 43; wyrok Sądu z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie F‑136/06 Reali przeciwko Komisji, pkt 37) i gdy w rzeczywistości pokrywa się z żądaniem stwierdzenia nieważności aktu, który był przedmiotem zażalenia.
22 Należy zatem stwierdzić – nawet jeśli nie można zaprzeczyć, że każdy skarżący ma interes, by żądać stwierdzenia nieważności decyzji oddalającej jego zażalenie jednocześnie z żądaniem stwierdzenia nieważności aktu dla niego niekorzystnego – iż skargę uznaje się w niniejszym przypadku za skierowaną przeciwko decyzji, co do której skarżąca twierdzi, że zawarta jest w piśmie sekretarza generalnego Parlamentu z dnia 12 lutego 1999 r. (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”).
W przedmiocie żądań trzeciego i czwartego mających na celu zmianę kwalifikacji umowy zawartej przez skarżącą
23 W swoich żądaniach trzecim i czwartym skarżąca zwraca się o stwierdzenie nieważności kwalifikacji prawnej jej początkowej umowy i zmianę jej kwalifikacji w umowę o zatrudnienie na czas nieokreślony.
24 Należy jednakże przypomnieć, że o ile kwalifikacja prawna aktu podlega wyłącznie ocenie Sądu, a nie woli stron, o tyle Sąd może tylko stwierdzić nieważność aktów niekorzystnych, a nie kwalifikacji jako takiej, którą ich autor błędnie im nadał. Ponadto bezsporne jest, że w ramach skargi wniesionej na podstawie art. 91 regulaminu pracowniczego sąd Unii nie może, bez naruszania prerogatyw władzy administracyjnej, formułować zasadniczych oświadczeń bądź stwierdzeń ani wydawać nakazów instytucjom (zob. wyrok Trybunału z dnia 13 lipca 1989 r. w sprawie 108/88 Jaenicke Cendoya przeciwko Komisji, pkt 8, 9; postanowienie Sądu z dnia 16 maja 2006 r. w sprawie F‑55/05 Voigt przeciwko Komisji, pkt 25; wyrok Sądu z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie F‑65/07 Aayhan i in. przeciwko Parlamentowi, pkt 52).
25 Należy odrzucić zatem żądania trzecie i czwarte jako niedopuszczalne w zakresie, w jakim zmierzają one do tego, by w sentencji niniejszego wyroku Sąd dokonał zmiany kwalifikacji umowy zawartej przez skarżącą.
W przedmiocie żądań pierwszego i trzeciego mających na celu stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji i stwierdzenie nieważności ustalenia daty wygaśnięcia umowy na dzień 31 marca 2009 r.
Argumenty stron
– W przedmiocie dopuszczalności żądań
26 Parlament podnosi, że w piśmie z dnia 22 stycznia 2009 r. skarżąca nie zwróciła się o ponowne przedłużenie początkowej umowy przez nią zawartej, ale zażądała od administracji uznania, że aneks z dnia 26 marca 2008 r. skutkował zmianą kwalifikacji wspomnianej umowy na umowę zawartą na czas nieokreślony, z czego wniosła, że zaskarżona decyzja ze względu na zawartą w niej odmowę uwzględnienia jej żądania stanowi akt niekorzystny.
27 Parlament podkreśla jednakże, że umowa wywołuje skutki od chwili jej podpisania, i uważa z tego powodu, że to aneks z dnia 26 marca 2008 r. przedłużający obowiązywanie początkowej umowy do dnia 31 marca 2009 r. stanowi w założeniu akt niekorzystny. A zatem skarżąca powinna była wnieść zażalenie na ten aneks w terminie trzech miesięcy od jego podpisania. Wnosząc w dniu 22 stycznia 2009 r. żądanie mające na celu uznanie, że zatrudnienie obowiązuje na czas nieokreślony, skarżąca starała się obejść terminy określone w regulaminie pracowniczym i zaradzić niewniesieniu zażalenia w stosownym czasie.
28 Parlament dodaje, że w zaskarżonej decyzji sekretarz generalny ograniczył się tylko do „potwierdz[enia], że umowa [skarżącej] dobiegnie końca w przewidzianej dacie, czyli z dniem 31 marca 2009 r.”. Chodzi tu o akt wyłącznie potwierdzający, niepodlegający zaskarżeniu zgodnie z utrwalonym orzecznictwem.
29 Parlament wnosi na tej podstawie, że nie jest dopuszczalne żądanie skarżącej dotyczące stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.
30 Skarżąca odpowiada tytułem głównym, że zarzut niedopuszczalności, wysunięty w piśmie z dnia 18 lutego 2010 r., został podniesiony po upływie terminu w świetle art. 78 § 1 regulaminu postępowania, który przewiduje, iż „[w]niosek o stwierdzenie niedopuszczalności składa się w terminie miesiąca od doręczenia skargi”, które miało miejsce w dniu 8 stycznia 2010 r.
31 Posiłkowo skarżąca podważa zasadność podniesionego zarzutu niedopuszczalności, podkreślając, że w zaskarżonej decyzji sekretarz generalny wypowiedział się nie co do żądania przedłużenia umowy, ale co do kwestii tego, czy drugie przedłużenie początkowej umowy przekształciło, czy nie przekształciło tej umowy w umowę zawartą na czas nieokreślony. Po przeanalizowaniu sytuacji Trybunał uznał, że „żadne dopuszczalne prawnie rozwiązanie” nie pozwoliłoby jej na kontynuowanie wykonywania jej funkcji, tak że początkowa umowa powinna zakończyć się z upływem terminu obowiązywania aneksu z dnia 26 marca 2008 r., czyli z dniem 31 marca 2009 r.
32 Zdaniem skarżącej zaskarżonej decyzji nie można traktować jak zwykłej informacji lub aktu wyłącznie potwierdzającego. Decyzja ta stanowi według niej decyzję rozstrzygającą konkretne zagadnienie prawne i wpływającą bezpośrednio na jej interesy. Stwierdzenie Parlamentu, zgodnie z którym nie można było znaleźć żadnego rozwiązania, stanowi przyznanie, że po zawarciu aneksu z dnia 26 marca 2008 r. takie rozwiązanie było poszukiwane.
33 Skarżąca zauważa, że zdaniem Parlamentu powinna była zwrócić się sama o trzecie przedłużenie zawartej przez nią umowy, podczas gdy z art. 8 akapit pierwszy WZIP wynika, że zawarta przez nią umowa nie musiała nawet być przedłużana po raz drugi i że od chwili tego drugiego przedłużenia w rzeczywistości przekształciła się z mocy prawa w umowę zawartą na czas nieokreślony.
34 Posiłkowo skarżąca podnosi, że aneksu z dnia 26 marca 2008 r. nie można zakwalifikować jako „aktu niekorzystnego”, jako że z art. 8 akapit pierwszy WZIP wynika, że jego podpisanie jest równoznaczne z zawarciem umowy na czas nieokreślony.
35 Także posiłkowo skarżąca podnosi, że ze względu na to, iż Parlament sam zakwalifikował jej pismo z dnia 2 kwietnia 2009 r. jako „zażalenie” w rozumieniu art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, kontynuowała ona postępowanie, wnosząc skargę w niniejszej sprawie.
– Co do istoty
36 Skarżąca podnosi trzy zarzuty, z których pierwszy dotyczy naruszenia art. 8 akapit pierwszy WZIP, naruszenia prawa i oczywistego błędu w ocenie, drugi – naruszenia obowiązku uzasadnienia, a trzeci – nadużycia władzy, naruszenia obowiązku staranności, zasady dobrej administracji, zasady uzasadnionych oczekiwań, zasady równości, zasady wykonywania umów w dobrej wierze oraz nadużycia prawa.
37 Co się tyczy zarzutu pierwszego, skarżąca podnosi, że zgodnie z art. 8 akapit pierwszy WZIP w zakresie, w jakim dotyczy to drugiej zmiany jej początkowej umowy, aneks z dnia 26 marca 2008 r. skutkował zmianą kwalifikacji wspomnianej umowy zawartej na czas określony na umowę zawartą na czas nieokreślony i poprzez odmowę uznania tej zmiany kwalifikacji zaskarżona decyzja naruszyła ten przepis.
38 Skarżąca zauważa co prawda, że aneks z dnia 26 marca 2008 r. „uchyla i zastępuje” aneks z dnia 23 lutego 2007 r., uważa jednak, że nie można na podstawie tego zastąpienia wnosić, że doszło zgodnie z art. 8 akapit pierwszy WZIP tylko do jednego przedłużenia umowy – na czas określony, jak utrzymuje Parlament. Nawet przy uwzględnieniu szerokich uprawnieniach dyskrecjonalnych, na które powołuje się Parlament, taki sposób postępowania stanowi wybieg, który nie powinien pozwolić Parlamentowi na obejście wyżej wymienionego przepisu.
39 Parlament odpowiada, że zatrudniani przez niego lekarze są członkami personelu tymczasowego na podstawie art. 2 lit. a) WZIP, a na mocy art. 7 ust. 2 przepisów wewnętrznych należy ich zatrudniać spośród laureatów konkursu lub procedury naboru na stanowisko przewidzianej w art. 29 ust. 2 regulaminu pracowniczego. W braku listy rezerwy kadrowej lekarzy i ze względu na nieotrzymanie żadnej kandydatury w odpowiedzi na ogłoszenia o naborze, które zostały opublikowane w celu obsadzenia stanowiska zwolnionego przez poprzednika skarżącej, Parlament był zobowiązany do zatrudnienia jej na czas ograniczony i tymczasowo na podstawie art. 7 ust. 4 wspomnianych przepisów wewnętrznych w oczekiwaniu na możliwość zatrudnienia lekarza zgodnie z procedurą selekcji wymaganą przez wyżej wspomniany art. 7 ust. 2. Taki zdaniem Parlamentu był przedmiot początkowej umowy zawartej ze skarżącą.
40 Początkowa umowa została przedłużona jednokrotnie aneksem z dnia 26 lutego 2007 r. do dnia 31 marca 2008 r. Jednakże nie dysponując jeszcze listą rezerwy kadrowej w celu obsadzenia wolnego stanowiska lekarza, Parlament był zmuszony przedłużyć kolejny raz początkową umowę.
41 Parlament podnosi w tym względzie, że o ile zawarcie kilku kolejnych umów na czas określony jest co do zasady zakazane, należałoby jednak dopuścić wyjątek, gdy to następowanie po sobie umów zawartych na czas określony ma uzasadnione podstawy. Tak miałoby być w niniejszym przypadku, gdyż decyzje o przedłużeniu początkowej umowy zostały podjęte w celu zagwarantowania ciągłości obsługi medycznej, gdy Parlament nie mógł bez naruszenia przepisów wewnętrznych zaproponować skarżącej zawarcia umowy na czas nieokreślony.
42 Artykuł 8 akapit pierwszy WZIP nie stoi zresztą zdaniem Parlamentu na przeszkodzie zawarciu umowy na czas określony z terminem niesprecyzowanym, takim jak w niniejszym przypadku czas oczekiwania na powołanie lekarza. W tym znaczeniu daty wygaśnięcia określone w dwóch aneksach do początkowej umowy należy rozumieć jako daty wyłącznie przewidywane.
43 Wreszcie Parlament podkreśla, że aneks z dnia 26 marca 2008 r. przedłużający początkową umowę do dnia 31 marca 2009 r. przyniósł korzyść skarżącej, gdyż mógł on nie przedłużać wspomnianej umowy i zatrudnić innego lekarza lub przedłużyć ją wyłącznie na okres kilku miesięcy potrzebnych do zatrudnienia lekarza zgodnie z procedurą selekcji.
Ocena Sądu
44 Na wstępie należy uściślić zakres trzeciego żądania skarżącej w zakresie, w jakim ma on na celu stwierdzenie nieważności „dat[y] wygaśnięcia [początkowej umowy] ustalon[ej] na dzień 31 marca 2009 r.”.
45 To żądanie można by rozumieć jako odnoszące się do daty 31 marca 2009 r., którą sekretarz generalny Parlamentu „potwierdził” w zaskarżonej decyzji. Przy takim założeniu żądanie to jednakże pokrywałoby się z żądaniem pierwszym mającym właśnie na celu stwierdzenie nieważności wspomnianej decyzji. Zatem, aby nadać temu żądaniu samodzielny zakres, należy rozumieć je jako mające na celu stwierdzenie nieważności aneksu z dnia 26 marca 2008 r. w zakresie, w jakim ustalono w nim na dzień 31 marca 2009 r. zakończenie zatrudnienia skarżącej.
46 Po dokonaniu tego uściślenia i w odniesieniu do twierdzenia skarżącej, że zarzut niedopuszczalności został podniesiony przez Parlament po terminie, należy przypomnieć, że na mocy art. 78 § 1 akapit pierwszy regulaminu postępowania przed Sądem, wniosek o stwierdzenie niedopuszczalności skargi bez rozpatrywania istoty sprawy składa się w terminie miesiąca od doręczenia skargi, do którego należy dodać dziesięciodniowy termin uwzględniający odległość przewidziany w art. 100 § 3 regulaminu postępowania. W niniejszym przypadku Parlamentowi skarga została doręczona w dniu 8 stycznia 2010 r. W rezultacie podniesienie zarzutu niedopuszczalności w piśmie złożonym w dniu 18 lutego 2010 r. nastąpiło w ostatnim dniu terminu obliczonego w ten sposób, a zatem jest on dopuszczalny.
47 Co się tyczy istoty zarzutu niedopuszczalności, należy przypomnieć, że skarga o stwierdzenie nieważności jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy zażalenie, które powinno ją poprzedzać, zostało wniesione w przewidzianym w art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego terminie trzech miesięcy od aktu niekorzystnego.
48 Co się tyczy stwierdzenia chwili, w której został wydany akt niekorzystny, to znaczy ustalenia daty, od której należy liczyć bieg terminu na wniesienie zażalenia, należy zauważyć, że umowa wywołuje skutki od momentu jej podpisania, a zatem również od tego momentu może ona wywoływać niekorzystne skutki dla pracownika, tym samym w zasadzie od chwili podpisania należy liczyć bieg terminu na złożenie zażalenia w stosownym czasie w rozumieniu art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawach połączonych T‑137/99 i T‑18/00 Martínez Páramo i in. przeciwko Komisji, pkt 56; ww. w pkt 24 wyrok w sprawie F‑65/07 Aayhan i in. przeciwko Parlamentowi, pkt 43).
49 W świetle powyższego byłoby zatem możliwe, by skarżąca złożyła formalne zażalenie na aneks z dnia 26 marca 2008 r. w zakresie, w jakim nie został on zawarty na czas nieokreślony (zob. podobnie ww. w pkt 24 wyrok w sprawie Aayhan i in. przeciwko Parlamentowi, pkt 44). To jednak nie miało miejsca. Zatem w braku zażalenia złożonego w terminie trzech miesięcy przewidzianym w art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego żądanie trzecie mające na celu stwierdzenie nieważności wspomnianego aneksu w zakresie, w jakim ustalono w nim na dzień 31 marca 2009 r. zakończenie zatrudnienia zainteresowanej, zostało wniesione po upływie terminu i z tego względu jest niedopuszczalne.
50 Jednak nie wynika z tego, by żądanie pierwsze skierowane przeciwko zaskarżonej decyzji było także niedopuszczalne.
51 Należy bowiem wziąć pod uwagę szczególne okoliczności niniejszej sprawy, a mianowicie to, że skarżąca została zatrudniona jako członek personelu tymczasowego na podstawie art. 2 lit. a) WZIP, że zatrudnienie to zostało przedłużone aneksem z dnia 26 lutego 2007 r. i że drugi aneks z dnia 26 marca 2008 r. „uchyl[ił] i zast[ąpił]” pierwszy aneks w celu przedłużenia zatrudnienia zainteresowanej do dnia 31 marca 2009 r., podczas gdy na mocy art. 8 akapit pierwszy WZIP zatrudnienie członka personelu tymczasowego na podstawie art. 2 lit. a) WZIP może zostać przedłużone na czas określony tylko jeden raz, przy czym „każde następne przedłużenie umowy następuje na czas nieokreślony”.
52 Tymczasem należy zauważyć, że „uchyl[enie] i zast[ąpienie]” pierwszego aneksu przedłużającego o czas określony zatrudnienie skarżącej za pomocą nowego aneksu przedłużającego wspomniane zatrudnienie o nowy czas określony, tak że miałoby dojść tylko do jednego przedłużenia na czas określony, jest wybiegiem, który pozbawia znaczenia art. 8 akapit pierwszy WZIP.
53 Odnosząc się do „każdego następnego przedłużenia”, art. 8 akapit pierwszy WZIP ma bowiem zastosowanie do każdej czynności, która skutkuje tym, że członek personelu tymczasowego na postawie art. 2 lit. a) WZIP kontynuuje stosunek pracy z pracodawcą po zawartej na czas określony umowie jednokrotnie przedłużonej.
54 Należy ponadto wziąć pod uwagę dyrektywę 1999/70 i załączone do niej porozumienie ramowe. Okoliczność bowiem, że dyrektywa jako taka nie wiąże instytucji, nie może wyłączać powinności uwzględniania jej przez instytucje w sposób pośredni w odniesieniu do stosunków między tymi instytucjami a ich urzędnikami lub pracownikami. Trzeba zatem przypomnieć, że zgodnie z obowiązkiem lojalności na Parlamencie jako pracodawcy spoczywa powinność interpretowania i stosowania w miarę możliwości przepisów WZIP w świetle przepisów i celów porozumienia ramowego. Tymczasem to porozumienie ramowe czyni ze stabilności zatrudnienia zasadniczy cel w zakresie stosunków pracy w Unii Europejskiej (ww. w pkt 24 wyrok w sprawie Aayhan i in. przeciwko Parlamentowi, pkt 119, 120). Ściślej, klauzula 5 pkt 1 porozumienia ramowego ma w szczególności na celu „zapobiegani[e] nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy zawieranych na czas określony”, nakładając na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia do swoich porządków prawnych co najmniej jednego ze środków wskazanych w jej pkt 1 lit. a)–c). W szczególności klauzula 5 pkt 1 lit. c) nakazuje ustalenie maksymalnej liczby odnowień umów lub stosunków pracy zawartych na czas określony. Klauzula 5 pkt 2 lit. b) przewiduje, że umowy zawarte na czas określony mogą, o ile to właściwe, być „uważane za […] zawarte na czas nieokreślony”.
55 Zatem trzeba uznać w odniesieniu do instytucji, iż art. 8 akapit pierwszy WZIP powinien być interpretowany w sposób zapewniający mu szerokie znaczenie i być ściśle stosowany ze względu na to, że ma on dokładnie na celu ograniczenie korzystania z kolejnych umów o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego na czas określony poprzez uznanie właśnie zawartej trzeciej umowy na czas określony „za […] zawart[ą] na czas nieokreślony”.
56 Parlament argumentuje zresztą bezskutecznie, że art. 7 ust. 4 jego przepisów wewnętrznych uniemożliwiał mu zawarcie umowy na czas nieokreślony, podczas gdy należało zagwarantować ciągłość obsługi zapewnianej przez gabinet lekarski w Luksemburgu. O ile bowiem art. 7 ust. 4 przepisów wewnętrznych przewiduje, że stanowiska mogą być obsadzane tymczasowo w oczekiwaniu na nabór zgodny z procedurą przewidzianą przez wspomniane przepisy, o tyle przepis ten nie wymaga zawierania umów na czas określony, jak w niniejszym przypadku, na ściśle sprecyzowany termin. Należy w tym przypadku przypomnieć, że według klauzuli 3 porozumienia ramowego umowa zawarta na czas określony to umowa, której termin wygaśnięcia jest określony przez obiektywne warunki, takie jak nadejście dokładnie określonej daty, ale także nastąpienie określonego wydarzenia. Co więcej, art. 7 ust. 4 nie wyklucza korzystania z umów zawieranych na czas nieokreślony w zakresie, w jakim sytuacja tymczasowa, tak jak w niniejszym przypadku, może się utrzymywać przez niemożliwy do zdefiniowania czas, a umowa taka nie oferuje w żadnym razie jej beneficjentowi stabilności powołania na urzędnika, gdyż może zostać rozwiązana z uzasadnionych względów za wypowiedzeniem zgodnie z art. 47 lit. c) ppkt i) WZIP. W każdym razie moc wiążąca przepisów wewnętrznych jest słabsza od mocy wiążącej WZIP i nie może uniemożliwiać wywoływania skutków przez art. 8 akapit pierwszy WZIP.
57 Parlament twierdzi także bezskutecznie, że art. 8 akapit pierwszy WZIP nie stoi na przeszkodzie zawarciu umowy na czas określony z terminem niesprecyzowanym. Argument ten – teoretycznie słuszny, o ile termin ten odpowiada nastąpieniu określonego wydarzenia (zob. pkt 56 powyżej) – jest w niniejszym przypadku nieistotny ze względu na to, że początkowa umowa i aneksy do niej zawierały ścisłe daty wygaśnięcia. Nieistotne jest także twierdzenie Parlamentu, zgodnie z którym mógł on nie przedłużać początkowej umowy aneksem z dnia 26 marca 2008 r. lub przedłużyć ją jedynie o okres krótszy niż rok, jaki został udzielony zainteresowanej. Chodzi tu bowiem o czyste założenia nieodpowiadające okolicznościom faktycznym. Ponadto drugie przedłużenie nawet na okres krótszy niż rok stanowiłoby i tak przedłużenie, o którym mowa w wyżej wymienionym art. 8 akapit pierwszy.
58 Wreszcie Parlament nie może powoływać się na wyjątkową sytuację, w której według swojego twierdzenia znalazł się ze względu na wakat stanowiska lekarza w gabinecie lekarskim w Luksemburgu i niemożność jego obsadzenia w krótkim okresie. Wyjaśniono bowiem powyżej, że art. 7 ust. 4 przepisów wewnętrznych nie uniemożliwiał mu zawarcia umowy na czas nieokreślony, która mogła zostać rozwiązana w każdej chwili z uzasadnionych względów z zachowaniem terminu wypowiedzenia określonego w art. 47 lit. c) ppkt i) WZIP.
59 Z całości powyższych rozważań wynika, że skarżąca spełniła przesłanki zastosowania art. 8 akapit pierwszy WZIP.
60 Tymczasem na mocy tego przepisu „każde następne przedłużenie” następujące po pierwszym przedłużeniu na czas określony umowy członka personelu tymczasowego zawartej na postawie art. 2 lit. a) na czas określony „następuje na czas nieokreślony” i z tego wynika, że tę zmianę kwalifikacji należy uważać za skuteczną z mocy samego prawa.
61 W rezultacie na Sądzie ciąży obowiązek stwierdzenia, że zmiana kwalifikacji aneksu z dnia 26 marca 2008 r. na zatrudnienie na czas nieokreślony nastąpiła z mocy prawa wyłącznie na podstawie woli prawodawcy i upływ terminu określonego w tym aneksie nie mógł skutkować zakończeniem zatrudnienia skarżącej.
62 W konsekwencji zaskarżona decyzja, w której sekretarz generalny Parlamentu stwierdził, że nie istnieje żadne dopuszczalne prawnie rozwiązanie pozwalające skarżącej na kontynuowanie działalności w gabinecie lekarskim w Luksemburgu, i w której „potwierdz[ił]”, że jej umowa dobiegnie końca z dniem 31 marca 2009 r., nieuchronnie zmieniła w sposób istotny sytuację prawną zainteresowanej wynikającą z art. 8 WZIP. Decyzja ta stanowi zatem akt niekorzystny, a nie decyzję wyłącznie potwierdzającą.
63 Ponieważ skarżąca wniosła zażalenie na zaskarżoną decyzję w terminie trzech miesięcy od jej doręczenia i wniosła skargę w niniejszej sprawie w terminie trzech miesięcy od powiadomienia o oddaleniu zażalenia, żądanie mające na celu stwierdzenie nieważności wspomnianej decyzji jest zatem dopuszczalne.
64 Co do istoty sprawy z pkt 51–62 niniejszego wyroku wynika, iż zawarte w zaskarżonej decyzji potwierdzenie, jakoby umowa skarżącej dobiegała końca, świadczy o tym, że zaskarżona decyzja została wydana w perspektywie stosunku pracy na czas określony i tym samym narusza art. 8 akapit pierwszy WZIP. Podczas rozprawy Parlament przyznał zresztą, iż rozwiązanie polegające na tym, że kontynuacja usług świadczonych przez skarżącą była zapewniania poprzez kilka umów zawartych na czas określony, nie było „najszczęśliwsze”.
65 Wynika z tego, że skarga jest zasadna i że należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji na podstawie zarzutu dotyczącego naruszenia art. 8 akapit pierwszy WZIP bez konieczności badania pozostałych zarzutów skarżącej lub tego, czy decyzja ta stanowiła w rzeczywistości akt rozwiązania umowy, która przekształciła się w umowę zawartą na czas nieokreślony, lub też tego, czy przesłanki takiego rozwiązania zostały spełnione, przy czym zarzuty skarżącej zresztą nie obejmowały tych zagadnień.
W przedmiocie żądania mającego na celu naprawienie szkody poniesionej przez skarżącą
66 Skarżąca wnosi o naprawienie szkody poniesionej jej zdaniem w wyniku działania Parlamentu. Parlament podnosi zarzut, że skarżąca nie uściśla, na czym miałoby polegać jego niezgodne z prawem działanie. Dodaje, że jeśli zarzucane działanie nie wynika z zaskarżonej decyzji, skarżąca powinna była wszcząć postępowanie poprzedzające wniesienie skargi na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego.
67 Ze skargi wynika jednakże, że skarżąca czyni rozróżnienie pomiędzy domaganiem się naprawienia szkody na podstawie jej żądania piątego i domaganiem się odszkodowania na podstawie żądań szóstego, siódmego i ósmego. Ponadto skarżąca potwierdziła na rozprawie, że domaga się w swoim żądaniu piątym przyznania nie odszkodowania, lecz „elementu finansowego” stanowiącego „logiczną konsekwencję” stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.
68 Należy w tym względzie przypomnieć, że żądanie mające na celu zapłacenie przez instytucję na rzecz jednego z jej pracowników kwoty, którą uważa on za należną mu na mocy WZIP, wchodzi w zakres pojęcia sporów o charakterze majątkowym w rozumieniu art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego, odróżniając się od skarg pracowników dotyczących odpowiedzialności instytucji i mających na celu uzyskanie odszkodowania. Na mocy art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego Sąd w ramach tych sporów ma nieograniczone prawo orzekania, które nakłada nań obowiązek ich zakończenia w sposób zupełny i tym samym rozstrzygnięcia w przedmiocie całokształtu praw i obowiązków pracownika, z zastrzeżeniem przekazania odnośnej instytucji wykonania, pod swoją kontrolą, części orzeczenia na warunkach, które zostały przez ten sąd szczegółowo określone (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie C‑135/06 P Weißenfels przeciwko Parlamentowi, pkt 65, 67, 68; wyrok Sądu z dnia 2 lipca 2009 r. w sprawie F‑49/08 Giannini przeciwko Komisji, pkt 39–42).
69 Wyjaśniwszy powyższe, należy również przypomnieć, że stwierdzenie przez sąd nieważności aktu powoduje jego wyeliminowanie z porządku prawnego ze skutkiem wstecznym i że w sytuacji gdy akt, którego nieważność stwierdzono, został już wykonany, zniweczenie jego skutków wymaga przywrócenia sytuacji prawnej, w której strona skarżąca znajdowała się przed jego wydaniem (wyrok Sądu z dnia 26 października 2006 r. w sprawie F‑1/05 Landgren przeciwko ETF, pkt 92).
70 W niniejszym przypadku należy stwierdzić, że w następstwie zawarcia aneksu z dnia 26 marca 2008 r. skarżąca znalazła się związana umową na czas nieokreślony na podstawie samego art. 8 akapit pierwszy WZIP i że ze względu na brak wypowiedzenia zgodnego z art. 47 lit. c) ppkt i) WZIP jej zatrudnienie nie dobiegło końca z dniem 31 marca 2009 r.
71 W tych okolicznościach należy obciążyć Parlament wypłatą na rzecz skarżącej różnicy pomiędzy z jednej strony kwotą wynagrodzenia, które byłoby jej należne, gdyby pozostała na swoim stanowisku, a z drugiej strony kwotą wynagrodzenia, honorariów, zasiłku dla bezrobotnych lub jakiegokolwiek innego ekwiwalentnego zasiłku, które rzeczywiście uzyskiwała od dnia 1 kwietnia 2009 r. zamiast wynagrodzenia uzyskiwanego w Parlamencie.
W przedmiocie żądań szóstego, siódmego i ósmego mających na celu przyznanie odszkodowania
72 W swoich żądaniach szóstym, siódmym i ósmym skarżąca zwraca się do Trybunału o zasądzenie od Parlamentu odszkodowania na jej rzecz ze względu na jego niezgodne z prawem działanie, w szczególności nieprawidłowe rozwiązanie zawartej przez nią umowy.
73 Ponieważ jednak żądania te zostały sformułowane posiłkowo w odniesieniu do zasądzenia od Parlamentu wypłaty wynagrodzenia należnego skarżącej od czasu zaprzestania wykonywania obowiązków służbowych i Sąd uwzględnił to roszczenie, nie ma podstawy do orzekania w przedmiocie wspomnianych żądań.
W przedmiocie kosztów
74 Zgodnie z art. 87 § 1 regulaminu postępowania, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów rozdziału ósmego tytułu drugiego tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Na podstawie art. 87 § 2, jeżeli wymagają tego względy słuszności, Sąd może zdecydować, że strona przegrywająca sprawę zostanie obciążona tylko częścią kosztów, a nawet że nie zostanie nimi obciążona w ogóle.
75 Z uzasadnienia niniejszego wyroku wynika, że strona skarżąca wygrała sprawę w odniesieniu do swoich zasadniczych żądań, mianowicie stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji i zasądzenia od Parlamentu wypłaty zaległych wynagrodzeń. Ponadto skarżąca wyraźnie podniosła żądanie obciążenia Parlamentu kosztami postępowania. Ponieważ okoliczności sprawy nie uzasadniają zastosowania przepisów art. 87 § 2 regulaminu postępowania, należy obciążyć Parlament pokryciem własnych kosztów oraz kosztów poniesionych przez skarżącą w ramach niniejszego postępowania.
Z powyższych względów
SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(trzecia izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji zawartej w piśmie z dnia 12 lutego 2009 r., którym sekretarz generalny Parlamentu Europejskiego powiadomił Séverine Scheefer, po pierwsze, że nie można było znaleźć żadnego dopuszczalnego prawnie rozwiązania, które pozwoliłoby jej na kontynuowanie działalności w gabinecie lekarskim w Luksemburgu (Luksemburg), a po drugie, że umowa o zatrudnieniu jej w charakterze członka personelu tymczasowego dobiegnie końca z dniem 31 marca 2009 r.
2) Parlament Europejski zostaje obciążony wypłatą na rzecz Séverine Scheefer różnicy pomiędzy z jednej strony kwotą wynagrodzenia, które byłoby jej należne, gdyby pozostała na swoim stanowisku, a z drugiej strony kwotą wynagrodzenia, honorariów, zasiłku dla bezrobotnych lub jakiegokolwiek innego ekwiwalentnego zasiłku, które rzeczywiście uzyskiwała od dnia 1 kwietnia 2009 r. zamiast wynagrodzenia pobieranego w charakterze członka personelu tymczasowego.
3) W pozostałym zakresie skarga zostaje odrzucona.
4) Parlament Europejski pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez Séverine Scheefer.
Mahoney | Kreppel | Van Raepenbusch |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 13 kwietnia 2011 r.
Treść niniejszego orzeczenia, jak również cytowanych w nim orzeczeń sądów Unii Europejskiej, jest dostępna na stronie internetowej www.curia.europa.eu i jest co do zasady publikowana w porządku chronologicznym odpowiednio w Zbiorze Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Sądu lub w Zbiorze Orzeczeń – Służba Publiczna.