Language of document : ECLI:EU:C:2020:495

Sprawa C36/20 PPU

Ministerio Fiscal (Organ, który może otrzymać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej)

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Juzgado de Instrucción de San Bartolomé de Tirajana)

 Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 25 czerwca 2020 r.

Odesłanie prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Polityka azylowa i imigracyjna – Wspólne procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32/UE – Artykuł 6 – Dostęp do procedury – Wystąpienie z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej do organu właściwego do jego rejestracji na podstawie prawa krajowego – Wystąpienie z takim wnioskiem do innych organów, które mogą otrzymywać takie wnioski, lecz na podstawie prawa krajowego nie są właściwe do ich rejestracji – Pojęcie „innych organów” – Artykuł 26 – Zatrzymanie – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33/UE – Artykuł 8 – Zatrzymanie wnioskodawcy – Podstawy zatrzymania – Decyzja, mocą której wnioskodawca został zatrzymany z powodu braku miejsca zakwaterowania w ośrodku opieki humanitarnej

1.        Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Inne organy, które mogą otrzymywać wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, ale nie są właściwe do ich rejestrowania – Pojęcie – Sąd śledczy, do którego zwrócono się o rozstrzygnięcie w kwestii zatrzymania nielegalnie przebywającego obywatela państwa trzeciego – Włączenie

(dyrektywa 2013/32 Parlamentu Europejskiego i Rady, motywy 8, 20, 25 i 26, art. 6 ust. 1 i 2)

(zob. pkt 55–65, 67, 68; pkt 1 sentencji)

2.        Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Inne organy, które mogą otrzymywać wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, ale nie są właściwe do ich rejestrowania – Obowiązki – Informowanie nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich o sposobach złożenia takiego wniosku – Przekazanie akt organowi właściwemu do celów rejestracji rzeczonego wniosku

(dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, motywy 18, 27 i 28, art. 6 ust. 2, art. 8 ust. 1, 2; 2013/33, art. 17)

(zob. pkt 70–83; pkt 2 sentencji)

3.        Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Moment uzyskania statusu osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej – Moment wystąpienia z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej – Brak formalności administracyjnej

(dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, motyw 27, art. 2 li. b), c), art. 3 ust. 1, art. 6 ust. 1–4 oraz 2013/33, art. 2 lit. a), b), art. 3 ust. 1)

(zob. pkt 86–93)

4.        Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Podmiotowy zakres stosowania – Osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej w rozumieniu dyrektywy 2013/32 – Wyłączenie

(dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, motyw 9, art. 2 ust. 1; 2013/32, art. 6 ust. 1, art. 26 ust. 1; 2013/33, art. 8 ust. 1)

(zob. pkt 95, 97, 98)

5.        Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33 – Zatrzymanie – Powody – Niemożność znalezienia dla osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową zakwaterowania w ośrodku opieki humanitarnej – Podstawa inna niż przewidziane w art. 8 ust. 3 dyrektywy 2013/33 – Niedopuszczalność

[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 6; dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 6 ust. 1, art. 26; 2013/33, motywy 15, 20, art. 8, 9, 18 ust. 9 lit.) b]

(zob. pkt 99–107, 112; pkt 3 sentencji)

Streszczenie

Organy sądowe właściwe do orzekania w przedmiocie wniosku o zatrzymanie nielegalnie przebywającego obywatela państwa trzeciego mogą otrzymać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej i powinny poinformować zainteresowanego o konkretnych sposobach złożenia takiego wniosku. Osoba, która wyraziła wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową przed organami właściwymi do otrzymania takiego wniosku, nie może zostać zatrzymana z powodu braku wystarczającej liczby miejsc w ośrodku opieki humanitarnej.

W wyroku Ministerio Fiscal (Organ, który może otrzymać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej) (C‑36/20 PPU), wydanym w dniu 25 czerwca 2020 r. w pilnym trybie prejudycjalnym (PPU), Trybunał orzekł, że sąd śledczy, do którego zwrócono się o rozstrzygnięcie w kwestii zatrzymania nielegalnie przebywającego obywatela państwa trzeciego, wchodzi w zakres pojęcia „innych organów” w rozumieniu art. 6 ust. 1 akapit drugi dyrektywy 2013/32(1) (zwanej dalej „dyrektywą o procedurach”), które mogą otrzymywać wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, nawet jeżeli na podstawie prawa krajowego nie są właściwe do ich rejestrowania. Z tego tytułu sąd śledczy ma obowiązek poinformowania wnioskodawcy o konkretnych sposobach złożenia takiego wniosku. Trybunał orzekł także, że niemożność znalezienia zakwaterowania w ośrodku przyjęć humanitarnych nie może uzasadniać zatrzymania osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej.

W dniu 12 grudnia 2019 r. łódź, na której pokładzie znajdowało się 45 obywateli państw trzecich, w tym VL, będący obywatelem Mali, została przejęta przez hiszpańskie służby ratownictwa morskiego w pobliżu wyspy Gran Canaria (Hiszpania), na którą zostali zabrani wspomniani obywatele. Następnego organ administracji zarządził wydalenie tych obywateli i złożył w Juzgado de Instrucción nº 3 de San Bartolomé de Tirajana (sądzie śledczym nr 3 w San Bartolomé de Tirajana, Hiszpania) wniosek o zatrzymanie. Po poinformowaniu go przez sąd o jego prawach VL poinformował o swoim zamiarze ubiegania się o ochronę międzynarodową. Z powodu braku wystarczającej liczby miejsc w ośrodku opieki humanitarnej ten sam sąd zastosował zatrzymanie VL w ośrodku detencyjnym dla cudzoziemców, w którym powinien być rozpoznany jego wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Zainteresowany złożył wówczas do tego samego sądu zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu, twierdząc, że jest ono niezgodne z dyrektywą o procedurach oraz z dyrektywą 2013/33(2) (zwaną dalej „dyrektywą o przyjmowaniu”). Rozpoznając to zażalenie, sąd ten zwrócił się do Trybunału z odesłaniem prejudycjalnym, zmierzającym w szczególności do ustalenia, czy obejmuje go pojęcie „innych organów” w rozumieniu art. 6 ust. 1 akapit drugi dyrektywy o procedurach, a tym samym – czy może on otrzymywać wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Zwrócił się on również do Trybunału z pytaniem o zgodność z prawem zatrzymania VL.

W pierwszej kolejności Trybunał uściślił, że wykładnia językowa pojęcia „innych organów mogących [otrzymywać wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej]” w rozumieniu tego przepisu, a w szczególności wybór przymiotnika „innych”, świadczy o woli prawodawcy Unii, by przyjąć szerokie rozumienie organów, które – nie będąc właściwe do rejestrowania takich wniosków – mogą jednak je otrzymywać. Wyrażenie to może zatem obejmować zarówno organy administracyjne, jak i sądowe. Stwierdzenie to znajduje potwierdzenie w wykładni systemowej i celowościowej rzeczonego przepisu. Jednym z celów dyrektywy o procedurach jest bowiem zapewnienie skutecznego dostępu do procedury udzielania ochrony międzynarodowej, to jest dostępu możliwie łatwego. Zabronienie organowi sądowemu otrzymywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej utrudniłoby zaś osiągnięcie tego celu, w szczególności w odniesieniu do bardzo szybkich procedur, w których wysłuchanie wnioskodawcy przez sąd może być pierwszą sposobnością, by powołać się na prawo do wystąpienia z takim wnioskiem. W konsekwencji Trybunał orzekł, że sąd śledczy, do którego zwrócono się o rozstrzygnięcie w kwestii zatrzymania nielegalnie przebywającego obywatela państwa trzeciego w celu jego odesłania, należy do „innych organów”, które mogą otrzymywać wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej.

W drugiej kolejności Trybunał zajął się obowiązkami, jakie ciążą na takim sądzie śledczym, gdy występuje w charakterze „innego organu”. Stwierdził on, że z art. 6 ust. 1 akapity drugi i trzeci dyrektywy o procedurach wynika, po pierwsze, że ten sąd ma obowiązek udzielenia osobom ubiegającym się o udzielenie ochrony międzynarodowej informacji o konkretnych sposobach złożenia takiego wniosku. Sąd ten postępuje zatem zgodnie z przepisami tej dyrektywy, gdy występuje z inicjatywą poinformowania obywatela państwa trzeciego o przysługującym mu prawie do ubiegania się o ochronę międzynarodową. Po drugie, gdy obywatel wyraził wolę wystąpienia z takim wnioskiem przed sądem śledczym, sąd ten powinien przekazać akta organowi właściwemu do celów rejestracji rzeczonego wniosku, by obywatel ten mógł korzystać ze świadczeń materialnych w ramach przyjmowania oraz opieki zdrowotnej, przewidzianych w art. 17 dyrektywy o przyjmowaniu.

W trzeciej kolejności Trybunał zbadał zgodność zatrzymania VL z dyrektywami o procedurach i o przyjmowaniu. Przede wszystkim wskazał on, że z dyrektyw tych wynika, że należy przyjąć szerokie rozumienie pojęcia „osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej”, co oznacza, że obywatel państwa trzeciego uzyskuje ten status z chwilą wystąpienia z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej. Trybunał podkreślił ponadto, że czynność „wystąpienia” z takim wnioskiem nie wymaga żadnej formalności administracyjnej. Zatem fakt wyrażenia przez takiego obywatela woli ubiegania się o ochronę międzynarodowa przed „innym organem”, takim jak sąd śledczy, jest wystarczający do przyznania mu statusu osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej.

W konsekwencji Trybunał wskazał, że od dnia, w którym VL wystąpił z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej, przesłanki jego zatrzymania były regulowane przez art. 26 ust. 1 dyrektywy o procedurach, a także przez art. 8 ust. 1 dyrektywy o przyjmowaniu. Z łącznej lektury tych przepisów wynika, że państwa członkowskie nie mogą zatrzymać danej osoby wyłącznie z tego powodu, ubiega się ona o ochronę międzynarodową, a przesłanki zatrzymania, jak również gwarancje udzielone zatrzymanym wnioskodawcom, powinny być zgodne z dyrektywą o przyjmowaniu. Tymczasem, ponieważ art. 8 ust. 3 akapit pierwszy tej ostatniej dyrektywy wymienia w sposób wyczerpujący różne powody mogące uzasadniać zatrzymanie i ponieważ niemożność znalezienia zakwaterowania w ośrodku opieki humanitarnej nie odpowiada żadnemu z sześciu powodów zatrzymania wymienionych w tym przepisie, zatrzymanie VL było w niniejszej sprawie sprzeczne z przepisami dyrektywy o przyjmowaniu.


1      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.U. 2013, L 180, s. 60).


2      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową (Dz.U. 2013, L 180, s. 96).