ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
ELEANOR SHARPSTON
της 13ης Ιουλίου 20061(1)
Υπόθεση C-306/05
Sociedad General de Autores y Editores de España (SGAE)
κατά
Rafael Hoteles SL
[αίτηση του Audiencia Provincial de Barcelona (Ισπανία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
1. Στην παρούσα υπόθεση, το Audiencia Provincial de Barcelona (Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο της επαρχίας της Βαρκελώνης) (Ισπανία) υποβάλλει ερώτημα σχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29 για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας (2) (στο εξής: «οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού» ή «οδηγία»).
Η οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού
2. Η οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού, όπως υποδεικνύει ο τίτλος της, έχει ως σκοπό την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων (3), συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος παρουσιάσεως έργων στο κοινό.
3. Με τις αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας τονίζεται κατ’ αρχάς ότι κάθε εναρμόνιση του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων πρέπει να βασίζεται σε υψηλό επίπεδο προστασίας, μεταξύ άλλων, των δημιουργών και των εκτελεστών ή ερμηνευτών καλλιτεχνών, οι οποίοι, για να συνεχίσουν τη δημιουργική και καλλιτεχνική τους εργασία, πρέπει να λαμβάνουν εύλογη αμοιβή για τη χρήση των έργων τους. Προστίθεται στη συνέχεια ότι ένα αποτελεσματικό και αυστηρό σύστημα προστασίας του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων αποτελεί βασικό μηχανισμό ώστε η ευρωπαϊκή πολιτιστική δημιουργικότητα και παραγωγή να εξασφαλίσουν τους αναγκαίους πόρους και να διασφαλιστεί η αυτονομία και η αξιοπρέπεια των δημιουργών και των ερμηνευτών (4).
4. Οι κατωτέρω αιτιολογικές σκέψεις είναι επίσης συναφείς με την υπό κρίση υπόθεση:
«(15) Η […] “συνθήκη του ΠΟΔΙ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας” […] προσαρμόζ[ει] τη διεθνή προστασία του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του “ψηφιακού θεματολογίου” […] Η παρούσα οδηγία συμβάλλει επίσης στην εκπλήρωση ορισμένων από τις νέες αυτές διεθνείς υποχρεώσεις.
[…]
(23) Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εναρμονίσει περαιτέρω το δικαίωμα του δημιουργού να παρουσιάζει στο κοινό. Το δικαίωμα αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί κατά ευρεία έννοια ότι καλύπτει κάθε παρουσίαση σε κοινό το οποίο δεν παρίσταται στον τόπο της παρουσίασης. Το δικαίωμα αυτό θα πρέπει να καλύπτει κάθε σχετική μετάδοση ή αναμετάδοση ενός έργου στο κοινό με ενσύρματα ή ασύρματα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής. Το δικαίωμα αυτό δεν θα πρέπει να καλύπτει άλλες πράξεις.
[…]
(27) Η απλή παροχή των υλικών μέσων για τη διευκόλυνση ή την πραγματοποίηση της παρουσίασης δεν αποτελεί καθαυτή παρουσίαση κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας.»
5. Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας απαιτεί από τα κράτη μέλη «να παρέχουν στους δημιουργούς το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν κάθε παρουσίαση στο κοινό των έργων τους, ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, καθώς και να καθιστούν προσιτά τα έργα τους στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος».
6. Η οδηγία άρχισε να ισχύει στις 22 Ιουνίου 2001 και έπρεπε να μεταφερθεί στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών μελών το αργότερο μέχρι τις 22 Δεκεμβρίου 2002 (5).
Το διεθνές νομικό πλαίσιο
7. Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας για το δικαίωμα του δημιουργού είναι όμοιο με το άρθρο 11a, παράγραφος 1, της Συμβάσεως της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων (6) (στο εξής: Σύμβαση της Βέρνης ή σύμβαση) και σχεδόν πανομοιότυπο με το άρθρο 8 της συνθήκης του ΠΟΠΙ για την πνευματική ιδιοκτησία (7) (στο εξής: WCT) (8). Όπως επισημαίνει η Επιτροπή, κατά πάγια νομολογία, οι διατάξεις του παράγωγου κοινοτικού δικαίου πρέπει να ερμηνεύονται, στο μέτρο του δυνατού, κατά τρόπο συνάδοντα προς τις διεθνείς συμφωνίες που έχει συνάψει η Κοινότητα (9).
Η Σύμβαση της Βέρνης
8. Μολονότι η Κοινότητα δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος της Συμβάσεως της Βέρνης (και δεν θα μπορούσε άλλωστε, εφόσον μέλη της Ενώσεως της Βέρνης είναι μόνον κράτη), υποχρεούται να τηρεί την εν λόγω σύμβαση σύμφωνα με το άρθρο 9 της συμφωνίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (στο εξής: συμφωνία ΔΠΙΤΕ). Η συμφωνία αυτή περιλαμβάνεται στο παράρτημα 1 Γ της συμφωνίας για την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (10), της οποίας η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενο μέρος. Μπορεί επομένως να υποτεθεί ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας θεσπίστηκε κατά τρόπον ώστε να συνάδει με τη σύμβαση.
9. Το άρθρο 11 της Συμβάσεως της Βέρνης προβλέπει:
«1. Οι δημιουργοί θεατρικών, μουσικο-θεατρικών και μουσικών έργων έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν:
1) τη δημόσια αναπαράσταση ή εκτέλεση των έργων τους, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας εκτέλεσης με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο·
2) τη με όλα τα μέσα δημόσια μετάδοση της αναπαράστασης ή εκτέλεσης των έργων τους.
2. Τα ίδια δικαιώματα έχουν οι δημιουργοί θεατρικών ή μουσικο–θεατρικών έργων καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος των δικαιωμάτων τους επί του πρωτότυπου έργου, όσον αφορά τη μετάφραση των έργων τους.»
10. Το άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης ορίζει τα ακόλουθα:
«Οι δημιουργοί λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν:
1) τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση των έργων τους ή την παρουσίαση στο κοινό των έργων αυτών με κάθε άλλο μέσο που χρησιμεύει για την ασύρματη μετάδοση σημάτων, ήχων ή εικόνων·
2) οποιαδήποτε καλωδιακή ή ασύρματη παρουσίαση στο κοινό του ραδιοτηλεοπτικού έργου, όταν η παρουσίαση αυτή πραγματοποιείται από οργανισμό άλλον από αυτόν από τον οποίο προέρχεται [(11)]
3) την παρουσίαση του ραδιοτηλεοπτικού έργου στο κοινό μέσω μεγαφώνου ή κάθε άλλου αναλόγου μέσου μεταδόσεως σημάτων, ήχων ή εικόνων.»
11. Η τελευταία αναθεώρηση της Συμβάσεως της Βέρνης έλαβε χώρα το 1971 (12). Για την αναθεώρηση της συμβάσεως απαιτείται ομοφωνία των παρόντων και ψηφιζόντων συμβαλλομένων μερών. Ακόμη και το 1971, που τα συμβαλλόμενα μέρη ήταν λιγότερα (13), στάθηκε δύσκολο να επιτευχθεί ομοφωνία. Κατά τα φαινόμενα, για τον λόγο αυτόν θεωρήθηκε ότι δεν θα είχε νόημα να γίνει περαιτέρω αναθεώρηση της συμβάσεως ώστε να ληφθούν υπόψη οι μετά το 1971 τεχνολογικές εξελίξεις. Κατά συνέπεια, ο ΠΟΠΙ αποφάσισε να προπαρασκευάσει νέα συνθήκη, η οποία, ως «ειδική ρύθμιση» κατά την έννοια του άρθρου 20 της συμβάσεως, δεν θα προϋπέθετε ομοφωνία των μελών της Ενώσεως της Βέρνης. Ένα ακόμη πλεονέκτημα ήταν ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα μπορούσε να προσχωρήσει σε αυτήν (όπως και οι χώρες που δεν ήταν μέλη της Ενώσεως της Βέρνης).
Η WCT
12. Η WCT τέθηκε σε ισχύ στις 6 Δεκεμβρίου 2001. Η Κοινότητα, αν και υπογράψασα, δεν έχει κυρώσει ακόμη την WCT. (14) Ωστόσο η εν λόγω συνθήκη είναι κρίσιμη για την ερμηνεία της οδηγίας για το δικαίωμα του δημιουργού, δεδομένου ότι στη δέκατη πέμπτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας δηλώνεται ότι η οδηγία «συμβάλλει […] στην εκπλήρωση ορισμένων από τις νέες […] διεθνείς υποχρεώσεις» που απορρέουν από την WCT.
13. Το άρθρο 8, που τιτλοφορείται «Δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό», έχει ως εξής:
«Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 11, παράγραφος 1, σημείο 2, του άρθρου 11α, παράγραφος 1, σημεία 1 και 2 […], της σύμβασης της Βέρνης, οι δημιουργοί λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων έχουν αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν κάθε παρουσίαση των έργων τους στο κοινό, με ενσύρματα ή ασύρματα μέσα, περιλαμβανομένης της διάθεσης στο κοινό των έργων τους κατά τρόπο ώστε τα μέλη του κοινού να μπορούν να έχουν πρόσβαση σ’ αυτά από τον τόπο και κατά τον χρόνο της ατομικής επιλογής τους.»
Η συναφής ισπανική νομοθεσία
14. Σύμφωνα με την απόφαση περί παραπομπής, η διέπουσα την πνευματική ιδιοκτησία ισπανική νομοθεσία (15) απονέμει στους δημιουργούς αποκλειστικά δικαιώματα εκμεταλλεύσεως του έργου τους με οποιαδήποτε μορφή. Στα δικαιώματα αυτά περιλαμβάνεται η παρουσίαση στο κοινό. Το άρθρο 20 καταρχάς διευκρινίζει τι νοείται ως παρουσίαση στο κοινό: «κάθε πράξη μέσω της οποίας ένα έργο καθίσταται προσιτό σε πλείονα πρόσωπα, χωρίς να έχει προηγηθεί διανομή αντιτύπων σε κάθε ένα από τα πρόσωπα αυτά». Κατόπιν ορίζει ότι η παρουσίαση η οποία «πραγματοποιείται εντός καθαρά ιδιωτικού χώρου, ο οποίος δεν είναι ενσωματωμένος σε δίκτυο αναμεταδόσεως οποιασδήποτε μορφής ή δεν συνδέεται με τέτοιο δίκτυο», δεν θεωρείται ως παρουσίαση στο κοινό.
15. Το αιτούν δικαστήριο εκθέτει ότι, μέχρι πρότινος, η θέση του ισπανικού Tribunal Supremo (Ανωτάτου Δικαστηρίου) ήταν ότι τα δωμάτια ξενοδοχείων δεν συνιστούσαν ιδιωτικούς χώρους και ότι, κατά συνέπεια, η χρήση της τηλεοπτικής συσκευής στα δωμάτια αυτά συνιστούσε πράξη παρουσιάσεως στο κοινό κατά την έννοια του άρθρου 20 του ισπανικού νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας (16). Επομένως, ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου υποχρεούνταν να καταβάλλει τέλη για την άδεια χρήσεως των μεταδιδομένων έργων στον οργανισμό που κατείχε και διαχειριζόταν το ρεπερτόριο των έργων αυτών.
16. Η ανωτέρω νομολογία όμως μεταστράφηκε με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του έτους 2003 (17), με την οποία κρίθηκε ότι το δωμάτιο ξενοδοχείου συνιστά χώρο καθαρά ιδιωτικό και ότι κατά συνέπεια η χρήση τηλεοπτικών συσκευών στα δωμάτια αυτά δεν συνιστά πράξη παρουσιάσεως στο κοινό, άρα δεν προϋποθέτει άδεια των φορέων των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί των μεταδιδομένων έργων.
Η κυρία δίκη και η αίτηση προς το Δικαστήριο για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως
17. Η Sociedad General de Autores y Editores de España (στο εξής: SGAE) είναι οργανισμός διαχειρίσεως δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Κίνησε διαδικασία κατά της Rafael Hoteles SL (στο εξής: Rafael), ιδιοκτήτριας του ξενοδοχείου Rafael, λόγω παραβιάσεως των δικαιωμάτων που διαχειριζόταν η SGAE. Ειδικότερα, η SGAE προέβαλε ότι μεταξύ Ιουνίου 2002 και Μαρτίου 2003 είχαν τελεσθεί πράξεις παρουσιάσεως στο κοινό έργων που περιλαμβάνονταν στο ρεπερτόριο που η ίδια διαχειριζόταν. Η εν λόγω παρουσίαση στο κοινό πραγματοποιούνταν μέσω των εγκατεστημένων στα δωμάτια του ξενοδοχείου συσκευών τηλεοράσεως, οι οποίες επέτρεπαν στους πελάτες του ξενοδοχείου να παρακολουθούν τα προγράμματα τηλεοπτικών σταθμών το σήμα των οποίων λαμβανόταν από την κεντρική κεραία του ξενοδοχείου και αναμεταδιδόταν σε καθεμία από τις συσκευές τηλεοράσεως των δωματίων. Η SGAE ζήτησε να υποχρεωθεί η Rafael να της καταβάλει αποζημίωση.
18. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο απέρριψε την αγωγή της SGAE και έκρινε ότι, σύμφωνα με την πρόσφατη νομολογία του ισπανικού ανωτάτου δικαστηρίου που συνοψίσθηκε ανωτέρω, η χρήση συσκευών τηλεοράσεως στα δωμάτια του ξενοδοχείου δεν συνιστούσε παρουσίαση στο κοινό των έργων που διαχειριζόταν η SGAE και ότι, κατά συνέπεια, ο ιδιοκτήτης ξενοδοχείου δεν υποχρεούνταν σε λήψη προηγούμενης άδειας και καταβολή του αντίστοιχου τέλους.
19. Η SGAE άσκησε έφεση ενώπιον του Audiencia Provincial de Barcelona, το οποίο εκτιμά ότι η ισπανική νομοθεσία και νομολογία ενδεχομένως αντιβαίνει προς την οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού. Ειδικότερα, το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες ως προς το αν η λήψη του τηλεοπτικού σήματος από το ξενοδοχείο, είτε μέσω δορυφόρου είτε μέσω επιγείου δικτύου, και η καλωδιακή αναμετάδοσή του στα διάφορα δωμάτια του ξενοδοχείου συνιστούν πράξεις παρουσιάσεως στο κοινό για τους σκοπούς της οδηγίας. Κρίνει ότι το ουσιώδες χαρακτηριστικό της παρουσιάσεως στο κοινό συνίσταται στο ότι το μεταδιδόμενο –εν προκειμένω τηλεοπτικώς– έργο καθίσταται προσιτό σε πλείονα πρόσωπα. Μια τέτοια κατάσταση συντρέχει αδιαμφισβήτητα όταν το κοινό είναι ταυτοχρόνως παρόν, π.χ. σε περίπτωση που έχει εγκατασταθεί συσκευή τηλεοράσεως στον προθάλαμο ενός ξενοδοχείου. Ανακύπτουν όμως περισσότερες αμφιβολίες όταν το κοινό αποτελείται από σειρά προσώπων που είναι διαδοχικώς παρόντα, όπως συμβαίνει στο υπνοδωμάτιο ενός ξενοδοχείου.
20. Ως εκ τούτου, το Audiencia Provincial de Barcelona ανέστειλε τη διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Συνιστά η εγκατάσταση στα δωμάτια ενός ξενοδοχείου συσκευών τηλεοράσεως, μέσω των οποίων αναμεταδίδεται καλωδιακώς το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνεται μέσω δορυφόρου ή μέσω επιγείου δικτύου, πράξη παρουσιάσεως στο κοινό καλυπτόμενη από τη σκοπούμενη εναρμόνιση των εθνικών κανονιστικών ρυθμίσεων περί προστασίας των δικαιωμάτων του δημιουργού, την οποία προβλέπει το άρθρο 3 της οδηγίας [2001/29];
2) Αντιβαίνει η ερμηνεία ότι το δωμάτιο ξενοδοχείου αποτελεί αμιγώς ιδιωτικό χώρο, ώστε να μη θεωρείται πλέον ως παρουσίαση στο κοινό η παρουσίαση που πραγματοποιείται μέσω συσκευών τηλεοράσεως διά των οποίων αναμεταδίδεται το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνει προηγουμένως το ξενοδοχείο, στη διαλαμβανόμενη από την οδηγία [2001/29] προστασία των δικαιωμάτων του δημιουργού;
3) Είναι δυνατόν να θεωρηθεί, για τους σκοπούς της προβλεπόμενης από την οδηγία [2001/29] προστασίας των δικαιωμάτων του δημιουργού έναντι πράξεων παρουσιάσεως στο κοινό, ότι η παρουσίαση που πραγματοποιείται μέσω συσκευής τηλεοράσεως ευρισκόμενης εντός υπνοδωματίου ξενοδοχείου είναι δημόσια ως εκ του λόγου ότι πρόσβαση στο έργο έχει κοινό που εναλλάσσεται;»
21. H SGAE, η Αυστριακή, η Γαλλική και η Ιρλανδική Κυβέρνηση, καθώς και η Επιτροπή, υπέβαλαν γραπτές παρατηρήσεις. Η SGAE, η Rafael, η Ιρλανδική και η Πολωνική Κυβέρνηση και η Επιτροπή παρέστησαν κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση.
Η υπόθεση EGEDA
22. Η ισπανική νομοθεσία που έδωσε την αφορμή για την παρούσα υπόθεση απετέλεσε αντικείμενο προδικαστικής παραπομπής και πριν από τη θέσπιση της οδηγίας για το δικαίωμα του δημιουργού. Στην υπόθεση EGEDA (18) υποβλήθηκε στο Δικαστήριο το ερώτημα αν η εκ μέρους ξενοδοχειακής μονάδας λήψη τηλεοπτικών σημάτων μέσω δορυφόρου ή μέσω επιγείου δικτύου και η καλωδιακή διανομή τους στα διάφορα δωμάτια του ξενοδοχείου έπρεπε να θεωρείται ως πράξη παρουσιάσεως στο κοινό ή ως λήψη από το κοινό κατά την έννοια της οδηγίας 93/83 (19). Το Δικαστήριο έκρινε ότι το συγκεκριμένο ζήτημα δεν ρυθμιζόταν από την οδηγία 93/83 και έπρεπε επομένως να εκτιμάται βάσει του εθνικού δικαίου.
23. Ο γενικός εισαγγελέας La Pergola είχε επίσης εκφράσει την άποψη ότι το ζήτημα δεν ρυθμιζόταν από την οδηγία 93/83. (20) Προχώρησε όμως και σε ανάλυση του άρθρου 11a, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης, από το οποίο, κατά την άποψή του, μπορούσε να συναχθεί απάντηση στο ερώτημα του εθνικού δικαστηρίου (21). Κατέληξε προτείνοντας στο Δικαστήριο να αποφανθεί ότι, πρώτον, η οδηγία 93/83 δεν ήταν εφαρμοστέα και, δεύτερον, ότι η λήψη, εκ μέρους ξενοδοχειακής μονάδας, προστατευομένων ραδιοτηλεοπτικών έργων μεταδιδομένων δορυφορικώς ή μέσω επιγείου δικτύου από πομπό εγκατεστημένο σε άλλο κράτος μέλος και η μεταγενέστερη καλωδιακή διανομή του σήματος των ληφθέντων προγραμμάτων στις τηλεοπτικές συσκευές που είναι εγκατεστημένες στα δωμάτια της ξενοδοχειακής αυτής μονάδας αποτελούν παρουσίαση στο κοινό, υπό την έννοια και για τους σκοπούς του άρθρου 11α της Συμβάσεως της Βέρνης. Στις παρούσες προτάσεις θα αναφερθώ σε μεγάλο μέρος της χρήσιμης αναλύσεως που διεξήγαγε ο γενικός εισαγγελέας La Pergola.
Εκτίμηση
24. Τα προδικαστικά ερωτήματα αφορούν την ερμηνεία της έννοιας «παρουσίαση στο κοινό», η οποία προβλέπεται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας.
25. Κατ’ ουσία, η SGAE και η Γαλλική Κυβέρνηση εκτιμούν ότι η έννοια αυτή, καταλλήλως ερμηνευόμενη, καλύπτει τις ανωτέρω περιγραφείσες πράξεις, επομένως και στα τρία προδικαστικά ερωτήματα πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση. Η Rafael, η Αυστριακή και η Ιρλανδική Κυβέρνηση υποστηρίζουν την αντίθετη άποψη. Η Πολωνική Κυβέρνηση επικεντρώνεται στο δεύτερο και στο τρίτο ερώτημα, τα οποία εκτιμά ότι πρέπει να απαντηθούν καταφατικά. Η Επιτροπή εκτιμά ότι, ενώ η απλή εγκατάσταση συσκευών τηλεοράσεως σε δωμάτια ξενοδοχείων δεν συνιστά πράξη «παρουσιάσεως στο κοινό», η καλωδιακή αναμετάδοση σε δωμάτια ξενοδοχείων τηλεοπτικών σημάτων που λαμβάνονται δορυφορικώς ή μέσω επιγείου δικτύου συνιστά τέτοια πράξη.
Το πρώτο ερώτημα
26. Συμφωνώ με τη Rafael, την Αυστριακή και την Ιρλανδική Κυβέρνηση και την Επιτροπή ως προς το ότι η απλή εγκατάσταση συσκευών τηλεοράσεως σε δωμάτια ξενοδοχείων δεν συνιστά πράξη παρουσιάσεως στο κοινό κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας. (22)
27. Τούτο προκύπτει σαφώς από την εικοστή έβδομη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας, στην οποία δηλώνεται ότι «Η απλή παροχή των υλικών μέσων για τη διευκόλυνση ή την πραγματοποίηση της παρουσίασης δεν αποτελεί καθαυτή παρουσίαση κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας». Ο περιορισμός αυτός, ο οποίος διατυπώνεται κατηγορηματικά, επιβεβαιώνει τη δήλωση στην εικοστή τρίτη αιτιολογική σκέψη ότι το «δικαίωμα [παρουσιάσεως στο κοινό] θα πρέπει να καλύπτει κάθε […] μετάδοση ή αναμετάδοση ενός έργου στο κοινό [το οποίο δεν παρίσταται στον τόπο της παρουσίασης] με ενσύρματα ή ασύρματα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής [και] δεν θα πρέπει να καλύπτει άλλες πράξεις».
28. Περαιτέρω, η προσέγγιση αυτή εναρμονίζεται με την ερμηνεία του όρου «παρουσίαση» στο πλαίσιο της WCT. Είναι σαφές ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αποβλέπει στην εκπλήρωση σε κοινοτικό επίπεδο ορισμένων νέων διεθνών υποχρεώσεων που επιβάλλονται με την εν λόγω συνθήκη. (23) Πράγματι, το δικαίωμα την παροχή του οποίου επιβάλλει το άρθρο 3, παράγραφος 1, στα κράτη μέλη κατοχυρώνεται με σχεδόν πανομοιότυπη διατύπωση με αυτήν του άρθρου 8 της WCT. Αυτό δεν είναι συμπτωματικό: Η Κοινότητα και τα κράτη μέλη εισηγήθηκαν το άρθρο 8. (24) Η διπλωματική διάσκεψη που θέσπισε την εν λόγω συνθήκη (25) υιοθέτησε και την ακόλουθη «κοινή δήλωση» σχετικά με το άρθρο 8:
«Η απλή παροχή των φυσικών μέσων για την παροχή της δυνατότητας ή την πραγματοποίηση παρουσίασης στο κοινό θεωρείται ότι δεν αποτελεί αυτή καθεαυτή παρουσίαση κατά την έννοια της παρούσας συνθήκης ή της σύμβασης της Βέρνης. Θεωρείται περαιτέρω ότι καμία από τις διατάξεις του άρθρου 10 δεν αποκλείει τη δυνατότητα των συμβαλλομένων μερών να εφαρμόζουν το άρθρο 11α, παράγραφος 2.»
29. Θεωρώ κατά συνέπεια ότι η απάντηση στο πρώτο ερώτημα πρέπει να είναι ότι η εγκατάσταση στα δωμάτια ενός ξενοδοχείου συσκευών τηλεοράσεως στις οποίες αναμεταδίδεται καλωδιακώς το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνεται μέσω δορυφόρου ή μέσω επιγείου δικτύου, δεν συνιστά πράξη παρουσιάσεως στο κοινό κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας για το δικαίωμα του δημιουργού.
Το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα
30. Το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου μπορούν ευχερώς να εξετασθούν από κοινού. Αν αναγνωσθούν συνδυασμένα, θέτουν κατ’ ουσία το ζήτημα αν η παρουσίαση εκπομπών σε υπνοδωμάτια ξενοδοχείων μέσω συσκευών τηλεοράσεως στις οποίες διανέμεται το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνει αρχικώς το ξενοδοχείο πρέπει να θεωρείται ως «παρουσίαση στο κοινό» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας.
31. Είναι βέβαιον ότι, αν κριθεί ότι οι αποδέκτες αποτελούν «κοινό», το άρθρο 3, παράγραφος 1, θα έχει εφαρμογή: το ζήτημα που διχάζει τους διαδίκους που υπέβαλαν παρατηρήσεις και ώθησε το αιτούν δικαστήριο να υποβάλει τα προδικαστικά ερωτήματα είναι η σημασία της έννοιας «κοινό».
32. Κατά την άποψή μου, στο δεύτερο και στο τρίτο ερώτημα πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση.
33. Στην οδηγία δεν δίνεται ορισμός του «κοινού», εντούτοις (όπως προβάλλουν η SGAE καθώς και η Γαλλική και η Πολωνική Κυβέρνηση) υπάρχουν ενδείξεις ότι ο όρος αυτός πρέπει, για τους σκοπούς της οδηγίας, να ερμηνεύεται με ευρύ πνεύμα. Υπέρ αυτού συνηγορούν τόσο ο κύριος σκοπός της οδηγίας, που βασίζεται σε «υψηλό επίπεδο προστασίας» του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων (26), όσο και η δήλωση που περιέχεται στις αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας ότι το δικαίωμα παρουσιάσεως στο κοινό «θα πρέπει να θεωρηθεί κατά ευρεία έννοια ότι καλύπτει κάθε παρουσίαση σε κοινό το οποίο δεν παρίσταται στον τόπο της παρουσίασης [και] θα πρέπει να καλύπτει κάθε σχετική μετάδοση ή αναμετάδοση ενός έργου στο κοινό με ενσύρματα ή ασύρματα μέσα» (27).
34. Ελλείψει ορισμού ή σαφέστερων ενδείξεων εντός της οδηγίας, κρίνω ότι είναι θεμιτό να αναζητηθούν κατευθυντήριες γραμμές στις συναφείς διεθνείς συμφωνίες.
35. Όπως διευκρινίστηκε ανωτέρω (28), το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αποβλέπει στην εκπλήρωση σε κοινοτικό επίπεδο των υποχρεώσεων που επιβάλλονται με το άρθρο 8 της WCT.
36. Οι σκοποί του άρθρου 8 συνίστανται αφενός στο να διευκρινιστούν οι διατάξεις της Συμβάσεως της Βέρνης που αφορούν το αποκλειστικό δικαίωμα παρουσιάσεως έργων στο κοινό, ιδίως το άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, και αφετέρου στο να συμπληρωθούν τα δικαιώματα που απονέμονται από την εν λόγω Σύμβαση «επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής του δικαιώματος παρουσιάσεως στο κοινό ώστε να καλύπτει όλες τις κατηγορίες έργων» (29).
37. Ο δεύτερος από τους σκοπούς αυτούς αφορά ειδικότερα τα λογοτεχνικά και τα φωτογραφικά έργα, καθώς και τα έργα ζωγραφικής και γραφικών τεχνών που δεν καλύπτονταν προηγουμένως από το δικαίωμα παρουσιάσεως. Η βασική πρόταση αναφέρει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις «δημιούργησαν τη δυνατότητα να καθίστανται τα προστατευόμενα έργα προσιτά με πολλούς τρόπους που διαφέρουν από τις παραδοσιακές μεθόδους» (30). Η κυριότερη από τις εξελίξεις αυτές είναι βεβαίως το διαδίκτυο (31), οι δε διαδραστικές (κατ’ αίτηση) μεταδόσεις σε δίκτυο ανοικτής επικοινωνίας (on-line) είναι αυτές τις οποίες σκοπεί ειδικά να καλύψει η φράση «να καθιστούν προσιτά τα έργα τους στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος» του άρθρου 3, παράγραφος 1 (32), της οδηγίας και του άρθρου 8 της WCT (33). Ως εκ τούτου, δεν θεωρώ ότι, όπως υποστηρίζει η Rafael, δεν υφίσταται εν προκειμένω «παρουσίαση στο κοινό» για τον λόγο ότι οι πελάτες του ξενοδοχείου, επειδή δεσμεύονται από τον υπάρχοντα προγραμματισμό, δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στα τηλεοπτικά προγράμματα σε χρόνο επιλεγμένο ατομικά από τους ίδιους. Γενικότερα, η παρούσα υπόθεση αφορά τον γενικό κανόνα που τίθεται από τα άρθρα 3, παράγραφος 1, της οδηγίας και 8 της WCT και όχι τον ειδικό τομέα που έχει ρητώς υπαχθεί στον εν λόγω κανόνα.
38. Το άρθρο 8 της WCT σκοπεί στη συμπλήρωση των ρυθμίσεων της Συμβάσεως της Βέρνης σχετικά με την παρουσίαση στο κοινό απονέμοντας στους δημιουργούς όλων των ειδών έργων αποκλειστικό δικαίωμα παρουσιάσεως στο κοινό, στο μέτρο κατά το οποίο το δικαίωμα αυτό δεν απονέμεται ήδη από τη σύμβαση (34). Κατά συνέπεια απονέμει ευρύτερο δικαίωμα παροχής άδειας για «κάθε παρουσίαση των έργων τους στο κοινό, με ενσύρματα ή ασύρματα μέσα». Δεν δίνει ορισμό της έννοιας «κοινό».
39. Η Αυστριακή Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι εναπόκειται στο εθνικό δίκαιο να ορίσει την έννοια του «κοινού». Επικαλείται την επεξηγηματική σημείωση 10.17 της βασικής προτάσεως, στην οποία αναφέρονται τα εξής:«Ο όρος “κοινό” χρησιμοποιήθηκε στο άρθρο 10 όπως έχει χρησιμοποιηθεί στις υφιστάμενες διατάξεις της Συμβάσεως της Βέρνης. Ο ορισμός του “κοινού” αποτελεί ζήτημα της εθνικής νομοθεσίας και νομολογίας». Η Αυστριακή Κυβέρνηση αναφέρεται επίσης σε θεωρητικές πηγές, οι οποίες τελούν σε συμφωνία με την άποψή της ότι ο ορισμός της έννοιας «κοινό» αποτελεί ζήτημα του εθνικού δικαίου (35), καθώς και στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για την αναθεώρηση του κοινοτικού νομικού πλαισίου στον τομέα του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων [Commission Staff working paper on the review of the ΕC legal framework in the field of copyright and related rights] (36), όπου αναφέρονται τα ακόλουθα: «Προς το παρόν δεν φαίνεται να συντρέχει ανάγκη επαναπροσδιορισμού της μέχρι τώρα στάσεως και η έννοια του “κοινού” θα πρέπει να παραμείνει ζήτημα ρυθμιζόμενο από την εθνική νομοθεσία και νομολογία».
40. Σε μια παραλλαγή του ίδιου μοτίβου, η Rafael προβάλλει ότι εφαρμοστέα εν προκειμένω είναι η οδηγία 93/83 (37) και όχι η οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού. Επομένως, σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση Egeda (38), εναπόκειται στο εθνικό δίκαιο να ορίσει την έννοια «παρουσίαση στο κοινό».
41. Δεν συμφωνώ με τους ισχυρισμούς αυτούς.
42. Όπως επισημαίνει η Επιτροπή, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι «όπως προκύπτει από τις επιταγές τόσο της ομοιόμορφης εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου όσο και της αρχής της ισότητας, στο περιεχόμενο μιας διατάξεως του κοινοτικού δικαίου μη παραπέμπουσας ρητώς στο δίκαιο των κρατών μελών για τον προσδιορισμό της εννοίας και του περιεχομένου της, πρέπει κατά κανόνα να αποδίδεται, εντός του συνόλου της Κοινότητας, αυτοτελής και ενιαία ερμηνεία προκύπτουσα από τα συμφραζόμενα της διατάξεως και τον επιδιωκόμενο με την εν λόγω κανονιστική ρύθμιση σκοπό» (39).
43. Είναι βέβαιον ότι η οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού προορίζεται να έχει εναρμονιστική λειτουργία, και έχει θεσπισθεί πρωτίστως με τον σκοπό να «συμβάλει στην υλοποίηση των τεσσάρων ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς» και να «διασφαλί[σει] […] ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας» (40). Το δικαίωμα παροχής αδείας για την παρουσίαση στο κοινό είναι ένας από τους τέσσερεις τομείς ως προς τους οποίους η Επιτροπή εκτιμούσε, κατά την υποβολή της προτάσεώς της για την οδηγία, ότι, λόγω της σημασίας τους για την εσωτερική αγορά, υφίστατο ανάγκη άμεσης νομοθετικής δράσεως σε κοινοτικό επίπεδο. (41) Στην εικοστή τρίτη αιτιολογική σκέψη 23 δηλώνεται ρητώς ότι η οδηγία «θα πρέπει να εναρμονίσει περαιτέρω το δικαίωμα του δημιουργού να παρουσιάζει στο κοινό». Είναι προφανές ότι η εναρμόνιση θα παρέμενε νεκρό γράμμα αν τα κράτη μέλη ήταν ελεύθερα να ορίζουν ένα από τα δύο βασικά στοιχεία της ουσίας του συγκεκριμένου δικαιώματος. (42) Περαιτέρω, το Δικαστήριο στην απόφαση Egeda (43) θεωρεί δεδομένο το ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, στηρίζεται σε ενιαία αντίληψη της έννοιας «παρουσίαση στο κοινό».
44. Δεν θεωρώ ότι η ανωτέρω άποψη έρχεται σε σύγκρουση με την επεξηγηματική σημείωση την οποία επικαλέστηκε η Αυστρία. Στο πλαίσιο της WCT, την οποία έχει συνυπογράψει η Κοινότητα, «εθνική νομοθεσία» είναι η οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού (και όχι οι εθνικές νομοθεσίες των διαφόρων κρατών μελών) και «νομολογία» η νομολογία του Δικαστηρίου.
45. Όσον αφορά το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής υπογράμμισε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση ότι ήταν απλό προσχέδιο το οποίο δεν είχε λάβει ποτέ την έγκριση της Επιτροπής. Εν πάση περιπτώσει, η εκτίμηση της Επιτροπής όσον αφορά την έκταση εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας, έστω και αν ενδιαφέρει συναφώς και ενδέχεται να έχει κάποια βαρύτητα, αναμφισβήτητα δεν δεσμεύει το Δικαστήριο.
46. Επειδή η WCT, όπως και η οδηγία, δεν περιέχει ορισμό του «κοινού» η σημασία του όρου αυτού πρέπει να καθορισθεί σε συνάρτηση με τον σκοπό του άρθρου 8. Όπως έχω προαναφέρει (44), σκοπός της συγκεκριμένης διατάξεως είναι να αποσαφηνίσει και να συμπληρώσει το άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης.
47. Η ιστορία του άρθρου 11α, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης μπορεί να αντιμετωπισθεί ως μια σειρά προσπαθειών για τη βελτίωση της προστασίας των δικαιωμάτων των δημιουργών ενόψει των τεχνολογικών εξελίξεων. Το δικαίωμα του δημιουργού να επιτρέπει τη δημόσια παράσταση ή εκτέλεση του θεατρικού ή μουσικού έργου του είχε εξαρχής χορηγηθεί το 1886. (45) Το 1928 προστέθηκε το άρθρο 11α, το οποίο στην αρχική του μορφή περιοριζόταν να απονείμει στους δημιουργούς λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων «το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν την παρουσίαση των έργων τους στο κοινό με ραδιοφωνική μετάδοση» (46). Η διάταξη αυτή προφανώς τέθηκε με σκοπό να διευρύνει το υφιστάμενο δικαίωμα παροχής άδειας για τη δημόσια παράσταση ή εκτέλεση του έργου, ενόψει της τεχνολογικής εξελίξεως της ραδιοφωνικής μεταδόσεως (47). Η καλωδιακή μετάδοση σημάτων δεν καλυπτόταν.
48. Με την αναθεώρηση του 1948 το άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης απέκτησε, κατ’ ουσία, τη σημερινή του διατύπωση. Τα δικαιώματα παροχής άδειας για τη δημόσια παράσταση ή εκτέλεση (άρθρο 11, πρώτο εδάφιο) και την παρουσίαση στο κοινό μέσω ραδιοφωνικής μεταδόσεως (τότε άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, το οποίο αποτέλεσε ουσιαστικά το άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 1) συμπληρώθηκαν από τα δικαιώματα παροχής άδειας για την καλωδιακή ή ασύρματη παρουσίαση της ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής στο κοινό, η οποία πραγματοποιείται από οργανισμό άλλον από αυτόν από τον οποίο προέρχεται (άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 2) και για την παρουσίαση της ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής στο κοινό (48) μέσω μεγαφώνου ή αναλόγου μέσου (άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 3). Το γλωσσάριο του ΠΟΠΙ (49) ορίζει την «αναμετάδοση» ως «ταυτόχρονη μετάδοση ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής που λαμβάνεται από άλλη πηγή, ή νέα μετάδοση, σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο, μιας παλαιότερης ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής που είχε μεταδοθεί ή ληφθεί και εγγραφεί νωρίτερα». Διευκρινίζει επίσης ότι η «άδεια για τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση έργου δεν καλύπτει κατ’ ανάγκη και την αναμετάδοσή του».
49. Έτσι επεκτάθηκε και πάλι με την αναθεώρηση η προστασία ενόψει των προόδων της τεχνολογίας. (50) Η μόνιμη μέριμνα ήταν προφανώς να διασφαλισθεί ότι η άδεια που παρείχετο ως προς ένα στάδιο (π.χ. παράσταση ή εκτέλεση ή πρώτη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση) δεν εθεωρείτο αυτομάτως ότι επεκτεινόταν και σε μετέπειτα στάδια (π.χ. πρώτη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση παραστάσεως ή εκτελέσεως, παρουσίαση της ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής από άλλον οργανισμό ή μέσω μεγαφώνου κ.λπ.).
50. Το χρησιμοποιούμενο στο άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 2, κριτήριο της παρουσιάσεως «από οργανισμό άλλον από αυτόν από τον οποίο προέρχεται [το ραδιοτηλεοπτικό έργο]» θεσπίσθηκε ως «καθαρά λειτουργική» διάκριση: η εναλλακτική λύση του να απαιτείται νέα άδεια σε κάθε περίπτωση που η αναμετάδοση «δημιουργούσε έναν νέο κύκλο ακροατών» απορρίφθηκε ενσυνείδητα. (51) Παρόλ’ αυτά, φαίνεται ότι αυτό είναι κατ’ ουσίαν το αποτέλεσμα της διατάξεως. Η ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνεται και από τον οδηγό του ΠΟΠΙ (52). Στο πλαίσιο του άρθρου 11α, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 3, ο οδηγός αναφέρει τα εξής:
«Τέλος, η τρίτη περίπτωση του άρθρου [11α, πρώτο εδάφιο] είναι αυτή στην οποία το μεταδοθέν έργο παρουσιάζεται στο κοινό, π.χ. μέσω μεγαφώνου ή με άλλον τρόπο. Η περίπτωση αυτή γίνεται όλο και συχνότερη. Σε σημεία όπου συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου (καφετέριες, εστιατόρια, τεϊοποτεία, ξενοδοχεία, μεγάλα καταστήματα, τραίνα, αεροπλάνα κ.λπ.) η πρακτική της παροχής προσβάσεως σε ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα διευρύνεται όλο και περισσότερο. Παρουσιάζει επίσης αύξηση η χρήση σε δημόσιους χώρους και για διαφημιστικούς σκοπούς έργων που προστατεύονται από το δικαίωμα του δημιουργού. Το ερώτημα είναι αν η άδεια που παρέχεται από τον δημιουργό στον ραδιοτηλεοπτικό σταθμό καλύπτει επιπλέον και κάθε χρήση της εκπομπής, είτε η χρήση αυτή εξυπηρετεί εμπορικούς σκοπούς είτε όχι.
Η απάντηση της συμβάσεως είναι αρνητική. Ακριβώς όπως δημιουργείται, στην περίπτωση της καλωδιακής αναμεταδόσεως μιας ραδιοτηλεοπτικής εκπομπής, ένα πρόσθετο κοινό (πρώτο εδάφιο, περίπτωση 2), έτσι και στην συγκεκριμένη περίπτωση το έργο καθίσταται προσιτό σε ακροατές (ενδεχομένως και σε θεατές) άλλους από αυτούς που είχε λάβει υπόψη του ο δημιουργός όταν παραχωρούσε την άδειά του. Αν και, εξ ορισμού, ο αριθμός των προσώπων που λαμβάνουν μια εκπομπή δεν μπορεί να εξακριβωθεί με βεβαιότητα, ο δημιουργός θεωρεί ότι η άδειά του για τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση καλύπτει μόνο το άμεσο κοινό που λαμβάνει το σήμα στο πλαίσιο του οικογενειακού κύκλου. Εφόσον η λήψη γίνεται με σκοπό την ψυχαγωγία ενός ευρύτερου κύκλου προσώπων, συχνά με σκοπό το κέρδος, ένα επιπλέον μέρος του κοινού αποκτά τη δυνατότητα να απολαύσει το έργο και πλέον δεν υφίσταται απλώς και μόνο ραδιοτηλεοπτική εκπομπή. Στον δημιουργό παραχωρείται ο έλεγχος επί της νέας αυτής δημόσιας παραστάσεως ή εκτελέσεως του έργου του.» (53)
51. Κατόπιν των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι ο σκοπός του άρθρου 8 της WCT είναι να συμπληρώσει τη διάταξη του άρθρου 11α, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης ενισχύοντας το δικαίωμα των δημιουργών να επιτρέπουν τη παρουσίαση των έργων τους υπό συνθήκες κατά τις οποίες, συνεπεία της τεχνολογικής προόδου, είναι δυνατή η αναμετάδοση μιας παρουσιάσεως για την οποία καθεαυτή έχει παραχωρηθεί άδεια σε έναν κύκλο προσώπων που υπερβαίνει τους αποδέκτες που είχαν ληφθεί υπόψη ενόψει της αρχικής μεταδόσεως.
52. Η μετάδοση εκπομπών σε υπνοδωμάτια ξενοδοχείων μέσω συσκευών τηλεοράσεως στις οποίες διανέμεται το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνει προηγουμένως το ξενοδοχείο σαφώς υπάγεται στην περίπτωση αυτή. Όπως εξέθεσε ο γενικός εισαγγελέας La Pergola στις προτάσεις του στην υπόθεση Egeda (54), «είναι πρόδηλο –δεδομένου ότι η διανομή αυτή δεν αποτελεί απλό τεχνικό μέσο για την εξασφάλιση ή τη βελτίωση της λήψεως της αρχικής μεταδόσεως στην καλυπτόμενη ζώνη, όπως θα ήταν, π.χ., η εγκατάσταση και η χρησιμοποίηση ενισχυτικών μεταφορέων σημάτων– ότι, στην υπό κρίση περίπτωση, [ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου] είναι το υποκείμενο δικαίου που ευθύνεται για τη δυνατότητα προσβάσεως στο προστατευόμενο έργο η οποία παρέχεται στους πελάτες του ξενοδοχείου. Αν δεν υπήρχε αυτή η παρεπόμενη χρησιμοποίηση [εκ μέρους του], οι πελάτες –έστω και αν βρίσκονταν εντός της ζώνης εκπομπής του δορυφόρου– δεν θα είχαν μπορέσει να απολαύσουν αλλιώς το ραδιοτηλεοπτικώς μεταδιδόμενο έργο. Συνεπώς, οι πελάτες αυτοί αποτελούν, υπό την έννοια αυτή, “νέο κοινό” σε σχέση προς το κοινό της αρχικής μεταδόσεως».
53. Επισημαίνεται ότι το «καθαρά λειτουργικό» κριτήριο που στην πραγματικότητα υιοθέτησε το άρθρο 11α, πρώτο εδάφιο, περίπτωση 2, ήτοι το ότι η παρουσίαση πρέπει να «πραγματοποιείται από οργανισμό άλλον από αυτόν από τον οποίο προέρχεται», εν πάση περιπτώσει πληρούται υπό συνθήκες όπως αυτές της παρούσας υποθέσεως. Όπως επισημαίνεται από τη Γαλλική Κυβέρνηση, ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου ευρίσκεται στην ίδια κατάσταση με τρίτον ο οποίος αναμεταδίδει τα αρχικά προγράμματα που εκπέμφθηκαν ή μεταδόθηκαν καλωδιακώς.
54. Η Επιτροπή προβάλλει ότι ο αποφασιστικός παράγοντας για τον καθορισμό του αν μια παρουσίαση γίνεται «στο κοινό» είναι το εύρος του κύκλου των πιθανών αποδεκτών της παρουσιάσεως και η οικονομική σημασία του για τον δημιουργό. Συμφωνώ ότι και οι δύο αυτοί παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπόψη. Μια ερμηνεία που θα αντικατόπτριζε τους παράγοντες αυτούς θα ήταν σύμφωνη με τον σκοπό της διατάξεως, που είναι να απονείμει στον δημιουργό το δικαίωμα να επιτρέπει την εκμετάλλευση του έργου του με την παρουσίασή του στο κοινό (55).
55. Ομολογουμένως, στην περίπτωση της μεταδόσεως από ένα ξενοδοχείο τηλεοπτικών σημάτων σε διάφορα υπνοδωμάτια, οι μόνοι αποδέκτες της κάθε επιμέρους παρουσιάσεως σε ένα ορισμένο χρονικό σημείο είναι οι ένοικοι του κάθε υπνοδωματίου, δηλαδή, συνήθως, ένα ή δύο άτομα. Ωστόσο πρέπει να ληφθούν υπόψη τα σωρευτικά αποτελέσματα όλων των ομοειδών μεταδόσεων, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού της οδηγίας, όπως αυτός διατυπώνεται στην ένατη αιτιολογική σκέψη, ήτοι «υψηλό επίπεδο προστασίας» των δικαιούχων και της δηλώσεως στην εικοστή τρίτη αιτιολογική σκέψη ότι το δικαίωμα παρουσιάσεως στο κοινό «θα πρέπει να [νοείται με] ευρεία έννοια». Στις προτάσεις του στην υπόθεση Egeda, ο γενικός εισαγγελέας La Pergola αντιμετώπισε εύστοχα το επιχείρημα ότι «η οικονομική σημασία που αντιπροσωπεύουν οι πελάτες που διαμένουν στα δωμάτια του ξενοδοχείου είναι τόσο μικρή ώστε δεν μπορούν να αποτελούν “νέο κοινό” σε σχέση προς το κοινό της παρεπομένης μεταδόσεως. Συνεπώς, δεν μπορεί να αποδοθεί στη διανομή του ραδιοτηλεοπτικού έργου μέσω τηλεοπτικής συσκευής η οικονομική σημασία μιας ανεξάρτητης πράξεως παρουσιάσεως». Συμφωνώ με την απάντηση που έδωσε «[ότι] είναι το σύνολο των πελατών που βρίσκονται σε ένα ξενοδοχείο σε μια ορισμένη στιγμή αυτό που πρέπει να χαρακτηριστεί ως “κοινό” υπό την έννοια και για τους σκοπούς των διατάξεων που αφορούν το δικαίωμα του δημιουργού. Με άλλες λέξεις, το γεγονός ότι δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο τα διάφορα υποκείμενα δικαίου τα οποία απαρτίζουν τον κύκλο των αποδεκτών, στους οποίους καθίσταται προσιτό το έργο από τον υπεύθυνο κάθε πράξεως παρεπομένης χρησιμοποιήσεως της εκπομπής, δεν αρκεί για να αναιρεθεί η οικονομική σημασία του νέου κοινού» (56).
56. Για την Επιτροπή, ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας της παρουσιάσεως δεν έχει αποφασιστική σημασία. Η Επιτροπή παραθέτει τα παραδείγματα της μεταδόσεως μουσικής μέσω μεγαφώνων ή της μεταδόσεως εικόνων σε γιγαντοοθόνες σε διοργανώσεις φιλανθρωπικού ή πολιτικού χαρακτήρα. Κατά την άποψή της, σε τέτοιες περιπτώσεις υφίσταται «παρουσίαση στο κοινό» ανεξάρτητα από την απουσία οικονομικών κινήτρων. Αντιθέτως, ο γενικός εισαγγελέας La Pergola, αν και συμφώνησε ως προς την επιρροή που ασκεί «[η] οικονομικ[ή] σημασί[α] του νέου κοινού», έκρινε στις προτάσεις του στην υπόθεση Egeda ότι η Σύμβαση της Βέρνης «διατυπώνει την αρχή ότι απαιτείται άδεια του δημιουργού για όλες τις παρεπόμενες χρησιμοποιήσεις του ραδιοτηλεοπτικώς μεταδιδομένου έργου που συνεπάγονται αυτοτελείς πράξεις οικονομικής εκμεταλλεύσεως, λόγω του κερδοσκοπικού σκοπού που επιδιώκει το υποκείμενο δικαίου που τις ενεργεί» (57). Εξέφρασε επίσης την άποψη, με την οποία συμφωνώ, ότι η εσωτερική υπηρεσία αναμεταδόσεως στα δωμάτια ενός ξενοδοχείου αναμφισβήτητα «παρέχει στο ξενοδοχείο [...] ένα πλεονέκτημα ικανό να εκτιμηθεί από οικονομικής απόψεως» (58).
57. Είναι σαφές, στην υπό κρίση υπόθεση, πρώτον, ότι ο κύκλος των δυνητικών αποδεκτών της παρουσιάσεως είναι εκτεταμένος και έχει οικονομική σημασία για τον δημιουργό και, δεύτερον, ότι ο οργανισμός που διαμεσολαβεί προβαίνει στην παρουσίαση για το δικό του οικονομικό όφελος. Υπό τέτοιες συνθήκες, η παρουσίαση πρέπει να θεωρείται ότι γίνεται «στο κοινό». Δεν θεωρώ ότι είναι αναγκαίο ή ενδεδειγμένο, στο πλαίσιο της παρούσας υποθέσεως, να κριθεί αν απαιτείται πάντοτε οικονομικό όφελος του υπεύθυνου για την πραγματοποίηση της παρουσιάσεως προκειμένου να θεωρηθεί ότι αυτή απευθύνεται «στο κοινό» κατά την έννοια του άρθρου 3 της οδηγίας.
58. Τέλος πρέπει να πραγματευθώ τέσσερα ακόμη εμπεριστατωμένα επιχειρήματα που προέβαλαν η Rafael και η Αυστριακή και η Ιρλανδική Κυβέρνηση.
59. Πρώτον, η Rafael υποστηρίζει, αν κατάλαβα σωστά τον εκπρόσωπό της κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, ότι η τριακοστή πέμπτη αιτιολογική σκέψη και το άρθρο 5 της οδηγίας για το δικαίωμα του δημιουργού προβλέπουν εξαιρέσεις από τα δικαιώματα των δημιουργών τα οποία προστατεύουν και ότι εν πάση περιπτώσει η τριακοστή πέμπτη αιτιολογική σκέψη προβλέπει απλώς ότι σε τέτοιες περιπτώσεις «οι δικαιούχοι θα πρέπει να λαμβάνουν δίκαιη [...] αποζημίωση» (59) για τη χρήση των έργων τους. Η Rafael προβάλλει ότι, δεδομένου ότι το ρήμα έχει τη μορφή υποθετικού λόγου, η αποζημίωση δεν είναι υποχρεωτική. Η Ιρλανδική Κυβέρνηση επικαλείται επίσης την ευχέρεια των κρατών μελών να προβλέψουν εξαιρέσεις.
60. Είναι ορθό ότι το άρθρο 5 της οδηγίας περιέχει «εξαντλητικό κατάλογο εξαιρέσεων και περιορισμών από το [...] δικαίωμα παρουσίασης στο κοινό». (60) Δεν έχει όμως δοθεί καμία διευκρίνιση (61) ως προς το ποια από τις εν λόγω εξαιρέσεις είναι ενδεχομένως εφαρμοστέα εν προκειμένω. Το επιχείρημα που αντλείται από τη χρήση του υποθετικού λόγου στα ισπανικά (που, εν πάση περιπτώσει, είναι συνήθης στις αιτιολογικές σκέψεις) δεν αντέχει ούτε σε τελολογική ερμηνεία ούτε σε σύγκριση με άλλες γλωσσικές αποδόσεις.
61. Δεύτερον, η Rafael και η Αυστριακή Κυβέρνηση προβάλλουν ότι η πράξη αναμεταδόσεως εκ μέρους του ξενοδοχείου στα επιμέρους δωμάτια δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3, παράγραφος 1, εφόσον η διάταξη αυτή, καθόσον χρησιμοποιεί τη φράση «ενσυρμάτως ή ασυρμάτως», επικεντρώνεται στην παρουσίαση εξ αποστάσεως. Η εν λόγω ερμηνεία επιβεβαιώνεται από την εικοστή τρίτη αιτιολογική σκέψη, με την οποία δηλώνεται ότι το δικαίωμα καλύπτει μόνον «παρουσίαση σε κοινό το οποίο δεν παρίσταται στον τόπο της παρουσίασης». Επομένως δεν υπάρχει πλήρης εναρμόνιση των διατάξεων που αφορούν την παρουσίαση στο κοινό και μόνον η παρουσίαση εξ αποστάσεως, όπως είναι η ραδιοτηλεοπτική («ασυρμάτως») ή η καλωδιακή («ενσυρμάτως») μετάδοση, έχει εναρμονισθεί. Η Rafael και η Αυστριακή Κυβέρνηση καταλήγουν ότι, αν κάθε πράξη παρουσιάσεως, έστω και απλώς διαδοχική, είναι δημόσια και κατά συνέπεια συνιστά πράξη παρουσιάσεως στο κοινό, η (προφανώς ανεπιθύμητη) συνέπεια είναι ότι η ιδιωτική λήψη τηλεοπτικών εκπομπών επίσης θα αποτελούσε πράξη παρουσιάσεως στο κοινό.
62. Έχω ήδη εκθέσει τον λόγο για τον οποίο θεωρώ αβάσιμο το επιχείρημα ότι η οδηγία δεν εναρμονίζει πλήρως την έννοια της «παρουσιάσεως στο κοινό».
63. Δεν δέχομαι ούτε το επιχείρημα ότι η «παρουσίαση στο κοινό» προϋποθέτει την ύπαρξη αποστάσεως. Πέρα από τις προφανείς δυσχέρειες που θα παρουσίαζε η εφαρμογή μιας τόσο αυθαίρετης προϋποθέσεως –που έπρεπε να τεθεί η διαχωριστική γραμμή;– η ιστορική πορεία του άρθρου 11α, πρώτο εδάφιο, της Συμβάσεως της Βέρνης δεν στηρίζει την άποψη αυτή. Αντιθέτως, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, καταδεικνύει ότι το κρίσιμο κριτήριο είναι η διεύρυνση του κύκλου των αποδεκτών της αρχικής μεταδόσεως, η οποία πραγματοποιείται από οργανισμό άλλον από αυτόν από τον οποίο προέρχεται. Είναι αναμφισβήτητο ότι μια τεχνική μέθοδος μεταδόσεως πρέπει να μπορεί να λειτουργεί εξ αποστάσεως (62), αλλά το γεγονός ότι σε μια συγκεκριμένη περίπτωση η απόσταση είναι μικρή δεν ανατρέπει το κριτήριο αυτό. Αντιστρόφως, το κριτήριο που χρησιμοποιείται στην εικοστή τρίτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας, δηλαδή ότι η «παρουσίαση στο κοινό» καλύπτει «κάθε παρουσίαση σε κοινό το οποίο δεν παρίσταται στον τόπο της παρουσίασης» (63), είναι ένα εφαρμόσιμο μέτρο που δεν προϋποθέτει ποσοτικοποίηση αποστάσεως.
64. Όσον αφορά το επιχείρημα της Rafael και της Αυστρίας ότι, αν οι «διαδοχικές» παρουσιάσεις είναι πάντως «δημόσιες» η ιδιωτική λήψη τηλεοπτικών εκπομπών εμπίπτει και αυτή στον επίμαχο ορισμό, από τον οδηγό του ΠΟΠΙ και από το γλωσσάριο προκύπτει σαφώς ότι (όπως υποδεικνύει και η κοινή λογική) μια τέτοια συνέπεια δεν θα επερχόταν. Όπως αναφέρεται στον οδηγό, «ο δημιουργός θεωρεί ότι η άδειά του για τη ραδιοτηλεοπτική εκπομπή καλύπτει μόνον το άμεσο κοινό που λαμβάνει το σήμα στο πλαίσιο του οικογενειακού κύκλου» (64). Η ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνεται από τον ακόλουθο ορισμό που δίνει το γλωσσάριο του ΠΟΠΙ για την «παρουσίαση στο κοινό»: «Το να καθίσταται ένα έργο [...] με κάθε κατάλληλο τρόπο προσιτό στο κοινό γενικά, ήτοι να μην επιφυλάσσεται σε συγκεκριμένα άτομα που ανήκουν σε μια ιδιωτική ομάδα» (65). Περαιτέρω, στο μέτρο κατά το οποίο το οικονομικό όφελος του οργανισμού που παρουσιάζει το έργο ασκεί επιρροή, επιτρέπει, όπως τούτο διατυπώθηκε από τον γενικό εισαγγελέα La Pergola στις προτάσεις του στην υπόθεση Egeda, «να εξηγηθεί κατά τρόπο πειστικό γιατί δεν μπορεί να γίνεται λόγος για παρουσίαση στο κοινό όταν ο άμεσος χρήστης της τηλεοπτικής συσκευής καθιστά το προστατευόμενο έργο προσιτό στον κύκλο των οικείων ή των φίλων του: στην περίπτωση αυτή, πρόκειται μάλλον για απλή θέση σε κοινή χρήση ορισμένων συσκευών λήψεως της αρχικής εκπομπής, χωρίς ο ενδιαφερόμενος να επιδιώκει κερδοσκοπικό σκοπό, και όχι για εκ μέρους τρίτου παρεπόμενη χρησιμοποίηση του ραδιοτηλεοπτικώς μεταδιδομένου έργου» (66). Τέλος, η Σύμβαση της Βέρνης, η WCT και η οδηγία αποσκοπούν και οι τρεις στην προστασία των οικονομικών δικαιωμάτων των δημιουργών. Δύσκολα νοείται ο τρόπος με τον οποίον τα δικαιώματα αυτά θα παραβλάπτονταν από την παρουσίαση σε ιδιωτικούς κύκλους.
65. Τρίτον, η Ιρλανδική Κυβέρνηση προβάλλει ότι ο ιδιωτικός χαρακτήρας των δωματίων ξενοδοχείου καθιστά την αναμετάδοση ή τη διάθεση προστατευομένων έργων σε τηλεοπτικές συσκευές σε τέτοιους χώρους, όπου μπορούν να τα παρακολουθήσουν ένας ή περισσότεροι ένοικοι (και ίσως και η οικογένεια ή οι φίλοι που επισκέπτονται τον ένοικο ή τους ενοίκους στο δωμάτιο), μη δημόσια πράξη παρουσιάσεως. Επισημαίνει ότι το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει, παραπέμποντας προπαντός στο άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (67), ότι η ανάγκη προστασίας έναντι παρεμβάσεων της δημόσιας αρχής στη σφαίρα της ιδιωτικής δραστηριότητας ενός προσώπου οι οποίες είναι αυθαίρετες ή δυσανάλογα επαχθείς συνιστά γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου (68). Ο κοινοτικός νομοθέτης πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την εν λόγω αρχή κατά τη θέσπιση του παραγώγου κοινοτικού δικαίου, όπως είναι η οδηγία για το δικαίωμα του δημιουργού. Επομένως η αρχή αυτή είναι σημαντική για την ερμηνεία του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας.
66. Ωστόσο δεν βλέπω πώς το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αντικείμενο του οποίου είναι η προστασία του ατόμου από επέμβαση δημοσίων αρχών στην άσκηση του δικαιώματός του σε σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, μπορεί να ασκεί επιρροή, έστω και κατ’ αναλογία, στην ερμηνεία μιας διατάξεως που έχει θεσπισθεί για να εναρμονίσει τα δικαιώματα που σχετίζονται με το δικαίωμα του δημιουργού. Γενικότερα, συμφωνώ με την απάντηση που έδωσε ο γενικός εισαγγελέας La Pergola σε ένα παρόμοιο επιχείρημα στις προτάσεις του στην υπόθεση Egeda (69). Ο γενικός εισαγγελέας δέχθηκε μεν ότι, για τους σκοπούς της προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων, «ένα δωμάτιο ξενοδοχείου αποτελεί καθαρώς ιδιωτικό χώρο ενός προσώπου [και] της οικογένειάς του» αλλά συνέχισε ως εξής: «η γραμμή της νομικής οριοθετήσεως μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου δεν είναι αναγκαστικά η ίδια όταν πρόκειται για την προστασία του δικαιώματος του δημιουργού. Δεν είναι τυχαίο το ότι το κριτήριο του ιδιωτικού ή του δημοσίου χαρακτήρα της κατοικίας φαίνεται ξένο όχι μόνο στο γράμμα, αλλά και στο πνεύμα του άρθρου 11α της [σ]υμβάσεως, που απαιτεί άδεια του δημιουργού όχι μόνον για τις αναμεταδόσεις σε χώρους δημόσιους ή ανοικτούς στο κοινό, αλλά και για τις πράξεις παρουσιάσεως με τις οποίες το έργο καθίσταται προσιτό στο κοινό. Από την οπτική αυτή γωνία, δεν μπορεί να αναγνωριστεί επίσης ιδιαίτερο βάρος, από πλευράς χαρακτηρισμού μιας πράξεως ως παρουσιάσεως στο κοινό, στο υλικό στοιχείο της εννοίας του κοινού, το οποίο εκ παραδόσεως εντοπίζεται στην έλλειψη ειδικών προσωπικών σχέσεων μεταξύ των προσώπων που ανήκουν σε μια ομάδα ή μεταξύ των προσώπων αυτών και του διοργανωτή».
67. Τέλος, η Rafael και η Ιρλανδική Κυβέρνηση προβάλλουν ότι δεν υφίσταται εν προκειμένω «παρουσίαση στο κοινό», διότι το αν λαμβάνεται πράγματι ορισμένο αναμεταδιδόμενο τηλεοπτικό πρόγραμμα εξαρτάται από το αν ο ένοικος του ξενοδοχείου θέτει σε λειτουργία την τηλεόραση του δωματίου του και επιλέγει συγκεκριμένο κανάλι. Και πάλι είμαι υποχρεωμένη στον γενικό εισαγγελέα La Pergola, ο οποίος έχει ήδη διατυπώσει την απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα. Στις προτάσεις του στην υπόθεση Egeda (70), τόνισε ότι το επιχείρημα αυτό «δεν συμβιβάζεται με μία από τις θεμελιώδεις αρχές του δικαιώματος του δημιουργού: την αρχή σύμφωνα με την οποία ο κάτοχος του δικαιώματος αμείβεται όχι για την πραγματική απόλαυση του έργου, αλλά απλώς για τη νομική δυνατότητα αυτής της απολαύσεως. Ας σκεφθούμε, π.χ., την περίπτωση του εκδότη που υποχρεούται να καταβάλει στον συγγραφέα τις συμφωνημένες αμοιβές ανά πωλούμενο αντίτυπο ενός μυθιστορήματος, ανεξαρτήτως αν τα αντίτυπα αυτά θα διαβαστούν πράγματι από τους αγοραστές. Κατ' απολύτως ανάλογο τρόπο, ένα ξενοδοχείο που είναι υπεύθυνο για την εσωτερική καλωδιακή –ταυτόχρονη, πλήρη και μη αλλοιωμένη– διανομή μιας αρχικής εκπομπής μεταδιδομένης μέσω δορυφόρου δεν μπορεί να αρνηθεί να καταβάλει στον δημιουργό την αμοιβή που δικαιούται, υποστηρίζοντας ότι οι δυνητικοί τηλεθεατές που έχουν πρόσβαση στις τηλεοπτικές συσκευές που είναι εγκατεστημένες στα δωμάτια δεν έχουν πράγματι παρακολουθήσει το ραδιοτηλεοπτικώς μεταδιδόμενο έργο».
68. Εκτιμώ κατά συνέπεια ότι η απάντηση στο δεύτερο και τρίτο ερώτημα πρέπει να είναι ότι η παρουσίαση μέσω συσκευών τηλεοράσεως στις οποίες διανέμεται το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνει αρχικώς το ξενοδοχείο συνιστά «παρουσίαση στο κοινό» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας για το δικαίωμα του δημιουργού.
Πρόταση
69. Για τους λόγους που εκθέτω ανωτέρω, έχω την άποψη ότι πρέπει να δοθούν οι ακόλουθες απαντήσεις στα ερωτήματα που υπέβαλε το Audiencia Provincial de Barcelona (Ισπανία):
Ερώτημα 1
– Η εγκατάσταση στα δωμάτια ενός ξενοδοχείου συσκευών τηλεοράσεως, στις οποίες αναμεταδίδεται καλωδιακώς το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνεται μέσω δορυφόρου ή μέσω επιγείου δικτύου, δεν συνιστά «παρουσίαση στο κοινό» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας.
Ερωτήματα 2 και 3
– η παρουσίαση μέσω συσκευών τηλεοράσεως στις οποίες διανέμεται το τηλεοπτικό σήμα που λαμβάνει αρχικώς το ξενοδοχείο συνιστά «παρουσίαση στο κοινό» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29.