WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (trzecia izba w składzie powiększonym)

z dnia 14 maja 1998 r.(*)

W sprawie T‑334/94

Sarrió SA, spółka prawa hiszpańskiego, utworzona w Pampelunie (Hiszpania), reprezentowana przez Antonia Creusa Carrerasa, członka izby adwokackiej w Barcelonie, Alberta Mazzoniego, członka izby adwokackiej w Mediolanie, Antonia Tizzana i Giana Michele’a Robertiego, członków izby adwokackiej w Neapolu, z adresem do doręczeń w Luksemburgu w kancelarii mecenasa Alaina Loranga, 51, rue Albert 1^er,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez Richarda Lyala, pracownika służby prawnej, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez Alberta Dal Ferro, członka izby adwokackiej w Vicence, z adresem do doręczeń w Luksemburgu na ręce Carlosa Gómeza de la Cruz, pracownika służby prawnej, Centre Wagner, Kirchberg,

strona pozwana,

mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 94/601/WE z dnia 13 lipca 1994 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 85 traktatu WE (IV/C/33.833 – Karton) (Dz.U. L 243, str. 1),

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
(trzecia izba w składzie powiększonym)

w składzie: B. Vesterdorf, prezes, C.P. Briët, P. Lindh, A. Potocki i J.D. Cooke, sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniach od 25 czerwca do 8 lipca 1997 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

1        Niniejsza sprawa dotyczy decyzji Komisji 94/601/WE z dnia 13 lipca 1994 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 85 traktatu WE (IV/C/33.833 – Karton) (Dz.U. L 243, str.1), sprostowanej przed jej publikacją decyzją Komisji z dnia 26 lipca 1994 r. [C(94) 2135 wersja ostateczna] (zwanej dalej „decyzją”). W decyzji nałożono grzywny z tytułu naruszenia art. 85 ust. 1 traktatu WE na 19 producentów dostarczających karton w obrębie Wspólnoty.

2        Produktem, którego dotyczy decyzja, jest karton. W decyzji wymienia się trzy rodzaje kartonu różnego gatunku: „GC”, „GD” i „SBS”.

3        Karton gatunku „GD” (zwany dalej „kartonem GD”) jest kartonem o szarej warstwie wewnętrznej (papier z recyklingu), służącym zazwyczaj do pakowania produktów innych niż artykuły spożywcze.

4        Karton gatunku GC (zwany dalej „kartonem GC”) jest kartonem z białą zewnętrzną powłoką, wykorzystywanym zazwyczaj do pakowania artykułów spożywczych. Karton GC jest kartonem wyższej jakości niż karton GD. W przedziale czasowym, którego dotyczy decyzja, pomiędzy tymi dwoma produktami istniała zazwyczaj różnica cenowa około 30%. W mniejszym stopniu karton GC o wysokiej jakości znajduje również zastosowanie do celów graficznych.

5        SBS jest skrótem używanym do określenia kartonu całkowicie białego (zwanego dalej „kartonem SBS”). Karton ten jest produktem, którego cena kształtuje się na poziomie wyższym o około 20% od ceny kartonu GC. Służy on do pakowania artykułów spożywczych, kosmetyków, leków i papierosów, ale przede wszystkim jest wykorzystywany do celów graficznych.

6        W piśmie z dnia 22 listopada 1990 r. British Printing Industries Federation, stowarzyszenie zawodowe reprezentujące większość producentów kartonowych pudeł z nadrukiem w Zjednoczonym Królestwie (zwane dalej „BPIF”), złożyło nieformalną skargę do Komisji. Twierdziło ono, że producenci kartonu zaopatrujący Zjednoczone Królestwo wprowadzili szereg równoczesnych i jednolitych podwyżek oraz zwróciło się do Komisji o zbadanie, czy nie miało miejsca naruszenie wspólnotowych reguł konkurencji. W celu upublicznienia swojej inicjatywy BPIF wydało komunikat prasowy. Treść tego komunikatu została zrelacjonowana w prasie specjalistycznej w grudniu 1990 r.

7        W dniu 12 grudnia 1990 r. Fédération française du cartonnage również złożyło nieformalną skargę do Komisji, utrzymaną w podobnym tonie jak skarga złożona przez BPIF, w której przedstawia spostrzeżenia dotyczące francuskiego rynku kartonu.

8        W dniach 23 i 24 kwietnia 1991 r. przedstawiciele Komisji, działając na mocy art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. 85 i 86 traktatu (Dz.U. 1962, nr 13, str. 204, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 17”), przystąpili do jednoczesnych i niezapowiedzianych kontroli w pomieszczeniach kilku przedsiębiorstw i stowarzyszeń zawodowych z sektora produkcji kartonu.

9        W wyniku tych kontroli Komisja, na mocy art. 11 rozporządzenia nr 17, skierowała do wszystkich adresatów decyzji żądania udzielenia informacji i przedstawienia dokumentów.

10      Informacje uzyskane w wyniku tych kontroli oraz żądań udzielenia informacji i przedstawienia dokumentów pozwoliły Komisji sformułować wniosek, że od połowy 1986 roku co najmniej do kwietnia 1991 r. (w większości przypadków) zainteresowane przedsiębiorstwa uczestniczyły w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu.

11      W konsekwencji Komisja podjęła decyzję o wszczęciu postępowania na podstawie wspomnianego postanowienia traktatu. W dniu 21 grudnia 1992 r. skierowała ona pismo w sprawie przedstawienia zarzutów do każdego z zainteresowanych przedsiębiorstw. Wszystkie przedsiębiorstwa będące jego adresatami odpowiedziały na piśmie. Dziewięć przedsiębiorstw zwróciło się o umożliwienie im złożenia ustnych wyjaśnień. Ich wysłuchanie odbyło się w dniach od 7 do 9 czerwca 1993 r.

12      Po zakończeniu postępowania Komisja wydała decyzję zawierającą następujące postanowienia:

„Artykuł 1

Buchmann GmbH, Cascades SA, Enso-Gutzeit Oy, Europa Carton AG, Finnboard – The Finnish Board Mills Association, Fiskeby Board AB, Gruber & Weber GmbH & Co. KG, Kartonfabriek De Eendracht NV (prowadzące działalność jako „BPB de Eendracht” NV), NV Koninklijke KNP BT NV (dawniej Koninklijke Nederlandse Papierfabrieken NV), Laakmann Karton GmbH & Co. KG, Mo Och Domsjö AB (MoDo), Mayr-Melnhof Gesellschaft mbH, Papeteries de Lancey SA, Rena Kartonfabrik AS, Sarrió SpA, SCA Holding Ltd [dawniej Reed Paper & Board (UK) Ltd], Stora Kopparbergs Bergslags AB, Enso Española SA (dawniej Tampella Española SA) oraz Moritz J. Weig GmbH & Co. KG naruszyły art. 85 ust. 1 traktatu WE, uczestnicząc:

–        w przypadku spółek Buchmann i Rena mniej więcej od marca 1988 r. co najmniej do końca 1990 r.,

–        w przypadku spółki Enso Española mniej więcej od marca 1988 r. co najmniej do końca kwietnia 1991 r.,

–        w przypadku Gruber & Weber co najmniej od 1988 r. do ostatnich miesięcy 1990 r.,

–        w pozostałych przypadkach mniej więcej od połowy 1986 r. co najmniej do kwietnia 1991 r.

w porozumieniu i uzgodnionej praktyce, zapoczątkowanych w połowie 1986 r., w ramach których dostawcy kartonu na obszarze Wspólnoty:

–        spotykali się regularnie na zinstytucjonalizowanych i utrzymywanych w tajemnicy spotkaniach w celu negocjowania i uzgadniania wspólnego planu ograniczenia konkurencji w sektorze,

–        wspólnie uzgadniali regularne podwyżki cen dla każdego gatunku kartonu, określając kwoty we wszystkich walutach krajowych,

–        planowali i realizowali jednoczesne i jednakowe podwyżki cen dla obszaru całej Wspólnoty,

–        działali w porozumieniu w celu utrzymania przez głównych producentów udziałów w rynku na stałym poziomie, z zastrzeżeniem okazjonalnych zmian,

–        podejmowali, na coraz większą skalę od początku 1990 r., wspólnie ustalone środki służące kontroli podaży kartonu na rynku wspólnotowym w celu zapewnienia wprowadzenia w życie wyżej wspominanych uzgodnionych podwyżek cen,

–        wymieniali informacje handlowe na temat dostaw, cen, przestojów produkcji, stanu zamówień oraz stopnia wykorzystania maszyn w celu wsparcia wymienionych powyżej działań.

[...]

Artykuł 3

Na określone poniżej przedsiębiorstwa nakłada się następujące grzywny z tytułu naruszenia, o którym mowa w art. 1:

[...]

xv) Sarrió SpA: grzywna w wysokości 15 500 000 ECU;

[...]”.

13      Zgodnie z decyzją naruszenie zostało popełnione za pośrednictwem organu o nazwie „Groupe d’étude de produit Carton” (zwanego dalej „GEP Carton”), składającego się z kilku zespołów lub komitetów.

14      W połowie 1986 r. na czele tego organu stała „Presidents Working Group” (grupa robocza prezesów, zwana dalej „PWG”), składająca się z wyższych rangą przedstawicieli największych producentów kartonu na obszarze Wspólnoty (około ośmiu).

15      Jednym z głównych zadań grupy PWG była wymiana opinii i dokonywanie uzgodnień dotyczących rynku, udziałów w rynku, cen i zdolności produkcyjnych. W szczególności PWG podejmowała decyzje natury ogólnej, dotyczące harmonogramu oraz poziomu podwyżek cen, które miały być realizowane przez producentów.

16      PWG sporządzała raport dla „President Conference” (konferencji prezesów, zwanej dalej „PC”), w której uczestniczyli niemal wszyscy dyrektorzy generalni zainteresowanych przedsiębiorstw. W badanym okresie PC zbierała się dwa razy do roku.

17      W końcu 1987 r. został utworzony „Joint Marketing Committee” (wspólny komitet ds. marketingu, zwany dalej „JMC”). Jego głównym zadaniem było, z jednej strony, podejmowanie decyzji o podwyżkach i w takim przypadku ustalanie trybu ich wprowadzania, a z drugiej strony, wypracowywanie zasad inicjatyw cenowych, o których decydowała PWG, w odniesieniu do poszczególnych państw oraz głównych klientów w celu zbudowania jednolitego systemu cen w Europie.

18      Wreszcie komitet ekonomiczny („Economic Committee”, zwany dalej „COE”) omawiał w szczególności zmiany cen na rynkach krajowych oraz stan zamówień, a wnioski ujmował w raporcie przeznaczonym dla JMC lub, do końca 1987 r., dla poprzednika JMC, czyli Marketing Committee. W skład COE, zbierającego się kilka razy do roku, wchodzili dyrektorzy handlowi większości zainteresowanych przedsiębiorstw.

19      Z decyzji wynika ponadto, że działalność GEP Carton była wspierana poprzez wymianę informacji za pośrednictwem spółki powierniczej Fides, której siedziba znajduje się w Zurychu (Szwajcaria). W świetle tej decyzji większość członków GEP Carton dostarczała spółce Fides okresowe raporty na temat zamówień, produkcji, sprzedaży oraz wykorzystania zdolności produkcyjnych. Raporty te były opracowywane w ramach systemu Fides, a dane zbiorcze wysyłane do uczestników.

20      Skarżąca, tj. spółka Sarrió SA (zwana dalej „Sarrió”) powstała w 1990 r. w wyniku fuzji oddziału produkcji kartonu największego producenta włoskiego Saffa i hiszpańskiego producenta Sarrió (motyw 11 decyzji). Spółka Sarrió nabyła także w 1991 r. producenta hiszpańskiego – spółkę Prat Carton (ten sam punkt).

21      Uznano, że Sarrió jest odpowiedzialna za udział Prat Carton w kartelu przez cały okres jej uczestnictwa (motyw 154 decyzji).

22      Sarrió produkuje głównie karton GD, ale także karton GC.

 Przebieg postępowania

23      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 14 października 1994 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.

24      Szesnaście z osiemnastu pozostałych przedsiębiorstw uznanych za odpowiedzialne z tytułu naruszenia również złożyło skargi na tę decyzję (sprawy T‑295/94, T‑301/94, T‑304/94, T‑308/94, T‑309/94, T‑310/94, T‑311/94, T‑317/94, T‑319/94, T‑327/94, T‑337/94, T‑338/94, T‑347/94, T‑348/94, T‑352/94 i T‑354/94).

25      Skarżąca w sprawie T‑301/94 Laakmann Karton GmbH pismem z dnia 10 czerwca 1996 r. złożonym w sekretariacie Sądu wycofała swoją skargę i sprawa została wykreślona z rejestru Sądu postanowieniem z dnia 18 lipca 1996 r. w sprawie T‑301/94 Laakmann Karton przeciwko Komisji, niepublikowanym w Zbiorze.

26      Cztery przedsiębiorstwa fińskie, członkowie stowarzyszenia zawodowego Finnboard i jako tacy solidarnie odpowiedzialne za zapłatę grzywny nałożonej na Finnboard, wniosły również skargi na decyzję (sprawy połączone T‑339/94, T‑340/94, T‑341/94 i T‑342/94).

27      Wreszcie skarga została wniesiona przez stowarzyszenie CEPI-Cartonboard, niebędące adresatem decyzji. Jednakże to stowarzyszenie wycofało swoją skargę pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 8 stycznia 1997 r., a sprawa została wykreślona z rejestru Sądu postanowieniem z dnia 6 marca 1997 r. w sprawie T‑312/94 CEPI-Cartonboard przeciwko Komisji, niepublikowanym w Zbiorze.

28      W piśmie z dnia 5 lutego 1997 r. Sąd wezwał strony do wzięcia udziału w nieformalnym posiedzeniu między innymi w celu przedstawienia uwag na temat ewentualnego połączenia spraw T‑295/94, T‑304/94, T‑308/94, T‑309/94, T‑310/94, T‑311/94, T‑317/94, T‑319/94, T‑327/94, T‑334/94, T‑337/94, T‑338/94, T‑347/94, T‑348/94, T‑352/94 i T‑354/94 dla celów procedury ustnej. Podczas tego posiedzenia, które odbyło się w dniu 29 kwietnia 1997 r., strony wyraziły zgodę na takie połączenie.

29      Na mocy postanowienia z dnia 4 czerwca 1997 r. prezes trzeciej izby Sądu w składzie powiększonym połączył wspomniane sprawy dla celów procedury ustnej z powodu ich złożoności na mocy art. 50 regulaminu oraz przyjął wniosek o zachowanie poufności złożony przez skarżącą w niniejszej sprawie.

30      Na mocy postanowienia z dnia 20 czerwca 1997 r. Sąd przyjął wniosek o zachowanie poufności złożony przez skarżącą w sprawie T‑337/94, który dotyczył dokumentu przedstawionego w odpowiedzi na pisemnie zapytanie Sądu.

31      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (trzecia izba w składzie powiększonym) zdecydował o otwarciu procedury ustnej oraz w ramach środków organizacji postępowania wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na piśmie na niektóre pytania i do przedstawienia pewnych dokumentów. Strony spełniły te żądania w wyznaczonym terminie.

32      Na rozprawie w dniach od 25 czerwca do 8 lipca 1997 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron postępowania w sprawach wymienionych w pkt 28 i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

 Żądania stron

33      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji;

–        tytułem żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności art. 2 decyzji oraz jej art. 3, w zakresie w jakim ten ostatni przepis nakłada na skarżącą grzywnę w wysokości 15 500 000 ECU;

–        tytułem dalszego żądania ewentualnego – obniżenie kwoty tej grzywny;

–        obciążenie pozwanej kosztami postępowania.

34      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

 W przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności decyzji

A –  W przedmiocie zarzutu proceduralnego i formalnego opartego na naruszeniu prawa do obrony

 Argumenty stron

35      Skarżąca powołuje się na naruszenie jej prawa do obrony w związku z przyjęciem przez Komisję (w motywie 79 decyzji) jako dowodu naruszenia dokumentu znalezionego w Finnboard (UK) Ltd w trakcie kontroli dokonanej w kwietniu 1991 r. (zwanego dalej „cennikiem Finnboard”). Przypomina ona, że ten dokument został jej przesłany dopiero w dniu 28 kwietnia 1994 r., to znaczy po długim czasie od złożenia przez nią odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów i od przesłuchania przed Komisją. To nieuzasadnione opóźnienie miało pozbawić skarżącą możliwości przedstawienia własnego punku widzenia w kwestii rzeczywistego znaczenia dokumentu, okoliczności, w jakich został sporządzony, jak również ustosunkowania się do wniosków Komisji wyciągniętych na jego podstawie (wyrok Trybunału z dnia 13 lutego 1979 r. w sprawie 85/76 Hoffmann-La Roche przeciwko Komisji, Rec. str. 461). Ponadto dostarczenie tego dokumentu w dniu 28 kwietnia 1994 r. nie zapobiegło wspomnianemu naruszeniu.

36      Komisja reprezentuje przeciwne stanowisko, twierdząc, że sporny dokument został przesłany do Sarrió wraz z pismem z dnia 28 kwietnia 1994 r., w którym treść dokumentu oraz wnioski Komisji były wyczerpująco wyjaśnione. Komisja dodaje, że ponieważ pismo z dnia 28 kwietnia 1994 r. umożliwiało skarżącej między innymi pisemne przedstawienie ewentualnych uwag, w stosownym czasie mogła ona wyrazić własną opinię na temat mocy dowodowej spornego dokumentu (zob. wyrok Sądu z dnia 17 grudnia 1991 r. w sprawie T‑4/89 BASF przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1523, pkt 36).

 Ocena Sądu

37      Cennik Finnboard został udostępniony Komisji w trakcie kontroli dokonanej w biurach Finnboard (UK) Ltd w kwietniu 1991 r. i przekazany skarżącej wraz z pismem wyjaśniającym 16 miesięcy po wysłaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

38      Zgodnie z orzecznictwem Sądu w świetle art. 19 ust. 1 rozporządzenia nr 17 w związku z art. 2 i 4 rozporządzenia Komisji nr 99/63/EWG z dnia 25 lipca 1963 r. w sprawie przesłuchań przewidzianych w art. 19 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 17 (Dz.U. 1963, nr 127, str. 2268) Komisja ma obowiązek informowania o zarzutach stawianych zainteresowanym przedsiębiorstwom i stowarzyszeniom, a w decyzji może zawrzeć wyłącznie te z nich, w odniesieniu do których zainteresowani mieli możliwość przedstawienia swojego stanowiska (wyrok z dnia 23 lutego 1994 r. w sprawach połączonych T‑39/92 i T‑40/92 CB i Europay przeciwko Komisji, Rec. str. II‑49, pkt 47).

39      Podobnie przestrzeganie prawa do obrony w postępowaniu mogącym zakończyć się nałożeniem kar, jak w niniejszym przypadku, wymaga, aby zainteresowane przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw miały możliwość, już od etapu postępowania administracyjnego, wypowiedzenia się we właściwy sposób w kwestii prawdziwości i znaczenia dla sprawy dowodów, zarzutów i okoliczności stwierdzonych przez Komisję (ww. wyrok w sprawie Hoffmann-La Roche przeciwko Komisji, pkt 11, oraz wyrok Sądu z dnia 18 grudnia 1992 r. w sprawach połączonych T‑10/92, T‑11/92, T‑12/92 i T‑15/92 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, Rec. str. II‑2667, pkt 39).

40      W niniejszej sprawie nie został sformułowany żaden nowy zarzut poza tymi, które wcześniej zostały zawarte w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów. Z pisma załączonego do cennika Finnboard wynika bowiem jasno, że stanowi on jedynie dodatkowy dowód na istnienie wspólnego planu ustalania cen, zarzutu wyczerpująco przedstawionego w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów.

41      W każdym razie w piśmie załączonym do tego dokumentu skarżącej wyraźnie umożliwiono przedstawienie, na etapie postępowania administracyjnego, w terminie dziesięciu dni, jej stanowiska w odniesieniu do tego środka dowodowego. Wobec powyższych okoliczności Komisja nie uniemożliwiła skarżącej wyrażenia w stosownym czasie opinii w kwestii mocy dowodowej przekazanego dokumentu (ww. wyrok w sprawie Hoffmann-La Roche przeciwko Komisji, pkt 11, oraz wyrok Trybunału z dnia 25 października 1983 r. w sprawie 107/82 AEG przeciwko Komisji, Rec. str. 3151, pkt 27).

42      Wobec powyższego niniejszy zarzut należy oddalić jako bezzasadny.

B –  Co do istoty sprawy

 W przedmiocie zarzutu opartego na braku uzgodnień w zakresie cen transakcyjnych i na naruszeniu wymogów uzasadnienia

 Argumenty stron

43      Skarżąca przyznaje się do udziału w uzgodnieniach dotyczących ogłaszanych cen, jednak zaprzecza, by uzgodnienia odnosiły się do cen transakcyjnych. Poza dokumentami przedstawionymi w jej pismach, które wykazywały, że ceny transakcyjne nie były zgodne z ogłaszanymi cenami, skarżąca na poparcie swego twierdzenia powołuje się na zdolności negocjacyjne poszczególnych klientów, zmiany popytu oraz kosztów produkcji, jak również na specyficzne uwarunkowania rynku kartonu, w szczególności regularność, z jaką podwyżki cen były ogłaszane, i wysoki stopień przejrzystości rynku.

44      Skarżąca uważa, że Komisja nie wypowiedziała się wystarczająco jasno, czy utrzymuje, że uzgodnienia dotyczyły wyłącznie ogłaszanych cen, czy także cen transakcyjnych. Tymczasem – wbrew temu, co twierdzi Komisja – rozróżnienie między tymi dwoma rodzajami uzgodnień jest niezwykle istotne z powodu różnych skutków, jakie wywołują (zob. wyrok Trybunału z dnia 31 marca 1993 r. w sprawach połączonych C‑89/85, C‑104/85, C‑114/85, C‑116/85, C‑117/85 oraz od C‑125/85 do C‑129/85 Ahlström Osakeyhtiö i in. przeciwko Komisji, Rec. str. I‑1307). Skarżąca utrzymuje w replice, że nieścisłości co do przedmiotu uzgodnień stanowią same w sobie naruszenie wymogów uzasadnienia i dokładności decyzji stwierdzających naruszenie reguł konkurencji. Takie naruszenie prowadzi w konsekwencji do poważnego naruszenia uzasadnionego prawa do obrony.

45      Komisja oświadcza, że nie rozumie, w jaki sposób skarżąca może potwierdzać swoje uczestnictwo w uzgadnianiu cen, a równocześnie utrzymywać, że zastosowane podwyżki cen nie są następstwem tych uzgodnień. Komisja podkreśla, że decyzja (szczególnie w motywach 72–102) odwołuje się zarówno do dokumentów wykazujących uzgodnienia każdej podwyżki ogłoszonej w ramach działalności kartelu, jak i do dokumentów, za pomocą których każdy z producentów faktycznie ogłosił daną podwyżkę.

46      Następnie Komisja dowodzi, że rozróżnienie pomiędzy uzgodnieniami w sprawie ogłaszanych cen a uzgodnieniami dotyczącymi cen transakcyjnych nie ma zasadniczego znaczenia w tym przypadku. Uzgodnienia w ramach PWG oraz JMC nie dotyczyły jedynie ogłaszanych cen, ale także podejmowania decyzji w sprawie okresowych podwyżek cen dla każdego rodzaju produktu i równoczesnego wprowadzania ich w życie w całej Wspólnocie (zob. dowody z dokumentów wymienione w motywach 74–90, 92 i 94–96 decyzji).

47      Ponadto przy uwzględnieniu dowodów na istnienie uzgodnień w ramach komitetów, w których uczestniczyła skarżąca, niemożliwe jest twierdzenie, że ogłaszanie cen nie eliminowało niepewności każdego z przedsiębiorstw co do zachowania jego konkurentów oraz że skarżąca wprowadzała podwyżki cen niezależnie od uzgodnień (zob. wyrok Sądu z dnia 24 października 1991 r. w sprawie T‑1/89 Rhône-Poulenc przeciwko Komisji, Rec. str. II‑867, pkt 122 i 123).

 Ocena Sądu

48      W świetle art. 1 decyzji przedsiębiorstwa w niej wymienione naruszyły art. 85 ust. 1 traktatu, uczestnicząc w określonym przedziale czasu w porozumieniu i uzgodnionej praktyce, na podstawie których producenci kartonu na obszarze Wspólnoty między innymi „wspólnie uzgadniali regularne podwyżki cen dla każdego gatunku kartonu, określając kwoty we wszystkich walutach krajowych” oraz „planowali i realizowali jednoczesne i jednakowe podwyżki cen dla obszaru całej Wspólnoty”.

49      Skarżąca przyznaje, że uczestniczyła w czterech organach GEP Carton i nie zaprzecza ani w swoich pismach, ani w odpowiedziach na pytania zadane przez Sąd podczas rozprawy, że począwszy od 1988 r. brała udział w uzgodnieniach w zakresie ogłaszanych cen.

50      Przed ustosunkowaniem się do argumentu skarżącej, zgodnie z którym uzgodnienia nie dotyczyły cen transakcyjnych, należy ustalić, czy Komisja rzeczywiście stwierdziła w swojej decyzji, że uzgodnienia dotyczyły właśnie tych cen.

51      W tej kwestii należy stwierdzić, po pierwsze, że art. 1 decyzji nie zawiera żadnych szczegółów dotyczących ceny, która była przedmiotem uzgadnianych podwyżek.

52      Po drugie, z decyzji nie wynika, by Komisja utrzymywała, jakoby producenci ustalali czy nawet mieli zamiar ustalać jednolite ceny transakcyjne. W szczególności motywy 101 i 102, odnoszące się do „skutków uzgodnionych inicjatyw cenowych dla poziomu cen”, potwierdzają, że Komisja uznała, że działania w dziedzinie cen dotyczyły cen katalogowych i miały na celu spowodowanie wzrostu cen transakcyjnych. Między innymi zaznaczono tam, że „nawet gdyby wszyscy producenci byli zdecydowani na wprowadzenie pełnej podwyżki, możliwość przejścia klientów na towary o gorszej jakości lub tańszego gatunku mogła skłonić niektórych producentów do pewnych ustępstw na rzecz ich stałych klientów w zakresie terminu wprowadzenia podwyżek lub przyznania dodatkowych korzyści w postaci rabatów ilościowych lub zniżek w przypadku dużych zamówień w celu zaakceptowania przez klientów pełnej podwyżki ceny podstawowej. W konsekwencji było nieuniknione, że skutki podwyżki cen nie były natychmiast odczuwalne” (motyw 101 akapit szósty).

53      Z decyzji wynika więc, że Komisja uznała, iż celem zmowy cenowej producentów było spowodowanie, by w ślad za uzgodnionymi podwyżkami ogłaszanych cen następowały podwyżki cen transakcyjnych. W tej kwestii z motywu 101 akapit pierwszy decyzji wynika, że „producenci nie tylko ogłaszali uzgodnione podwyżki cen, lecz także z nielicznymi wyjątkami podejmowali zdecydowane kroki w celu zapewnienia, aby były one narzucane klientom”. Okoliczności niniejszej sprawy różnią się zatem od sytuacji badanej przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Ahlström Osakeyhtiö i in. przeciwko Komisji, ponieważ w odróżnieniu od decyzji leżącej u podstaw tego ostatniego wyroku w rozpatrywanej tu decyzji Komisja nie utrzymuje, że przedsiębiorstwa dokonywały uzgodnienia bezpośrednio w odniesieniu do cen transakcyjnych.

54      Taka analiza decyzji poparta jest dokumentami dostarczonymi przez Komisję.

55      W szczególności załącznik 109 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów zawiera sprawozdanie z zebrania JMC z dnia 16 października 1989 r., w którym wskazuje się między innymi:

„d) Holandia

[...]

Poważne problemy z dużymi nabywcami, szczególnie z Imcą, dla których Cascades i Van Duffel stosują absurdalne ceny, co utrudnia życie zarówno KNP jak i Finom.

[...]

f) Belgia

Podobna sytuacja jak w Holandii. Finnboard już zastosował podwyżkę cen wobec Van Genechten, ale został zmuszony do ponownych z nim rozmów z powodu ustępstw, jakie miały miejsce w Belgii (ze strony Cascades). Przyjmujemy zdecydowaną postawę i tego samego oczekujemy od Beghin, Cascades i KNP.

[...]

h) Włochy

Saffa ma poważne problemy z powodu cen przywozowych zastosowanych przez Kopparfors, Finnboarda, a także Cascades. Dostawy Saffy znacznie zmalały, przywóz znacznie wzrósł.

Saffa kategorycznie żąda od importerów bezwzględnego respektowania przekazanych wytycznych cenowych”.

56      Dokument ten jasno wskazuje, że nawet jeśli producenci przyjęli ogólną zasadę, że każdy indywidualnie negocjuje ceny transakcyjne ze swoimi klientami, to jednocześnie wszyscy producenci wyraźnie wymienieni we wspomnianym załączniku, w tym także skarżąca, oczekiwali od swoich konkurentów, że zastosują oni do uzgodnionych cen jednolite ceny transakcyjne, przynajmniej na tyle, by negocjacje indywidualne nie pozbawiły skutku ustalonych podwyżek cen katalogowych.

57      Ponadto skarżąca przyznała w trakcie rozprawy, że ogłaszane ceny były punktem wyjścia do negocjacji cen transakcyjnych z klientami, a okoliczność ta potwierdza, że celem ostatecznym była podwyżka cen transakcyjnych. Wystarczy zatem podkreślić, że ustalanie przez producentów jednolitych cen katalogowych byłoby całkowicie pozbawione znaczenia, gdyby ceny te nie miały w rzeczywistości mieć żadnego wpływu na ceny transakcyjne.

58      W odniesieniu do argumentu skarżącej, według którego niepewność dotycząca przedmiotu uzgodnień sama w sobie stanowi naruszenie wymogów uzasadnienia, należy przypomnieć, że art. 1 decyzji nie precyzuje w żaden sposób ceny stanowiącej przedmiot zmowy.

59      W tej sytuacji zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sentencja decyzji musi być interpretowana w świetle przedstawionego w niej uzasadnienia (zob. przykładowo wyrok Trybunału z dnia 16 grudnia 1975 r. w sprawach połączonych od 40/73 do 48/73, 50/73, 54/73, 55/73, 56/73, 111/73, 113/73 i 114/73 Suiker Unie i in. przeciwko Komisji, Rec. 1663, pkt 122–124).

60      Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie Komisja w wystarczającym stopniu wyjaśniła w motywach decyzji, że uzgodnienia dotyczyły cen katalogowych i miały na celu podwyżkę cen transakcyjnych.

61      W konsekwencji zarzut niniejszy należy oddalić jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu opartego na braku uczestnictwa skarżącej w kartelu dotyczącym zamrożenia udziałów w rynku i kontroli podaży

 Argumenty stron

62      Zarzut ten składa się z trzech części.

63      W pierwszej części zarzutu skarżąca twierdzi, że Komisja nie dysponuje dowodami na istnienia uzgodnień mających na celu zamrożenie udziałów w rynku lub kontrolowanie podaży. Nawet przy założeniu, że takie uzgodnienia zostały udowodnione w sposób wymagany prawem, Komisja – zdaniem skarżącej – nie wykazała jej udziału w takich uzgodnieniach. Ponadto skarżąca kwestionuje moc dowodową szeregu załączników do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, na których Komisja oparła się w decyzji.

64      Skarżąca podnosi po pierwsze, że załącznik 73, czyli wewnętrzna notatka spółki Mayr-Melnhof, może jedynie świadczyć o zmowie cenowej, wyjaśniać konsekwencje rygorystycznie przestrzeganej polityki cenowej i potwierdzać, że skarżąca nie wywierała nacisku na spółkę Mayr-Melnhof, aby ta ostatnia nie zwiększała swoich udziałów w rynku poprzez obniżenie cen. W tej kwestii skarżąca powołuje się na wyjaśnienia złożone przez spółkę Mayr-Melnhof w piśmie z dnia 23 września 1991 r. (załącznik 75 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów).

65      Skarżąca stwierdza po drugie, że załącznik 102, czyli notatka spółki Rena, dotyczy posiedzenia Nordic Paperboard Institute (zwanego dalej „NPI”), stowarzyszenia, którego skarżąca nie była członkiem.

66      Po trzecie skarżąca wskazuje, że oświadczenia spółki Stora same w sobie nie mogą stanowić wystarczających dowodów. Ponadto Stora wielokrotnie miała podkreślać względną niezależność, jaką posiadały różne przedsiębiorstwa, szczególnie w zakresie wielkości produkcji oraz wyboru terminu planowanego wstrzymania produkcji (zob. motywy 57, 59, 60, 69, 70 i 71 decyzji). Zdaniem skarżącej oświadczenia spółki Stora potwierdzają poza tym, że nie istniał żaden system kontroli realizacji jakiegokolwiek porozumienia w zakresie wielkości produkcji. Skarżąca uważa, że brak systemu kontroli wielkości produkcji w sposób oczywisty wyklucza istnienie porozumienia w tym zakresie. Ponadto oświadczenia spółki Stora miały być jedynie wyrażeniem subiektywnej opinii tej spółki na temat celowości wprowadzenia środków kontroli wielkości produkcji i sprzedaży.

67      W drugiej części zarzutu skarżąca twierdzi, że zmiany udziałów w rynku poszczególnych przedsiębiorstw są dowodem na brak uzgodnień mających na celu zamrożenie udziałów w rynku lub, nawet jeśli przyjąć, iż uzgodnienia były dokonywane przez niektóre przedsiębiorstwa, że skarżąca w nich w żadnym razie nie uczestniczyła.

68      W odniesieniu do ogólnych zmian udziałów w rynku skarżąca podkreśla, że niektórzy producenci, w szczególności Iggesund (MoDo) i Mayr-Melnhof, uruchomili dodatkowe znaczne zdolności produkcyjne w badanym przedziale czasowym.

69      Skarżąca twierdzi także, że jej całkowity udział w rynku wspólnotowym zmniejszył się z 14,3% w 1987 r. do 11,7% w 1990 r. Jej zdaniem taki spadek pozostaje w sprzeczności z twierdzeniem Komisji, że skarżąca uczestniczyła w porozumieniu poszczególnych producentów, mającym na celu zamrożenie udziałów w rynku. Jeśli chodzi o spółkę Prat Carton, spadek jej udziałów w rynku wspólnotowym rzędu 9% w latach 1987–1990 również świadczy o braku uczestnictwa w jakichkolwiek uzgodnieniach mających na celu zamrożenie udziałów w rynku.

70      W trzeciej części zarzutu skarżąca twierdzi, że jej zachowanie dotyczące wstrzymywania produkcji oraz wywozu na rynki pozaeuropejskie również nie ma nic wspólnego ze stanowiskiem Komisji.

71      W odniesieniu do pierwszej części zarzutu Komisja uważa, że przywołane przez nią środki dowodowe, w szczególności oświadczenia spółki Stora (załączniki 39 i 43 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów) oraz załączniki 73 i 102 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów są w pełni wystarczające, by stwierdzić istnienie kartelu mającego na celu zamrożenie udziałów w rynku oraz kontrolowanie podaży, jak również udział skarżącej w tych elementach kartelu.

72      Jeśli chodzi o drugą część zarzutu, Komisja przypomina, że oparła się na dowodach z dokumentów kartelu dotyczących zamrożenia udziałów w rynku i twierdzi, że argumentacja skarżącej odnosząca się do zmian udziałów w rynku poszczególnych przedsiębiorstw jest w związku z tym niewłaściwa, jeśli chodzi o ustalenie, czy tego rodzaju kartel istniał. Komisja dodaje, że decyzja wyraźnie stwierdza, że udział w rynku niektórych przedsiębiorstw nieznacznie wzrastał, ponieważ każdego roku udziały były przedmiotem renegocjacji (motywy 60 i 131 decyzji). W każdym razie art. 85 zakazuje zawierania porozumień, których przedmiotem lub celem jest ograniczenie konkurencji, niezależnie od stopnia odniesionego sukcesu.

73      W szczególności w odniesieniu do argumentów skarżącej, w których powołuje się ona na zmiany zakresu jej udziałów w rynku, Komisja przypomina, że naruszenie dotyczyło całego rynku wspólnotowego. Skarżąca należała do PWG, w ramach której odbywały się dyskusje na temat udziałów w rynku. W 1989 r. oddelegowany członek zarządu spółki Saffa został nawet mianowany wiceprezesem GEP Carton.

74      Komisja zaznacza wreszcie, że twierdzenie skarżącej, zgodnie z którym zawsze zachowywała ona niezależność, nie jest wsparte żadnym dowodem. Ponadto nawet założenie, że skarżąca nie podporządkowała się zasadom kartelu, nie zmienia faktu, że naruszenie zostało popełnione (ww. wyrok w sprawie Rhône-Poulenc przeciwko Komisji).

75      Wreszcie w odniesieniu do trzeciej części zarzutu Komisja podnosi, że spółka Stora potwierdziła w załączniku 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, że PWG zaplanowała i wprowadziła w życie system mający na celu przywrócenie równowagi i kontrolowanie produkcji poprzez utrzymywanie stałego poziomu cen. Komisja twierdzi więc, że fakt, iż sytuacja rynkowa lub dobre funkcjonowanie kartelu w konsekwencji powodowały, że skarżąca nie była w swojej opinii zmuszona do wstrzymywania produkcji zgodnie z uzgodnieniami, nie ma znaczenia w odniesieniu do odpowiedzialności skarżącej ani jej udziału w kartelu mającym na celu kontrolowanie udziałów w rynku i wielkości produkcji.

 Ocena Sądu

1.     W przedmiocie istnienia uzgodnień mających na celu zamrożenie udziałów w rynku i kontrolę podaży

76      W odniesieniu do pierwszej części zarzutu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 1 decyzji zainteresowane przedsiębiorstwa naruszyły art. 85 ust. 1 traktatu w przedziale czasowym objętym analizą poprzez uczestnictwo w porozumieniu i uzgodnionej praktyce, na podstawie których producenci kartonu we Wspólnocie „działali w porozumieniu w celu utrzymania przez głównych producentów udziałów w rynku na stałym poziomie, z możliwością okazjonalnych odchyleń”, oraz „podejmowali, z coraz większą częstotliwością począwszy od 1990 r., wspólnie ustalone środki kontroli podaży rynku wspólnotowego w celu zapewnienia realizacji wyżej wspominanych uzgodnionych podwyżek cen”.

77      Zdaniem Komisji, te dwie kategorie zmowy, ujęte w decyzji w części zatytułowanej „Kontrola produkcji”, zostały zapoczątkowane w omawianym okresie przez uczestników spotkań PWG. Z treści motywu 37 akapit trzeci decyzji wynika, że do prawdziwych celów PWG, stosownie do oświadczenia spółki Stora, „należało »omawianie i uzgodnienia w odniesieniu do rynków, udziałów w rynkach, cen, podwyżek cen i zdolności produkcyjnych«”.

78      W odniesieniu do roli PWG w zmowie dotyczącej udziałów w rynku w decyzji (motyw 37 akapit piąty decyzji) stwierdza się, że: „W związku z działaniami zmierzającymi do wprowadzenia podwyżek cen PWG przeprowadziła szczegółowe dyskusje na temat udziałów w rynku krajowych ugrupowań oraz indywidualnych grup producentów w Europie Zachodniej. W wyniku tego zostały osiągnięte pewne »porozumienia« pomiędzy uczestnikami, dotyczące ich odpowiednich udziałów w rynku, których celem było zapewnienie, aby uzgodnione inicjatywy cenowe nie były zagrożone nadwyżką podaży nad popytem. Duże grupy producentów w rzeczywistości porozumiały się co do utrzymania swoich udziałów w rynku na poziomach odpowiadających obrotom ze sprzedaży i produkcji przedstawianych corocznie i publikowanych w ostatecznej formie przez spółkę Fides w marcu następnego roku. Rozwój udziałów w rynku był analizowany podczas każdego spotkania PWG na podstawie miesięcznych danych otrzymywanych od spółki Fides. W przypadku pojawienia się znaczących zmian żądano wyjaśnień od przedsiębiorstwa uważanego za odpowiedzialne za ten stan rzeczy”.

79      Zgodnie z motywem 52 decyzji: „Porozumienie osiągnięte w ramach PWG w 1987 r. obejmowało »zamrożenie« zachodnioeuropejskich udziałów w rynku głównych producentów na istniejących poziomach, bez podejmowania prób zdobycia nowych klientów lub poszerzania aktualnie prowadzonej działalności poprzez agresywną politykę cenową”.

80      W motywie 56 akapit pierwszy decyzji podkreślone zostaje, że: „Podstawowe porozumienie między głównymi producentami w sprawie utrzymania ich odpowiednich udziałów w rynku trwało nadal przez okres objęty niniejszą decyzją”. Zgodnie z motywem 57 „»rozwój udziału w rynku« był analizowany na każdym spotkaniu PWG na podstawie okresowych danych statystycznych”. Wreszcie w motywie 56 akapit ostatni podkreśla się, że: „Do przedsiębiorstw, które brały udział w powyższych dyskusjach na temat udziałów w rynku, należały te reprezentowane w ramach PWG, a mianowicie: Cascades, Finnboard, KNP (do 1988 r.), [Mayr-Melnhof], MoDo, Sarrió, dwaj producenci z grupy Stora, CBC oraz Feldmühle, a także (od 1988 r.) Weig”.

81      Należy stwierdzić, że Komisja prawidłowo ustaliła istnienie zmowy w sprawie udziałów w rynku pomiędzy uczestnikami spotkań PWG.

82      Analiza Komisji opiera się bowiem głównie na oświadczeniach spółki Stora (załącznik 39 i 43 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów) i znajduje swoje potwierdzenie w załączniku 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

83      W załączniku 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów spółka Stora wyjaśnia: „PWG zbierała się od 1986 r., aby mieć wpływ na regulację rynku [...]. Poza innymi (zgodnymi z prawem) sferami działalności prowadziła ona dyskusje i uzgodnienia dotyczące rynków, udziałów w rynku, cen oraz podwyżek cen, popytu i zdolności produkcyjnych. Jej zadaniem była również dokładna ocena podaży i popytu na rynku oraz środków koniecznych do ich regulacji, a następnie przedstawienie tej oceny konferencji prezesów”.

84      Jeśli chodzi o samą zmowę w sprawie udziałów w rynku, spółka Stora wyjaśnia, że „udziały nabyte przez koncerny krajowe Wspólnoty Europejskiej, EFTA oraz inne państwa zaopatrywane przez członków GEP Carton były poddawane analizie na forum PWG” oraz że PWG „dyskutowała nad możliwością utrzymania udziałów w rynku na poziomie roku poprzedniego” (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 19). Spółka Stora informuje także (cytowany dokument, pkt 6), że „dyskusje dotyczące udziałów w rynku poszczególnych producentów w Europie miały także miejsce w tym okresie, a pierwszym okresem porównawczym był poziom z 1987 r.”.

85      W odpowiedzi na żądanie Komisji z dnia 23 grudnia 1991 r., wysłanej w dniu 14 lutego 1992 r. (załącznik 43 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), spółka Stora uściśla: „Porozumienia dotyczące udziałów w rynku zawierane przez członków PWG dotyczyły całej Europy. Porozumienia opierały się na wynikach uzyskanych w roku poprzednim, których ostateczna wersja była zazwyczaj dostępna w marcu następnego roku” (pkt 1.1).

86      Powyższe twierdzenie zostało potwierdzone w tym samym dokumencie w następujący sposób: „[...] dyskusje prowadziły do zawarcia, zazwyczaj w marcu każdego roku, porozumienia między członkami PWG, mającego na celu utrzymanie ich udziałów w rynku na poziomie poprzedniego roku” (pkt 1.4). Spółka Stora zaznacza, że „nie były przedsiębrane żadne środki w celu zapewnienia przestrzegania porozumień” oraz że uczestnicy spotkań PWG „byli świadomi, że gdyby zachowywali się w szczególny sposób na pewnych rynkach zaopatrywanych przez innych, ci ostatni postępowaliby podobnie na innych rynkach” (ten sam punkt).

87      Spółka Stora oświadcza wreszcie, że spółka Saffa brała udział w dyskusjach dotyczących udziałów w rynku (pkt 1.2).

88      Twierdzenia spółki Stora dotyczące zmowy w sprawie udziałów w rynku znajdują poparcie w treści załącznika 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Dokument ten, znaleziony w FS-Karton, jest poufną notatką z dnia 28 grudnia 1988 r. sporządzoną przez dyrektora ds. marketingu grupy Mayr-Melnhof w Niemczech (p. Katznera), skierowaną do dyrektora generalnego spółki Mayr-Melnhof w Austrii (p. Gröllera), która dotyczy sytuacji na rynku.

89      Zgodnie z tym dokumentem, cytowanym w motywach 53 i 55 decyzji, ścisła współpraca w ramach „grupy prezesów” („Präsidentenkreis”), zainicjowana w 1987 r., przyczyniła się do powstania grupy „zwycięzców” i „przegranych”. Autor notatki zalicza spółkę Mayr-Melnhof do grupy „przegranych” z różnych powodów, a przede wszystkim z następujących:

„2)      Porozumienie mogło zostać zawarte jedynie w drodze nałożenia na nas »sankcji« – zmuszono nas do »wyrzeczeń«.

3)      Udziały w rynku z 1987 r. miały zostać »zamrożone«, istniejące kontakty podtrzymane i żadna nowa działalność lub gatunek produktu nie mogły być wprowadzone w życie przy zastosowaniu promocyjnych cen (skutek będzie widoczny w styczniu 1989 r., jeśli wszystkie strony będą lojalne)”.

90      Stwierdzenia te powinny być odczytywane w bardziej ogólnym kontekście sporządzenia notatki.

91      W tym względzie autor notatki tytułem wstępu mówi o ściślejszej współpracy „grupy prezesów” w skali europejskiej. Określenie to zostało zinterpretowane przez spółkę Mayr-Melnhof jako dotyczące jednocześnie PWG i PC w kontekście ogólnym, to znaczy bez odniesienia do jakiegokolwiek wydarzenia ani konkretnego spotkania [załącznik 75 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 2 lit. a)]; w niniejszym kontekście nie ma potrzeby omawiania tej interpretacji.

92      Autor wskazuje następnie, że ta współpraca doprowadziła do „dyscypliny cenowej”, która przyczyniła się do podziału na „zwycięzców” i „przegranych”.

93      Stwierdzenie odnoszące się do udziałów w rynku, które mają zostać zamrożone na poziomie z 1987 r., należy wobec tego rozumieć w kontekście tej dyscypliny cenowej, o której zadecydowała „grupa prezesów”.

94      Poza tym odwołanie się do 1987 r. jako roku odniesienia jest zgodne z drugim oświadczeniem spółki Stora (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, zob. pkt 84 powyżej).

95      Jeśli chodzi o rolę odegraną przez PWG w zmowie dotyczącej kontroli podaży, przejawiającej się w planowaniu czasu przestoju maszyn, decyzja wskazuje, że PWG odegrała kluczową rolę we wprowadzaniu przestojów, kiedy w 1990 r. znacznie wzrosły zdolności produkcyjne, a nastąpił spadek popytu: „[...] od początku 1990 r. liderzy przemysłu [...] uznali za konieczne uzgodnienie w ramach PWG kwestii konieczności wprowadzenia przestojów. Główni producenci uznali, że nie mogą zwiększyć popytu poprzez zmniejszenie cen oraz że utrzymanie pełnej produkcji doprowadziłoby jedynie do obniżenia cen. Teoretycznie okres przestojów niezbędnych do przywrócenia równowagi podaży i popytu mógłby być określany na podstawie raportów w sprawie zdolności produkcyjnych [...]” (motyw 70 decyzji).

96      W decyzji podkreśla się ponadto, że: „PWG oficjalnie nie wskazywała jednak »przestoju«, jaki powinien wprowadzić każdy producent. Zdaniem spółki Stora istniały praktyczne trudności w sporządzeniu skoordynowanego planu przestojów w celu objęcia wszystkich producentów. Spółka Stora twierdzi, że z powyższych przyczyn »istniał jedynie luźny system zachęt«” (motyw 71 decyzji).

97      Sąd uważa, że Komisja w wystarczającym stopniu ustaliła istnienie zmowy między uczestnikami spotkań PWG w sprawie okresów przestojów w produkcji.

98      Dostarczone dowody potwierdzają słuszność dokonanej analizy.

99      W swoim drugim oświadczeniu (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 24) spółka Stora wyjaśnia: „Wraz z przyjęciem przez PWG polityki pierwszeństwa ceny przed ilością i stopniowym wprowadzeniem jednolitego systemu cen począwszy od 1988 r. członkowie PWG uznali, że przestrzeganie okresów przestojów będzie konieczne w celu utrzymania poziomu tych cen przy ograniczonym wzroście popytu. Bez wprowadzenia przestojów producenci nie mieliby możliwości utrzymania uzgodnionych poziomów cen w sytuacji wzrastającej nadwyżki zdolności produkcyjnych”.

100    W pkt 25 swojego oświadczenia spółka Stora dodaje: „W latach 1988 i 1989 przemysł mógł funkcjonować praktycznie przy wykorzystaniu pełnych zdolności produkcyjnych. Przestoje innego rodzaju niż zwykłe, mające miejsce w związku z koniecznością napraw oraz przerwami urlopowymi, stały się niezbędne począwszy od 1990 r. [...] Następnie okazało się, że konieczne jest także wprowadzanie postojów wraz ze zmniejszaniem się napływu zamówień, tak by utrzymać politykę pierwszeństwa ceny przed ilością. Okres trwania przestojów wiążący producentów (dla zachowania równowagi pomiędzy produkcją a konsumpcją) mógł być wyliczony na podstawie raportów dotyczących zdolności produkcyjnych. PWG formalnie nie wyznaczała wiążących okresów przestojów, choć w tej kwestii istniał luźny system zachęt [...]”.

101    W odniesieniu do załącznika 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów powody podane przez autora w celu wyjaśnienia zaliczenia spółki Mayr-Melnhof do „przegranych” w chwili sporządzania notatki stanowią istotne środki dowodowe wskazujące na istnienie zmowy między uczestnikami spotkań PWG w sprawie przestojów.

102    Autor stwierdza bowiem:

„4)      Właśnie w tym punkcie koncepcje zainteresowanych stron co do zamierzonego celu zaczynają być rozbieżne.

[...]

c) Wszyscy przedstawiciele handlowi i europejscy agenci zostali zwolnieni z dyscypliny budżetowej w zakresie ilości, a polityka sztywnych cen, praktycznie bez żadnych odstępstw, stała się powszechnie obowiązująca (nasi współpracownicy często nie rozumieli zmiany naszego stanowiska wobec rynku – wcześniej jedynym wymogiem była ilość, podczas gdy od tej chwili liczyła się wyłącznie dyscyplina cenowa, pod presją ryzyka przestoju maszyn)”.

103    Spółka Mayr-Melnhof utrzymuje (załącznik 75 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), że przytoczony powyżej fragment dotyczy wyłącznie sytuacji wewnętrznej tego przedsiębiorstwa. Jednakże fragment ten, poddany analizie w szerszym kontekście notatki, oznacza wprowadzenie na szczeblu pracowników zajmujących się sprzedażą sztywnej polityki ustalonej w ramach „grupy prezesów”. Z powyższego wynika, że treść tego dokumentu należy odczytać w taki sposób, że uczestnicy porozumienia z 1987 r., to znaczy przynajmniej uczestnicy spotkań PWG, bez wątpienia rozważali skutki, jakie wywołałaby przyjęta polityka, gdyby była ona rygorystycznie realizowana.

104    Fakt, że w czasie przygotowywania podwyżek cen dyskusje producentów na temat przestojów miały miejsce, jest potwierdzony w szczególności przez notatkę z dnia 6 września 1990 r. (załącznik 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), sporządzoną przez spółkę Rena. Notatka wymienia kwoty podwyżek cen w poszczególnych państwach, zaplanowane terminy ich ogłoszenia, jak również stan zamówień wyrażony w dniach roboczych w odniesieniu do kilku producentów.

105    Autor dokumentu podkreśla, że niektórzy producenci przewidywali okresowe przestoje, ilustrując to następującym przykładem:

„Kopparfors          5–15 days

5/9 will stop for five days”.

106    Na podstawie powyższych rozważań należy stwierdzić, że Komisja udowodniła w sposób wymagany prawem istnienie zmowy w sprawie udziałów w rynku między uczestnikami spotkań PWG, jak również zmowy między tymi samymi przedsiębiorstwami w sprawie przestojów. Ponieważ nie ulega wątpliwości, że Sarrió uczestniczyła w spotkaniach PWG i jest wyraźnie wymieniona w głównych dowodach obciążających (oświadczenia spółka Stora i załącznik 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), Komisja słusznie uznała skarżącą za odpowiedzialną z tytułu udziału w dwóch wymienionych zmowach.

107    Krytyczne uwagi skarżącej na temat oświadczeń spółki Stora i załącznika 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, mające na celu podważenie mocy dowodowej tych dokumentów, nie mogą podważyć powyższego stwierdzenia.

108    Co do, po pierwsze, kolejnych oświadczeń spółki Stora przedłożonych Komisji nie ulega wątpliwości, że pochodzą one od jednego z przedsiębiorstw uważanych za uczestniczące w zarzucanym naruszeniu i że zawierają szczegółowy opis charakteru dyskusji prowadzonych w ramach organów GEP Carton, celu przyświecającego przedsiębiorstwom spotykającym się na jego forum, jak również uczestnictwa wspomnianych przedsiębiorstw w spotkaniach różnych organów. Ponieważ ten zasadniczy środek dowodowy jest poparty innymi dowodami zawartymi w aktach, stanowi on istotną podstawę twierdzeń Komisji.

109    Po drugie, w odniesieniu do załącznika 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, skarżąca utrzymuje, że wykazane w nim zostały jedynie uzgodnienia dotyczące cen, ponieważ zmiany wielkości sprzedaży, o których w nim mowa, są jedynie konsekwencją polityki cenowej. Skarżąca powołuje się w tej kwestii na interpretację tego dokumentu dokonaną przez spółkę Mayr-Melnhof (załącznik 75 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów).

110    Jednakże analiza przedstawiona przez skarżącą nie jest zbieżna z interpretacją treści dokumentu w kontekście wszystkich okoliczności związanych z jego powstaniem, a interpretacja dokonana przez spółkę Mayr-Melnhof jest bez znaczenia.

111    Wobec tego, że zgodnie z załącznikiem 75 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów załącznik 73 „zawiera ogólną charakterystykę sytuacji dokonaną przez dyrektora ds. sprzedaży w FS-Karton dla zarządu grupy, który jest jedynie próbą usprawiedliwienia przed zarządem grupy zastoju w obrotach przedsiębiorstwa, opierającą się zasadniczo na nowej polityce polegającej na zmuszaniu spółek zależnych do przestrzegania całkowitej dyscypliny cenowej, nawet za cenę spadku obrotów”. Ponadto zdaniem spółki Mayr-Melnhof „»zamrożenie udziałów w rynku« oznaczało, że aby osiągnąć wyższy poziom cen w ramach grupy Mayr-Melnhof, nie można było podejmować prób zdobywania większych udziałów w rynku poprzez sprzedaż dodatkowych ilości nowym klientom lub wprowadzenie nowych rodzajów produktów po nieopłacalnych cenach. Wprost przeciwnie, celem było zachowanie istniejących relacji z klientami, pomimo wzrostu cen”.

112    Te ogólne rozważania nie dają się pogodzić z adnotacją widniejącą na wstępie dokumentu skierowanego do „grupy prezesów”, a treść całego dokumentu powinna być rozpatrywana w świetle tej adnotacji.

113    W związku z tym że informacje zawarte w załączniku 73 odnoszące się do „zamrożenia” udziałów w rynku oraz do regulowania podaży są zbieżne z informacjami zawartymi w oświadczeniach spółki Stora, Komisja słusznie uznała, że tylko te dokumenty rozpatrywane łącznie świadczą o istnieniu zgodnych oświadczeń woli wykraczających poza same uzgodnienia w sprawie cen.

114    Ponieważ Komisja wykazała istnienie dwóch spornych zmów, nie ma potrzeby rozpatrywania uwag krytycznych sformułowanych przez skarżącą w odniesieniu do załącznika 102 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

2.     W przedmiocie faktycznego zachowania skarżącej

115    Nie jest również możliwe uwzględnienie drugiej i trzeciej części zarzutu, zgodnie z którymi faktycznego zachowania przedsiębiorstw nie można pogodzić z twierdzeniami Komisji dotyczącymi istnienia dwóch kwestionowanych zmów.

116    Po pierwsze, istnienie zmów pomiędzy członkami PWG w dwóch aspektach „polityki pierwszeństwa ceny przed ilością” nie może być mylone z wprowadzeniem ich w życie. Dowody dostarczone przez Komisję mają bowiem taką moc dowodową, że informacje dotyczące faktycznego zachowania skarżącej na rynku nie mogą mieć wpływu na wnioski Komisji w odniesieniu do faktu istnienia zmów w zakresie dwóch aspektów spornej polityki. Co więcej, twierdzenia skarżącej mogłyby zmierzać do wykazania, że jej zachowanie było zupełnie inne niż uzgodnione między przedsiębiorstwami uczestniczącymi w spotkaniach PWG.

117    Po drugie, wnioski Komisji nie są sprzeczne z informacjami dostarczonymi przez skarżącą. Należy podkreślić, że Komisja wyraźnie przyznała, że zmowa dotycząca podziału rynku nie uwzględniała „formalnego mechanizmu kar lub środków kompensacyjnych w celu wzmocnienia porozumienia w sprawie udziałów w rynku” i że udziały w rynku niektórych dużych producentów rosły bardzo wolno z roku na rok (zob. w szczególności motywy 59 i 60 decyzji). Ponadto Komisja przyznaje, że ponieważ przemysł funkcjonował przy zaangażowaniu wszystkich zdolności produkcyjnych do początku 1990 r., do tego czasu praktycznie żaden przestój nie był konieczny (motyw 70 decyzji).

118    Po trzecie, z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż fakt, że dane przedsiębiorstwo nie podporządkowuje się ustaleniom dokonanym podczas spotkań mających wyraźnie antykonkurencyjny charakter, w niczym nie zwalnia go od pełnej odpowiedzialności za udział w kartelu, skoro nie zdystansowało się otwarcie od ustaleń dokonanych podczas spotkań (zob. na przykład wyrok Sądu z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawie T‑141/89 Tréfileurope przeciwko Komisji, Rec. str. II‑791, pkt 85). Nawet założenie, że zachowanie skarżącej na rynku odbiegało od uzgodnionego zachowania, w niczym nie zmienia jej odpowiedzialności z tytułu naruszenia art. 85 ust. 1 traktatu.

 W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie Komisji popełnionego w odniesieniu do czasu trwania uzgodnień w sprawie cen

 Argumenty stron

119    Skarżąca dowodzi, że uzgodnienia dotyczące ogłaszanych cen, przynajmniej w jej przypadku, miały miejsce dopiero począwszy od 1988 r. Podwyżka cen ze stycznia 1987 r. w Zjednoczonym Królestwie była jedynie naturalną reakcją producentów wobec słabości funta szterlinga w stosunku do innych walut europejskich, a jednolity charakter tej podwyżki wynikał z przejrzystości rynku. Nie można zabronić podmiotom gospodarczym dostosowania swoich zachowań do zachowań stwierdzonych u konkurencji lub od niej oczekiwanych (ww. wyrok w sprawie Suiker Unie i in. przeciwko Komisji). Ponadto załączniki 44 i 61 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów ani dokument A‑17‑2 nie świadczą o uzgodnieniach cenowych pomiędzy przedsiębiorstwami, a w każdym razie nie dotyczą one skarżącej.

120    Jeśli chodzi o termin zakończenia uzgodnień w sprawie cen, Komisja miała błędnie przyjąć jako datę kwiecień 1991 r., podczas gdy ogłoszenie ostatniej uzgodnionej podwyżki miało miejsce na przełomie września i października 1990 r.

121    Komisja przypomina, że skarżąca uczestniczyła w spotkaniach PWG i JMC od chwili powołania tych organów i była ich członkiem jeszcze w 1991 r. Podkreśla on, że nawet jeśli dokumenty znalezione w pomieszczeniach jednego z przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu wykazują, że pod koniec 1987 r. zostało zawarte porozumienie w sprawie wielkości produkcji oraz dyscypliny cenowej (motyw 53 decyzji), to taka okoliczność nie wyklucza faktu, że zainteresowani producenci odbyli serię tajnych spotkań przed tym terminem w celu omówienia planu zmierzającego do wyeliminowania konkurencji (zob. w szczególności motyw 161 decyzji). Załączniki 35 i 43 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów potwierdzają taką tezę. Komisja dodaje, że słuszność toku jej rozumowania w odniesieniu do czasu trwania naruszenia prawa wynika również z faktu wprowadzania podwyżek cen przez producentów od 1987 r.

 Ocena Sądu

122    Zgodnie z art. 1 decyzji skarżąca naruszyła art. 85 ust. 1 traktatu, uczestnicząc od połowy 1986 r. do kwietnia 1991 r. w porozumieniu i uzgodnionej praktyce, na podstawie których dostawcy kartonu ze Wspólnoty decydowali między innymi o podwyżkach cen kartonu oraz planowali i wprowadzali równoczesne i jednolite podwyżki cen w całej Wspólnocie. Motyw 74 decyzji wyjaśnia, że pierwsza uzgodniona inicjatywa cenowa, w której uczestniczyła skarżąca (załącznik A do decyzji), miała miejsce w Zjednoczonym Królestwie pod koniec 1986 r., „kiedy nowy mechanizm GEP Carton nadal się tworzył”.

123    Motyw 161 akapit drugi decyzji potwierdza między innymi, że większość przedsiębiorstw będących adresatami decyzji uczestniczyła w naruszeniu począwszy od czerwca 1986 r., kiedy to „utworzono PWG oraz coraz silniej zawiązywała się zmowa pomiędzy producentami i zaczynała być bardziej skuteczna”.

124    Na poparcie swego sprzeciwu wobec początku uzgodnień w sprawie cen skarżąca podważa moc dowodową załączników 61 i 44 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, jak również dokumentu A‑17‑2.

125    Załącznik 61 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów jest notatką odnalezioną u przedstawiciela handlowego spółki Mayr-Melnhof w Zjednoczonym Królestwie. Komisja ocenia, że jest to „notatka wewnętrzna sporządzona podczas jednej z konferencji prezesów, [potwierdzająca] zeznanie spółki Stora, zgodnie z którym konferencja prezesów faktycznie omawiała politykę zmowy w zakresie ustalania cen” (motyw 41 akapit trzeci i motyw 75 akapit drugi decyzji).

126    Dokument ten, dotyczący zebrania w Wiedniu w dniach 12 i 13 grudnia 1986 r., zawiera następującą informację:

„Polityka cenowa w Zjednoczonym Królestwie

Przedstawiciel spółki Weig był obecny niedawno na spotkaniu Fides, w czasie którego oświadczył, że uważa poziom 9% za zbyt wysoki dla Zjednoczonego Królestwa i wnioskował o jego obniżenie do 7%!! Rozczarowanie jest duże, ponieważ wyznacza to »poziom negocjacji« dla wszystkich. Polityka cenowa w Zjednoczonym Królestwie zostanie powierzona RHU przy wsparciu [spółki Mayr-Melnhof], nawet jeśli doprowadzi to do przejściowego zmniejszenia ilości, podczas gdy my podejmujemy wysiłki, by utrzymać cel 9% (okaże się, czy jest on realny). [Mayr-Melnhof/FS] prowadzą politykę wzrostu w Zjednoczonym Królestwie, ale spadek zysków jest poważny i musimy walczyć o przejęcie kontroli cen. [Mayr-Melnhof] nie zaprzecza, że podniosła swój tonaż w Niemczech o 6000 i mimo że o tym wiemy, nic nie można zrobić”.

127    Spotkanie spółki Fides, o którym mowa na początku cytowanego fragmentu, jest prawdopodobnie, zdaniem spółki Mayr-Melnhof (odpowiedź na żądanie udzielenia informacji, załącznik 62 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), spotkaniem PC w dniu 10 listopada 1986 r.

128    Należy stwierdzić, że analizowany dokument potwierdza, iż na początkowym etapie podwyżek cen spółka Weig zareagowała, sygnalizując swoją przyszłą politykę cenową w Zjednoczonym Królestwie.

129    Nie można jednak traktować tego dokumentu jako dowodu na to, że spółka Weig zareagowała na określony poziom podwyżek cen ustalonych przez przedsiębiorstwa skupione wokół GEP Carton przed dniem 10 listopada 1986 r.

130    Komisja nie opiera się bowiem w tym względzie na żadnym innym dowodzie. Ponadto wzmianka spółki Weig o podwyżce cen o „9%” może dotyczyć podwyżki cen w Zjednoczonym Królestwie, ogłoszonej przez Thames Board Ltd w dniu 5 listopada 1986 r. (załącznik A‑12‑1). To ogłoszenie miało miejsce wkrótce po tym terminie, jak wyraźnie wynika z treści notatki prasowej (załącznik A‑12‑3). I wreszcie Komisja nie dostarczyła żadnego innego dokumentu mogącego stanowić bezpośredni dowód, że dyskusje na temat podwyżek cen miały miejsce podczas spotkań PC. W takich okolicznościach nie można wykluczyć, że notatki spółki Weig, w postaci przytoczonej w załączniku 61 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, zostały sporządzone bez związku ze spotkaniem PC, które odbyło się w dniu 10 listopada 1986 r., jak wielokrotnie podkreślała spółka Weig podczas rozprawy.

131    Poza tym protokół ze spotkania zarządu spółki Feldmühle (UK) Ltd z dnia 7 listopada 1986 r. (załącznik A‑17‑2), na który powołuje się Komisja w decyzji (motyw 74 akapit trzeci) potwierdza jedynie, że informacja o ogłoszeniu podwyżki cen o około 9% przez spółkę Thames Board Ltd była znana tej brytyjskiej spółce zależnej Feldmühle przed dniem 10 listopada 1986 r.: „TBM and the Fins have announced price increases of approximately 9% to be effective from February 1987 and it would appear that most other mills will be looking for the same sort of increase ” („TBM i Finowie ogłosili podwyżki cen w wysokości około 9%, które mają wejść w życie w lutym 1987 r. Wydaje się, że większość pozostałych zakładów również będzie dążyć do wprowadzenia takich samych podwyżek” – załącznik A‑17‑2 przytoczony przez Komisję w motywie 74 decyzji).

132    Jeśli chodzi o załącznik 44 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, który jest odręczną notatką sporządzoną na stronach biurowego notatnika przy datach 15 i 17 stycznia 1987 r., należącego do pracownika Feldmühle, zdaniem Komisji stanowi on „dodatkowy dowód na istnienie uzgodnień” (motyw 75 akapit trzeci decyzji).

133    Niemniej jednak ta notatka nie ma mocy dowodowej, jaką przyznaje jej pozwana. Spotkanie, z którego sporządzono sprawozdanie, nie zostało zidentyfikowane, a więc nie można wykluczyć, że chodzi o naradę wewnętrzną w przedsiębiorstwie Feldmühle. Ponadto ponieważ notatka została prawdopodobnie sporządzona połowie stycznia 1987 r., nie świadczy ona o wprowadzeniu podwyżek cen, „w tym także przez TBM” w wyniku uzgodnień. Jest więc zupełnie możliwe, że ta informacja jest jedynie zwykłym stwierdzeniem faktu.

134    Niektóre wskazówki zawarte w notatce są nawet sprzeczne z twierdzeniem Komisji, zgodnie z którym wspomniana notatka potwierdza istnienie zmowy w zakresie decyzji podniesienia cen w Zjednoczonym Królestwie. W szczególności uwagi, że dyrektor Feldmühle wyraził swój „sceptycyzm” wobec Kopparfors i uznał spółkę Mayr-Melnhof za „nieodpowiedzialną” („ohne Verantwortung”), nie mogą być traktowane jako popierające tezę Komisji. To samo dotyczy wzmianki: „Finnboard: Preisautonomie auch f. Tako” („Finnboard: autonomia cen również dla Tako”).

135    Z powyższego wynika, że Komisja nie wykazała, iż przedsiębiorstwa porozumiały się w celu podniesienia cen w Zjednoczonym Królestwie w styczniu 1987 r., ani tym bardziej że skarżąca była zaangażowana w dyskusje na ten temat.

136    Niemniej jednak skarżąca, jako przedsiębiorstwo uczestniczące – jak sama przyznała – w spotkaniach PWG od chwili utworzenia tego organu GEP Carton w połowie 1986 r., musi być pociągnięta do odpowiedzialności za zmowę cenową począwszy od tego momentu.

137    PWG została bowiem utworzona przez niektóre przedsiębiorstwa, w tym skarżącą, głównie do antykonkurencyjnych celów. Jak przyznała spółka Stora (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 8), PWG „zbierała się od 1986 r., by uczestniczyć we wprowadzaniu dyscypliny na rynku”, a przedmiotem jej działania były „dyskusje i uzgodnienia dotyczące rynków, udziałów w rynku, cen oraz podwyżek cen, jak i zdolności produkcyjnych [załącznik 35 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 5 ppkt iii)].

138    Rola, jaką odegrały przedsiębiorstwa skupione w ramach tego organu w zmowie w sprawie udziałów w rynku oraz w zmowie w sprawie przestojów, została opisana we wcześniej omówionym zarzucie (zob. pkt 78–106). Przedsiębiorstwa skupione w ramach tego organu również prowadziły dyskusje na temat inicjatyw cenowych. W opinii spółki Stora (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 10) „od 1987 r. PWG osiągnęła porozumienie i podejmowała decyzje natury ogólnej dotyczące harmonogramu [...] oraz poziomu podwyżek cen, które miały być realizowane przez producentów kartonu”.

139    W konsekwencji fakt przyzwolenia na utworzenie organu, który miał antykonkurencyjny cel, i uczestnictwa w jego spotkaniach, poświęconych zwłaszcza dyskusjom o przyszłych podwyżkach cen, był znany i akceptowany przez przedsiębiorstwa w momencie jego utworzenia tego organu i stanowi wystarczającą podstawę, by stwierdzić, że skarżąca jest odpowiedzialna za zmowę cenową od połowy 1986 r., to znaczy od czasu, gdy jak sama przyznaje, brała udział w PWG.

140    Jeśli chodzi o termin zakończenia uzgodnień w sprawie cen, Komisja słusznie przyjęła jako datę kwiecień 1991 r., kiedy pracownicy Komisji przystąpili do kontroli w pomieszczeniach wielu przedsiębiorstw, zgodnie z art. 14 rozporządzenia nr 17. Ostatnia bowiem uzgodniona podwyżka cen, zapowiedziana przez skarżącą w październiku 1990 r., została wprowadzona w styczniu 1991 r., a poziom cen katalogowych uzgodnionych przez przedsiębiorstwa obowiązywał jeszcze w kwietniu 1991 r.

141    W związku z powyższym niniejszy zarzut należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie Komisji popełnionym w odniesieniu do czasu trwania porozumienia w sprawie zamrożenia udziałów w rynku oraz kontrolowania podaży

 Argumenty stron

142    Skarżąca twierdzi, że nawet jeśli uznać, że wykazano istnienie kartelu dotyczącego zamrożenia udziałów w rynku i kontrolowania podaży, Komisja popełniła błąd w ocenie czasu jego trwania, ponieważ dowody przez nią przedstawione świadczą o tym, że przed końcem 1988 r. nie istniał żaden kartel. W replice skarżąca dodaje, że załącznik 102 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, czyli notatka spółki Rena dotycząca spotkania NPI w dniu 3 października 1988 r. wskazuje na nieistnienie kartelu w chwili jej sporządzenia. Autor notatki nawiązuje w niej jedynie do możliwości zastanowienia się nad regulowaniem podaży w przypadku pojawienia się trudności w zakresie cen.

143    Komisja powołuje się na argumenty, które przytoczyła w ramach zarzutu opartego na błędzie w odniesieniu do czasu trwania uzgodnień w sprawie cen (zob. pkt 121 powyżej).

 Ocena Sądu

144    Sąd stwierdził już (zob. pkt 78–106 powyżej), że Komisja wykazała, iż przedsiębiorstwa skupione w ramach PWG uczestniczyły w zmowie w sprawie udziałów w rynku i w zmowie w sprawie przestojów.

145    Z decyzji wynika, że „zamrożenie” udziałów w rynku i planowanie przestojów były przedmiotem konkretnych dyskusji między uczestnikami spotkań PWG począwszy od końca 1987 r., w celu zapewnienia powodzenia inicjatyw cenowych podejmowanych od 1988 r. (zob. w szczególności motywy 51–60). W tej kwestii decyzja mówi: „Wszyscy członkowie PWG troszczyli się o to, aby wdrażane inicjatywy cenowe nie były osłabiane znacznym zwiększeniem ilości sprzedawanych towarów. Spółka Stora nazywa to polityką »pierwszeństwa ceny przed ilością«” (motyw 51 akapit pierwszy decyzji). Komisja utrzymuje ponadto, że „polityka pierwszeństwa ceny przed ilością”, charakterystyczna dla okresu od końca 1987 r. do kwietnia 1991 r., polegała przede wszystkim na „»zamrożeniu« udziałów w rynku głównych producentów, początkowo na podstawie ich pozycji z 1987 r.” i na „wprowadzaniu przez najważniejszych producentów skoordynowanych »okresów przestojów«, zamiast obniżania cen (głównie od 1990 r.)” (motyw 130 akapit drugi).

146    Powyższa argumentacja Komisji opiera się w głównej mierze na załącznikach 39 i 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

147    W dokumencie stanowiącym załącznik 39 (pkt 5) spółka Stora stwierdza, że: „z inicjatywą cenową z 1987 r. wiązała się konieczność utrzymania stanu quasi-równowagi między produkcją a konsumpcją (polityka pierwszeństwa ceny przed ilością)”.

148    W kwestii zapoczątkowania zmowy w sprawie udziałów w rynku z załącznika 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów (zob. pkt 89 powyżej) wynika, że „grupa prezesów” („Präsidentenkreis”) podjęła decyzję o ściślejszej współpracy od października lub listopada 1987 r. Jej efektem była obowiązująca od tego czasu zmowa w sprawie udziałów w rynku.

149    W odniesieniu do zapoczątkowania zmowy w sprawie przestojów spółka Stora stwierdza, że „z chwilą przyjęcia przez PWG polityki pierwszeństwa ceny przed ilością i stopniowego wdrażania jednolitego systemu cen od 1988 r. członkowie PWG uznali, że konieczne jest wprowadzenie przestojów w celu utrzymania poziomu tych cen wobec ograniczonego wzrostu popytu. Bez wprowadzenia przestojów producenci nie byliby w stanie utrzymać uzgodnionego poziomu cen w sytuacji powiększającej się nadwyżki zdolności produkcyjnych (załącznik 39, pkt 24).

150    Spółka Stora w uzupełnieniu dodaje, że „w latach 1988 i 1989 przemysł mógł funkcjonować praktycznie przy wykorzystaniu pełnych zdolności produkcyjnych. Przestoje innego rodzaju niż zwykłe, mające miejsce w związku z koniecznością napraw oraz przerwami urlopowymi, stały się niezbędne począwszy od 1990 r. [...]. Następnie okazało się, że konieczne jest także wprowadzanie postojów wraz ze zmniejszaniem się napływu zamówień, tak by utrzymać politykę pierwszeństwa ceny przed ilością” (załącznik 39, pkt 25).

151    Wobec przytoczonych powyżej środków dowodowych Komisja wykazała, że przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w spotkaniach PWG, przyjęły w końcu 1987 r. tzw. politykę pierwszeństwa ceny przed ilością oraz że jeden z aspektów tej polityki, a mianowicie zmowa w sprawie udziałów w rynku, został zastosowany ze skutkiem natychmiastowym, natomiast aspekt dotyczący przestojów faktycznie zaczął być realizowany dopiero od 1990 r.

152    Z powyższego wynika, że omawiany zarzut należy oddalić jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w odniesieniu do systemu wymiany informacji spółki Fides

153    W replice skarżąca twierdzi, że system wymiany informacji spółki Fides pod względem swoich możliwości technicznych nie był przystosowany do ułatwienia realizacji uzgodnionych działań, a więc nie można go uznać za sprzeczny z art. 85 traktatu. Zdaniem skarżącej istnieją poważne rozbieżności między stanem faktycznym w niniejszej sprawie i stanem faktycznym leżącym u podstaw decyzji Komisji 87/1/EWG z dnia 2 grudnia 1986 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 85 traktatu EWG (IV/31.128 – Kwasy tłuszczowe) (Dz.U. 1987, L 3, str. 17), na którą powołuje się Komisja w motywie 134 decyzji.

154    Komisja w duplice przedstawia powody, jakimi kierowała się, nawiązując do wyżej wymienionej decyzji w sprawie Kwasy tłuszczowe. Uważa ona, że w niniejszej sprawie skutkiem zastosowania systemu wymiany informacji było przynajmniej ułatwienie funkcjonowania kartelu.

155    Sąd przypomina, że zgodnie z art. 48 § 2 zdanie pierwsze regulaminu nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w toku postępowania.

156    Zarzut oparty na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w związku z systemem wymiany informacji spółki Fides został po raz pierwszy podniesiony przez skarżącą dopiero w jej replice i nie opiera się na okolicznościach prawnych ani faktycznych ujawnionych w toku postępowania.

157    W konsekwencji zarzut ten jest niedopuszczalny.

 W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie Komisji polegającym na uznaniu, że popełniono jednolite i globalne naruszenie i że Sarrió ponosi za nie całkowitą odpowiedzialność

 Argumenty stron

158    Skarżąca kwestionuje podejście Komisji, która wyszła z założenia, że miało miejsce jednolite naruszenie i że całkowitą odpowiedzialność za nie ponosi skarżąca.

159    Po pierwsze, skarżąca jest zdania, że Komisja zasadniczo opiera się na „domniemaniu winy”, ponieważ nie dysponuje żadnym bezpośrednim dowodem na istnienie w pełni ukształtowanego kartelu. Tymczasem do obowiązków Komisji należy ustalenie, czy skarżąca uczestniczyła w każdym z elementów jednolitego naruszenia, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej – w jakim zakresie. W przypadku naruszeń wspólnotowego prawa konkurencji musi być ściśle stosowana zasada indywidualnej odpowiedzialności, ponieważ koncepcja odpowiedzialności zbiorowej jest sprzeczna z quasi-karnym charakterem sankcji, jakie mogą zostać nałożone z tytułu takiego naruszenia. Zdaniem skarżącej Komisja niesłusznie zatem twierdzi, że nie ma potrzeby udowodnienia czynnego udziału skarżącej w każdym z elementów naruszenia. Przeciwnie, należy określić zarówno dokładny charakter popełnionego naruszenia, jak i zbadać ewentualne indywidualne uczestnictwo każdego przedsiębiorstwa, by móc właściwie ustalić zakres indywidualnej odpowiedzialności każdego z nich, a w konsekwencji także indywidualną właściwą sankcję.

160    Po drugie, skarżąca stoi na stanowisku, że opieranie indywidualnej odpowiedzialności przedsiębiorstwa za naruszenie wyłącznie na fakcie jego członkostwa w stowarzyszeniu, którego działalność była przynajmniej w części zgodna z prawem, jest sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa wspólnotowego, a w szczególności z zasadą regulującą ciężar dowodu.

161    Po trzecie, skarżąca twierdzi, że Komisja nie uwzględniła w należytym stopniu jej szczególnej pozycji na rynku i w ramach GEP Carton. Zasadniczym celem, jakim kierowała się skarżąca, kiedy w 1986 r. wystąpiła z prośbą o zezwolenie na uczestnictwo w spotkaniach GEP Carton, była chęć bardziej skutecznego współzawodnictwa z konkurentami.

162    Komisja podnosi, że udowodniła istnienie kartelu i czynny udział w nim skarżącej w charakterze przywódcy. W odniesieniu do powyższego Komisja oparła swoją analizę na konkretnych i dobrze popartych faktach, a argumenty skarżącej odnoszące się do swego rodzaju „odpowiedzialności zbiorowej” bądź „domniemania winy” są bezpodstawne.

163    Ponadto Komisja twierdzi, że w kwestii ustalenia odpowiedzialności skarżącej nie opierała się wyłącznie na fakcie jej członkostwa w GEP Carton, chociaż faktycznie wzięła pod uwagę jej czynny udział w spotkaniach różnych komitetów GEP Carton, podczas których dyskutowano nad przedsięwzięciami sprzecznymi z regułami konkurencji, oraz że w ślad za tymi spotkaniami skarżąca podejmowała działania uzgodnione w czasie tych spotkań.

 Ocena Sądu

164    Na wstępie należy zaznaczyć, że Komisja stwierdziła, iż skarżąca naruszyła art. 85 ust. 1 traktatu poprzez uczestnictwo, od połowy 1986 r. co najmniej do kwietnia 1991 r., w porozumieniu i uzgodnionym działaniu, które rozpoczęło się w połowie 1986 r. i składało z szeregu odrębnych elementów.

165    Zgodnie z motywem 116 akapit drugi decyzji „naruszenie polega zasadniczo na zrzeszeniu się producentów, na okres kilku lat, w ramach wspólnego bezprawnego przedsięwzięcia, według wspólnie uzgodnionego projektu”. Taki pogląd w odniesieniu do naruszenia jest sformułowany również w motywie 128: „sztuczne byłoby dokonywanie podziału bezsprzecznie wspólnego i trwałego przedsięwzięcia mającego jeden wspólny cel na kilka odrębnych naruszeń (zob. również wyrok Sądu w sprawie T‑13/89 Imperial Chemical Industries przeciwko Komisji, pkt 260)”.

166    W konsekwencji nawet jeżeli w decyzji Komisja nie użyła wyraźnie pojęcia „jednolite naruszenie”, odniosła się ona do niego w sposób dorozumiany, o czym świadczy odesłanie do pkt 260 wyroku Sądu z dnia 10 marca 1992 r. w sprawie T‑13/89 ICI przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1021.

167    Ponadto fakt, że Komisja wielokrotnie posługiwała się terminem „kartel” w odniesieniu do różnych sposobów zachowania niezgodnego z regułami konkurencji, które stwierdziła, jest wyrazem kompleksowego poglądu, że miało miejsce naruszanie art. 85 ust. 1 traktatu. Jak wynika z motywu 117 decyzji, Komisja uważa, że: „W niniejszej sprawie właściwe podejście polega na wykazaniu istnienia, funkcjonowania i zasadniczych cech kartelu jako całości, a następnie na ustaleniu: a) czy istnieje wiarygodny i przekonujący dowód na to, że wszyscy poszczególni producenci powiązani byli ze sobą w ramach wspólnego systemu oraz b) przez jaki okres każdy z producentów uczestniczył w kartelu”. Komisja dodaje w tym samym motywie: „Komisja [...] nie ma obowiązku rozdzielenia poszczególnych elementów składających się na naruszenie poprzez wyodrębnienie każdej sytuacji w okresie funkcjonowania kartelu, w której doszło do osiągnięcia zgody w tej czy w innej sprawie, czy też każdego przykładu zachowania o charakterze zmowy i poprzez zwolnienie z zarzutu korzystania z tej sytuacji lub udziału w tym szczególnym przejawie kartelu producentów ze względu na to, że ich udziału nie wykazano za pomocą bezpośrednich dowodów”. Komisja również twierdzi (w motywie 118), że „istnieją wystarczające dowody bezpośrednie na udział każdego z domniemanych uczestników w naruszeniu”, bez różnicowania poszczególnych elementów globalnego naruszenia.

168    Wobec powyższego jednolite naruszenie odpowiada, zgodnie ze stanowiskiem Komisji, „kartelowi jako całości” lub „globalnemu kartelowi” i charakteryzuje się ciągłym zachowaniem kilku przedsiębiorstw, które realizują wspólnie wytyczony i bezprawny cel. Na koncepcji jednolitego naruszenia opiera się system dowodów określony w motywie 117 decyzji oraz odpowiedzialność indywidualna, w takim sensie, że jakiekolwiek przedsiębiorstwo „związane” z globalnym kartelem jest uznawane za odpowiedzialne za takie naruszenie, niezależnie od tego, jaki udział w elementach tego naruszenia został mu udowodniony.

169    Komisja, by mogła mieć podstawy do twierdzenia, że poszczególne przedsiębiorstwa będące adresatami decyzji takiej jak niniejsza są odpowiedzialne za globalny kartel w danym okresie, musi wykazać, że każde z zainteresowanych przedsiębiorstw albo wyraziło zgodę na przyjęcie ogólnego planu obejmującego elementy kartelu, albo bezpośrednio brało udział we wszystkich jego elementach w tym okresie. Przedsiębiorstwo może również zostać uznane za odpowiedzialne za globalny kartel nawet wówczas, gdy zostanie wykazane, że bezpośrednio brało udział wyłącznie w którymś elemencie lub kilku elementach tego kartelu, jeżeli okaże się, że wiedziało lub powinno było koniecznie wiedzieć, że zmowa, w której uczestniczyło, jest częścią ogólnego planu i że ten ogólny plan obejmuje wszystkie elementy kartelu. Jeżeli taka sytuacja ma miejsce, fakt, że zainteresowane przedsiębiorstwo nie brało bezpośredniego udziału we wszystkich elementach składających się na globalny kartel, nie zwalnia go od odpowiedzialności za naruszenie, o którym mowa w art. 85 ust. 1 traktatu. Niemniej jednak taka okoliczność może zostać wzięta pod uwagę przy ocenie wagi zarzucanego mu naruszenia.

170    W niniejszej sprawie z decyzji wynika, że naruszenie stwierdzone w jej art. 1 polegało na zmowie w zakresie trzech różnych zagadnień, które miały jednak wspólny cel. Te trzy zmowy należy uznać za elementy składowe globalnego kartelu. Zgodnie z tym artykułem każde z wymienionych przedsiębiorstw dopuściło się naruszenia art. 85 ust. 1 traktatu, uczestnicząc w porozumieniu i uzgodnionej praktyce, którą przedsiębiorstwa stosowały celem: a) uzgadniania regularnych podwyżek cen dla każdego gatunku produktu w każdej walucie krajowej, planowania i wprowadzania w życie tych podwyżek; b) osiągania porozumienia w kwestii utrzymywania udziałów głównych producentów w rynku na stałym poziomie, z zastrzeżeniem okazjonalnych zmian oraz c) stosowania, na coraz większą skalę od początku 1990 r., uzgodnionych środków służących kontroli podaży kartonu na rynku wspólnotowym w celu zapewnienia wprowadzenia w życie uzgodnionych podwyżek cen.

171    Mimo koncepcji jednolitego naruszenia Komisja wyjaśnia w decyzji, że „dokumenty »kluczowe«, dowodzące istnienia kartelu jako całości lub jego konkretnych przejawów, w wielu przypadkach pozwalają na identyfikację poszczególnych uczestników z nazwy, co więcej, istnieją wystarczającego dowody pisemne, które wykazują rolę odgrywaną przez każdego producenta w kartelu i zakres jego uczestnictwa w kartelu” (motyw 118 akapit pierwszy decyzji).

172    Sąd musi więc rozważyć w świetle powyższych rozważań, czy Komisja udowodniła udział skarżącej w kartelu, zgodnie z tym, co mówi art. 1 decyzji.

173    W nawiązaniu do tego, co już zostało stwierdzone (zob. pkt 48 i nast. oraz pkt 76 i nast.), Komisja wykazała, że skarżąca jako przedsiębiorstwo uczestniczące w spotkaniach grupy PWG od jej założenia do połowy 1986 r. uczestniczyła w zmowie cenowej, a od końca 1987 r. w zmowie w sprawie udziałów w rynku i w zmowie dotyczącej przestojów, a więc w trzech elementach stanowiących naruszenie stwierdzone w art. 1 decyzji. Wobec tego Komisja słusznie uznała skarżącą za odpowiedzialną za naruszenie, na które złożyły się trzy zmowy, które miały jeden cel.

174    Komisja nie obciążyła więc skarżącej odpowiedzialnością za zachowanie pozostałych producentów, jak również nie oparła tej odpowiedzialności jedynie na jej uczestnictwie w GEP Carton.

175    Omawiany zarzut należy w związku z powyższym oddalić i nie ma potrzeby rozpatrywania pozostałych argumentów przytoczonych przez skarżącą.

 W przedmiocie zarzutu opartego na nieuwzględnieniu przez Komisję sytuacji na rynku hiszpańskim

176    W replice skarżąca twierdzi, że Komisja nie wytyczyła dokładnie geograficznego zasięgu rynku, na którym miało miejsce domniemane naruszenie, oraz przede wszystkim nie dokonała właściwej analizy sytuacji na hiszpańskim rynku, jak również działań podejmowanych na nim przez zainteresowane przedsiębiorstwa. Skarżąca oświadcza, że w replice podkreśliła już, iż jedyne nawiązanie w treści decyzji do hiszpańskiego rynku można znaleźć w przypisach zamieszczonych w tabelach E i G stanowiących załączniki do tej decyzji.

177    Komisja uważa, że zarzut ten, po raz pierwszy zgłoszony w replice, nie powinien zostać dopuszczony.

178    Sąd zaznacza, że zgodnie z art. 48 § 2 akapit pierwszy regulaminu nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w toku postępowania.

179    Zarzut oparty na nieuwzględnieniu przez Komisję sytuacji na rynku hiszpańskim został zgłoszony przez skarżącą po raz pierwszy dopiero w jej replice. Jedyny argument w skardze nawiązujący do hiszpańskiego rynku został przywołany na poparcie zarzutu opartego na nieuczestniczeniu przez spółkę Prat Carton w zarzucanym naruszeniu. Pomijając brzmienie tego zarzutu, argument przywołany na jego poparcie miał na celu jedynie podkreślenie, że tabela G, stanowiąca załącznik do decyzji, podaje zestawienie dotyczące powiadomień o podwyżkach cen wprowadzonych na hiszpańskim rynku w styczniu 1991 r. przez działających na nim producentów i w żaden sposób nie nawiązuje do spółki Prat Carton. Z tego względu zarzut ten nie może zostać uznany za zarzut oparty na nieuwzględnieniu rynku hiszpańskiego.

180    W tych okolicznościach, ponieważ zarzut ten został po raz pierwszy podniesiony w replice i nie opiera się na okolicznościach prawnych i faktycznych ujawnionych dopiero w toku postępowania, należy stwierdzić jego niedopuszczalność.

 W przedmiocie zarzutu opartego na nieuczestniczeniu spółki Prat Carton w naruszeniu.

 Argumenty stron

181    Skarżąca stoi na stanowisku, że Komisja nie wykazała udziału spółki Prat Carton w żadnym naruszeniu. W szczególności przypis zamieszczony w tabeli G decyzji (odnoszący się do podwyżki cen na rynku hiszpańskim w styczniu 1991 r.) w żaden sposób nie nawiązuje do spółki Prat Carton.

182    Skarżąca twierdzi, że spółka Prat Carton uczestniczyła jedynie sporadycznie w spotkaniach niektórych komitetów GEP Carton. Ponadto ta spółka brała udział w spotkaniach JMC jedynie od czerwca 1990 r. do marca 1991 r. Należy dodać, że sam fakt, że spółka Stora oświadczyła, iż sądzi, że hiszpańscy producenci byli tylko w ogólnym zakresie informowani o wynikach spotkań przez spółki Saffa lub Finnboard (załącznik 38 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), nie dowodzi udziału spółki Prat Carton w domniemanym naruszeniu.

183    Skarżąca twierdzi, że dokumenty F‑15‑9, G‑15‑7 i G‑15‑8 (załączone do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), na które powołuje się Komisja, świadczą o uczestnictwie spółki Prat Carton w uzgodnionych inicjatywach dotyczących podwyżek cen w kwietniu 1990 r. W swojej odpowiedzi na pisemne zapytanie Sądu skarżąca utrzymuje, że dokument F‑15‑9 pochodzi z lutego 1991 r., a nie, jak twierdzi Komisja, z lutego 1990 r. Dokument G‑15‑7 natomiast jest jedynie dowodem na stosowanie praktyki w ramach sektora, polegającej na wprowadzaniu podwyżek cen w kwietniu każdego roku i dowodem świadczącym o braku pewności spółki Prat Carton w odniesieniu do poziomu i terminu obowiązywania podwyżki.

184    Komisja podnosi, że spółka Prat Carton brała udział w kartelu od początku jego istnienia, na co wskazują dokumenty załączone do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów („poszczególne informacje”). Komisja stwierdza, po pierwsze, że spółka Prat Carton była obecna na wielu spotkaniach PC w okresie od dnia 29 marca 1986 r. do dnia 28 listopada 1989 r., uczestniczyła w trzech spotkaniach COE od października 1988 r. do października 1989 r. oraz w różnych spotkaniach JMC w okresie od czerwca 1990 r. do dnia 5 marca 1991 r. (zob. tabele 3–7 stanowiące załącznik do decyzji). Ponieważ spółka Prat Carton bezpośrednio uczestniczyła w spotkaniach odbywających się w okresie, w którym podjęto decyzje w sprawie kartelu, jest ona za niego odpowiedzialna (zob. ww. wyrok w sprawie Rhône-Poulenc przeciwko Komisji). Ponadto nie istnieje żaden oficjalny dokument, który mógłby świadczyć o uczestnictwie różnych przedsiębiorstw w spotkaniach JMC przed wszczęciem postępowania przez Komisję ani w spotkaniach PWG, które miały miejsce przed lutym 1990 r. Sam fakt, że w dokumentach przedstawionych przez przedsiębiorstwa nie ma żadnych konkretnych wzmianek na temat obecności spółki Prat Carton na spotkaniach, nie stanowi dowodu, że nie brała ona udziału w tych spotkaniach.

185    Po drugie, Komisja podkreśla, że zgodnie z oświadczeniem spółki Stora (załącznik 38 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów) spółka Prat Carton była informowana o efektach spotkań PWG.

186    Po trzecie, spółka Prat Carton realizowała inicjatywy cenowe uzgodnione w ramach różnych organów GEP Carton w omawianym okresie. Niewielkie różnice w terminach lub w wysokości podwyżek wprowadzanych przez spółkę Prat Carton i innych producentów nie wskazują na to, że spółka Prat Carton nie uczestniczyła w kartelu. Komisja uznaje jednak, że dokument F‑15‑9 pochodzi z lutego 1991 r., a nie z lutego 1990 r. i że w wobec tego nie dysponuje ona dowodami na faktyczny udział spółki Prat Carton w inicjatywach dotyczących podwyżek cen, które miały miejsce przed styczniem 1991 r. W odniesieniu do inicjatywy dotyczącej podwyżki cen ze stycznia 1991 r. Komisja powołuje się przede wszystkim na dokument G‑15‑8 z dnia 26 września 1990 r., w którym spółka Prat Carton wyraźnie stwierdza, że zamierza podnieść ceny we wszystkich państwach w styczniu 1991 r.

 Ocena Sądu

187    Sąd podkreśla, po pierwsze, że skarżąca nabyła 100% udział w spółce Prat Carton w lutym 1991 r. i że nie podaje ona w wątpliwość swej odpowiedzialności z tytułu uczestnictwa tej spółki w naruszeniu, o którym mowa w art. 85 ust. 1 traktatu. W motywie 154 decyzji stwierdza się, że w związku z nabyciem spółki Prat Carton skarżąca „stała się odpowiedzialna za uczestnictwo tego hiszpańskiego producenta w kartelu, i to za cały okres tego uczestnictwa”. Ponadto art. 1 decyzji uznaje, że odpowiedzialność z tytułu naruszenia, włącznie z domniemanym w nim udziałem spółki Prat Carton, spoczywa jedynie na skarżącej, a decyzja skierowana jest do skarżącej, bez wymieniania spółki Prat Carton (art. 5 decyzji).

188    W tych okolicznościach i w związku z ustaleniem, że Komisja wykazała uczestnictwo samej skarżącej w naruszeniu opisanym w art. 1 decyzji, niniejszy zarzut, nawet gdyby został uwzględniony, nie mógłby uzasadniać stwierdzenia nieważności w całości lub w części tego postanowienia decyzji. Niemniej jednak, ponieważ spółka Prat Carton została nabyta przez skarżącą dopiero w lutym 1991 r., czyli dwa miesiące przed zakończeniem naruszenia stwierdzonego w decyzji, obniżenie wymiaru grzywny byłoby uzasadnione, gdyby można było uznać, że indywidualne uczestnictwo spółki Prat Carton przed lutym 1991 r. w elementach składających się na kartel nie zostało wykazane przez Komisję. Co więcej, grzywny nałożone na mocy art. 3 decyzji zostały wyliczone w szczególności na podstawie wysokości obrotów osiągniętych przez poszczególne przedsiębiorstwa w 1990 r., a więc w okresie, w którym spółka Prat Carton nie wchodziła w skład grupy skarżącej. W konsekwencji należy w tym miejscu rozpatrzyć argumenty przedstawione w ramach niniejszego zarzutu.

189    Sąd przeanalizuje w pierwszym rzędzie, czy Komisja udowodniła udział spółki Prat Carton w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu w okresie od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r., to jest momentu, od którego – zgodnie z oświadczeniem spółki Prat Carton – zaczęła ona uczestniczyć w spotkaniach JMC. W następnej kolejności Sąd zbada, czy Komisja udowodniła udział spółki Prat Carton w naruszeniu, o którym mowa w art. 85 ust. 1 traktatu, w pozostałym okresie, a mianowicie od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r., czyli do chwili nabycia spółki Prat Carton przez skarżącą.

1.     Okres od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r.

190    W celu udowodnienia uczestnictwa spółki Prat Carton w naruszeniu wspólnotowego prawa konkurencji we wskazanym okresie Komisja powołuje się na udział tego przedsiębiorstwa w spotkaniach PC, które odbyły się w dniach 29 maja 1986 r., 25 maja 1988 r., 17 listopada 1988 r. i 28 listopada 1989 r., oraz w spotkaniach COE w dniach 20 września 1988 r., 8 maja 1989 r. i 3 października 1989 r. Ponadto Komisja opiera się na oświadczeniu spółki Stora (załącznik 38 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów). I wreszcie, zdaniem Komisji, sam fakt, że dokumenty przedłożone przez przedsiębiorstwa nie zawierają dokładnych informacji na temat obecności spółki Prat Carton na spotkaniach JMC, nie jest dowodem na to, że spółka ta nie brała w nich udziału.

191    Należy rozważyć każdy ze środków dowodowych według wyżej podanej kolejności.

a)     Uczestnictwo spółki Prat Carton w niektórych spotkaniach PC

192    W kwestii uczestnictwa spółki Prat Carton w czterech ściśle określonych spotkaniach PC Komisja nie przedstawia żadnego dowodu w odniesieniu do ich przedmiotu. W konsekwencji ilekroć Komisja powołuje się na to uczestnictwo jako dowód udziału przedsiębiorstwa w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu, opiera się ona na przedstawionym w decyzji ogólnym opisie przedmiotu spotkań tego organu oraz na środkach dowodowych przedstawionych w decyzji na poparcie tego opisu.

193    W tym względzie decyzja stwierdza, że „zgodnie z wyjaśnieniami spółki Stora jednym z zadań PWG było składanie wyjaśnień dla konferencji prezesów na temat środków, jakie były niezbędne do zaprowadzenia porządku na rynku [...]. Tym sposobem dyrektorzy zarządzający, którzy brali udział w konferencjach prezesów, byli informowani o decyzjach podejmowanych przez PWG oraz o instrukcjach, jakie powinny zostać przekazane ich działom sprzedaży w celu realizacji uzgodnionych inicjatyw cenowych” (motyw 41 pierwszy akapit decyzji). Komisja stwierdza również, że „PWG niezmiennie spotykała się przed każdą zaplanowaną konferencją prezesów, a ponieważ ta sama osoba przewodniczyła obu spotkaniom, nie było wątpliwości, kto przekazywał wyniki dyskusji innym »prezesom«, którzy nie byli członkami wewnętrznego kręgu” (motyw 38 akapit drugi decyzji).

194    Spółka Stora podkreśla, że uczestnicy spotkań PC byli informowani o decyzjach podjętych przez PWG (załącznik 39 pkt 8 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów). Niemniej prawdziwość tego twierdzenia podważa kilka przedsiębiorstw, które brały udział w spotkaniach PC, wśród nich również skarżąca. W konsekwencji oświadczenia spółki Stora dotyczące roli PC nie mogą być uznane za wystarczający dowód przedmiotu spotkań tego organu, chyba że zostaną one poparte innymi środkami dowodowymi.

195    W aktach sprawy znajduje się jeden dokument, czyli oświadczenie z dnia 22 marca 1993 r. złożone przez byłego członka zarządu Feldmühle (p. Roosa), które na pierwszy rzut oka potwierdza oświadczenia spółki Stora. Pan Roos stwierdza między innymi: „Treść dyskusji odbywanych w gronie PWG przekazywano przedsiębiorstwom, które nie były reprezentowane w tej grupie, na najbliższej konferencji prezesów, a jeśli w najbliższym czasie nie odbywało się spotkanie konferencji prezesów, na spotkaniu JMC”. Jednakże chociaż decyzja nie wskazuje wyraźnie tego dokumentu na poparcie zarzutów Komisji dotyczących przedmiotu spotkań PC, w żadnym razie nie można uznać tego dokumentu za środek dowodowy będący uzupełnieniem oświadczeń złożonych przez spółkę Stora. Ponieważ te oświadczenia są syntezą odpowiedzi udzielonych przez każde z trzech przedsiębiorstw, w tym Feldmühle, będących własnością spółki Stora w czasie, gdy zostało popełnione naruszenie, były członek zarządu Feldmühle jest oczywiście jednym ze źródeł, z których pochodzą oświadczenia złożone przez spółkę Stora.

196    W odniesieniu do pozostałych środków dowodowych przedstawionych celem ustalenia przedmiotu spotkań PC Komisja w swojej decyzji stwierdza, że załącznik 61 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów (wymieniony w pkt 125 i 126 powyżej) jest notatką wewnętrzną sporządzoną podczas spotkania PC, która potwierdza oświadczenie spółki Stora, zgodnie z którym PC faktycznie dyskutowała na temat zmowy cenowej (motyw 41 akapit trzeci decyzji). Jak jednak stwierdzono (zob. pkt 125–135 powyżej), notatka ta nie stanowi dowodu zmowy cenowej w odniesieniu do inicjatywy cenowej podjętej w styczniu 1987 r. w Zjednoczonym Królestwie. Ponadto, wbrew twierdzeniom Komisji, spółka Stora nigdy nie uznała, że PC faktycznie prowadziła dyskusje na temat ustalania cen w ramach kartelu. Zdaniem spółki Stora spotkania PC były tylko okazją dla przedsiębiorstw spotykających się w ramach PWG do przekazywania podjętych decyzji przedsiębiorstwom, które nie były reprezentowane w tym organie.

197    Komisja podkreśla wreszcie, że „dokument znaleziony przez Komisję w spółce FS-Karton (będącej częścią holdingu M-M) potwierdza, że pod koniec 1987 r. osiągnięto porozumienie w dwóch grupach prezesów w kwestiach związanych z regulacją produkcji i dyscypliną cenową” (motyw 53 akapit pierwszy decyzji). Komisja w tym względzie nawiązuje do załącznika 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów (zob. pkt 88 powyżej). Zgodnie z tym, co zostało już zaznaczone (zob. pkt 90 powyżej), autor notatki na wstępie mówi o ściślejszej współpracy w skali europejskiej „grupy prezesów” („Präsidentenkreis”). To określenie zostało zinterpretowane przez spółkę Mayr-Melnhof jako dotyczące jednocześnie PWG i PC w kontekście ogólnym, to znaczy bez odniesienia do jakiegokolwiek wydarzenia lub konkretnego spotkania [załącznik 75 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 2 lit. a)].

198    Załącznik 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów stanowi oczywiście dowód potwierdzający oświadczenia spółki Stora dotyczące istnienia zmowy w sprawie udziałów w rynku przedsiębiorstw dopuszczonych do „grupy prezesów” oraz zmowy w sprawie przestojów, zawiązanej między tymi samymi przedsiębiorstwami (zob. pkt 84 i 114 powyżej oraz w szczególności pkt 110 powyżej). Żaden inny dowód nie potwierdza jednak oświadczenia Komisji, zgodnie z którym przedmiotem spotkań PC były przede wszystkim dyskusje dotyczące zmowy w sprawie udziałów w rynku i kontroli wielkości produkcji. W konsekwencji określenia „grupa prezesów” („Präsidentenkreis”) używanego w załączniku 73 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, mimo wyjaśnienia złożonego przez spółkę Mayr-Melnhof, nie można interpretować jako nawiązującego do innych organów niż PWG.

199    W świetle powyższego Komisja nie udowodniła, że spotkania PC obok działalności zgodnej z prawem miały znaczenie antykonkurencyjne. W związku z tym Komisja nie mogła na podstawie przywołanych środków dowodowych wyciągnąć wniosku, że przedsiębiorstwa uczestniczące w spotkaniach tego organu wzięły udział w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu.

200    W konsekwencji należy stwierdzić, że udział spółki Prat Carton w naruszeniu reguł konkurencji, mającym miejsce w okresie od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r., nie mógł zostać wykazany na podstawie jej uczestnictwa w czterech spotkaniach PC.

b)     Uczestnictwo spółki Prat Carton w niektórych spotkaniach COE

201    Nie ulega wątpliwości, że spółka Prat Carton uczestniczyła w trzech spotkaniach COE, które odbyły się w dniach 20 września 1988 r., 8 maja 1989 r. i 3 października 1989 r. Ponadto jeden z dokumentów odtwarza przebieg spotkania z dnia 3 października 1989 r. (załącznik 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów). Wobec tego w pierwszej kolejności należy zbadać kwestię, czy spotkania COE miały antykonkurencyjny cel, a w dalszej kolejności kwestię, czy na podstawie załącznika 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów można wyciągnąć wniosek, że spółka Prat Carton uczestniczyła w dyskusjach mających antykonkurencyjny cel.

 i) Ogólny cel spotkań COE

202    W decyzji stwierdza się, że „głównym tematem dyskusji w ramach COE była analiza i ocena rynku kartonu w różnych krajach” (motyw 50 akapit pierwszy decyzji). COE „omawiał między innymi ruchy cenowe na rynkach krajowych oraz problemy z zamówieniami i informował o swoich ustaleniach JMC (lub – do końca 1987 r. – jego poprzednika, komitet ds. marketingu)” (motyw 49 akapit pierwszy decyzji).

203    Komisja wskazuje, że „dyskusje na temat warunków rynkowych nie były oderwane od rzeczywistości, rozmowy na temat stanu każdego krajowego rynku powinny być postrzegane w kontekście planowanych inicjatyw cenowych, włączając potrzebę tymczasowych zamknięć fabryk w celu wsparcia podwyżek cen” (motyw 50 akapit pierwszy decyzji). Ponadto Komisja uważa, że: „COE jako taki był prawdopodobnie mniej zaangażowany w ustalanie cen, ale nie można dawać wiary argumentom, że tworzące go przedsiębiorstwa nie były świadome domniemanego celu, któremu miały służyć informacje, jakich świadomie dostarczają JMC” (motyw 119 akapit drugi decyzji).

204    Na poparcie swego twierdzenia, zgodnie z którym dyskusje prowadzone w ramach COE miały antykonkurencyjny cel, Komisja odnosi się do jedynego dokumentu, a mianowicie poufnej notatki sporządzonej przez przedstawiciela FS-Karton, dotyczącej głównych punktów spotkania COE z dnia 3 października 1989 r. (załącznik 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), w którym brała udział spółka Prat Carton.

205    W swojej decyzji Komisja w następujący sposób podsumowuje treść tego dokumentu:

„[...] poza szczegółową analizą popytu, produkcji i posiadanych zamówień na każdym krajowym rynku na spotkaniu omawiano kwestię:

–        zauważonego silnego oporu klientów wobec ostatniej podwyżki cen gatunku GC, która weszła w życie w dniu 1 października,

–        stanu zamówień producentów kartonu GC i GD, wraz z indywidualnymi pozycjami,

–        raportów na temat przestojów zrealizowanych i planowanych,

–        poszczególnych problemów w realizacji podwyżki cen w Zjednoczonym Królestwie oraz jej wpływu na konieczność zróżnicowania cen między gatunkami GC i GD oraz

–        porównania faktycznych zamówień względem założeń przyjętych w budżecie w odniesieniu do każdego krajowego ugrupowania” (motyw 50 akapit drugi decyzji).

206    Takie podsumowanie treści dokumentu jest w zasadzie prawidłowe. Komisja nie wskazuje jednak żadnego dowodu na poparcie swojego twierdzenia, zgodnie z którym załącznik 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów można również traktować „jako wskazówkę co do prawdziwego charakteru obrad prowadzonych przez ten organ” (motyw 113 akapit ostatni decyzji). Ponadto spółka Stora oświadcza, że: „JMC został powołany do życia w końcu 1987 r. a jego pierwsze spotkanie odbyło się na początku 1988 r., wówczas ten komitet przejął część funkcji COE. Pozostałe funkcje COE zostały powierzone komitetowi statystycznemu” (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 13). W odniesieniu do okresu, który rozpoczął się na początku 1988 r., jedynego okresu, w jakim spółka Prat Carton brała udział w spotkaniach COE, oświadczenia spółki Stora nie zawierają żadnego dowodu na poparcie twierdzenia Komisji dotyczącego domniemanego antykonkurencyjnego celu dyskusji prowadzonych przez ten organ. Komisja nie przedstawia także żadnych dowodów na poparcie swego poglądu, że uczestnicy spotkań COE byli dokładnie informowani o charakterze spotkań JMC, organu, któremu COE składał raporty. W konsekwencji nie można wykluczyć, że niektórzy uczestnicy spotkań COE, którzy nie brali udziału w spotkaniach JMC, nie byli do końca świadomi konkretnego celu, w jakim raporty sporządzone przez COE były wykorzystywane przez JMC.

207    W konsekwencji załącznik 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie ujawnia rzeczywistego charakteru dyskusji prowadzonych w trakcie spotkań COE.

 ii) Spotkanie COE z dnia 3 października 1989 r.

208    Przedmiot spotkania COE, które odbyło się w dniu 3 października 1989 r., przedstawia załącznik 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Powstaje pytanie, czy uczestnictwo spółki Prat Carton w tym spotkaniu może zostać uznane za wystarczający dowód jej udziału w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu.

209    Po pierwsze, tematem dyskusji w sprawie cen prowadzonych podczas wspomnianego spotkania była reakcja klientów na podwyżkę ceny kartonu GC, wprowadzoną w życie przez większość głównych producentów kartonu w dniu 1 października 1989 r., po jej ogłoszeniu na rynku kilka miesięcy wcześniej. Zdaniem Komisji ta podwyżka cen dotyczyła również kartonu SBS, jednak nie objęła kartonu GD. W odniesieniu do dyskusji toczących się w trakcie tego spotkania Sąd uważa, że wykroczyły one poza zakres dopuszczalny w ramach reguł konkurencji, w szczególności ze względu na stwierdzenie, że byłoby „błędem odstąpienie od stosowania obecnie przyjętego i wysokiego poziomu cen kartonu GC [...]”. Wyrażając w ten sposób wspólną intencję ścisłego stosowania nowego poziomu cen kartonu GC, producenci nie określili w niezależny sposób polityki, którą zamierzali prowadzić na rynku, naruszając w ten sposób ducha postanowień traktatu w zakresie konkurencji (zob. w szczególności ww. wyrok Suiker Unie i in. przeciwko Komisji, pkt 173).

210    Nie istnieją jednak żadne okoliczności, które mogłyby sugerować, że spółka Prat Carton uczestniczyła w zmowie dotyczącej podwyżki cen z października 1989 r., to znaczy jeszcze przed wprowadzeniem jej w życie, oraz że w rzeczywistości spółka podniosła ceny kartonu GC w tamtym czasie. Z odpowiedzi udzielonej przez skarżącą na pytania postawione w formie pisemnej przez Sąd wynika, że na produkcję spółki Prat Carton w 1989 r. składał się w ponad 80% karton GD, który nie był objęty sporną podwyżką cen. Co więcej, spotkanie COE z października 1989 r. odbyło się mniej więcej na osiem miesięcy przed pierwszym udowodnionym udziałem spółki Prat Carton w spotkaniu JMC, organu, który stosownie do treści decyzji stanowił wraz z PWG forum, na którym toczyły się zasadnicze dyskusje o antykonkurencyjnym charakterze.

211    W świetle powyższych okoliczności nie można wykluczyć ewentualności, że przedstawiciel lub przedstawiciele spółki Prat Carton, obecni na spotkaniu COE w dniu 3 października 1989 r., mogli nie być świadomi kontekstu, w jakim toczyły się dyskusje na temat cen. Ponadto z uwagi na brak dowodów na jej zachowanie na rynku w zakresie cen w stosownym okresie możliwe jest, że spółka Prat Carton mogła uważać, że dyskusje nie dotyczyły jej własnej sytuacji. W konsekwencji ponieważ zakres dyskusji podczas spotkania COE w dniu 3 października 1989 r. mógł mieć zupełnie niezwykły charakter dla spółki Prat Carton, to przedsiębiorstwo nie może być krytykowane za brak otwartego zdystansowania się od treści dyskusji tego spotkania.

212    Po drugie, w załączniku 70 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie ma żadnej wzmianki na temat rzeczywistego charakteru dyskusji, która świadczyłaby o zamiarze zmowy w sprawie przyszłych przestojów zakładów produkcyjnych. Wszystkie uwagi czynione w odniesieniu do określonych terminów przestojów dotyczą bowiem danych z przeszłości. Prawdą jest też, że dokument zawiera wzmiankę na temat wykorzystania zakładów produkcyjnych w przyszłości: „Jeżeli nadal będzie się utrzymywała niekorzystna sytuacja w napływie zamówień i w obciążeniu maszyn, jest rzeczą oczywistą, że trzeba będzie rozważyć ewentualność wstrzymania produkcji, celem dostosowania się do popytu” [„Bei anhaltend schlechtem Auftragseingang und schlechter Belegung ist es naheliegend, entsprechend dem Marktbedarf ein Abstellen zu überlegen”]. Ponieważ jednak uczestnictwo spółki Prat Carton w odnośnym spotkaniu COE z wyżej wskazanych powodów nie pozwala ustalić jej udziału w zmowie cenowej, to tym bardziej nie stanowi ono wystarczającego dowodu na jej udział w zmowie dotyczącej przestojów. Sama wzmianka o ewentualnej konieczności wprowadzenia w przyszłości przestojów nie może być uważana za naruszającą wspólnotowe reguły konkurencji, ponieważ może ona być tylko zwykłym, obiektywnym stwierdzeniem istniejących warunków rynkowych, przynajmniej w przypadku przedsiębiorstw niebiorących udziału w zmowie cenowej.

213    W świetle powyższego uczestnictwo spółki Prat Carton w spotkaniu COE w dniu 3 października 1989 r. nie stanowi wystarczającego dowodu na jej udział w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu.

c)     Oświadczenie spółki Stora dotyczące przekazywania informacji przedsiębiorstwom, które nie były obecne na spotkaniach

214    W oświadczeniu, na którym oparła się Komisja (załącznik 38 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 2), spółka Stora przedstawia informacje dotyczące producentów, którzy zostali poinformowani o efektach spotkań PWG. „Producenci spółki Stora są przekonani, że hiszpańscy producenci byli w ogólnym zakresie informowani przez spółki Saffa lub Finnboard. Do pozostałych hiszpańskich producentów-członków GEP Carton należą: Papelera del Centra SA, Prat Carton SA, Romani Esteve SA, Sarrió SA i Tampella Espanola SA”.

215    Z treści oświadczenia wyraźnie wynika, że spółka Stora wyraża jedynie własne przekonanie, że spółka Prat Carton była informowana o wynikach spotkań PWG. Podstawa tego przekonania spółki Stora nie została jednak wskazana. W tych okolicznościach oświadczenie to nie może stanowić dowodu uczestnictwa spółki Prat Carton w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu. Taki wniosek jest tym bardziej uzasadniony, że stwierdzenia spółki Stora dotyczą także kilku innych przedsiębiorstw będących członkami GEP Carton, które nie zostały uznane w decyzji za uczestniczące w jakimkolwiek naruszeniu.

d)     Uczestnictwo spółki Prat Carton w spotkaniach JMC

216    Komisja twierdzi, że nie ma żadnego dowodu na to, że przed czerwcem 1989 r. spółka Prat Carton nie brała udziału w spotkaniach JMC, ponieważ nie istnieje żaden oficjalny ślad uczestnictwa poszczególnych przedsiębiorstw w tych spotkaniach przed dokonaniem kontroli przez Komisję.

217    Jednak to na Komisji spoczywa ciężar udowodnienia popełnienia naruszenia art. 85 ust. 1 traktatu przez spółkę Prat Carton. W konsekwencji same twierdzenia Komisji dotyczące prawdopodobnego uczestnictwa spółki Prat Carton w spotkaniach JMC w omawianym okresie są bezpodstawne.

e)     Wniosek dotyczący omawianego okresu

218    W świetle całości powyższych rozważań środki dowodowe wskazane przez Komisję, nawet rozpatrywane całościowo, nie dowodzą uczestnictwa spółki Prat Carton w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu w okresie od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r.

2.     Okres od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r.

219    Nie ulega wątpliwości, że spółka Prat Carton uczestniczyła w trzech spotkaniach JMC w rozpatrywanym okresie, a mianowicie tych, które odbyły się w dniach 27–28 czerwca 1990 r., 4 września 1990 r. i 8–9 października 1990 r. W odniesieniu do faktycznego zachowania spółki Prat Carton na rynku Komisja twierdzi, że dysponuje środkami dowodowymi wskazującymi, że to przedsiębiorstwo brało udział w uzgodnionej podwyżce cen ze stycznia 1991 r., jedynej jaką wprowadzono w tym czasie.

220    Mając na uwadze powyższe względy należy rozważyć, czy uczestnictwo spółki Prat Carton w trzech elementach składających się na naruszenie we wspomnianym wyżej okresie zostało przez Komisję udowodnione w wystarczającym stopniu.

a)     W przedmiocie uczestnictwa spółki Prat Carton w zmowie cenowej

221    Według Komisji od samego początku głównym zadaniem JMC było:

„–      określanie, czy i w jaki sposób należało wprowadzać podwyżki cen, jak również informowanie PWG o swoich wnioskach,

–      opracowywanie szczegółów dotyczących inicjatyw cenowych, o których zdecydowała PWG, w odniesieniu do każdego państwa oraz głównych klientów, w celu osiągnięcia równoważnego (tj. jednolitego) systemu cen w Europie [...]” (motyw 44 akapit ostatni decyzji).

222    Komisja w motywie 45 akapity pierwszy i drugi decyzji utrzymuje w szczególności:

„Komitet omawiał w przypadku poszczególnych rynków sposób wprowadzania przez każdego producenta uzgodnionych przez PWG podwyżek cen. Praktyczne aspekty wprowadzania planowanych podwyżek cen były omawiane podczas dyskusji »okrągłego stołu«, podczas których każdy uczestnik miał możliwość skomentowania planowanej podwyżki.

Trudności w realizacji podwyżek cen ustalonych przez PWG lub ewentualne odmowy współpracy były przekazywane PWG, która następnie (jak to zostało wskazane przez spółkę Stora) »starała się osiągnąć poziom współpracy uznany za konieczny«. Oddzielne raporty były przygotowywane przez JMC dla kartonów GC i GD. W przypadku zmiany przez PWG decyzji o cenach podjętej na podstawie raportów, jakie otrzymywała od JMC, kroki niezbędne do wprowadzenia w życie tej decyzji omawiane były podczas kolejnego spotkania JMC”.

223    Sąd stwierdza, że Komisja słusznie powołała się na oświadczenie spółki Stora (załączniki 35 i 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów) w celu poparcia swoich wniosków dotyczących przedmiotu spotkań JMC.

224    Ponadto nawet jeżeli Komisja nie dysponuje żadnym oficjalnym protokołem ze spotkania JMC, uzyskała ona od spółek Mayr-Melnhof i Rena pewne notatki wewnętrzne dotyczące spotkań, które odbyły się w dniach 6 września 1989 r., 16 października 1989 r. i 6 września 1990 r. (załączniki 117, 109 i 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów). Te notatki, których treść została przytoczona w pkt 80, 82 i 87 decyzji, informują o szczegółach dyskusji prowadzonych podczas tych spotkań, dotyczących uzgodnionych inicjatyw cenowych. Wobec tego stanowią one środki dowodowe wyraźnie wspierające opis funkcji JMC przedstawiony przez spółkę Stora.

225    W tym względzie, tytułem przykładu, wystarczy odwołać się do notatki uzyskanej od spółki Rena, dotyczącej spotkania JMC, które odbyło się w dniu 6 sierpnia 1990 r. (załącznik 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), w której wskazano w szczególności:

„Podwyżka cen zostanie ogłoszona w przyszłym tygodniu, we wrześniu:

Francja                   40 FRF

Niderlandy                   14 NLG

Niemcy                   12 DEM

Włochy                   80 LIT

Belgia                            2,50 BEF

Szwajcaria                   9 CHF

Zjednoczone Królestwo 40 GBP

Irlandia                   45 IRP

Podwyżka cen powinna dotyczyć w równym stopniu wszystkich gatunków GD, UD, GT, GC itp.

Tylko jedna podwyżka cen w roku.

W odniesieniu do dostaw od 7 stycznia.

Nie później niż w dniu 31 stycznia.

Pismo z dnia 14 września na temat podwyżki cen (Mayr-Melnhof).

19 września, wysłanie przez Feldmühle jej pisma.

Cascades przed końcem września.

Wszystkie pisma muszą zostać wysłane przed 8 października”.

226    Zgodnie z wyjaśnieniami Komisji w pkt 88–90 decyzji była ona również w stanie uzyskać wewnętrzne dokumenty potwierdzające wniosek, że przedsiębiorstwa, w szczególności wymienione w załączniku 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, rzeczywiście ogłosiły i wprowadziły w życie uzgodnione podwyżki cen.

227    Nawet jeśli dokumenty, na których opiera się Komisja, dotyczą tylko niewielkiej liczby spotkań JMC, odbytych w okresie objętym decyzją, wszystkie środki dowodowe dostępne w formie dokumentów potwierdzają oświadczenie spółki Stora, z którego wynika, że celem działania JMC było określanie i planowanie realizacji uzgodnionych podwyżek cen. Niemal całkowity brak protokołów, oficjalnych bądź wewnętrznych, ze spotkań JMC należy uznać za wystarczający dowód słuszności stanowiska Komisji, zgodnie z którym przedsiębiorstwa uczestniczące w spotkaniach starały się ukryć prawdziwy sens dyskusji toczących się w ramach tego organu (zob. w szczególności pkt 45 decyzji). W tych okolicznościach obowiązek przeprowadzenia dowodu został przeniesiony i spoczął na adresatach decyzji, którzy uczestniczyli w spotkaniach tego organu, i do nich należy wykazanie, że cel jego działania był zgodny z prawem. Ponieważ taki dowód nie został przedstawiony przez te przedsiębiorstwa, Komisja słusznie uznała, że dyskusje prowadzone przez nie w trakcie spotkań tego organu miały w głównej mierze antykonkurencyjny charakter.

228    W odniesieniu do sytuacji spółki Prat Carton należy stwierdzić, że jej udział w trzech spotkaniach JMC na przestrzeni około ośmiu miesięcy należy – w świetle powyższych rozważań oraz niezależnie od braku dowodów w formie dokumentów dotyczących dyskusji odbywających się w trakcie tych trzech spotkań – uznać za wystarczający dowód jej uczestnictwa w zmowie cenowej w tym okresie.

229    Powyższe stwierdzenie znajduje swoje poparcie w dokumentach, na które powołała się Komisja, dotyczących faktycznego zachowania spółki Prat Carton w kwestii cen. Decyzja o podwyżce cen na wszystkie gatunki kartonu została podjęta na początku września 1990 r. i ogłoszona przez różne przedsiębiorstwa na przełomie września i października 1990 r., co wynika z treści załącznika 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Ta podwyżka miała być wprowadzona we wszystkich zainteresowanych państwach w styczniu 1991 r.

230    W piśmie przekazanym faksem przez spółkę Prat Carton w dniu 26 września 1990 r. (dokument G‑15‑8) stwierdza się między innymi:

„Zamierzamy podnieść ceny we wszystkich państwach w styczniu 1991 r. Zastanawiamy się nad podwyżką dla Francji o 400 FRF za tonę na wszystkie gatunki”.

231    Chociaż w powyższej korespondencji podano dokładną kwotę przewidywanej podwyżki tylko dla jednego państwa, i tak jest to dowód, że spółka Prat Carton ogłosiła informację o podwyżkach cen zgodnie z decyzjami, które zapadły, jak wynika z załącznika 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, na forum JMC. W tym kontekście podwyżki, o których mowa w załączniku 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, nie odnoszą się do takich samych ilości sprzedaży dla wszystkich zainteresowanych państw, a podwyżka dla Francji, w wysokości 40 FRF, odpowiada podwyżce ceny za 100 kg. Ponadto chociaż nie ulega wątpliwości, że z dokumentów F‑15‑9 i G‑15‑7, to jest faksów wymienionych między spółką Prat Carton a brytyjskim przedsiębiorstwem na przełomie lutego i marca 1991 r., wynika, że spółka Prat Carton ostatecznie podniosła ceny w Zjednoczonym Królestwie dopiero w kwietniu 1991 r., taka zwłoka we wprowadzeniu podwyżek cen w jednym z zainteresowanych państw nie może mieć wpływu na moc dowodową ww. dokumentu G‑15‑8 w odniesieniu do udziału spółki Prat Carton w podwyżce cen uzgodnionej w styczniu 1991 r. Powyższe rozumowanie jest tym bardziej słuszne, że jak wynika z dokumentu F‑15‑9, podwyżka cen wprowadzona przez spółkę Prat Carton na rynku brytyjskim wyniosła 35–45 GBP za tonę, co w przybliżeniu odpowiada kwocie 40 GBP, wymienionej w załączniku 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

232    W świetle powyższych rozważań Sąd uważa, że Komisja wykazała udział spółki Prat Carton w zmowie cenowej w okresie od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r.

b)     W przedmiocie udziału spółki Prat Carton w zmowie w sprawie przestojów

233    Zostało już stwierdzone, że Komisja wykazała, iż przedsiębiorstwa obecne na spotkaniach PWG uczestniczyły, począwszy od końca 1987 r., w zmowie w sprawie przestojów zakładów produkcyjnych oraz że przestoje miały faktycznie miejsce począwszy od 1990 r.

234    Zgodnie z decyzją przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w spotkaniach JMC, brały również udział w tej zmowie.

235    W tym względzie Komisja twierdzi w szczególności:

„Poza systemem zarządzanym przez spółkę Fides, która podawała zestawione dane, każdy producent miał w zwyczaju ujawniać swoim konkurentom stan własnych zamówień podczas spotkań JMC.

Informacje na temat liczby zamówień wyrażonych w dniach pracy były istotne dla dwóch celów:

–        podjęcia decyzji, czy istnieją odpowiednie warunki dla wprowadzenia uzgodnionych podwyżek cen,

–        określenia przestoju niezbędnego dla utrzymania równowagi między podażą a popytem [...]” (motyw 69 akapity trzeci i czwarty decyzji).

236    Komisja podnosi również, co następuje:

„Jednakże PWG nie decydowała formalnie o »przestojach«, jakie powinien zastosować każdy producent. Zdaniem spółki Stora istniały praktyczne trudności w osiągnięciu skoordynowanego planu przestojów maszyn obejmującego wszystkich producentów. Spółka Stora twierdzi, że z powyższych przyczyn istniał jedynie »luźny system zachęt« (drugie oświadczenie spółki Stora, str. 15).

Wydaje się, że to ponownie właśnie główni producenci wzięli na siebie ciężar zmniejszenia produkcji w celu utrzymania poziomu cen.

Nieoficjalne protokoły z dwóch spotkań JMC, odbytych odpowiednio w styczniu 1990 r. (zob. pkt 84) i wrześniu 1990 r. (pkt 87), jak również inne dokumenty (pkt 94 i 95) potwierdzają jednak, że główni producenci ściśle i na bieżąco informowali pomniejszych konkurentów w ramach GEP Carton o swoich planach wprowadzenia dodatkowych przestojów będących alternatywą dla obniżenia cen” (motyw 71 decyzji).

237    Sąd stwierdza, że Komisja ma rację, powołując się na drugie oświadczenie spółki Stora (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 25) na poparcie swego stanowiska, że chociaż PWG oficjalnie nie zalecała wprowadzania przestojów przez każdego z producentów, w tym zakresie istniał „luźny system zachęt”.

238    W odniesieniu do przedsiębiorstw, które uczestniczyły w spotkaniach JMC, dowody w formie dokumentów dotyczące tych spotkań (ww. załączniki 109, 117 i 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów) potwierdzają, że dyskusje w sprawie przestojów toczyły się w kontekście przygotowań do wprowadzenia uzgodnionych podwyżek cen. Zgodnie z tym, co już zostało stwierdzone (zob. pkt 104 powyżej), w załączniku 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów jest mowa o stanie zamówień wielu producentów i o tym, że niektórzy producenci przewidywali przestoje. Ponadto mimo że w załącznikach 109 i 117 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie ma informacji bezpośrednio nawiązującej do planowanych przestojów, wynika z nich, że stan zamówień oraz rejestry posiadanych zamówień były przedmiotem dyskusji podczas omawianych spotkań.

239    Te dokumenty, rozpatrywane łącznie z oświadczeniem spółki Stora, stanowią wystarczający dowód uczestnictwa w zmowie w sprawie przestojów przez producentów reprezentowanych na spotkaniach JMC. Ponieważ celem zmowy w sprawie ogłaszanych cen była podwyżka cen transakcyjnych (zob. pkt 48 i 61 powyżej), przedsiębiorstwa biorące udział w zmowie cenowej były oczywiście świadome, że celem analizy stanu zamówień oraz rejestrów posiadanych zamówień, a także dyskusji na temat ewentualnego wprowadzenia przestojów, nie było wyłącznie określenie, czy warunki na rynku kształtowały się pomyślnie z perspektywy uzgodnionych podwyżek cen, ale również stwierdzenie, czy przestoje były konieczne dla uniknięcia ryzyka, że uzgodnionemu poziomowi cen zagrozi nadmierna podaż. W szczególności z załącznika 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów wynika, że uczestnicy spotkania JMC, które odbyło się w dniu 6 września 1990 r., doszli do porozumienia w sprawie ogłoszenia zbliżającej się podwyżki cen, mimo że wielu producentów wcześniej wspominało o przygotowaniach do wstrzymania produkcji. W konsekwencji warunki na rynku były takie, że ze skutecznym wdrożeniem podwyżki cen w przyszłości wiązała się według wszelkiego prawdopodobieństwa konieczność wprowadzenia (dodatkowych) przestojów i taką konsekwencję zaakceptowali producenci, przynajmniej w sposób dorozumiany.

240    Na tej podstawie, bez potrzeby rozpatrywania pozostałych środków dowodowych wskazanych przez Komisję w jej decyzji (załączniki 102, 113, 130 oraz 131 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów), Sąd stwierdza, że Komisja wykazała, iż przedsiębiorstwa uczestniczące w spotkaniach JMC oraz w zmowie cenowej brały udział w zmowie w sprawie przestojów.

241    Wobec powyższego należy uznać, że spółka Prat Carton uczestniczyła od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r. w zmowie w sprawie przestojów.

c)     W przedmiocie uczestnictwa spółki Prat Carton w zmowie w sprawie udziałów w rynku

242    Zostało już stwierdzone, że Komisja wykazała, iż przedsiębiorstwa obecne na spotkaniach PWG uczestniczyły, począwszy od końca 1987 r., w zmowie w sprawie udziałów w rynku (zob. pkt 84 i 114 powyżej).

243    Na poparcie swego twierdzenia, że przedsiębiorstwa, które nie brały udziału w spotkaniach PWG, również uczestniczyły w zmowie w tym zakresie, Komisja w decyzji stwierdziła:

„Choć mniejsi producenci kartonu uczestniczący w spotkaniach JMC nie byli wtajemniczani w szczegółowe dyskusje na temat udziałów w rynku w PWG, mieli oni w ramach polityki »pierwszeństwa ceny przed ilością«, której wszyscy się trzymali, pełną świadomość istnienia ogólnego porozumienia między głównymi producentami dotyczącego utrzymania »stałych poziomów dostaw«. Nie ma wątpliwości co do potrzeby dostosowania ich własnego postępowania do powyższego porozumienia” (motyw 58 akapit pierwszy decyzji).

244    Komisja, chociaż z decyzji nie wynika to wyraźnie, w tym względzie potwierdza oświadczenie spółki Stora, zgodnie z którym:

„Pozostali producenci, którzy nie uczestniczyli w spotkaniach PWG, nie byli w zasadzie informowani o szczegółach dyskusji na temat udziałów w rynku, niemniej jednak w ramach polityki pierwszeństwa ceny przed ilością, którą również realizowali, powinni oni byli wiedzieć o istnieniu porozumienia między głównymi producentami mającego na celu uniknięcie obniżenia cen na skutek utrzymywania stałego poziomu podaży.

Jeśli chodzi o podaż kartonu GC, udziały w rynku producentów, którzy nie uczestniczyli w spotkaniach PWG, utrzymywały się w każdym wypadku na tak niskim poziomie, że ich uczestnictwo lub też jego brak w porozumieniu w sprawie udziałów w rynku były w zasadzie bez znaczenia” (załącznik 43 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 1.2).

245    W związku z tym Komisja, podobnie jak spółka Stora, wychodzi z założenia, że nawet wobec braku bezpośrednich dowodów przedsiębiorstwa, które nie uczestniczyły w spotkaniach PWG, lecz w odniesieniu do których zostało udowodnione, że uczestniczyli w pozostałych elementach stanowiących naruszenie opisane w art. 1 decyzji, musiały zdawać sobie sprawę z istnienia zmowy w sprawie udziałów w rynku.

246    Nie można zgodzić się z powyższym tokiem rozumowania. Po pierwsze, Komisja nie opiera się na żadnym środku dowodowym, by wykazać, że przedsiębiorstwa, które nie były obecne na spotkaniach PWG, brały udział w ogólnym porozumieniu przewidującym w szczególności zamrożenie udziałów w rynku głównych producentów.

247    Po drugie, sam fakt, że te przedsiębiorstwa uczestniczyły w zmowie cenowej oraz w zmowie w sprawie przestojów, nie stanowi dowodu na to, że brały one również udział w zmowie w sprawie udziałów w rynku. Zupełnie przeciwnie do tego, co twierdzi Komisja, zmowa w sprawie udziałów w rynku nie była faktycznie związana ze zmową cenową lub zmową w sprawie przestojów. Wystarczy zaznaczyć, że celem zmowy w sprawie udziałów w rynku zawiązanej przez głównych producentów, którzy uczestniczyli w spotkaniach PWG, zgodnie z decyzją (zob. pkt 78–80 powyżej) było utrzymanie stałych poziomów udziałów w rynku, z zastrzeżeniem okazjonalnych zmian, nawet w czasie, kiedy warunki na rynku, a w szczególności równowaga między podażą a popytem, były takie, że nie istniała potrzeba kontrolowania produkcji w celu zapewnienia wprowadzenia w życie uzgodnionych podwyżek cen. W związku z tym ewentualny udział w zmowie cenowej lub w zmowie w sprawie przestojów nie świadczy o tym, że przedsiębiorstwa, które nie były obecne na spotkaniach PWG, uczestniczyły w zmowie w sprawie udziałów w rynku lub że wiedziały o niej lub powinny były o niej wiedzieć.

248    Po trzecie wreszcie, w motywie 58 akapity drugi i trzeci decyzji Komisja przytacza jako dodatkowy środek dowodowy popierający twierdzenie będące przedmiotem rozważań załącznik 102 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, którym jest notatka uzyskana od spółki Rena odnosząca się – zgodnie z decyzją – do nadzwyczajnego spotkania NPI z dnia 3 października 1988 r. Wystarczy zaznaczyć, że skarżąca nie była członkiem NPI i że wzmianka w tej notatce o ewentualnej konieczności wprowadzenia przestoju nie może z przyczyn, o których była już mowa, stanowić dowodu na istnienie zmowy w sprawie udziałów w rynku.

249    W świetle powyższego Komisja nie wykazała, że spółka Prat Carton brała udział w zmowie w sprawie udziałów w rynku w okresie od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r.

3.     Wnioski dotyczące uczestnictwa spółki Prat Carton w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu przed nabyciem tej spółki przez skarżącą w lutym 1991 r.

250    Na podstawie całokształtu powyższych rozważań Sąd stwierdza, że Komisja udowodniła, że spółka Prat Carton, w okresie od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r., uczestniczyła w zmowie cenowej oraz w zmowie w sprawie przestojów. Niemniej jednak udział spółki Prat Carton w zmowie w sprawie udziałów w rynku w tym samym okresie nie został dowiedziony w wystarczający w sposób. I wreszcie, w odniesieniu do okresu wcześniejszego, a mianowicie od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r., Komisja nie wykazała, że spółka Prat Carton brała udział w elementach składających się na naruszenie.

 W przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności art. 2 decyzji

 Argumenty stron

251    Skarżąca podnosi zarzut oparty na niezgodności z prawem zakazu dotyczącego przyszłej wymiany informacji. Zwraca ona uwagę na fakt, że ani art. 1, ani art. 2 decyzji nie dotyczą pierwszego systemu wymiany informacji stowarzyszenia handlowego CEPI-Cartonboard (zwanego dalej „CEPI”), o którym mowa w pkt 105, 106 i 166 decyzji. Zakaz wymiany informacji w przyszłości uniemożliwia przyszłe utworzenie przez CEPI i jego członków, w tym skarżącej, zarówno nowych systemów wymiany informacji, jak i specjalnego systemu zgłoszonego Komisji przez CEPI w końcu 1993 r., systemu, o którym zresztą nie było mowy w decyzji.

252    Ponadto systemy wymiany informacji, które nie służą osiąganiu zakazanych celów, takich jak ustalanie cen lub uzgadnianie ilości, nie były nigdy we wcześniejszej praktyce Komisji uznawane za niezgodne z prawem, o ile nie były wykorzystywane do wymiany konkretnych poufnych danych. Skarżąca podkreśla, że Komisja w siódmym raporcie na temat polityki konkurencji wyjaśniła, że nie ma zasadniczych zastrzeżeń co do wymiany informacji statystycznych za pośrednictwem stowarzyszeń handlowych lub wyspecjalizowanych agencji informacyjnych, nawet jeżeli ostatnie z wymienionych dostarczają danych w rozbiciu na poszczególne kategorie, jeżeli nie ma możliwości rozpoznania indywidualnych danych na podstawie przekazanych informacji.

253    Zarzut dzieli się następnie na dwie części. W pierwszej części zarzutu skarżąca podkreśla, że warunki zakazu zawartego w art. 2 decyzji są sformułowane przede wszystkim w sposób niejasny i zbyt ogólnikowy. W szczególności nie ma mowy, w jakich okolicznościach system wymiany informacji niezwiązany z danymi o charakterze indywidualnym będzie uznawany za sprzyjający uzgodnieniom w sprawie cen lub produkcji lub kontroli realizacji porozumienia w sprawie cen czy też podziału rynków.

254    Ponadto art. 2 decyzji nie określa, jakie cechy powinien mieć system, by spełniał wymagania pozwalające wykluczyć możliwość a) ujawnienia danych zbiorczych, z których można dowiedzieć się „o zachowaniu indywidualnych producentów” (akapit drugi), b) ujawnienia danych statystycznych na temat wielkości produkcji i sprzedaży, które mogą być wykorzystane „do promowania lub ułatwiania wspólnego zachowania sektora” (akapit trzeci) oraz c) „wymiany informacji o znaczeniu konkurencyjnym, wykraczającej ponad taką dozwoloną wymianę informacji jak określona powyżej”, a także „udziału we wszelkich spotkaniach i innych kontaktach mających na celu omówienie znaczenia wymienianych informacji lub możliwych albo prawdopodobnych reakcji sektora lub indywidualnych producentów na takie informacje (akapit czwarty).

255    Zdaniem skarżącej zakazy sformułowane w sposób tak niejasny i ogólnikowy wydają się niewykonalne, a w każdym razie sprzeczne z zasadą pewności prawa.

256    W drugiej części zarzutu skarżąca kwestionuje zgodność z prawem zakazu wymiany informacji (nawet w formie zbiorczej) na temat obecnego stanu napływu zamówień i sytuacji zamówień, o którym mowa w art. 2 akapit drugi decyzji.

257    Po pierwsze, takie informacje pozwalają jedynie na zorientowanie się w ogólnym zarysie w tendencjach popytu i nie ma możliwości identyfikacji na ich podstawie ani producenta, ani państwa.

258    Po drugie, wymiana informacji, o której mowa, jest szczególnie użyteczna, jeśli nie faktycznie niezbędna, w sektorze kartonu.

259    Po trzecie, Komisja nigdy nie wprowadzała zakazu wymiany spornych informacji. Uznała natomiast za neutralną dla konkurencji wymianę informacji na temat stanu zapasów, aktualnych cen rynkowych i cen stosowanych w przeszłości, konsumpcji, zdolności przerobowych, a nawet tendencji cenowych [zob. w szczególności komunikat Komisji 87/C 339/07 wydany zgodnie z art. 19 ust. 3 rozporządzenia nr 17, dotyczący wniosku o wydanie atestu negatywnego na podstawie art. 85 ust. 3 traktatu EWG – sprawa nr IV/32.076 – European Wastepaper Information Service (Dz.U. 1987, C 339, str. 7, zwany dalej „komunikatem EWIS”) oraz Siódmy raport w sprawie polityki konkurencyjnej, pkt 5–8].

260    Komisja podnosi, że art. 2 decyzji nie dotyczy systemy wymiany informacji zgłoszonego jej przez CEPI i przedłożonego do analizy odpowiednim służbom Komisji w momencie wniesienia skargi.

261    Komisja uważa również, że nakazy zawarte w art. 2 decyzji należą do zwykłej praktyki, skoro nie uzyskała ona żadnych dowodów mogących świadczyć o zaniechaniu naruszenia, a zakres takich nakazów uzależniony jest od zachowania przedsiębiorstw. Ponieważ te nakazy nie dopuszczają uczestnictwa w systemie, którego cel lub skutek jest jednakowy lub analogiczny do tych w niniejszej sprawie, ograniczają się one w rzeczywistości do zastosowania ogólnego zakazu przewidzianego w art. 85 traktatu (wyrok Sądu z dnia 27 października 1994 r. w sprawie T‑34/92 Fiatagri i New Holland Ford przeciwko Komisji, Rec. str. II‑905). Wynikają one również z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 17 i są zgodne z poprzednimi decyzjami zatwierdzonymi przez Sąd.

262    W niniejszej sprawie system wymiany informacji był uważany za niezwykle istotny przez członków kartelu i pozwalał na kontrolowanie antykonkurencyjnych inicjatyw i ich realizację (motywy 61–71 oraz 134 decyzji). Ponadto nawet po modyfikacji dokonanej w 1991 r. system mógł nadal działać jako narzędzie zachęcania producentów do antykonkurencyjnych zachowań (motyw 166 decyzji). Dokonując oceny zakresu nakazów wymienionych w art. 2 decyzji, należy uwzględnić te czynniki, szczególne cechy rynku kartonu oraz sytuację charakteryzującą się tym, że rynek europejski był niemal całkowicie opanowany przez kartel. W świetle powyższych rozważań Sąd powinien odrzucić argumentację skarżącej, która twierdzi, że informacje objęte zakazem wymiany mają charakter ogólny i że art. 2 decyzji stanowi naruszenie zasady pewności prawa. Zakaz wymiany informacji, w szczególności w odniesieniu do informacji, o których mowa w art. 2 akapit pierwszy lit. a), b) i c), nie ma ogólnego charakteru, lecz dotyczy wyłącznie informacji, które służą ułatwianiu lub promowaniu antykonkurencyjnego zachowania.

263    Wreszcie Komisja twierdzi, że komunikat EWIS dotyczył kontekstu ekonomicznego całkowicie odmiennego od tego, z którym mamy do czynienia w przypadku kartonu (pkt 3 komunikatu), przede wszystkim dlatego, że EWIS mógł przekazywać wyłącznie informacje zbiorcze dotyczące na tyle znaczącej liczby członków, że nie było możliwości identyfikacji zachowań poszczególnych członków (pkt 7 komunikatu).

 Ocena Sądu

264    Należy w tym miejscu przypomnieć, że art. 2 decyzji stanowi:

„Przedsiębiorstwa określone w art. 1 zobowiązane są do niezwłocznego zaniechania wymienionych powyżej naruszeń, o ile dotychczas tego nie uczyniły. Przedsiębiorstwa te zobowiązane zostają do powstrzymywania się w przyszłości w ramach swojej działalności w sektorze kartonu od zawierania jakichkolwiek porozumień lub uzgodnionych praktyk o identycznym lub podobnym celu lub skutku, w tym od jakiejkolwiek wymiany informacji handlowych:

a)      w wyniku której uczestnicy są bezpośrednio lub pośrednio informowani o produkcji, sprzedaży, stanie zamówień, stopniu wykorzystania maszyn, cenach sprzedaży, kosztach lub planach zbytu innych producentów; lub

b)      w wyniku której, nawet jeżeli nie dochodzi do ujawniania informacji o charakterze indywidualnym, promuje się, ułatwia się wspólne reakcje sektora na zachodzące warunki ekonomiczne w zakresie ceny lub kontroli wielkości produkcji lub zachęca do nich; lub

c)      w wyniku której uczestnicy mogą monitorować, czy wszelkie wyraźne lub milczące porozumienia dotyczące cen lub podziału rynków na obszarze Wspólnoty są wykonywane i przestrzegane.

Każdy system wymiany ogólnych informacji, w jakim strony zamierzają uczestniczyć, jak system Fides lub inny wprowadzony w jego miejsce, musi być zarządzany w taki sposób, aby wykluczyć z niego nie tylko dane umożliwiające ustalenie zachowania określonych producentów, ale również wszelkie dane dotyczące obecnego stanu napływu zamówień i sytuacji zamówień, przewidywanego stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych (w obu powyższych wypadkach obejmuje to nawet dane zbiorcze) lub wydajności produkcyjnej każdej maszyny.

Każdy taki system wymiany informacji musi być ograniczony do gromadzenia i rozpowszechniania w formie zbiorczej danych statystycznych na temat wielkości produkcji i sprzedaży, które nie mogą być wykorzystane do promowania lub ułatwiania wspólnego zachowania sektora.

Ponadto przedsiębiorstwa zobowiązuje się do powstrzymania się od prowadzenia wszelkiej wymiany informacji o znaczeniu konkurencyjnym, wykraczającej ponad taką dozwoloną wymianę informacji jak określona powyżej, a także od udziału we wszelkich spotkaniach i innych kontaktach mających na celu omówienie znaczenia wymienianych informacji lub możliwych albo prawdopodobnych reakcji sektora lub poszczególnych producentów na takie informacje.

Na wprowadzenie niezbędnych zmian w każdym ewentualnym systemie wymiany informacji wyznacza się termin trzech miesięcy od daty ogłoszenia niniejszej decyzji”.

265    Jak wynika z motywu 165 decyzji, jej art. 2 został wydany na podstawie art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 17, który stanowi, że jeżeli Komisja stwierdzi naruszenie w szczególności art. 85 traktatu, może ona zobowiązać uczestniczące w nim przedsiębiorstwa do zaniechania naruszenia.

266    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zastosowanie art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 17 może obejmować wydanie zakazu kontynuowania pewnych działań, praktyk lub sytuacji uznanych za niezgodne z prawem (wyroki Trybunału z dnia 6 marca 1974 r. w sprawach połączonych 6/73 i 7/73 Istituto Chemioterapico Italiano i Commercial Solvents przeciwko Komisji, Rec. str. 223, pkt 45, oraz z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawach połączonych C‑241/91 P i C‑242/91 P RTE i ITP przeciwko Komisji, Rec. str. I‑743, pkt 90), jak również zakazu zachowywania się w podobny sposób w przyszłości (wyrok Sądu z dnia 6 października 1994 r. w sprawie T‑83/91 Tetra Pak przeciwko Komisji, Rec. str. II‑755, pkt 220).

267    Ponadto ponieważ art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 17 powinien być stosowany w zależności od charakteru stwierdzonego naruszenia, Komisja ma prawo określić obowiązki zainteresowanych przedsiębiorstw mające na celu spowodowanie zaniechania naruszenia. Takie obowiązki nałożone na przedsiębiorstwa nie mogą jednak wykraczać poza granice tego co odpowiednie i konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu, a mianowicie przywrócenia stanu zgodności z prawem w odniesieniu do naruszonych przepisów (ww. wyrok w sprawie RTE i ITP przeciwko Komisji, pkt 93; zob. podobnie wyroki Sądu z dnia 8 czerwca 1995 r. w sprawie T‑7/93 Langnese-Iglo przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1533, pkt 209 oraz w sprawie T‑9/93 Schöller przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1611, pkt 163).

268    W niniejszej sprawie w celu zbadania, czy zgodnie z twierdzeniem skarżącej zakres nakazu zawartego w art. 2 decyzji jest zbyt rozległy, należy rozważyć zakres poszczególnych zakazów nałożonych w tym artykule na przedsiębiorstwa.

269    Zakaz sformułowany w art. 2 akapit pierwszy zdanie drugie, wymagający od przedsiębiorstw powstrzymywania się w przyszłości od wszelkich porozumień lub uzgodnionych praktyk, które mogą mieć identyczny lub podobny skutek jak stwierdzone naruszenie, o którym mowa w art. 1 decyzji, ma na celu jedynie udaremnienie przedsiębiorstwom powtórzenia zachowania uznanego za sprzeczne z prawem. W konsekwencji formułując takie nakazy, Komisja nie przekroczyła swoich uprawnień przyznanych jej na mocy art. 3 rozporządzenia nr 17.

270    Przepisy art. 2 akapit pierwszy lit. a), b) i c) decyzji dotyczą szczególnie zakazu wymiany w przyszłości informacji handlowych.

271    Nakaz zawarty w art. 2 akapit pierwszy lit. a), który zakazuje wszelkiej wymiany w przyszłości informacji handlowych, w wyniku której uczestnicy bezpośrednio lub pośrednio mogą uzyskać informacje o charakterze indywidualnym na temat przedsiębiorstw konkurencyjnych, zakłada, że Komisja stwierdziła w decyzji niezgodność z prawem wymiany informacji o takim charakterze w świetle art. 85 ust. 1 traktatu.

272    W tym względzie należy stwierdzić, że w art. 1 decyzji nie ma mowy o tym, że wymiana informacji handlowych o charakterze indywidualnym sama w sobie stanowi naruszenie art. 85 ust. 1 traktatu.

273    W tym artykule zawarte jest ogólne stwierdzenie, że przedsiębiorstwa naruszyły postanowienia wyżej wymienionego artykułu traktatu, angażując się w porozumienia i uzgodnione praktyki, w drodze których w szczególności „wymieniały informacje handlowe na temat wielkości dostaw, cen, przestojów produkcji, stanu zamówień oraz stopnia wykorzystania maszyn w celu wsparcia wymienionych powyżej działań”.

274    Niemniej jednak ponieważ sentencja decyzji musi być interpretowana w świetle jej uzasadnienia (ww. wyrok w sprawie Suiker Unie i in. przeciwko Komisji, pkt 122), należy zwrócić uwagę, że motyw 134 akapit drugi decyzji stanowi:

„Wymienianie przez producentów podczas spotkań GEP Carton (głównie spotkań JMC) zazwyczaj poufnych i delikatnej natury indywidualnych informacji handlowych na temat stanu zamówień, przestoju maszyn oraz tempa produkcji było w sposób oczywisty sprzeczne z regułami konkurencji, gdyż miało ono na celu stworzenie jak najbardziej korzystnych warunków dla realizacji uzgodnionych podwyżek cen”.

275    W konsekwencji, jak słusznie Komisja stwierdza w decyzji, wymiana informacji handlowych o charakterze indywidualnym sama w sobie stanowiła naruszenie art. 85 ust. traktatu, a wobec tego zakaz wymiany w przyszłości takich informacji spełnia kryteria jego wprowadzenia określone w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 17.

276    Zakazy dotyczące wymiany informacji handlowych, o których mowa w art. 2 akapit pierwszy lit. b) i c) decyzji, muszą być rozpatrywane w świetle akapitów drugiego, trzeciego i czwartego tego artykułu, które stanowią poparcie dla stwierdzeń zawartych w tych literach. Właśnie w takim kontekście należy ustalić, czy – a jeżeli tak, to w jakim zakresie – Komisja uważa sporną wymianę informacji za sprzeczną z prawem, ponieważ zakres obowiązków nałożonych na przedsiębiorstwa musi ograniczać się do tego co konieczne do przywrócenia zgodności z prawem ich zachowań w świetle art. 85 ust. 1 traktatu.

277    Decyzję należy interpretować w taki sposób, że Komisja uznała system Fides za sprzeczny z art. 85 ust. 1 traktatu, gdyż był on wykorzystywany w ramach stwierdzonego kartelu (motyw 134 akapit trzeci decyzji). Taka interpretacja wynika z art. 1 decyzji, który wyraźnie mówi, że przedsiębiorstwa wymieniały między sobą informacje handlowe i w ten sposób „wspierały [...] działania” uznane za sprzeczne z art. 85 ust. 1 traktatu.

278    Zakres zakazów na przyszłość zawartych w art. 2 akapit pierwszy lit. b) i c) decyzji musi być zatem oceniany w świetle tej dokonanej przez Komisję interpretacji zgodności w niniejszej sprawie systemu Fides z art. 85 traktatu.

279    W tym względzie, po pierwsze, zakazy, o których mowa, nie ograniczają się wyłącznie do wymiany indywidualnych informacji handlowych, lecz dotyczą również pewnych zbiorczych danych statystycznych (art. 2 akapit pierwszy lit. b) oraz art. 2 akapit drugi decyzji). Po drugie, art. 2 akapit pierwszy lit. b) i c) zakazuje wymiany pewnych informacji statystycznych, aby uniknąć stworzenia możliwego wsparcia dla potencjalnych zachowań antykonkurencyjnych.

280    Jako że taki zakaz ma na celu udaremnienie wymiany czysto statystycznych informacji, które nie mają indywidualnego charakteru lub których nie można zindywidualizować, z tego powodu że wymienione informacje mogłyby zostać wykorzystane do antykonkurencyjnych celów, wykracza poza to, co konieczne do przywrócenia zgodności z prawem stwierdzonych zachowań. Po pierwsze, z decyzji nie wynika bowiem, że Komisja uznała samą wymianę danych statystycznych za naruszenie art. 85 ust. 1 traktatu. Po drugie, sam fakt, że system wymiany informacji statystycznych mógł zostać wykorzystany do antykonkurencyjnych celów, nie oznacza, że ten system jest sprzeczny z art. 85 ust. 1 traktatu, ponieważ w takich okolicznościach należy ustalić in concreto jego antykonkurencyjne skutki. Jak wynika z powyższego, argument Komisji, zgodnie z którym art. 2 decyzji ma charakter czysto deklaratywny (pkt 261 powyżej), jest bezzasadny.

281    W konsekwencji należy stwierdzić nieważność art. 2 akapity od pierwszego do czwartego decyzji, z wyjątkiem następującego fragmentu:

„Przedsiębiorstwa określone w art. 1 zobowiązane są do niezwłocznego zaniechania wymienionych powyżej naruszeń, o ile dotychczas tego nie uczyniły. Przedsiębiorstwa te zobowiązane zostają do powstrzymania się w przyszłości w ramach swojej działalności w sektorze kartonu od zawierania jakichkolwiek porozumień lub uzgodnionych praktyk o identycznym lub podobnym celu lub skutku, w tym od jakiejkolwiek wymiany informacji handlowych:

a)      w wyniku której uczestnicy są bezpośrednio lub pośrednio informowani o produkcji, sprzedaży, stanie zamówień, stopniu wykorzystania maszyn, cenach sprzedaży, kosztach lub planach zbytu innych producentów.

Każdy system wymiany ogólnych informacji, w jakim strony zamierzają uczestniczyć, jak system Fides lub inny wprowadzony w jego miejsce, musi być zarządzany w taki sposób, aby wykluczyć dane umożliwiające ustalenie zachowania określonych producentów”.

 W przedmiocie wniosku o uchylenie grzywny lub obniżenie jej kwoty

A –  W przedmiocie zarzutu opartego na konieczności obniżenia kwoty grzywny z powodu błędnego określenia przedmiotu i czasu trwania naruszenia

282    Skarżąca podnosi, powołując się na wcześniejsze zarzuty i argumenty, że naruszenie miało zupełnie inny zakres treściowy, znacznie krótszy czas trwania i o wiele mniejszą wagę, niż utrzymuje Komisja oraz że w związku z tym kwota grzywny powinna zostać znacznie obniżona.

283    Należy przypomnieć, że ze stwierdzeń poczynionych w ramach poprzednich zarzutów wynika, że Komisja prawidłowo ustaliła w odniesieniu do skarżącej istnienie i czas trwania naruszenia, o którym mowa w art. 1 decyzji.

284    Wobec powyższego zarzut ten należy oddalić.

B –  W przedmiocie zarzutu opartego, po pierwsze, na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w związku z uznaniem przez nią, że kartel „w znacznym stopniu zrealizował swoje cele” oraz po drugie, na naruszeniu w tym względzie obowiązku uzasadnienia

 Argumenty stron

285    Skarżąca twierdzi, że przy ustalaniu wysokości grzywny Komisja popełniła błąd w ocenie, uznając, że „kartel był w znacznym stopniu realizowany z powodzeniem i osiągał zamierzone cele” (motyw 168 decyzji). Komisja nie wzięła pod uwagę dowodów dostarczonych przez przedsiębiorstwa będące adresatami decyzji, a w szczególności przez skarżącą.

286    Uzgodnienia dotyczące trybu ogłaszania podwyżek cen są normalną praktyką przyjętą w tym sektorze, a jednolity charakter tych podwyżek i fakt ich ogłaszania w podobnych terminach wynikają z warunków panujących na rynku, a przede wszystkim z przejrzystości tego rynku. Komisja nie uwzględniła następujących czynników: a) ceny transakcyjne były zawsze zdecydowanie niższe od cen ogłaszanych; b) ceny dla poszczególnych klientów były w znacznym stopniu zróżnicowane, nie stosowano jednej ceny; c) cykl gospodarczy miał wpływ na tworzenie systemu cen oraz d) w rozpatrywanym okresie zróżnicowanie cen dla poszczególnych klientów zaznaczało się w coraz większym stopniu, co dawało wyraz indywidualnemu traktowaniu podwyżek cen.

287    Poziom cen transakcyjnych był określany w rozpatrywanym okresie wyłącznie w oparciu o ogólne warunki rynkowe, przede wszystkim przy uwzględnieniu względnie stałego popytu, zadowalającego, a czasem optymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych (zob. motywy 13–15 decyzji), znacznego wzrostu kosztów (zob. motywy 16–19 decyzji) i wreszcie faktu, że wskaźnik zyskowności w całym okresie kształtował się na zupełnie normalnym, średnim poziomie. W tych okolicznościach Komisja powinna była uznać, że wzrost cen jest naturalnym zjawiskiem (zob. motyw 135 decyzji) oraz że podwyżki cen transakcyjnych, które można ustalić, były zgodne z podstawowymi zmiennymi wskaźnikami ekonomicznymi. Komisja powinna była również stwierdzić wobec powyższego, że działanie domniemanego kartelu nie miało żadnego wpływu na faktyczne zmiany cen transakcyjnych.

288    Zdaniem skarżącej ceny transakcyjne zmieniały się zawsze w ślad za zmianami kosztów. Spadkowi kosztów zakupu surowców w drugiej połowie 1989 r. towarzyszył znaczny wzrost kosztów robocizny oraz energii, które stanowią w przybliżeniu 35% ogólnych kosztów ponoszonych przez producentów kartonu. Fakt, że w 1991 r. zmniejszył się popyt, wcale nie oznacza, że czynniki inne niż warunki panujące na rynku miały wpływ na zmianę cen, ponieważ producenci zapowiedzieli już jesienią 1990 r. jedyną podwyżkę cen w 1991 r. (podwyżkę styczniową), a planowali ją już o wiele wcześniej.

289    Zdaniem skarżącej twierdzenie Komisji odnoszące się do skutków kartelu nie jest ponadto dokładne w odniesieniu do domniemanych uzgodnień w sprawie udziałów w rynku, ponieważ takie uzgodnienia nigdy nie istniały, podobnie jak nie istniał system kontroli zmian udziałów w rynku poszczególnych producentów. Co więcej, udział w rynku spółki Sarrió zmieniał się w znacznym stopniu w rozpatrywanym okresie.

290    Skarżąca wskazuje wreszcie na brak uzasadnienia związany ze sprzecznością między wnioskami dotyczącymi skutków kartelu na rynku a stwierdzeniem faktów w samej decyzji.

291    Komisja wyraża pogląd, że w rozpatrywanym okresie podwyżki cen wprowadzane były zawsze w regularnych odstępach czasu i były realizowane zgodnie z uzgodnieniami producentów w ramach komitetów GEP Carton; że kontrola przestrzegania decyzji narzuconych przez kartel odbywała się przy wykorzystaniu sytemu wymiany szczegółowych informacji oraz że udziały w rynku poszczególnych producentów były zawsze utrzymywane mniej więcej na tym samym poziomie. W tych okolicznościach i z uwagi na liczne dowody w postaci dokumentów świadczące o istnieniu kartelu w opinii Komisji nie do obrony jest twierdzenie skarżącej, zgodnie z którym działalność kartelu w zasadniczy sposób nie wpłynęła na zmiany tendencji na rynku.

292    W odniesieniu do zmian cen Komisja uważa, że sukces kartelu musi być oceniony jako całość. W żadnym wypadku nie można podważać powodzenia kartelu, opierając się na fakcie, którego zresztą nie wykazano, że skarżąca uzyskała z tego tytułu mniejsze korzyści niż pozostali.

293    Niewielkie zmiany w zakresie udziałów w rynku poszczególnych producentów są dowodem na to, że i pod tym względem kartel osiągnął powodzenie.

294    I wreszcie, opierając się na powyższych argumentach, Komisja kwestionuje twierdzenie, jakoby decyzja była dotknięta brakiem uzasadnienia w odniesieniu do skutków działania kartelu dla rynku. Komisja odsyła w szczególności do analizy warunków i rozwoju rynku zawartej w motywach 16, 21 i 137 decyzji i oświadcza, że jeżeli nie próbuje się rozpatrywać poszczególnych twierdzeń w oderwaniu od kontekstu, w uzasadnieniu decyzji nie ma żadnej sprzeczności.

 Ocena Sądu

295    Zgodnie z motywem 168 tiret siódme decyzji Komisja określiła ogólną kwotę grzywien, uwzględniając przede wszystkim fakt, że kartel „w znacznym stopniu zrealizował swoje cele”. Bezsporne jest, że takie stwierdzenie nawiązuje do skutków dla rynku, jakie miało naruszenie stwierdzone w art. 1 decyzji.

296    Sąd uważa, że celem zweryfikowania oceny Komisji dokonanej w odniesieniu do skutków naruszenia wystarczy rozważyć tę część oceny, która odnosi się do skutków zmowy cenowej. Po pierwsze, z decyzji wyraźnie wynika, że wnioski dotyczące znacznych rozmiarów powodzenia w osiągnięciu zamierzonych celów zasadniczo opierają się na skutkach zmowy cenowej. Podczas gdy skutki te zostały omówione w motywach 100–102, 115 oraz 135–137 decyzji, kwestia, czy zmowy w sprawie udziałów w rynku i w sprawie przestojów wywarły wpływ na rynek, nie była przedmiotem żadnego szczególnego badania.

297    Po drugie, analiza skutków zmowy cenowej również daje w każdym wypadku możliwość oceny, czy został osiągnięty cel zmowy w sprawie przestojów, ponieważ ta ostatnia zmowa miała na celu uniknięcie sytuacji, w której realizacja uzgodnionych inicjatyw cenowych zostałaby zagrożona na skutek nadwyżki podaży.

298    Po trzecie, w odniesieniu do zmowy w sprawie udziałów w rynku Komisja nie twierdzi, że przedsiębiorstwa biorące udział w spotkaniach PWG miały na celu całkowite zamrożenie swoich udziałów w rynku. Zgodnie z motywem 60 akapit drugi decyzji porozumienie w sprawie udziałów w rynku nie stanowiło sztywnego uregulowania: „lecz było co jakiś czas dostosowywane i renegocjowane”. W świetle tego uściślenia nie można zarzucać Komisji, iż uznała, że kartel w znacznym stopniu zrealizował swoje cele, nie poddając w decyzji szczegółowej analizie kwestii powodzenia zmowy w sprawie udziałów w rynku.

299    Jeśli chodzi o zmowę cenową, Komisja dokonała oceny jej ogólnych skutków. W konsekwencji nawet przy założeniu, że indywidualne dane dostarczone przez skarżącą wskazują, jak twierdzi, że skutki zmowy cenowej były w jej przypadku mniej znaczące, niż skutki stwierdzone na całym europejskim rynku kartonu, takie indywidualne dane nie mogą zostać uznane same w sobie za wystarczające do zakwestionowania oceny Komisji.

300    Z decyzji wynika, co zresztą Komisja potwierdziła w trakcie rozprawy, że można wyróżnić trzy rodzaje skutków. Ponadto Komisja oparła się na fakcie, że inicjatywy cenowe zostały ocenione przez samych producentów jako sukces.

301    Pierwszym ze skutków uwzględnionym przez Komisję, którego skarżąca nie kwestionowała, jest fakt, że o uzgodnionych podwyżkach cen byli powiadamiani klienci. Wobec tego nowe ceny służyły jako punkt odniesienia w toku negocjacji z poszczególnymi klientami dotyczących cen transakcyjnych (zob. w szczególności motywy 100 i 101 akapity piąty i szósty decyzji).

302    Drugi z rozpatrywanych skutków polegał na tym, że zmiany wysokości cen transakcyjnych następowały w ślad za zmianami ogłaszanych cen. Komisja utrzymuje, że „producenci nie tylko ogłaszali uzgodnione podwyżki cen, lecz także, z nielicznymi wyjątkami, podejmowali zdecydowane kroki w celu zapewnienia, aby ceny były narzucane klientom” (motyw 101 akapit pierwszy decyzji). Komisja przyznaje, że klienci czasem uzyskiwali pewne ustępstwa co do daty wprowadzenia podwyżek w życie lub rabaty czy indywidualne zniżki, w szczególności przy dużych zamówieniach, oraz że „średnia podwyżka netto po uwzględnieniu wszystkich obniżek, rabatów oraz innych ustępstw zazwyczaj była niższa niż pełna skala ogłoszonej podwyżki”, niemniej jednak odnosząc się do wykresów zawartych w analizach ekonomicznych sporządzonych na rzecz wielu przedsiębiorstw będących adresatami decyzji na potrzeby postępowania prowadzonego przez Komisję (zwanego dalej „raportem LE”), Komisja stwierdza, że w okresie, do którego odnosi się decyzja, istniała „ścisła współzależność liniowa między zmianami ogłaszanych cen a zmianami cen transakcyjnych, zarówno wyrażonych w walutach krajowych, jak i w przeliczeniu na ECU”. Komisja na tej podstawie stwierdza, że „wprowadzane podwyżki cen netto były dokładnym odzwierciedleniem zapowiedzi cenowych, choć osiągały one zapowiadany poziom z pewnym opóźnieniem. Autor raportu podczas ustnego przesłuchania sam przyznał, że było tak w 1988 r. i 1989 r.” (motyw 115 akapit drugi decyzji).

303    Dokonując oceny drugiego skutku, Komisja miała podstawy uznać, że istnienie liniowej współzależności między zmianami ogłaszanych cen i cen transakcyjnych było najlepszym dowodem na to, że inicjatywy cenowe w odniesieniu do cen transakcyjnych odnosiły efekt zgodny z celami przyjętymi przez producentów. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że na danym rynku praktyka polegająca na indywidualnych negocjacjach z klientami zazwyczaj prowadzi do tego, że ceny transakcyjne nie są równe cenom ogłaszanym. W związku z tym nie należy oczekiwać, że podwyżki cen transakcyjnych będą na takim samym poziomie jak podwyżki ogłaszanych cen.

304    W odniesieniu do faktu istnienia związku między podwyżkami ogłaszanych cen a podwyżkami cen transakcyjnych Komisja słusznie powołała się na raport LE zawierający analizę zmian cen kartonu w okresie, do którego odnosi się decyzja, sporządzony w oparciu o informacje dostarczone przez wielu producentów, wśród nich również przez skarżącą.

305    Raport ten jednak tylko częściowo potwierdza pod względem czasowym istnienie „ścisłej współzależności liniowej”. Na podstawie analizy dotyczącej lat 1987–1991 można wyodrębnić trzy okresy. Podczas przesłuchania przed Komisją autor raportu dokonał podsumowania sformułowanych przez siebie wniosków do raportu w następujący sposób: „Nie istnieje żadna ścisła współzależność, nawet przesunięta w czasie, między podwyżką ogłaszanych cen a poziomem cen rynkowych w pierwszym okresie, czyli w 1987 r. i całym 1988 r. Taka współzależność istnieje w okresie 1988/1989, a następnie załamuje się i podlega wahaniom, bez żadnych prawidłowości, w okresie 1990/1991” (protokół z przesłuchania, str. 28). Autor raportu podkreśla również, że te okresowe zmiany były wyraźnie związane ze zmianami poziomu popytu (zob. w szczególności protokół z przesłuchania, str. 20).

306    Te wnioski wyrażone ustnie przez autora raportu są zgodne z analizą zawartą w raporcie, a w szczególności z wykresami przedstawiającymi porównanie zmian ogłaszanych cen i cen transakcyjnych (raport LE, wykres 10 i 11, str. 29). Wobec powyższego Komisja jedynie częściowo udowodniła istnienie „ścisłej współzależności liniowej”, na której opiera swoje stanowisko.

307    W toku rozprawy Komisja stwierdziła, że wzięła również pod uwagę trzeci skutek zmowy cenowej, którego przejawem jest fakt, że poziom cen transakcyjnych był wyższy od tego, który zostałby osiągnięty, gdyby zmowa nie istniała. Podkreślając, że daty i kolejność ogłaszania podwyżek cen były zaplanowane przez PWG, Komisja zajmuje w decyzji stanowisko, że „w tych okolicznościach jest rzeczą nie do pomyślenia, aby ogłoszenia uzgodnionych podwyżek cen nie wywierały wpływu na rzeczywiste poziomy cen” (motyw 136 akapit trzeci decyzji). Raport LE (część 3) przedstawia model, który umożliwiał sporządzenie symulacji poziomu cen wynikającego z obiektywnych warunków rynkowych. Zgodnie z raportem poziom cen określony na podstawie obiektywnych wskaźników ekonomicznych dla okresu od 1975 r. do 1991 r. mógłby ewoluować, przy niewielkich różnicach, w identyczny sposób jak poziom stosowanych cen transakcyjnych obowiązujących również w okresie, do którego odnosi się decyzja.

308    Mimo powyższych wniosków analiza przedstawiona w raporcie nie pozawala na stwierdzenie, że uzgodnione inicjatywy cenowe nie dawały producentom możliwości osiągnięcia poziomu cen transakcyjnych powyżej tego, który wynikałby z wolnej gry konkurencyjnej. Jak zaznaczyła Komisja podczas rozprawy, jest prawdopodobne, że na wskaźniki brane pod uwagę w tej analizie miał wpływ fakt istnienia zmowy. Wobec tego Komisja słusznie podniosła kwestię, że zmowa mogła na przykład mieć ograniczający skutek na motywację przedsiębiorstw w zakresie obniżania kosztów. Niemniej jednak Komisja nie stwierdziła bezpośrednio, że istnieje błąd w analizie przedstawionej w raporcie LE ani nie przedłożyła własnej analizy ekonomicznej dotyczącej przypuszczalnych zmian cen transakcyjnych, gdyby nie istniała zmowa. W tych okolicznościach jej wniosek, że poziom cen transakcyjnych byłby niższy, gdyby nie istniała zmowa między producentami, nie może zostać przyjęty.

309    Z powyższego wynika, że istnienie trzeciego skutku zmowy cenowej nie zostało udowodnione.

310    Na zmianę powyższych wniosków w żadnym stopniu nie miała wpływu subiektywna ocena producentów, na której Komisja opierała się formułując swoją opinię, że kartel w znacznym stopniu osiągnął zamierzone cele. W tym względzie Komisja powołała się na wykaz dokumentów, które przedstawiła w czasie rozprawy. Niemniej jednak nawet przy założeniu, że Komisja mogła opierać się w swojej opinii co do sukcesu inicjatyw cenowych na dokumentach zawierających subiektywne oceny niektórych producentów, należy stwierdzić, że wiele przedsiębiorstw, wśród nich także skarżąca, w toku rozprawy słusznie wskazywało na wiele innych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i świadczących o problemach napotkanych przez producentów we wdrażaniu uzgodnionych podwyżek cen. W tych okolicznościach powołanie się Komisji na oświadczenia samych producentów jest niewystarczające do sformułowania wniosku, że kartel w dużym stopniu osiągnął zamierzone cele.

311    W świetle powyższych rozważań skutki naruszenia przedstawione przez Komisję zostały jedynie częściowo udowodnione. Sąd weźmie pod uwagę ten wniosek w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania w zakresie grzywien, przy dokonywaniu oceny wagi naruszenia stwierdzonego w niniejszej sprawie (zob. pkt 334 poniżej).

312    Wreszcie należy stwierdzić, że twierdzenie skarżącej dotyczące domniemanego braku uzasadnienia decyzji w odniesieniu do skutków naruszenia jest bezzasadne. Jak wynika z powyższej analizy, decyzja zawiera szczegółowe i wolne od sprzeczności uzasadnienie skutków stwierdzonego naruszenia.

C –  W przedmiocie zarzutu opartego z jednej strony na naruszeniu prawa przez Komisję poprzez uznanie za okoliczność obciążającą faktu ukrywania kartelu, a z drugiej strony na nieprawidłowości uzasadnienia w tym względzie

 Argumenty stron

313    Skarżąca twierdzi, że skoro uznaje się – choć tak nie jest – że rozłożenie ogłoszeń podwyżek cen w czasie było efektem uzgodnień, Komisja nie może uznać tej okoliczności za szczególną okoliczność obciążającą, ponieważ „ukrywanie” kartelu jest nieodłączną częścią samego naruszenia.

314    Skarżąca dodaje, iż fakt, że Komisja nie była w stanie znaleźć dokumentów stanowiących dowód potwierdzający jej stanowisko w kwestii istnienia naruszenia, nie oznacza, że zostały podjęte działania celem ukrycia tego naruszenia.

315    I wreszcie skarżąca twierdzi, że uzasadnienie decyzji jest błędne pod tym względem, że brak w nim wyjaśnienia powodów, z jakich ukrycie istnienia kartelu powinno zostać uznane za okoliczność obciążającą.

316    Komisja uważa, że ukrycie istnienia kartelu stanowi czynnik, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie wagi naruszenia (ww. wyrok w sprawie BASF przeciwko Komisji, pkt 273).

 Ocena Sądu

317    Zgodnie z motywem 167 akapit trzeci decyzji „szczególnie poważny aspekt naruszenia prawa w rozpatrywanej sprawie polega na tym, że starając się ukryć fakt istnienia kartelu, przedsiębiorstwa posunęły się do tego, że z wyprzedzeniem aranżowały i synchronizowały daty oraz kolejność ogłaszania informacji o nowych podwyżkach cen przez każdego z głównych producentów”. W decyzji również stwierdza się, że „producenci mogli w wyniku powyższego wypracować schemat podstępu, przypisując szereg jednolitych, regularnych oraz obejmujących cały sektor podwyżek cen zjawisku »zachowania w sytuacji oligopolistycznej«” (motyw 73 akapit trzeci). I wreszcie zgodnie z motywem 168 tiret szóste Komisja, ustalając ogólny poziom grzywien, wzięła pod uwagę, że „podjęto szeroko zakrojone działania, aby ukryć prawdziwy charakter i prawdziwy zakres zmowy (brak jakichkolwiek oficjalnych protokołów i dokumentów ze spotkań PWG i JMC; zakaz sporządzania notatek; ustalanie etapami terminów i kolejności ogłaszania podwyżek cen w taki sposób, by zapewnić uczestnikom możliwość tłumaczenia się, że są one »reakcją na inne podwyżki« itd.)”.

318    Należy stwierdzić, że Komisja słusznie uznała na podstawie uzyskanych dowodów, że przedsiębiorstwa wcześniej uzgadniały między sobą daty i kolejność pism informujących o podwyżkach cen, podejmując w ten sposób próby ukrycia faktu dokonania uzgodnień cenowych. Fakt stosowania praktyki polegającej na wcześniejszych uzgodnieniach jasno wynika przede wszystkim z oświadczenia spółki Stora (załącznik 39 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, pkt 30): „nie istniała żadna standardowa procedura określania, kto pierwszy ogłosi informację o podwyżce cen, a kto zrobi to w następnej kolejności. PWG dyskutowała i na bieżąco uzgadniała, kto pierwszy ogłosi daną podwyżkę cen oraz daty ogłoszenia jej przez pozostałych producentów. Nie było utartego wzorca postępowania”. Fakt stosowania tej praktyki został również potwierdzony w notatce spółki Rena dotyczącej spotkania JMC, które odbyło się w dniu 6 września 1990 r. (załącznik 118 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów). Dokument ten zawiera dokładne wskazówki dla niektórych przedsiębiorstw będących członkami PWG (Mayr-Melnhof, Feldmühle i Cascades) dotyczące dat ogłoszenia podwyżek cen w styczniu 1991 r.); daty te dokładnie odpowiadają dniom, w których te przedsiębiorstwa rzeczywiście przekazały pisma z informacją o podwyżce (zob. motywy 87 i 88 decyzji).

319    Brak oficjalnych protokołów i niemal zupełny brak notatek wewnętrznych dotyczących spotkań PWG i JMC stanowi – biorąc pod uwagę liczbę spotkań, długość okresu, w jakim utrzymywała się ta sytuacja oraz przedmiot dyskusji – wystarczający dowód na twierdzenie Komisji, zgodnie z którym uczestnikom nie pozwolono sporządzać notatek.

320    Jak wynika z powyższych rozważań, przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w spotkaniach tych organów, nie tylko miały świadomość, że ich działania są niezgodne z prawem, ale również podjęły kroki mające na celu ukrycie tej zmowy. W związku z tym Komisja, dokonując oceny wagi naruszenia, słusznie uznała te środki za okoliczności obciążające.

321    Wreszcie ponieważ w decyzji Komisja dokładnie sprecyzowała, jakie działania przedsiębiorstw uznała za okoliczności obciążające, należy przyjąć, że przedstawiła wystarczające uzasadnienie swojej oceny w tym względzie.

322    Omawiany zarzut należy więc oddalić.

D –  W przedmiocie naruszenia opartego na naruszeniu zasady równego traktowania polegającym na nałożeniu przez Komisję bez obiektywnie uzasadnionych powodów znacznie wyższych grzywien niż w jej dotychczasowej praktyce

 Argumenty stron

323    Skarżąca twierdzi, że znacznie wyższy poziom nałożonej grzywny w porównaniu z tym, który Komisja stosowała w swojej wcześniejszej praktyce decyzyjnej, stanowi nieuzasadnioną różnicę w traktowaniu.

324    Skarżąca dodaje, że na podobne kartele były nakładane znacznie mniej surowe grzywny (zob. na przykład decyzja Komisji 86/398/EWG z dnia 23 kwietnia 1986 r. dotycząca postępowania na podstawie art. 85 traktatu EWG (IV/31.149 –Polipropylen, Dz.U. L 230., str. 1, zwana dalej „decyzją w sprawie Polipropylen”).

325    Podobnie ogólny poziom grzywien wydaje się nieuzasadniony w świetle decyzji Komisji 92/163/EWG z dnia 24 lipca 1991 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 86 traktatu EWG (IV.31.043 – Tetra Pak II, Dz.U. 1992, L 72, str. 1).

326    Błąd w ocenie wagi naruszenia znajduje również swoje potwierdzenie, gdy porówna się poziom grzywien określonych w decyzji Komisji 94/815/WE z dnia 30 listopada 1994 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 85 traktatu WE (sprawa IV/33.126 i 33.322 – Cement) (Dz.U. L 343, str. 1).

327    Zdaniem Komisji każde naruszenie ma swoją specyfikę. Ponieważ zasada równego traktowania zakłada, że podobne sytuacje należy traktować w taki sam sposób, nie można porównywać kwoty grzywien nałożonych w niniejszej sprawie z grzywnami nałożonymi w związku z naruszeniami popełnionymi w inny sposób i w innym czasie. Komisja w uzupełnieniu dodaje, że w każdym wypadku ma ona prawo nałożyć wyższe grzywny, jeśli jest to konieczne w celu zapewnienia realizacji polityki Wspólnoty w zakresie konkurencji (wyrok Sądu z dnia 10 marca 1992 r. w sprawie T‑12/89 Solvay przeciwko Komisji, Rec. str. II‑907).

 Ocena Sądu

328    W myśl art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 Komisja może w drodze decyzji nałożyć grzywnę w wysokości od 1000 do 1 000 000 ECU, nieprzekraczającą 10% obrotów we wcześniejszym roku gospodarczym, w stosunku do każdego z przedsiębiorstw popełniających naruszenie, jeżeli stwierdzi, że umyślnie lub na skutek niedbalstwa przedsiębiorstwa te naruszyły art. 85 ust. 1 traktatu. Przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się zarówno wagę, jak i czas trwania naruszenia. Jak wynika z orzecznictwa Trybunału, wagę naruszenia należy ustalić przy uwzględnieniu szeregu czynników, w tym przede wszystkim szczególnych okoliczności i kontekstu danej sprawy oraz odstraszającego skutku grzywien; co więcej, nie ma potrzeby sporządzania wiążącego i wyczerpującego wykazu kryteriów, które muszą być wzięte pod uwagę (postanowienie Trybunału z dnia 25 marca 1996 r. w sprawie C‑137/95 P SPO i in. przeciwko Komisji, Rec. str. I‑1611, pkt 54).

329    W niniejszej sprawie Komisja określiła ogólny poziom grzywien, biorąc pod uwagę czas trwania naruszenia (motyw 167 decyzji) oraz następujące kwestie (motyw 168):

„–      zmowa w zakresie ustalania cen i podziału rynków stanowi z samej swojej natury poważne ograniczenie konkurencji,

–      kartel obejmował zasięgiem działania niemal cały obszar Wspólnoty,

–      wspólnotowy rynek kartonu jest ważnym sektorem przemysłu o wartości około 2,5 miliarda ECU rocznie,

–      na przedsiębiorstwa uczestniczące w naruszeniu przypada w zasadzie całość rynku,

–      kartel funkcjonował w postaci zinstytucjonalizowanego systemu okresowych spotkań, których celem było szczegółowe regulowanie rynku kartonu na obszarze Wspólnoty,

–      podjęto szeroko zakrojone działania, aby ukryć prawdziwy charakter i prawdziwy zakres zmowy (brak jakichkolwiek oficjalnych protokołów i dokumentów ze spotkań PWG i JMC; zakaz sporządzania notatek; ustalanie etapami terminów i kolejności ogłaszania podwyżek cen w taki sposób, by zapewnić uczestnikom możliwość tłumaczenia się, że są one »reakcją na inne podwyżki« itd.),

–      kartel w znacznym stopniu zrealizował swoje cele”.

330    Sąd przypomina dodatkowo, że z odpowiedzi udzielonej przez Komisję na pytania postawione w formie pisemnej przez Sąd wynika, że grzywny o podstawowej wysokości równej 9 lub 7,5% obrotów zrealizowanych przez każde z przedsiębiorstw będące adresatem decyzji na wspólnotowym rynku kartonu w 1990 r. zostały nałożone odpowiednio na przedsiębiorstwa uznane za „przywódców” kartelu i pozostałe przedsiębiorstwa.

331    Należy również zaznaczyć, po pierwsze, że przy dokonywaniu oceny ogólnego poziomu grzywien Komisja ma prawo wziąć pod uwagę fakt, że wyraźne naruszenia wspólnotowych reguł konkurencji są nadal stosunkowo częstym zjawiskiem i wobec tego może zastosować wyższe grzywny, by zwiększyć ich odstraszający skutek. W konsekwencji fakt, że w przeszłości Komisja stosowała grzywny o określonej wysokości do pewnych rodzajów naruszeń, nie oznacza, że jest ona pozbawiona prawa do zastosowania wyższego poziomu grzywien w zakresie ustanowionym rozporządzeniem nr 17, jeżeli wynika to z konieczności zapewnienia realizacji polityki Wspólnoty w zakresie konkurencji (zob. wyrok Trybunału z dnia 7 czerwca 1983 r. w sprawach połączonych 100/80, 101/80, 102/80 i 103/80 Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 1825, pkt 105–108, oraz ww. wyrok w sprawie ICI przeciwko Komisji, pkt 385).

332    Po drugie, Komisja słusznie twierdzi, że wobec szczególnych okoliczności niniejszej sprawy nie można dokonać bezpośredniego porównania między ogólnym poziomem grzywien zastosowanych w niniejszej decyzji a poziomem grzywien nałożonych w poprzednich decyzjach, w szczególności w decyzji w sprawie Polipropylen, którą Komisja sama uznaje za najbardziej zbliżoną do wydanej w niniejszej sprawie. W przeciwieństwie do decyzji w sprawie Polipropylen w niniejszym przypadku nie były wzięte pod uwagę żadne okoliczności łagodzące w toku ustalania ogólnego poziomu grzywien. Ponadto zgodnie z tym, co Sąd już stwierdził, szeroko zakrojone działania podjęte przez przedsiębiorstwa w celu ukrycia faktu istnienia naruszenia stanowią szczególnie poważny aspekt tej sprawy odróżniający ją w zasadniczy sposób od naruszeń stwierdzonych uprzednio przez Komisję.

333    Po trzecie, Sąd podkreśla fakt długiego czasu trwania i oczywisty charakter naruszenia art. 85 ust. 1 traktatu, którego dopuszczono się mimo ostrzeżenia, jakim powinny być poprzednie decyzje Komisji, w szczególności decyzja w sprawie Polipropylen.

334    Na podstawie tych okoliczności należy stwierdzić, że kryteria przyjęte w motywie 168 decyzji uzasadniają ogólny poziom grzywien ustalony przez Komisję. Wprawdzie, jak już stwierdził Sąd, skutki zmowy cenowej, które Komisja wzięła pod uwagę przy określaniu ogólnego poziomu grzywien, zostały udowodnione jedynie częściowo, jednak w świetle powyższych rozważań ten wniosek nie może mieć istotnego wpływu na ocenę wagi stwierdzonego naruszenia. Fakt, że przedsiębiorstwa faktycznie ogłaszały uzgodnione podwyżki cen oraz że ceny w ten sposób podane do wiadomości służyły za podstawę do ustalania wysokości poszczególnych cen transakcyjnych jest sam w sobie w zupełności wystarczający, by stwierdzić, że zmowa cenowa miała zarówno za cel, jak i za skutek poważne ograniczenie konkurencji. Wobec tego w ramach nieograniczonego prawa orzekania Sąd uważa, że stwierdzenia poczynione w przedmiocie skutków naruszenia nie uzasadniają obniżenia ogólnego poziomu grzywien ustalonego przez Komisję.

335    Wreszcie przy ustalaniu ogólnego poziomu grzywien w niniejszej sprawie Komisja wcale nie odeszła na tyle daleko od swojej wcześniej praktyki decyzyjnej, by była zobowiązana bardziej szczegółowo uzasadnić swoją ocenę wagi naruszenia (zob. w szczególności wyrok Trybunału z dnia 26 listopada 1975 r. w sprawie 73/74 Groupement des fabricants de papiers peints de Belgique i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 1491, pkt 31).

336    W konsekwencji omawiany zarzut należy oddalić.

E –  W przedmiocie zarzutu opartego na braku uzasadnienia i naruszeniu prawa do obrony w odniesieniu do obliczenia grzywny

 Argumenty stron

337    Skarżąca zaznacza, że w celu stwierdzenia, czy Komisja nie wykroczyła poza ramy określone w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i czy w sposób właściwy i niearbitralny skorzystała z przysługującego jej uznania w zakresie grzywien, należy zbadać, czy decyzja określa kryteria zastosowane przez Komisję. Skarżąca uważa, że decyzja nie spełnia tego wymogu, ponieważ nie wskazuje ani roku obrachunkowego, który Komisja wzięła pod uwagę dla potrzeb ustalenia wysokości grzywien, ani wskaźnika (procentowego), jaki przyjęła do obliczenia wysokości każdej z grzywien. Wobec powyższego skarżąca nie miała możliwości dokonania właściwej weryfikacji zgodności z prawem decyzji, co stanowi oczywiste naruszenie jej prawa do obrony.

338    Komisja podkreśla, że art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 nie wymienia w sposób wyraźny ani dorozumiany obowiązku wskazania przez Komisję zastosowanej metody obliczenia grzywny. Ponadto uzasadnienie decyzji odnoszące się do czynników, które stanowiły podstawę określenia ogólnego poziomu grzywien oraz wysokości grzywien nałożonych na każde z przedsiębiorstw, jest w pełni porównywalne do uzasadnień przedstawionych w przypadku podobnych decyzji. Co więcej, żaden dotychczasowy precedens nie nałożył na Komisję obowiązku wskazania dokładniejszych kryteriów stosowanych przy obliczaniu grzywien.

339    Komisja stoi na stanowisku, że nie ma obowiązku ustalania wysokości grzywien w oparciu o konkretne wzory matematyczne. Takie podejście mogłoby stworzyć przedsiębiorstwom możliwość określenia z wyprzedzeniem, jakie korzyści uzyskają z tytułu uczestnictwa w sprzecznym z prawem kartelu. Komisja uważa, że dysponuje pewnym zakresem uznania przy ustalaniu wysokości nakładanych grzywien, ponieważ są one instrumentem jej polityki w zakresie konkurencji (zob. również wyrok Sądu z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawie T‑150/89 Martinelli przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1165, pkt 59).

340    Wreszcie Komisja twierdzi, że fakt, iż niektóre dodatkowe szczegóły dotyczące grzywien zostały przedstawione przez członka Komisji wyłącznie w celach informacyjnych podczas konferencji prasowej, nie może mieć wpływu na decyzję; nie oznacza to również, że uzasadnienie decyzji było niewystarczające.

 Ocena Sądu

341    Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że obowiązek uzasadnienia indywidualnej decyzji ma na celu umożliwienie sądowi wspólnotowemu dokonania kontroli zgodności z prawem decyzji, a zainteresowanemu dostarczenie wystarczającej wskazówki co do tego, czy jest ona uzasadniona, czy ewentualnie dotknięta wadą pozwalającą na kwestionowanie jej ważności, przy czym należy mieć na uwadze, że zakres obowiązku uzasadnienia zależy od charakteru danego aktu i od kontekstu, w jakim został on wydany (zob. w szczególności wyrok Sądu z dnia 11 grudnia 1996 r. w sprawie T‑49/95 Van Megen Sports przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1799, pkt 51).

342    W odniesieniu do decyzji nakładającej – jak w niniejszym przypadku – grzywny na kilka przedsiębiorstw z tytułu naruszenia wspólnotowych reguł konkurencji zakres obowiązku uzasadnienia musi być oceniony w świetle faktu, że wagę naruszenia określa się przy uwzględnieniu szeregu czynników, a przede wszystkim szczególnych okoliczności i kontekstu sprawy oraz odstraszającego charakteru grzywien; co więcej, nie ma potrzeby sporządzania wiążącego i wyczerpującego wykazu kryteriów, które muszą być wzięte pod uwagę (ww. postanowienie w sprawie SPO i in. przeciwko Komisji, pkt 54).

343    Ponadto przy ustalaniu wysokości każdej z grzywien Komisja dysponuje pewnym zakresem uznania i nie może zostać zobowiązana do stosowania w tym celu konkretnego wzoru matematycznego (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Martinelli przeciwko Komisji, pkt 59).

344    Kryteria wzięte pod uwagę przy określaniu wysokości ogólnego poziomu grzywien oraz poszczególnych grzywien zostały podane odpowiednio w motywach 168 i 169 decyzji. W uzupełnieniu należy dodać, że jeśli chodzi o grzywny indywidualne, Komisja wyjaśnia w motywie 170, że przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w spotkaniach PWG, zostały uznane za „przywódców” kartelu, podczas gdy pozostałe za „szeregowych członków”. I wreszcie w motywach 171 i 172 Komisja stwierdza, że wysokość grzywien nałożonych na spółki Rena i Stora musi być w znacznym stopniu obniżona z uwagi na fakt ich czynnej współpracy z Komisją oraz że pozostałych osiem przedsiębiorstw, wśród nich skarżąca, mogło również skorzystać z takiego obniżenia nałożonej grzywny, choć w mniejszym zakresie, ze względu na to, że w swoich odpowiedziach na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów nie zaprzeczyło zasadniczym ustaleniom faktycznym, na których opierała się Komisja, formułując zarzuty przeciw nim.

345    W pismach procesowych skierowanych do Sądu oraz w odpowiedzi na pytanie postawione w formie pisemnej przez Sąd Komisja wyjaśniła, że wysokość grzywien została obliczona na podstawie obrotów na wspólnotowym rynku kartonu w 1990 r. uzyskanych przez każde z przedsiębiorstw, do których jest skierowana decyzja. Grzywny na poziomie podstawowym wynoszącym 9 lub 7,5% indywidualnych obrotów zostały następnie nałożone odpowiednio na przedsiębiorstwa uznane za „przywódców” kartelu oraz pozostałe przedsiębiorstwa. Ostatecznie Komisja uwzględniła wszelką współpracę przedsiębiorstw w toku prowadzonego przez siebie postępowania. Na tej podstawie dwa przedsiębiorstwa uzyskały obniżenie grzywny w dwóch trzecich jej podstawowej wysokości, podczas gdy pozostałym grzywna została obniżona o jedną trzecią pierwotnej wartości.

346    Ponadto z tabeli sporządzonej przez Komisję zawierającej informacje dotyczące ustalania wymiaru poszczególnych grzywien wynika, że chociaż ich kwota nie została obliczona wyłącznie na podstawie podanych w tabeli danych liczbowych przy zastosowaniu konkretnych działań matematycznych, te dane liczbowe były jednak systematycznie brane pod uwagę przy ostatecznym ustaleniu wysokości grzywien.

347    Niemniej jednak w decyzji nie ma mowy o tym, że wysokość grzywien została obliczona na podstawie obrotów uzyskanych przez każde z przedsiębiorstw na wspólnotowym rynku kartonu w 1990 r. Ponadto podstawowe wskaźniki procentowe wynoszące 9 i 7,5% zastosowane do obliczenia wysokości grzywien nałożonych na przedsiębiorstwa uznane za „przywódców” i za „szeregowych członków” również nie zostały podane w decyzji. Nie ma w niej także wzmianki na temat skali obniżenia grzywny przyznanego spółkom Rena i Stora oraz obniżenia przyznanego ośmiu innym przedsiębiorstwom.

348    W niniejszej sprawie, po pierwsze, należy wziąć pod uwagę, że motywy 169–172 decyzji, interpretowane w świetle szczegółowo przedstawionych w decyzji faktycznych zarzutów sformułowanych w stosunku do każdego z jej adresatów, zawierają odpowiednią i wystarczającą wskazówkę co do kryteriów uwzględnionych przy określeniu wagi i czasu trwania naruszenia popełnionego przez każde z przedsiębiorstw, o których mowa (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 24 października 1991 r. w sprawie T‑2/89 Petrofina przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1087, pkt 264).

349    Po drugie, jeżeli jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, wysokość poszczególnych grzywien jest ustalana na podstawie pewnych ściśle określonych wartości liczbowych, wskazanie w decyzji każdego z ich składników pozwoliłoby przedsiębiorstwom z jednej strony lepiej ocenić, czy Komisja popełniła błędy przy określaniu wysokości poszczególnych grzywien, oraz z drugiej – czy wartość każdej z tych grzywien jest uzasadniona w świetle ogólnych kryteriów, które zostały przyjęte. W niniejszej sprawie wskazanie w decyzji czynników, o których mowa, a mianowicie obrotów przyjętych za punkt odniesienia, roku odniesienia, bazowych wskaźników procentowych przyjętych do obliczenia wysokości grzywien oraz wskaźników dotyczących obniżenia wysokości grzywien, nie mogłoby zawierać żadnych informacji na temat dokładnych obrotów przedsiębiorstw będących adresatami decyzji, ponieważ ujawnienie takich danych mogłoby zostać uznane za naruszenie w rozumieniu art. 214 traktatu. Zgodnie z oświadczeniem Komisji ostateczna kwota poszczególnych grzywien nie wynika ze ścisłej matematycznej zależności między podanymi czynnikami.

350    Komisja przyznała również w toku rozprawy, że żadne okoliczności nie powstrzymywały jej od podania w decyzji czynników, jakie wzięła pod uwagę i tych, które zostały ujawnione podczas konferencji prasowej w dniu wydania decyzji. W tym względzie należy wspomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie decyzji musi być podane w jej treści oraz że jedynie w wyjątkowych okolicznościach wyjaśnienia złożone później mogą zostać uwzględnione (zob. wyrok Sądu z dnia 2 lipca 1992 r. w sprawie T‑61/89 Dansk Pelsdyravlerforening przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1931, pkt 131, zob. też podobnie wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie T‑30/89 Hilti przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1439, pkt 136).

351    Mimo tych stwierdzeń należy podkreślić, że uzasadnienie dotyczące ustalania kwoty grzywien przedstawione w motywach 167–172 decyzji jest co najmniej tak szczegółowe jak uzasadnienia przedstawione przez Komisję w jej poprzednich decyzjach w sprawie podobnych naruszeń. Chociaż zarzut oparty na niewystarczającym uzasadnieniu powinien zostać uwzględniony z urzędu, należy stwierdzić, że w chwili wydania decyzji ze strony sądu wspólnotowego nie pojawiły się żadne krytyczne reakcje w odniesieniu do praktyk przyjętych przez Komisję w zakresie uzasadniania nałożonych grzywien. Jedynie w wyroku z dnia 6 sierpnia 1995 r. w sprawie T‑148/89 Tréfilunion przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1063, pkt 142, oraz w dwóch innych wyrokach wydanych tego samego dnia w sprawie T‑147/89 Société métallurgique de Normandie przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1057 (publikacja streszczenia) oraz w sprawie T‑151/89 Société des treillis et panneaux soudés przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1191 (publikacja streszczenia) Sąd ten po raz pierwszy zaznaczył, że wskazane jest, by przedsiębiorstwa miały możliwość szczegółowego zapoznania się z metodami obliczania kwoty nakładanych grzywien, bez konieczności wnoszenia w tym celu skarg na decyzje Komisji.

352    Wynika stąd, że ilekroć Komisja stwierdzi w decyzji, że miało miejsce naruszenie reguł konkurencji i nałoży grzywny na przedsiębiorstwa uczestniczące w takim naruszeniu, musi ona, jeśli bierze pod uwagę pewne podstawowe czynniki celem ustalenia wysokości grzywny, podać te czynniki w treści decyzji, by jej adresaci mogli sprawdzić, czy poziom grzywny został ustalony prawidłowo, i ocenić, czy wystąpiły jakiekolwiek elementy dyskryminacji.

353    W szczególnych okolicznościach, o których mowa w pkt 351 powyżej, oraz w związku z tym, że w postępowaniu przez Sądem Komisja sama wykazała gotowość przedłożenia wszelkich stosownych informacji dotyczących metody obliczenia kwot grzywien, fakt, że w decyzji nie zostały przez nią podane konkretne wyjaśnienia dotyczące metody obliczania, nie powinien w niniejszej sprawie zostać uznany za naruszenie obowiązku uzasadnienia mogące stanowić powód uchylenia nałożonych grzywien w całości lub w części. Ostatecznie skarżąca nie wykazała, że nie miała warunków do właściwego skorzystania z prawa do obrony.

354    Wobec powyższego omawiany zarzut należy oddalić.

F –  W przedmiocie zarzutu opartego z jednej strony na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w związku z nienależytym uwzględnieniem roli pełnionej przez Sarrió w kartelu oraz faktycznego jej zachowania na rynku, a z drugiej strony na braku uzasadnienia w tych kwestiach

 Argumenty stron

355    Skarżąca twierdzi, że Komisja nie wzięła w wystarczającym stopniu pod uwagę jej faktycznej pozycji na rynku i w ramach GEP Carton. Skarżąca podaje szczegółową charakterystykę swojej pozycji na rynku i wyjaśnia, że z punktu widzenia zdolności produkcyjnych była ona dopiero piątym i czwartym producentem w Zachodniej Europie odpowiednio w latach 1990 i 1991 (zob. analizy, o których mowa w motywie 9 decyzji) i że jej udział w rynku kształtował się na poziomie połowy tego, jaki miał lider. Ponadto z uwagi na specjalizację w wytwarzaniu produktów gatunku GD nie dysponowała ona elastycznością, jaką charakteryzowali się ci producenci, których produkcja była znacząca zarówno w sektorze gatunku GD, jak i w sektorze gatunku GC. Skarżąca była i nadal pozostaje pod presją agresywnie działających producentów skandynawskich, którzy korzystają z bezpośredniego i zintegrowanego dostępu do pierwotnych włókien oraz producentów z Niemiec i Austrii, którzy czerpią korzyści z krajowych uregulowań w zakresie recyklingu. Chcąc sprostać wymaganiom, w obliczu których skarżąca znalazła się w związku z dynamicznym działaniem swoich konkurentów, w 1986 r. wystąpiła ona z wnioskiem o zezwolenie na uczestnictwo w spotkaniach GEP Carton, by mieć możliwość śledzenia przedsięwzięć podejmowanych przez swoich głównych konkurentów.

356    Komisja nie przedłożyła żadnych dowodów w odniesieniu do faktycznego zachowania skarżącej ani nie przedstawiła argumentów, by podważyć twierdzenie tej strony, że: a) ceny transakcyjne, które stosowała, były określane niezależnie i zgodnie z warunkami rynkowymi; b) istniały znaczne rozbieżności między ogłaszanymi cenami a cenami transakcyjnymi; c) jej udział w rynku zmieniał się w znacznym stopniu w rozpatrywanym okresie oraz d) stosownie do warunków rynkowych nigdy nie organizowała przestojów. Skarżąca twierdzi, że nie podejmowała żadnych inicjatyw mających na celu ograniczenie swobody działania swoich konkurentów. Jedynym dowodem na tego rodzaju zachowanie jest prywatna notatka wymieniona między członkami zarządu dwóch konkurencyjnych przedsiębiorstw. Jednakże treść tej notatki dotyczy kwestii natury ogólnej i można tylko domniemywać, że działania, o których w niej mowa, mogą zostać przypisane skarżącej (załącznik 109 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów).

357    Skarżąca twierdzi, że z analizy jej faktycznego zachowania wynika, że nie ma ona nic wspólnego z działaniem domniemanego kartelu i w związku z tym Komisja powinna była sformułować ocenę bardziej korzystną dla skarżącej przy określaniu wysokości grzywny. Notatka odnaleziona w FS Carton, którą Komisja traktuje jako dowód faktycznego utworzenia kartelu przez skarżącą, nie ma nic wspólnego z jej faktycznym zachowaniem na rynku, wskazuje jedynie na jej udział w uzgodnieniach dotyczących ogłaszanych cen.

358    Wreszcie zdaniem skarżącej, decyzja jest niewystarczająco uzasadniona, ponieważ nie podając żadnych powodów, Komisja nie dokonała oceny najbardziej istotnych środków dowodowych przedstawionych przez skarżącą i dotyczących jej roli w ramach GEP Carton i jej zachowania na rynku.

359    Komisja utrzymuje, że w motywie 169 decyzji wzięła pod uwagę zarówno rolę, jaką odegrało każde z przedsiębiorstw w zmowach, jak i faktyczne zachowanie skarżącej. Zdaniem Komisji decyzja zawiera w tym względzie właściwe uzasadnienie.

 Ocena Sądu

360    Ze stwierdzeń dotyczących zarzutów podniesionych przez skarżącą na poparcie skargi o stwierdzenie nieważności w całości lub w części art. 1 decyzji wynika, że charakter funkcji, jaką spełniała PWG, zgodnie z tym, co stwierdza decyzja, został przez Komisję wykazany.

361    W tych okolicznościach Komisja miała pełne prawo do sformułowania wniosku, że przedsiębiorstwa, wśród nich również skarżąca, uczestniczące w spotkaniach tego organu muszą zostać uznane za „przywódców” stwierdzonego naruszenia i że w związku z tym muszą ponieść szczególną odpowiedzialność (zob. motyw 170 akapit pierwszy decyzji). Wyjaśnienia skarżącej, która twierdzi, że uczestniczyła w spotkaniach PWG wyłącznie celem zdobycia informacji pozwalających jej śledzić zachowanie głównych konkurentów, jedynie potwierdza zasadniczo antykonkurencyjny cel tego uczestnictwa.

362    Co więcej, skarżąca w żaden sposób nie udowodniła, że odgrywała bierną rolę w ramach organów GEP Carton i że zasady swego faktycznego zachowania na rynku zawsze ustalała w sposób niezależny od innych.

363    W tym względzie nie ulega wątpliwości, że skarżąca rzeczywiście brała udział w uzgodnionych inicjatywach cenowych poprzez ogłaszanie uzgodnionych podwyżek cen na rynku. Ponadto zgodnie ze słusznym spostrzeżeniem Komisji, jasno wynika z załącznika 109 do pisma w sprawie przedstawienia zarzutów (zob. pkt 55 powyżej), że skarżąca zwróciła się z prośbą do pozostałych producentów, by zastosowali się do uzgodnionych podwyżek cen. I wreszcie w odniesieniu do faktycznego zachowania skarżącej w kwestii cen nie istnieją żadne okoliczności na poparcie wniosku, że stosowane przez nią ceny transakcyjne były znacznie niższe od cen stosowanych przez innych producentów uczestniczących w zmowie cenowej.

364    W odniesieniu do argumentacji skarżącej, opartej na jej zmiennym udziale w rynku w czasie trwania naruszenia stwierdzonego w decyzji, wystarczy podkreślić, że skarżąca wyjaśnia przyczynę takich wahań faktem, że niektórzy producenci zwiększyli swoje zdolności produkcyjne w celu zaspokojenia znacznego wzrostu popytu, który miał miejsce w 1990 r. W tych okolicznościach, chociaż jest prawdą, że skarżąca nie podjęła żadnych działań w kierunku zwiększenia własnych zdolności produkcyjnych przed przejęciem spółki Prat Carton w lutym 1991 r., wahania jej udziału w rynku nie mogą być uznane za czynnik zmniejszający odpowiedzialność z tytułu niezgodnych z prawem działań.

365    Ponadto w 1990 r. na rynku panowały takie warunki, że przedsiębiorstwa uznały za konieczne faktyczne wprowadzenie przestojów oraz zgodnie z samą decyzją istniał zaledwie „luźny system zachęt” w tym względzie (zob. pkt 96 i 151 powyżej). W konsekwencji ponieważ skarżąca uczestniczyła w spotkaniach, podczas których omawiano kwestie przestoju, jednak nie zdystansowała się otwarcie od dyskusji, jakie miały miejsce, Sąd uważa, że nawet przy założeniu, że skarżąca nie wprowadziła przestoju w okresie, do którego odnosi się decyzja, ten fakt nie może stanowić dowodu na to, że jej zachowanie mogło być pomocne w przeciwdziałaniu antykonkurencyjnym skutkom stwierdzonego naruszenia.

366    Reasumując: biorąc pod uwagę całość uzasadnienia, należy uznać, że decyzja właściwie wyjaśnia opinię Komisji dotyczącą roli skarżącej w stwierdzonym naruszeniu i jej zachowania na rynku.

367    W związku z powyższym omawiany zarzut również należy oddalić.

G –  W odniesieniu do zarzutu opartego na obowiązku uwzględnienia przez Komisję pewnych okoliczności łagodzących

 Argumenty stron

368    Skarżąca stoi na stanowisku, że nawet przy założeniu, że w ogólnym rozrachunku kartel miał wpływ na warunki panujące na rynku, Komisja, dokonując oceny sytuacji skarżącej, powinna była uznać za okoliczności łagodzące szereg czynników, z których wynikało, że kartel nie miał wpływu na segment właściwego rynku lub miał jedynie mało znaczące skutki dla tego segmentu.

369    Zdaniem skarżącej Komisja powinna była wziąć pod uwagę, po pierwsze, fakt, że w okresie od 1986 do 1992 r. ceny transakcyjne uzyskane przez nią na włoskim rynku, to jest głównym rynku zbytu jej produktów, zawsze kształtowały się zgodnie ze zmianami wskaźnika cen w przemyśle. Po drugie, należało uwzględnić fakt, że w miejsce wyrobów z kartonu z łatwością mogą być wykorzystane inne rodzaje produktów, jak choćby wszelkie produkty, które wytwarzane są z tworzyw sztucznych, wobec czego, jak twierdzi skarżąca, jakakolwiek forma „eksploatacji” rynku jest wykluczona lub przynajmniej w znacznym stopniu ograniczona. Po trzecie wreszcie, Komisja powinna była wziąć pod uwagę fakt, że w rozpatrywanym okresie gatunek GD utracił w znacznej mierze swój udział w rynku na rzecz gatunku GC. Uwzględniając przy tym aspekt zmniejszenia udziału skarżącej w rynku oraz poziom wzrostu cen we Włoszech, który był niższy niż na innych rynkach europejskich, należy stwierdzić, że kartel nie przyniósł jej korzyści.

370    Komisja przypomina, że należy oceniać wpływ kartelu na cały rynek oraz że z tego punktu widzenia kartel funkcjonował z powodzeniem. W każdym wypadku żaden z czynników, na które powołuje się skarżąca, nie może zostać uznany za okoliczność łagodzącą uzasadniającą obniżenie kwoty grzywny.

 Ocena Sądu

371    Sąd rozpatrywał już kwestię tego, czy Komisja dokonała prawidłowej oceny skutków naruszenia dla rynku (zob. pkt 295 i nast. niniejszego wyroku) i czy zachowanie skarżącej na rynku należało wziąć pod uwagę jako okoliczność łagodzącą przy określaniu wysokości grzywny (zob. pkt 360 i nast. niniejszego wyroku).

372    Mając na uwadze stwierdzenia poczynione przy tej okazji, nie można uwzględnić argumentów przedstawionych przez skarżącą w ramach niniejszego zarzutu.

373    Biorąc pod uwagę, że zmowa cenowa dotyczyła zarówno kartonu GC, jak i kartonu GD, a nie istnieją żadne okoliczności na poparcie stwierdzenia, że zachowanie skarżącej przyczyniło się do przeciwdziałania antykonkurencyjnym skutkom naruszenia, Komisja słusznie nie uwzględniła przy określeniu kwoty grzywny nałożonej na skarżącą utraty udziału w rynku kartonu GD na rzecz kartonu GC. Ponadto skarżąca nie wykazała, że istnieje związek pomiędzy naruszeniem a wahaniami jej udziału w rynku różnych gatunków kartonu.

374    Ponadto nawet zakładając, że wzrost cen transakcyjnych odnotowany na włoskim rynku – głównym rynku zbytu dla skarżącej – był niższy niż zaobserwowany na pozostałych rynkach Wspólnoty, wystarczy zauważyć, że zmowa cenowa, w której uczestniczyła skarżąca, dotyczyła niemal całego terytorium Wspólnoty i że ogłaszała ona uzgodnione podwyżki cen na wszystkich zasadniczych rynkach europejskich (zob. tabele B–G załączone do decyzji).

375    Wreszcie wysoki stopień zamienności kartonu i innych produktów nie może mieć wpływu na wniosek już sformułowany przez Sąd w odniesieniu do skutków zmowy cenowej (zob. pkt 295 i nast. powyżej).

376    W konsekwencji omawiany zarzut należy oddalić.

H –  W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie rzeczowym w obliczaniu grzywny nałożonej na Sarrió

 Argumenty stron

377    Skarżąca uważa, że Komisja popełniła błąd rzeczowy przy obliczaniu wysokości grzywny. Komisja przyjęła dane dotyczące obrotu z 1990 r., które przekazano jej w sierpniu 1991 r. w odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji przewidziane w art. 11 rozporządzenia nr 17, podczas gdy powinna była ustalić wysokość grzywny w oparciu o skorygowane i zatwierdzone dane dotyczące obrotów, przekazane w 1993 r. w formie załącznika do odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów.

378    W tej sytuacji Komisja nie tylko popełniła błąd rzeczowy przy obliczeniu wysokości grzywny nałożonej na Sarrió, ale także naruszyła zasadę równego traktowania, ponieważ grzywny nałożone na pozostałych adresatów decyzji były obliczone w oparciu o prawidłowo przyjętą podstawę. Komisja, obliczając kwotę grzywny w oparciu o dane dotyczące obrotów dostarczone, zanim Sarrió mogła przypuszczać, że zostanie nałożona grzywna, a następnie bez uwzględnienia zatwierdzonych danych, które zostały jej przekazane, również naruszyła prawo Sarrió do obrony.

379    Komisja jest przeciwnego zdania i twierdzi, że by uniknąć wszelkich sporów, skorzystała z danych dostarczonych w odpowiedzi na żądanie udzielenia informacji przewidziane w art. 11 rozporządzenia nr 17 i nie widzi powodu, dla jakiego dane przekazane przed sformułowaniem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów miałyby być nieprawidłowe, a przekazane potem – prawidłowe.

 Ocena Sądu

380    Biorąc pod uwagę akta sprawy, należy stwierdzić, że Komisja nie popełniła żadnego błędu, przyjmując za podstawę do obliczenia wysokości grzywny wartość obrotów za 1990 r., przekazaną przez skarżącą w sierpniu 1991 r., a nie tę sprostowaną, przekazaną w maju 1993 r. Przedsiębiorstwo, które w trakcie postępowania administracyjnego toczącego się przed Komisją wprowadza korektę danych liczbowych, takich jak wartość obrotów, wcześniej przekazanych Komisji w odpowiedzi na jedno z jej żądań udzielenia informacji, musi szczegółowo wyjaśnić powody, z jakich dane przekazane początkowo nie powinny być brane pod uwagę w dalszej części postępowania.

381    W niniejszej sprawie skarżąca nie postąpiła w ten sposób. W odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów stwierdziła jedynie, że wartość obrotów za 1990 r. została skorygowana poprzez odjęcie wartości odnoszących się do operacji grup wewnętrznych, sprzedaży produktów pozostających poza zakresem badania Komisji (pudła i karton surowy), reklamacji, rabatów ilościowych, towarów niesprzedanych i upustów udzielanych klientom, jednak na poparcie wprowadzonej korekty nie przedstawiła szczegółowych danych liczbowych. Poza tym skorygowana wartość obrotu nie została potwierdzona przez księgowego, a skarżąca sama przyznała w trakcie rozprawy, że jej twierdzenie w tym przypadku było nieścisłe. W rezultacie należy stwierdzić, że Komisja postąpiła właściwie, odrzucając skorygowane dane liczbowe dotyczące obrotów i obliczając wysokość grzywny na podstawie początkowo przekazanej jej wartości obrotów.

382    W konsekwencji omawiany zarzut należy oddalić.

I –  W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie w metodzie obliczania grzywny

 Argumenty stron

383    Skarżąca twierdzi, że podczas obliczania wysokości grzywny Komisja, po pierwsze, dokonała przeliczenia wartości obrotu we właściwym roku obrachunkowym, a mianowicie w 1990 r. na ECU, przyjmując średni kurs dla tego roku, a następnie określiła wysokość grzywny przy zastosowaniu wcześniej ustalonego wskaźnika procentowego, wynoszącego w jej przypadku 6%. Postępując w ten sposób, Komisja nie wzięła pod uwagę skutków wahań walutowych, ponieważ od 1990 r. hiszpańska peseta i włoski lir uległy znacznej dewaluacji w stosunku do ECU oraz pozostałych walut europejskich. Skarżąca uważa, że obecnie w walucie krajowej musiałaby zapłacić kwotę w wysokości około 2452 milionów PTA w celu pokrycia nałożonej grzywny. W stosunku do zatwierdzonej wartości obrotu (27 256 milionów PTA) odnoszącej się do sprzedaży kartonu na obszarze Wspólnoty w 1990 r. grzywna w wysokości 6% wyniosłaby w przybliżeniu 1635 milionów PTA. Wobec tego faktycznie nałożona grzywna zawiera dodatkowe obciążenie w wysokości 817 milionów PTA. Zdaniem skarżącej jeśli zastosuje się kurs wymiany obowiązujący w chwili opublikowania decyzji, wartość grzywny faktycznie odpowiada w przybliżeniu 9% wartości obrotów w 1990 r. Należy zatem uznać, że Komisja albo nie wzięła pod uwagę przyznanego jej obniżenia kwoty grzywny o dwie trzecie, albo wysokość grzywny przed jej obniżeniem odpowiada w przybliżeniu kwocie wynoszącej 13,4% stosownej wartości obrotów, a wobec tego przewyższa dopuszczalną górną granicę w wysokości 10% obrotów przewidzianą w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17.

384    Skarżąca utrzymuje następnie, że taki wskaźnik (procentowy) ma odzwierciedlać stanowisko Komisji w sprawie wysokości kwoty grzywny, a co za tym idzie części obrotów zainteresowanego przedsiębiorstwa, jaką powinna ta grzywna stanowić. W konsekwencji wartość grzywny musi zostać określona w oparciu o wagę naruszenia, a zatem czynniki takie jak wahania walutowe, które nie mają związku z naruszeniem podlegającym karze i które nie mogą być przypisane osobie ponoszącej odpowiedzialność z tytułu naruszenia, nie mogą mieć wpływu na wysokość grzywny. Skarżąca powołuje się na opinię rzecznika generalnego sir Gordona Slynna w ww. sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 1914, zgodnie z którą przy ustalaniu wysokości grzywny należy brać pod uwagę najbardziej aktualne dane dotyczące wartości obrotów, w jak największym stopniu odzwierciedlające rzeczywistą sytuację przedsiębiorstwa.

385    Skarżąca uważa, że jej stanowisko, zgodnie z którym na wysokość grzywny nie powinny mieć wpływu wahania kursów wymiany, znajduje swoje potwierdzenie w wyroku Trybunału z dnia 9 marca 1977 r. w sprawach połączonych 41/73, 43/73 i 44/73 (Interprétation) Société anonyme générale sucrière i in. przeciwko Komisji, Rec. str. 445, pkt 12–17. Nawiązując do tych wyroków, skarżąca w replice kwestionuje stanowisko Komisji, która twierdzi, że gdyby jednostka rozliczeniowa obowiązująca w tamtym czasie była wyrażona w walucie realizacji płatności, jej przeliczanie na walutę krajową nie byłoby konieczne.

386    Skarżąca twierdzi, że decyzja wprowadza również nieuzasadnione różnice w traktowaniu, ponieważ wahania walutowe całkowicie zmieniają stosunek między wartościami poszczególnych grzywien, które zostały nałożone. Skarżąca twierdzi, że w okresie od 1990 do 1994 r. peseta uległa dewaluacji o 22% w stosunku do ECU, podczas gdy w tym samym okresie wartość waluty austriackiej, niemieckiej i niderlandzkiej względem ECU wzrosła o 7,5%. W konsekwencji bez żadnych obiektywnych przyczyn na skarżącą nałożono grzywnę, z tytułu której została ona obciążona kosztami o 30% wyższymi od tych, które poniosły pozostałe przedsiębiorstwa, a w szczególności przedsiębiorstwa niemieckie.

387    Ostatecznie skarżąca twierdzi, że nie było żadnych powodów, które stawiałyby Komisję wobec konieczności wyrażenia kwoty grzywny w ECU i że w związku z tym tę kwotę należało obliczyć w walucie krajowej, tak by uniknąć nieuzasadnionych różnic w traktowaniu. Nawet przy założeniu, że Komisja ma prawo do obliczenia wysokości grzywny w ECU, powinna ona przynajmniej przyjąć kurs wymiany, który zapewnia równe traktowanie, a mianowicie obowiązujący w czasie, gdy zostały nałożone grzywny (w dniu opublikowania lub doręczenia decyzji).

388    Komisja przypomina, że art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 zezwala jej na nałożenie grzywny, której wysokość „nie przekracza 10% obrotów osiągniętych w poprzednim roku gospodarczym” w odniesieniu do każdego przedsiębiorstwa uczestniczącego w naruszeniu. Wskaźnik 10% w stosunku do całości obrotów stanowi górną granicę wysokości grzywny (wyrok Trybunału z dnia 8 lutego 1990 r. w sprawie C‑279/87 Tipp-Ex przeciwko Komisji, Rec. str. I‑261, publikacja streszczenia, pkt 38 i nast.). Wobec tego ponieważ Komisja określiła wysokość grzywny w stosunku do obrotów osiągniętych w roku obrachunkowym 1990, ostatnim pełnym roku działania kartelu, oraz dokonała przeliczenia wszystkich danych liczbowych dotyczących obrotów na ECU, przyjmując za podstawę średni kurs wymiany dla tego roku, zmieściła się w granicach ustalonych w rozporządzeniu nr 17.

389    Z przeliczenia na ECU na podstawie kursu wymiany obowiązującego w roku odniesienia uzyskuje się rzeczywistą wartość obrotów wyrażoną w ECU, co zostało dokonane właśnie w celu uniknięcia jakiejkolwiek dyskryminacji przedsiębiorstw, do których skierowana jest decyzja, wynikającej z wahań kursowych walut krajowych różnych państw członkowskich. Przywołany powyżej wyrok w sprawie Société anonyme générale sucrière i in. przeciwko Komisji nie potwierdza stanowiska skarżącej. Z tego wyroku w sposób oczywisty wynika, że dotyczy on jedynie kwestii istnienia czy też braku konieczności wyrażania kwoty grzywny w walucie krajowej ze względu na fakt, że jednostka rozliczeniowa nie była wyrażona w walucie dokonywania płatności.

390    W odniesieniu do domniemanych dyskryminacyjnych skutków zastosowanej metody Komisja podkreśla, że ryzyko wahań walutowych jest nierozerwalnie związane z obrotem handlowym i międzynarodową wymianą handlową. Jest to czynnik niemożliwy do wyeliminowania i w każdej sytuacji mający wpływ na wysokość grzywny w chwili jej płatności. Niemniej jednak właśnie przeliczenie wartości obrotów na ECU jest najlepszym sposobem wyeliminowania elementu dyskryminacji. Dzięki tej metodzie wysokość grzywny jest obliczana w „realnych” warunkach. Nałożenie grzywny w walucie krajowej sprowadziłoby jej wysokość do wartości ściśle nominalnej, co – jak zresztą dowodzą obliczenia skarżącej – działałoby na korzyść przedsiębiorstw, których obroty są wyrażone w słabej walucie. Należy przy tym podkreślić, że wartość w ECU jest obliczana na podstawie wartości każdej z walut krajowych, a ponieważ przedsiębiorstwa będące adresatami decyzji działają w różnych państwach członkowskich i posługują się różnymi walutami krajowymi, przeliczenie na ECU jest skuteczną formą stosowania zasady równego traktowania.

391    W odniesieniu do argumentacji skarżącej, według której Komisja powinna była przynajmniej przyjąć wartość kursu wymiany obowiązującą w czasie, gdy została nałożona grzywna, Komisja podnosi, że wysokość obrotu w roku odniesienia miała wartość rzeczywistą wynikającą z kursu obowiązującego w tamtym czasie, nie zaś wynikającą z późniejszej wartości kursu wymiany obowiązującego w chwili wydania decyzji.

 Ocena Sądu

392    Artykuł 4 decyzji stanowi, że nałożone grzywny są płatne w ECU.

393    Nie ma żadnych powodów, które mogłyby powstrzymywać Komisję od wyrażenia kwoty grzywny w ECU – jednostce walutowej, która jest wymienialna na waluty krajowe. Dzięki temu przedsiębiorstwa mają możność łatwiejszego porównania wysokości nałożonych na nie grzywien. Ponadto możliwość przeliczenia ECU na walutę krajową odróżnia tę jednostkę pieniężną od „jednostki rozliczeniowej”, o której mowa w art. 15 ust. 2. rozporządzenia nr 17, w odniesieniu do której Sąd wyraźnie stwierdził, że skoro nie jest ona wyrażona w walucie realizacji płatności, oznacza to, że kwota grzywny musi być określona w walucie krajowej (ww. wyrok w sprawie Société anonyme générale sucrière i in. przeciwko Komisji, pkt 15).

394    Sąd nie może przychylić się do zastrzeżeń skarżącej zgłaszanych w kwestii zgodności z prawem zastosowanej przez Komisję metody przeliczenia na ECU obrotów przedsiębiorstw przyjętych, jako wartość odniesienia, zgodnie z kursem obowiązującym w tym samym roku (1990).

395    Po pierwsze, Komisja powinna stosować jedną metodę obliczania wysokości grzywien nakładanych na przedsiębiorstwa ukarane za uczestnictwo w tym samym naruszeniu (zob. ww. wyrok w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 122).

396    Po drugie, celem stworzenia możliwości porównania różnych wartości obrotów przekazanych Komisji i wyrażonych w odpowiednich walutach krajowych zainteresowanych przedsiębiorstw jest ona zmuszona przeliczyć te wartości na jednolitą jednostkę pieniężną. Ponieważ wartość ECU jest ustalana na podstawie wartości walut krajowych państw członkowskich, Komisja postąpiła słusznie, przeliczając wartości obrotów każdego z przedsiębiorstw na ECU.

397    Komisja postąpiła również właściwie, przyjmując jako podstawę obroty osiągnięte przez przedsiębiorstwa w roku odniesienia (1990) i przeliczając ich wartości na ECU przy zastosowaniu średniego kursu wymiany dla tego samego roku. W pierwszym przypadku przyjęcie obrotów uzyskanych przez każde z przedsiębiorstw w roku odniesienia, to znaczy ostatnim pełnym roku trwania stwierdzonego naruszenia, umożliwiło Komisji dokonanie oceny sytuacji ekonomicznej poszczególnych przedsiębiorstw oraz skali naruszenia popełnionego przez każde z nich, a więc czynników, na podstawie których została dokonana ocena wagi naruszenia popełnionego przez każde z przedsiębiorstw (zob. ww. wyrok w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 120 i 121). Po drugie, przyjmując celem przeliczenia danych wartości obrotów na ECU średni kurs wymiany obowiązujący w przyjętym roku odniesienia, Komisja miała możliwość wyeliminowania wszelkiego wpływu wahań kursowych, które miały miejsce po ustaniu naruszenia, na ocenę względnej wielkości i siły gospodarczej przedsiębiorstw oraz zakresu naruszenia popełnionego przez każde z nich, a co za tym idzie, na ocenę wagi tego naruszenia. Jak wykazano, w ocenie wagi naruszenia musi znaleźć swój wyraz rzeczywista sytuacja gospodarcza panująca w okresie, kiedy miało miejsce naruszenie.

398    Wobec powyższego argument, że wartość obrotów osiągniętych w roku odniesienia należało przeliczyć na ECU przy zastosowaniu kursu wymiany obowiązującego w dniu wydania decyzji, nie może zostać uwzględniony. Metoda obliczenia wysokości grzywny w oparciu o średni kurs wymiany obowiązujący w roku odniesienia pozwala wyeliminować niepewne skutki zmian realnej wartości walut krajowych, które mogą powstać między rokiem odniesienia a rokiem wydania decyzji, co miało miejsce w niniejszym przypadku. Chociaż zastosowanie tej metody może oznaczać, że dane przedsiębiorstwo musi zapłacić kwotę wyrażoną w walucie krajowej, której wartość nominalna jest większa lub mniejsza od tej, jaką musiałoby zapłacić, gdyby zastosowano kurs wymiany obowiązujący w dniu wydania decyzji, jest to jedynie logiczną konsekwencją wahań realnych wartości różnych walut krajowych.

399    Ponadto wiele przedsiębiorstw, do których jest skierowana decyzja, posiada zakłady papiernicze w większej liczbie państw (zob. motywy 7, 8 i 11 decyzji). Co więcej, adresaci decyzji, generalnie rzecz biorąc, prowadzą działalność w więcej niż jednym państwie członkowskim za pośrednictwem lokalnych przedstawicieli. W konsekwencji mają oni do czynienia z różnymi walutami krajowymi. Skarżąca również osiąga znaczną część obrotów na rynkach wywozowych. Jeżeli decyzja, taka jak ta, która jest przedmiotem sprawy, nakłada grzywny z tytułu naruszenia wskazanego w art. 85 ust. 1 traktatu, a jej adresaci prowadzą działalność w kilku państwach członkowskich, na wartość obrotów osiągniętych w roku odniesienia, przeliczoną na ECU przy zastosowaniu średniego kursu wymiany obowiązującego w tym samym roku, składają się wartości obrotów uzyskanych w każdym z państw, w którym działa przedsiębiorstwo. Jest to doskonałym odzwierciedleniem sytuacji ekonomicznej zainteresowanych przedsiębiorstw w ciągu roku odniesienia.

400    Należy wreszcie zbadać, czy – jak twierdzi skarżąca – pułap ustanowiony w art. 15 ust 2 rozporządzenia nr 17 w wysokości „dziesięciu procent wartości osiągniętego w poprzednim roku gospodarczym obrotu” został przekroczony z uwagi na wahania walutowe, które miały miejsce po tym roku.

401    Z orzecznictwa Trybunału wynika, że procentowa wartość, o której mowa w tym przepisie, odnosi się do całkowitego obrotu zainteresowanego przedsiębiorstwa (zob. ww. wyrok w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 119).

402    Dla potrzeb art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 „poprzedni rok gospodarczy” oznacza rok poprzedzający datę wydania decyzji, a mianowicie w niniejszej sprawie ostatni pełny rok gospodarczy każdego z zainteresowanych przedsiębiorstw w dniu 13 lipca 1994 r.

403    W świetle powyższych rozważań na podstawie informacji dostarczonych przez skarżącą w odpowiedzi na zadane przez Sąd na piśmie pytanie należy stwierdzić, że wartość grzywny przeliczona na walutę krajową przy zastosowaniu kursu wymiany obowiązującego w czasie, gdy została opublikowana decyzja, nie przekracza 10% łącznych obrotów osiągniętych przez skarżącą w 1993 r.

404    Wobec powyższego omawiany zarzut należy oddalić.

J –  W przedmiocie zarzutu opartego, po pierwsze, na błędnym obliczeniu części grzywny odpowiadającej naruszeniu przypisanemu spółce Prat Carton oraz po drugie, na naruszeniu obowiązku uzasadnienia w tym względzie

 Argumenty stron

405    Skarżąca twierdzi, że Komisja nieprawidłowo obliczyła wysokość grzywny w odniesieniu do części domniemanego naruszenia popełnionego przez spółkę Prat Carton, jako że przyjęła taką samą wartość procentową wskaźnika w stosunku do obrotów jak w przypadku skarżącej, a mianowicie 9%, obniżoną o jedną trzecią w związku ze współpracą tej spółki w toku dochodzenia w niniejszej sprawie. Tymczasem ograniczone uczestnictwo spółki Prat Carton w spotkaniach JMC w okresie od czerwca 1990 r. do marca 1991 r. oraz fakt, że ta spółka nie należała do grona „przywódców”, stanowiły podstawę do obniżenia kwoty grzywny.

406    Wreszcie skarżąca zarzuca zupełny brak przejrzystości oraz brak uzasadnienia w odniesieniu do obliczenia części grzywny odnoszącej się do naruszenia przypisywanego spółce Prat Carton.

407    Komisja podkreśla, że zgodnie z wyjaśnieniem przedstawionym w motywie 154 decyzji skarżąca, która nabyła spółkę Prat Carton w lutym 1991 r., ponosi odpowiedzialność za antykonkurencyjne działania tej ostatniej w całym okresie jej uczestnictwa w kartelu. Ponieważ decyzja nakłada na skarżącą jedną grzywnę, której wysokość została obliczona na podstawie łącznych obrotów kartonem i wobec tego obejmujących obroty spółki Prat Carton, postępowanie tej spółki nie wywołało konieczności nałożenia na nią odrębnej grzywny. Zdaniem Komisji argument wysuwany przez skarżącą jest wobec tego sprzeczny z faktem, że grzywna została nałożona wyłącznie na skarżącą.

408    W tych okolicznościach każde zastrzeżenie dotyczące braku przejrzystości lub spójności uzasadnienia decyzji w tym względzie musi zostać odrzucone.

 Ocena Sądu

409    Stosownie do wyjaśnień Komisji wysokość grzywny nałożonej na skarżącą odpowiada 6% wartości obrotów osiągniętych łącznie przez nią i spółkę Prat Carton w 1991 r. (wskaźnik 9% zastosowany w odniesieniu do „przywódców”, obniżony o jedną trzecią w związku z postawą skarżącej w kwestii współpracy). Nawet jeśli w takim przypadku pożądane jest, by decyzja zawierała bardziej wyczerpujące wyjaśnienie zasad obliczenia, na jakich opierała się zastosowana metoda, to ze względów przedstawionych wcześniej w pkt 351–353 powyżej, należy odrzucić zarzut skarżącej oparty na naruszeniu art. 190 traktatu.

410    W dalszej kolejności należy stwierdzić (zob. pkt 250 powyżej), że Komisja wykazała udział spółki Prat Carton w zmowie cenowej oraz w zmowie dotyczącej przestojów w okresie od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r. Z drugiej strony zostało stwierdzone, że Komisja w niewystarczający sposób udowodniła uczestnictwo spółki Prat Carton w zmowie dotyczącej udziałów w rynku w tym samym okresie oraz jej udziału od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r. w jednym z elementów składających się na naruszenie, o którym mowa w art. 1 decyzji.

411    Biorąc pod uwagę fakt, że spółka Prat Carton brała udział tylko w niektórych elementach naruszenia oraz w znacznie krótszym czasie, niż stwierdziła Komisja, wysokość grzywny nałożonej na skarżącą należy obniżyć.

412    W związku z tym, że w niniejszej sprawie pozostałe zarzuty podniesione przez skarżącą nie uzasadniają obniżenia grzywny, w ramach nieograniczonego prawa orzekania Sąd ustala kwotę tej grzywny na 14 000 000 ECU.

 W przedmiocie kosztów

413    Zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron poniesie swoje własne koszty. W związku z tym że skarga została tylko częściowo uwzględniona, Sąd uznaje za słuszne w okolicznościach niniejszego przypadku obciążenie skarżącej jej własnymi kosztami oraz połową kosztów poniesionych przez Komisję, natomiast Komisji – połową jej własnych kosztów.

Z powyższych względów

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)     Stwierdza się nieważność art. 2 akapity od pierwszego do czwartego decyzji Komisji 94/601/WE z dnia 13 lipca 1994 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 85 traktatu WE (IV/C/33.833 – Karton) w stosunku do skarżącej, z wyjątkiem poniższego fragmentu:

„Przedsiębiorstwa określone w art. 1 zobowiązane są do niezwłocznego zaniechania wymienionych powyżej naruszeń, o ile dotychczas tego nie uczyniły. Przedsiębiorstwa te zobowiązane zostają do powstrzymania się w przyszłości w ramach swojej działalności w sektorze kartonu od zawierania jakichkolwiek porozumień lub uzgodnionych praktyk o identycznym lub podobnym celu lub skutku, w tym od jakiejkolwiek wymiany informacji handlowych:

a)     w wyniku której uczestnicy są bezpośrednio lub pośrednio informowane o produkcji, sprzedaży, stanie zamówień, stopniu wykorzystania maszyn, cenach sprzedaży, kosztach lub planach zbytu innych producentów.

Każdy system wymiany ogólnych informacji, w jakim strony zamierzają uczestniczyć, jak system Fides lub inny wprowadzony w jego miejsce, musi być zarządzany w taki sposób, aby wykluczyć dane umożliwiające ustalenie zachowania określonych producentów”.

2)     Kwota grzywny nałożonej na skarżącą w art. 3 decyzji 94/601 zostaje ustalona na 14 000 000 ECU.

3)     W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

4)     Skarżąca pokrywa własne koszty i połowę kosztów poniesionych przez Komisję.

5)     Komisja pokrywa połowę własnych kosztów.

Vesterdorf Briët Lindh

Potocki       Cooke

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 14 maja 1998 r.

Sekretarz       Prezes

H. Jung       B. Vesterdorf

Spis treści

Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

Przebieg postępowania

Żądania stron

W przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności decyzji

A –  W przedmiocie zarzutu proceduralnego i formalnego opartego na naruszeniu prawa do obrony

Argumenty stron

Ocena Sądu

B –  Co do istoty sprawy

W przedmiocie zarzutu opartego na braku uzgodnień w zakresie cen transakcyjnych i na naruszeniu wymogów uzasadnienia

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie zarzutu opartego na braku uczestnictwa skarżącej w kartelu dotyczącym zamrożenia udziałów w rynku i kontroli podaży

Argumenty stron

Ocena Sądu

1.  W przedmiocie istnienia uzgodnień mających na celu zamrożenie udziałów w rynku i kontrolę podaży

2.  W przedmiocie faktycznego zachowania skarżącej

W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie Komisji popełnionego w odniesieniu do czasu trwania uzgodnień w sprawie cen

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie Komisji popełnionym w odniesieniu do czasu trwania porozumienia w sprawie zamrożenia udziałów w rynku oraz kontrolowania podaży

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w odniesieniu do systemu wymiany informacji spółki Fides

W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie Komisji polegającym na uznaniu, że popełniono jednolite i globalne naruszenie i że Sarrió ponosi za nie całkowitą odpowiedzialność

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie zarzutu opartego na nieuwzględnieniu przez Komisję sytuacji na rynku hiszpańskim

W przedmiocie zarzutu opartego na nieuczestniczeniu spółki Prat Carton w naruszeniu.

Argumenty stron

Ocena Sądu

1.  Okres od połowy 1986 r. do czerwca 1990 r.

a)  Uczestnictwo spółki Prat Carton w niektórych spotkaniach PC

b)  Uczestnictwo spółki Prat Carton w niektórych spotkaniach COE

i) Ogólny cel spotkań COE

ii) Spotkanie COE z dnia 3 października 1989 r.

c)  Oświadczenie spółki Stora dotyczące przekazywania informacji przedsiębiorstwom, które nie były obecne na spotkaniach

d)  Uczestnictwo spółki Prat Carton w spotkaniach JMC

e)  Wniosek dotyczący omawianego okresu

2.  Okres od czerwca 1990 r. do lutego 1991 r.

a)  W przedmiocie uczestnictwa spółki Prat Carton w zmowie cenowej

b)  W przedmiocie udziału spółki Prat Carton w zmowie w sprawie przestojów

c)  W przedmiocie uczestnictwa spółki Prat Carton w zmowie w sprawie udziałów w rynku

3.  Wnioski dotyczące uczestnictwa spółki Prat Carton w naruszeniu art. 85 ust. 1 traktatu przed nabyciem tej spółki przez skarżącą w lutym 1991 r.

W przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności art. 2 decyzji

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie wniosku o uchylenie grzywny lub obniżenie jej kwoty

A –  W przedmiocie zarzutu opartego na konieczności obniżenia kwoty grzywny z powodu błędnego określenia przedmiotu i czasu trwania naruszenia

B –  W przedmiocie zarzutu opartego, po pierwsze, na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w związku z uznaniem przez nią, że kartel „w znacznym stopniu zrealizował swoje cele” oraz po drugie, na naruszeniu w tym względzie obowiązku uzasadnienia

Argumenty stron

Ocena Sądu

C –  W przedmiocie zarzutu opartego z jednej strony na naruszeniu prawa przez Komisję poprzez uznanie za okoliczność obciążającą faktu ukrywania kartelu, a z drugiej strony na nieprawidłowości uzasadnienia w tym względzie

Argumenty stron

Ocena Sądu

D –  W przedmiocie naruszenia opartego na naruszeniu zasady równego traktowania polegającym na nałożeniu przez Komisję bez obiektywnie uzasadnionych powodów znacznie wyższych grzywien niż w jej dotychczasowej praktyce

Argumenty stron

Ocena Sądu

E –  W przedmiocie zarzutu opartego na braku uzasadnienia i naruszeniu prawa do obrony w odniesieniu do obliczenia grzywny

Argumenty stron

Ocena Sądu

F –  W przedmiocie zarzutu opartego z jednej strony na błędzie w ocenie popełnionym przez Komisję w związku z nienależytym uwzględnieniem roli pełnionej przez Sarrió w kartelu oraz faktycznego jej zachowania na rynku, a z drugiej strony na braku uzasadnienia w tych kwestiach

Argumenty stron

Ocena Sądu

G –  W odniesieniu do zarzutu opartego na obowiązku uwzględnienia przez Komisję pewnych okoliczności łagodzących

Argumenty stron

Ocena Sądu

H –  W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie rzeczowym w obliczaniu grzywny nałożonej na Sarrió

Argumenty stron

Ocena Sądu

I –  W przedmiocie zarzutu opartego na błędzie w metodzie obliczania grzywny

Argumenty stron

Ocena Sądu

J –  W przedmiocie zarzutu opartego, po pierwsze, na błędnym obliczeniu części grzywny odpowiadającej naruszeniu przypisanemu spółce Prat Carton oraz po drugie, na naruszeniu obowiązku uzasadnienia w tym względzie

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: włoski.