Language of document : ECLI:EU:F:2012:64

WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
UNII EUROPEJSKIEJ (trzecia izba)

z dnia 16 maja 2012 r.(*)

Służba publiczna – Obowiązek wspomagania – Artykuły 12a i 24 regulaminu pracowniczego – Mobbing ze strony przełożonego

W sprawie F‑42/10

mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 270 TFUE, znajdującego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy jego art. 106a,

Carina Skareby, urzędniczka Komisji Europejskiej, zamieszkała w Louvain (Belgia), reprezentowana przez adwokatów S. Rodriguesa oraz C. Bernarda‑Glanza,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez J. Curralla oraz J. Baquera Cruza, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(trzecia izba),

w składzie: S. Van Raepenbusch (sprawozdawca), prezes, R. Barents i K. Bradley, sędziowie,

sekretarz: W. Hakenberg,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 30 listopada 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 3 czerwca 2010 r. C. Skareby wnosi o stwierdzenie nieważności odmownej decyzji Komisji Europejskiej z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie wniosku o udzielenie wsparcia wraz ze skargą na mobbing oraz, w razie potrzeby, o stwierdzenie nieważności decyzji organu powołującego z dnia 19 lutego 2010 r. oddalającej jej zażalenie.

 Ramy prawne

2        Artykuł 41 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, dotyczący „prawa do dobrej administracji”, stanowi:

„Prawo to obejmuje:

a)      prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację;

[…]”.

3        Artykuł 12a Regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”) stanowi:

„1.      Urzędnicy powstrzymują się od jakichkolwiek form nękania psychicznego [mobbingu] oraz molestowania seksualnego.

2.      Fakt nękania psychicznego [mobbingu] lub molestowania seksualnego nie może powodować dla urzędnika, który padł jego ofiarą, jakichkolwiek negatywnych skutków ze strony instytucji. Urzędnika, który przedstawił dowody nękania psychicznego [mobbingu] lub molestowania seksualnego, nie mogą spotkać ze strony instytucji żadne negatywne skutki, pod warunkiem, że działa on w dobrej wierze.

3.      »Nękanie psychiczne« [mobbing] oznacza niewłaściwe zachowanie, które ma miejsce na przestrzeni pewnego okresu, powtarza się lub ma charakter ciągły i obejmuje sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania podejmowane umyślnie, które mogą godzić w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby.

[…]”.

4        Zgodnie z art. 24 regulaminu pracowniczego, w wersji obowiązującej w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych:

„Wspólnoty wspomagają każdego urzędnika, w szczególności w postępowaniach przeciwko osobom dopuszczającym się gróźb, zniewag, zniesławień lub ataków na osobę lub mienie, na jakie on lub członkowie jego rodziny są narażeni ze względu na zajmowane przez niego stanowisko lub pełnione obowiązki.

Wspólnoty solidarnie rekompensują urzędnikowi szkody poniesione przez niego w takich przypadkach, o ile urzędnik nie spowodował szkody umyślnie lub przez rażące niedbalstwo i nie był w stanie uzyskać odszkodowania od osoby, która szkodę wyrządziła”.

 Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

5        Skarżąca jest urzędniczką Unii Europejskiej od dnia 1 grudnia 1996 r. W dniu 18 kwietnia 2003 r. została skierowana na stanowisko w delegaturze Komisji w Ałma‑Acie (Kazachstan). Następnie, po otwarciu w Kirgistanie tzw. delegatury „okręgowej”, skarżąca została skierowana w dniu 19 kwietnia 2004 r. do Biszkeku (Kirgistan). W nocie werbalnej z dnia 8 czerwca 2004 r., w której zaprezentowano ją ministrowi spraw zagranicznych Kirgistanu oraz członkom korpusu dyplomatycznego przebywającym na placówkach w tym kraju, określono, po pierwsze, że będzie ona zajmować stanowisko „szefa sekcji w randze chargé d’affaires ad interim pod nieobecność szefa delegatury”, który będzie akredytowany w Kirgistanie, oraz, po drugie, że „delegatura okręgowa w Biszkeku jest podporządkowana delegaturze [regionalnej] Komisji […] w Ałma‑Acie”. W sierpniu 2007 r. skarżąca wróciła do Dyrekcji Generalnej (DG) ds. Stosunków Zewnętrznych Komisji w Brukseli (Belgia).

6        Pismem z dnia 10 listopada 2008 r. skarżąca zwróciła się z wnioskiem o udzielenie wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego (zwanym dalej „wnioskiem o udzielenie wsparcia”), w którym skarżyła się, że była ofiarą mobbingu stosowanego przez jej dwóch kolejnych przełożonych, którzy kolejno byli szefami delegatury Komisji w Kazachstanie (zwanymi dalej, odpowiednio, „pierwszym szefem delegatury” oraz „drugim szefem delegatury”). W związku z tym wniosła o wszczęcie dochodzenia administracyjnego mającego na celu wykazanie zaistnienia zarzucanego mobbingu. Z pisma tego wynika, że czyny zarzucane pierwszemu szefowi delegatury miały miejsce w okresie od kwietnia 2003 r. do września 2005 r., natomiast czyny zarzucane drugiemu szefowi delegatury miały miejsce od października 2005 r. do sierpnia 2007 r., tj. do chwili, w której skarżąca wróciła do siedziby Komisji w Brukseli.

7        Pismem z dnia 28 listopada 2008 r. skarżąca uzupełniła informacje zawarte we wniosku o udzielenie wsparcia. W szczególności doprecyzowała, że pierwszy szef delegatury i drugi szef delegatury systematycznie lekceważyli i minimalizowali jej rolę w delegaturach w Ałma‑Acie i w Biszkeku, co, jej zdaniem, dyskredytowało ją i upokarzało wobec jej rozmówców z rządów Kazachstanu i Kirgistanu, ambasad państw członkowskich Unii oraz obecnych w tych krajach organizacji międzynarodowych i pozarządowych.

8        W następstwie wniosku o udzielenie wsparcia Komisja poinformowała skarżącą pismem z dnia 4 marca 2009 r., że Biuru Dochodzeń i Postępowań Dyscyplinarnych (IDOC) zlecono przeprowadzenie dochodzenia administracyjnego przeciwko drugiemu szefowi delegatury w sprawie zarzutów mobbingu. Tym samym pismem Komisja poinformowała skarżącą o odmowie wszczęcia takiego dochodzenia w stosunku do pierwszego szefa delegatury, uzasadniając to tym, że skarżąca nie wystąpiła z wnioskiem o udzielenie wsparcia w rozsądnym terminie.

9        Pismem z dnia 28 maja 2009 r. skarżąca, na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, wniosła zażalenie na decyzję Komisji z dnia 4 marca 2009 r. w zakresie, w jakim Komisja odmówiła wszczęcia dochodzenia przeciwko pierwszemu szefowi delegatury. Komisja oddaliła to zażalenie decyzją z dnia 31 lipca 2009 r. W dniu 13 listopada 2009 r. skarżąca zaskarżyła wyżej wymienioną decyzję z dnia 4 marca 2009 r. Skarga ta została uwzględniona i Sąd stwierdził nieważność spornej decyzji odmownej (wyrok z dnia 8 lutego 2011 r. w sprawie F‑95/09 Skareby przeciwko Komisji, zwany dalej „wyrokiem w sprawie Skareby”).

10      W międzyczasie Komisja pismem z dnia 23 lipca 2009 r. poinformowała skarżącą o wnioskach IDOC zawartych w jego sprawozdaniu z dochodzenia administracyjnego, wszczętego przeciwko drugiemu szefowi delegatury (zwanym dalej „sprawozdaniem z dochodzenia”). Według tych wniosków nie wykazano zarzucanego mobbingu i dochodzenie należało zamknąć bez dalszych kroków dyscyplinarnych. Tym samym pismem Komisja poinformowała również skarżącą, że nie będzie prowadzić dalszych działań w zakresie wniosku o udzielenie wsparcia i że sprawa zostaje umorzona.

11      Pismem z dnia 26 października 2009 r. skarżąca, na mocy art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, wniosła zażalenie na decyzję Komisji z dnia 23 lipca 2009 r. o nieprowadzeniu dalszych działań w zakresie wniosku o udzielenie wsparcia, które zostało oddalone przez organ powołujący w dniu 19 lutego 2010 r.

 Żądania stron i postępowanie

12      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie, że niniejsza skarga jest dopuszczalna;

–        wezwanie Komisji do przedstawienia sprawozdania z dochodzenia wraz z dowodami;

–        stwierdzenie nieważności decyzji Komisji z dnia 23 lipca 2009 r. oddalającej jej skargę na mobbing złożoną na drugiego szefa delegatury i w razie potrzeby decyzji organu powołującego z dnia 19 lutego 2010 r. oddalającej jej zażalenie;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

13      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi jako niedopuszczalnej lub w każdym razie bezzasadnej;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

14      W swojej skardze skarżąca wniosła do Sądu o wezwanie Komisji do przedstawienia sprawozdania z dochodzenia wraz z dowodami, aby umożliwić sprawdzenie, czy dochodzenie administracyjne rzeczywiście zostało przeprowadzone.

15      W odpowiedzi na skargę Komisja stwierdziła, że nie może udostępnić skarżącej żądanych dokumentów, ponieważ zawierają one dane osobowe podlegające ochronie, których ujawnienie naruszałoby interesy osób trzecich. Jednakże Komisja oświadczyła, że jest gotowa przekazać Sądowi poufną wersję tych dokumentów, jeśli Sąd ich zażąda w drodze postanowienia z uzasadnieniem. Komisja poinformowała niemniej Sąd o trudnościach, na jakie mogłaby napotkać przy udostępnianiu wersji jawnej tych dokumentów z tego względu, że zarzucany mobbing miał miejsce w niewielkiej jednostce administracyjnej i wymazanie nazwisk świadków nie przeszkodziłoby w ich identyfikacji dzięki innym szczegółom.

16      Postanowieniem z uzasadnieniem z dnia 6 kwietnia 2011 r., wydanym na mocy art. 44 regulaminu postępowania, Sąd wezwał skarżącą do ustosunkowania się do podniesionej przez Komisję kwestii poufności sprawozdania z dochodzenia i dokumentów, na których opiera się to sprawozdanie. Tym samym postanowieniem Sąd wezwał Komisję do przedstawienia sprawozdania z dochodzenia i wspomnianych dokumentów, uściślając, że ani skarżąca, ani jej adwokaci nie będą uprawnieni do zapoznania się z nimi co najmniej do chwili orzeczenia przez Sąd w przedmiocie ich istotnego charakteru i poufności.

17      Komisja przekazała sprawozdanie z dochodzenia oraz żądane dokumenty pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 18 kwietnia 2011 r., a skarżąca przedstawiła swoje uwagi na temat ich ewentualnej poufności w dniu 26 kwietnia 2011 r.

18      Po zapoznaniu się ze sprawozdaniem z dochodzenia i z pozostałymi dokumentami przekazanymi przez Komisję oraz w świetle zarzutów podniesionych w skardze Sąd uznał, że dla rozstrzygnięcia sporu znaczenie ma wyłącznie sprawozdanie z dochodzenia. Ponadto Sąd stwierdził, że sprawozdanie zawiera poufne informacje w zakresie, w jakim zostało sporządzone w wyniku dochodzenia w sprawie mobbingu i zawiera dane osobowe przesłuchanych osób – tzn. ich nazwiska, imiona, stanowiska i grupy zaszeregowania – pozwalające je zidentyfikować. W konsekwencji Sąd wezwał Komisję do przekazania mu wersji jawnej sprawozdania z dochodzenia, z pominięciem wspomnianych powyżej danych osobowych i do przekazania tej jawnej wersji skarżącej. Ponadto Sąd postanowił odesłać Komisji pozostałe dokumenty przekazane mu w wykonaniu postanowienia z dnia 6 kwietnia 2011 r. Sekretariat Sądu poinformował strony o tych decyzjach pismem z dnia 31 maja 2011 r.

19      Komisja przekazała wersję jawną sprawozdania z dochodzenia w dniu 7 czerwca 2011 r., a skarżąca przestawiła swoje uwagi do niego pismem z trzema załącznikami, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 15 lipca 2011 r. Uwagi skarżącej zostały przekazane Komisji, która z kolei ustosunkowała się do nich w swoich uwagach z dnia 29 lipca 2011 r. Uwagi te uzupełniła pismem z dnia 30 sierpnia 2011 r., do którego dołączono szereg dokumentów.

20      Pismem z dnia 3 października 2011 r. skarżąca złożyła dwa dokumenty, których przedstawienie zapowiedziała w swoich uwagach z dnia 15 lipca 2011 r.

21      W sprawozdaniu na rozprawę skarżąca została wezwana do ustosunkowania się do zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Komisję w odpowiedzi na skargę i do dokumentów załączonych do pisma Komisji z dnia 30 sierpnia 2011 r. Komisja natomiast została wezwana na rozprawie do przedstawienia uwag dotyczących dokumentów przekazanych Sądowi przez skarżącą w dniu 28 września 2011 r.

 Przedmiot sporu

22      Oprócz stwierdzenia nieważności decyzji Komisji z dnia 23 lipca 2009 r. o nieprowadzeniu dalszych działań w zakresie wniosku o udzielenie wsparcia skarżąca domaga się stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 19 lutego 2010 r. w sprawie oddalenia zażalenia na tę decyzję.

23      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem żądanie stwierdzenia nieważności przedstawione formalnie w odniesieniu do decyzji o oddaleniu zażalenia skutkuje zaskarżeniem do Sądu aktu, na który zażalenie zostało złożone, jeżeli żądanie to pozbawione jest autonomicznej treści (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 17 stycznia 1989 r. w sprawie 293/87 Vainker przeciwko Parlamentowi, pkt 8). Ponieważ decyzja w sprawie oddalenia zażalenia na decyzję Komisji z dnia 23 lipca 2009 r. jest w niniejszej sprawie pozbawiona autonomicznej treści, skargę należy traktować jako skierowaną przeciwko samej tej decyzji (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”).

 W przedmiocie dopuszczalności

 Argumenty stron

24      Komisja podnosi, że skarga jest niedopuszczalna z powodu braku interesu prawnego skarżącej. Nawet przy założeniu, że skarga jest zasadna, stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji nie może bowiem uczynić zadość interesom skarżącej. W każdym razie mobbing ustał z chwilą powrotu skarżącej do siedziby Komisji w Brukseli w 2007 r., a skarżąca nie domaga się zadośćuczynienia doznanej krzywdzie.

25      W rzeczywistości skarga zmierza do wszczęcia nowego dochodzenia administracyjnego w celu doprowadzenia do ewentualnego postępowania dyscyplinarnego wobec drugiego szefa delegatury lub, przy założeniu, że okoliczności faktyczne zostaną wykazane, do uzyskania zwyczajnego stwierdzenia o istnieniu mobbingu. Tymczasem, co się tyczy pierwszego założenia, administracja posiada szerokie uprawnienia dyskrecjonalne w zakresie wszczęcia lub niewszczynania postępowania dyscyplinarnego wobec urzędnika, a inni urzędnicy nie mogą jej nakłonić do wszczęcia takiego postępowania. Natomiast co się tyczy drugiego założenia, skarżąca nie wykazała, że posiada interes prawny, ponieważ Sąd nie ma obowiązku opatrywania sentencji wydawanych przez siebie wyroków oświadczeniami co do prawa lub spostrzeżeniami.

26      Na rozprawie skarżąca podważyła zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję. Podniosła w szczególności, że jej skarga zmierza do odzyskania przez nią godności, co mogłoby nastąpić przez uznanie faktu, że była ofiarą mobbingu. Uważa, że posiada z tego tytułu uzasadniony osobisty interes w żądaniu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, ponieważ właśnie w przypadku jej stwierdzenia administracja będzie musiała zbadać na nowo kwestię, czy padła ona ofiarą takiego mobbingu.

 Ocena Sądu

27      Należy podnieść, że Komisja podtrzymała w niniejszej sprawie zarzut niedopuszczalności, który podniosła w swojej odpowiedzi na skargę, niezależnie od faktu, iż Sąd oddalił podobny zarzut niedopuszczalności w wyroku w sprawie Skareby (pkt 22–31), który został ogłoszony przed odbyciem rozprawy w niniejszej sprawie. W tych okolicznościach należy przypomnieć, co następuje.

28      Bezsporne jest, że żądanie stwierdzenia nieważności aktu administracyjnego jest niedopuszczalne przy braku uzasadnionego, istniejącego i aktualnego interesu prawnego, jeżeli stwierdzenie nieważności podważanego aktu nie może uczynić zadość zainteresowanemu.

29      Prawdą jest, że w niniejszej sprawie skarżąca nie domaga się zadośćuczynienia krzywdzie doznanej na skutek zarzucanego mobbingu. Prawdą jest również, że na mocy art. 86 ust. 2 regulaminu pracowniczego Komisja posiada pewien zakres uznania co do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. Ponadto bezsporne jest, że zarzucany mobbing zakończył się w sierpniu 2007 r., kiedy skarżąca wróciła do siedziby Komisji do Brukseli.

30      Jednakże przypomniane powyżej okoliczności ani nie sprawiły, że niniejsza skarga stała się bezprzedmiotowa, ani nie spowodowały utraty interesu skarżącej w dochodzeniu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

31      W przypadku bowiem kwestii tak poważnych jak mobbing należy dopuścić, że domniemana ofiara takiego mobbingu, która zaskarży do sądu odmowę uwzględnienia ze strony instytucji jej wniosku o udzielenie wsparcia, zachowuje, niezależnie od względów przedstawionych przez Komisję, interes prawny, który wymagany jest przez orzecznictwo jako przesłanka dopuszczalności skargi.

32      Takie rozstrzygnięcie jest niezbędne z powodu samej wagi czynów stanowiących mobbing, które mogą mieć niezwykle destrukcyjne skutki dla stanu zdrowia osoby pokrzywdzonej. I tak, jeśli cześć urzędnika przeniesionego w stan spoczynku uzasadnia jego interes prawny w dochodzeniu stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie jego zawieszenia niezależnie od faktu, że decyzja w sprawie zawieszenia została siłą rzeczy uchylona w dniu jego przejścia w stan spoczynku (wyrok Sądu z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie F‑80/08 Wenig przeciwko Komisji, pkt 35), podobnie powinno być w przypadku członka personelu, który twierdzi, że padł ofiarą mobbingu, niezależnie od tego, czy taki mobbing trwa nadal lub czy dany urzędnik lub pracownik wnosi, ma zamiar wnieść czy nawet tylko ma prawo wnieść inne żądania, w szczególności odszkodowawcze, związane z mobbingiem, którego jakoby był ofiarą. W tym kontekście należy dodać, że ewentualne stwierdzenie przez administrację istnienia mobbingu samo w sobie może mieć korzystny wpływ na proces terapeutyczny osoby mu poddanej.

33      Z ogółu powyższych rozważań wynika, że zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję nie może zostać uwzględniony.

 Co do istoty

34      Na poparcie żądania stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji skarżąca podnosi trzy zarzuty: zarzut pierwszy – oparty na naruszeniu prawa do obrony i prawa do dobrej administracji; zarzut drugi – oparty na naruszeniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego oraz zarzut trzeci – oparty na istnieniu oczywistych błędów w ocenie, naruszeniu obowiązku uzasadnienia, uchybieniu obowiązkowi staranności oraz uchybieniu obowiązkowi wspomagania.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na naruszeniu prawa do obrony i prawa do dobrej administracji

35      Z różnych pism procesowych skarżącej wynika, że pierwszy zarzut obejmuje dwie części. W pierwszej części zarzutu skarżąca podważa skuteczność dochodzenia administracyjnego prowadzonego przez IDOC, natomiast w drugim, opierając się na prawie do obrony i na zasadzie dobrej administracji, zarzuca niewystarczające jego zaangażowanie w postępowanie.

 W przedmiocie pierwszej części zarzutu pierwszego, opartej na braku skuteczności dochodzenia administracyjnego

36      W swojej skardze, wniesionej przed udostępnieniem jej sprawozdania z dochodzenia, skarżąca w pierwszej kolejności wyraziła wątpliwość co do rzeczywistego przeprowadzenia dochodzenia.

37      W swoich uwagach do sprawozdania z dochodzenia, przekazanego przez Komisję w wersji jawnej na mocy postanowienia Sądu z dnia 6 kwietnia 2011 r. (pkt 16 i nast. powyżej), skarżąca stoi na stanowisku, że sprawozdanie to ujawnia, iż dochodzenie prowadzone było bez właściwej skrupulatności, obiektywności i niezależności. Na poparcie tego twierdzenia skarżąca podnosi, że przesłuchano tylko czterech świadków z trzydziestu, których zaproponowała we wniosku o udzielenie wsparcia. Ponadto sprawozdanie z dochodzenia nie zawiera żadnego odniesienia do konkretnych przykładów mobbingu, opisanych we wniosku o udzielenie wsparcia, oraz nie wynika z niego, aby w przedmiocie podanych przykładów IDOC prowadził jakiekolwiek dochodzenie. Ponadto niektóre fakty są relacjonowane przez IDOC w sposób stronniczy. Sprawozdanie z dochodzenia zawiera również nieścisłości i sprzeczności. Wreszcie okoliczność przytoczenia zeznań świadka C raz w języku francuskim, a raz w języku angielskim wzbudza podejrzenia, natomiast sposób przedstawienia faktów przez świadków A i B zawiera błędy podważające ich wiarygodność.

38      W tym względzie należy podnieść, że IDOC posiada szerokie uprawnienia dyskrecjonalne, jeżeli chodzi o prowadzenie powierzonych mu dochodzeń administracyjnych (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 13 stycznia 2010 r. w sprawach połączonych F‑124/05 i F‑96/06 A i G przeciwko Komisji, pkt 173). Uwzględniając w szczególności fakt, że zasoby tej instytucji są ograniczone, musi ona prowadzić dochodzenia w powierzonych sprawach w sposób proporcjonalny, tzn. w sposób pozwalający poświęcić każdej sprawie właściwą część czasu, którym dysponuje. Ponadto IDOC przysługują również szerokie uprawnienia dyskrecjonalne w ocenie jakości i użyteczności współpracy ze świadkami.

39      W konsekwencji w niniejszej sprawie IDOC miał prawo zdecydować o przesłuchaniu wyłącznie kilku świadków spośród tych, których zaproponowała skarżąca. Ponadto żaden z dowodów przedstawionych Sądowi nie pozwala zakładać, że IDOC był stronniczy lub zaszkodził jakości dochodzenia. Co się tyczy krytyki skarżącej odnośnie do zeznań świadka C, Sąd nie dostrzega, dlaczego fakt przytoczenia zeznań świadka C raz w języku francuskim, a raz w języku angielskim miałby wzbudzać podejrzenia. W odniesieniu do nieobecności skarżącej, o których wspominają świadkowie, są one potwierdzone dokumentami przedstawionymi przez Komisję i dlatego wiarygodność tych świadków nie może być podważana zarzutem popełnienia przez nich nieścisłości w tym względzie.

40      Ponadto kwestie poruszone w sprawozdaniu z dochodzenia wskazują, że IDOC nie zaniechał przeprowadzenia dochodzenia w sprawie zarzutów mobbingu podnoszonych zasadniczo przez skarżącą, nawet jeżeli – jak podnosi skarżąca – sprawozdanie to nie odnosi się do wszystkich konkretnych „przykładów”, które wymieniła we wniosku o udzielenie wsparcia. IDOC istotnie zbadał kwestię poleceń, które drugi szef delegatury przekazywał jej za pośrednictwem podwładnych, kwestię, czy uniemożliwił jej on sporządzanie sprawozdań na temat sytuacji politycznej w Kirgistanie i problem jej udziału w spotkaniach państw udzielających pomocy Kirgistanowi.

41      Ponadto przedstawienie faktów w sprawozdaniu z dochodzenia nie wydaje się być obarczone stronniczością. W przedmiocie okoliczności, że po tym, jak zaufana osoba, której w 2005 r. skarżąca poskarżyła się na mobbing ze strony pierwszego szefa delegatury, stwierdziła, że zachowanie przełożonego mieści się w normie, skarżąca nie podjęła innych działań w tej kwestii, sprawozdanie z dochodzenia ogranicza się zasadniczo do powtórzenia oświadczeń skarżącej znajdujących się w uzupełnieniu jej wniosku o udzielenie wsparcia z dnia 28 listopada 2008 r.

42      Sprawozdanie z dochodzenia nie jest również wewnętrznie sprzeczne. Chociaż świadek B zeznał, że w swojej pracy drugi szef delegatury miał zwyczaj przekazywać polecenia za pośrednictwem podwładnych, IDOC mógł uznać, że choć postępował on w ten sposób z wszystkimi swoimi podwładnymi, to jedynie wyjątkowo, ponieważ z różnych zebranych zeznań wynika, że drugi szef delegatury działał w ten sposób wyłącznie w sytuacjach niecierpiących zwłoki, w kwestiach znikomej wagi, w przypadku nieobecności zainteresowanej. Ponadto nie ma sprzeczności pomiędzy, z jednej strony, stwierdzeniem zawartym w sprawozdaniu z oceny skarżącej za rok 2006, z którego wynika, że często i regularnie przekazywała sprawozdania na temat sytuacji politycznej w Kirgistanie oraz, z drugiej strony, okolicznością, że sprawozdanie z dochodzenia wskazuje, iż wspomniane sprawozdania, przeznaczone dla służb Komisji w Brukseli, sporządzane były w Ałma-Acie na podstawie analiz przygotowanych przez skarżącą. Zresztą ograniczona rola skarżącej w sporządzaniu tych sprawozdań została potwierdzona przez świadka C oraz przez samą skarżącą.

43      Wreszcie braku poważnego podejścia ze strony IDOC do dochodzenia nie można wywodzić z faktu, że zeznania dostarczone przez skarżącą potwierdzają należyte reprezentowanie przez nią Komisji na zebraniach państw udzielających pomocy Kirgistanowi. Poszczególne zeznania potwierdzają bowiem z pewnością kompetencje skarżącej jako chargé d’affaires ad interim oraz jej wiarygodność jako przedstawicielki Komisji i stoją w sprzeczności z twierdzeniem drugiego szefa delegatury, według którego „wszyscy pozostali udzielający pomocy Kirgistanowi odnosili odmienne wrażenie”. Jednakże IDOC nie ograniczył się do przyjęcia oświadczeń drugiego szefa delegatury. Zebrał inne zeznania, kładące nacisk na „ogólny kontekst”, tzn. brak możliwości ze strony skarżącej uczestniczenia we wszystkich oficjalnych wydarzeniach i wykonywania wszystkich spoczywających na niej obowiązków, w szczególności z powodu jej nieobecności w chwili, kiedy instytucja miała opracować swoją strategię w ramach wspomnianych spotkań krajów udzielających pomocy.

44      Na podstawie powyższego oraz dokumentów przedstawionych przez strony Sąd uważa, że posiada wystarczające informacje i stoi na stanowisku, po pierwsze, iż zarzut braku przeprowadzenia przez IDOC skutecznego dochodzenia jest bezzasadny oraz, po drugie, iż nie ma konieczności przychylać się do żądań skarżącej, przedstawionych w jej uwagach do sprawozdania z dochodzenia, zmierzających w pierwszej kolejności do przyjęcia przez Sąd dowodu z zeznań przedstawicieli organizacji międzynarodowych, organizacji pozarządowych lub państw członkowskich lub, co najmniej, do przesłuchania Komisji na okoliczność przyczyn, które doprowadziły IDOC do dokonania takiego wyboru spośród zaproponowanych przez nią świadków; w drugiej kolejności zmierzających do nakazania Komisji przedstawienia pytań zadanych świadkom oraz, w trzeciej kolejności, do dopuszczenia dowodu z zeznań osób, które to zeznania dołączyła do wspomnianych uwag.

 W przedmiocie drugiej części zarzutu pierwszego, opartej na naruszeniu prawa do obrony i zasady dobrej administracji

45      Podnosząc naruszenie prawa do obrony i „wymogów dobrej administracji”, które skarżąca wywodzi z art. 41 ust. 2 lit. a) karty praw podstawowych, skarżąca twierdzi, że powinna była mieć dostęp do sprawozdania z dochodzenia oraz do dowodów dostarczonych na jego poparcie oraz że powinna była zostać wysłuchana na okoliczność treści tych dokumentów, zanim organ powołujący wydał zaskarżoną decyzję.

46      Stwierdzić jednak należy, że skarżąca nie może podnosić obowiązku poszanowania prawa do obrony przez Komisję, które zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w ramach każdego postępowania wszczętego w stosunku do danej osoby i mogącego zakończyć się wydaniem aktu dla niej niekorzystnego stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego (wyrok Trybunału z dnia 9 listopada 2006 r. w sprawie C‑344/05 P Komisja przeciwko De Bry, pkt 37; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 17 października 2006 r. w sprawie T‑406/04 Bonnet przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, pkt 76; ww. wyrok w sprawie Wenig przeciwko Komisji, pkt 48). Dochodzenie prowadzone przez IDOC, wszczęte na wniosek o udzielenie wsparcia urzędnikowi ze skargą na mobbing, nie może bowiem w żadnym przypadku być utożsamiane z dochodzeniem prowadzonym przeciwko temu urzędnikowi.

47      Ponadto – bez potrzeby badania kwestii jego zastosowania ratione temporis – wystarczy przypomnieć, że art. 41 karty praw podstawowych zawiera rozstrzygnięcia wypracowane przez orzecznictwo i potwierdzające istnienie podstawowej zasady dobrej administracji (zob. podobnie wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 października 2004 r. w sprawie T‑257/02 K przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, pkt 104), jak podkreśla to zresztą wyjaśnienie do art. 41 zawarte w wyjaśnieniach dotyczących karty praw podstawowych (Dz.U. 2007, C 303, s. 17).

48      W tych okolicznościach należy dopuścić, że skarżąca może powoływać się na prawa procesowe, które są odrębne od prawa do obrony i nie są równie szerokie, jak to ostatnie prawo (w przedmiocie tego wyodrębnienia zob. wyrok Trybunału z dnia 29 czerwca 2010 r. w sprawie C‑441/07 P Komisja przeciwko Alrosa, pkt 91; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie T‑290/94 Kaysersberg przeciwko Komisji, pkt 108).

49      W niniejszej sprawie jest bezsporne, że skarżąca mogła przedstawić swoje argumenty trzykrotnie: w ramach wniosku o udzielenie wsparcia, w informacjach uzupełniających, które przedstawiła na piśmie w dniu 28 listopada 2008 r., i w czasie swojego przesłuchania przez IDOC w ramach dochodzenia administracyjnego.

50      Ponieważ prawa procesowe, które skarżąca podnosi w niniejszej sprawie, nie wymagają, by miała ona dostęp do sprawozdania z dochodzenia oraz do dowodów zebranych przez IDOC, ani by została wysłuchana w przedmiocie treści tych dokumentów przed przyjęciem zaskarżonej decyzji, drugą część zarzutu pierwszego, opartą na naruszeniu prawa do obrony i na zasadzie dobrej administracji, należy w konsekwencji oddalić.

51      Ponieważ obydwie części zarzutu pierwszego zostały oddalone, zarzut ten należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego

52      Skarżąca podważa po pierwsze możliwość przyjęcia przez organ powołujący wniosków IDOC, stwierdzających, że mobbing nie miał miejsca ze względu na to, iż drugi szef delegatury, wzywając do Ałma‑Aty podległych jej bezpośrednio pracowników, aby pod jej nieobecność omawiać z nimi ich pracę i przekazywać jej instrukcje za ich pośrednictwem, nie traktował jej inaczej niż pozostałych pracowników średniego szczebla kierowniczego zatrudnionych w delegaturze w Ałma‑Acie. Artykuł 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego nie uzależnia zakwalifikowania danych zachowań jako mobbingu od istnienia dyskryminacji.

53      Na wstępie należy przypomnieć, że jeżeli wyraźna decyzja oddalająca zażalenie zawiera istotne wyjaśnienia dotyczące uzasadnienia przyjętego przez administrację w pierwotnej decyzji, identyfikacja konkretnych podstaw, na których oparła się administracja, musi wynikać z obu tych decyzji łącznie (zob. podobnie wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 10 czerwca 2004 r. w sprawie T‑258/01 Eveillard przeciwko Komisji, pkt 31).

54      Wobec powyższych wyjaśnień z decyzji oddalającej zażalenie wynika, że Komisja nie uzależniła uznania zaistnienia mobbingu od istnienia dyskryminacji. W odpowiedzi bowiem na zarzut skarżącej oparty na okoliczności, że drugi szef delegatury wydawał polecenia bezpośrednio jej podwładnym, organ powołujący ograniczył się do podniesienia, że IDOC stwierdził, po pierwsze, iż drugi szef delegatury nie działał w ten sposób wyłącznie w stosunku do zainteresowanej, ale że ten sposób działania odpowiadał jego ogólnemu stylowi kierowania podwładnymi oraz, po drugie, że sam fakt, iż skarżąca nie akceptuje tego stylu, nie jest wystarczający, by można go zakwalifikować jako mobbing.

55      Skarżąca uważa, po drugie, że zaskarżona decyzja narusza art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego w zakresie, w jakim ten przepis nie uzależnia istnienia mobbingu od istnienia kilku ofiar, podczas gdy w zaskarżonej decyzji, podobnie jak w decyzji oddalającej zażalenie, przywiązywano dużą wagę do faktu, że żadna inna osoba pracująca w delegaturze regionalnej w Ałma‑Acie lub jednej z delegatur okręgowych nie wniosła skargi na mobbing ze strony drugiego szefa delegatury.

56      Należy jednakże podnieść, że stwierdzając, iż żadna inna skarga na mobbing nie została wniesiona przeciwko drugiemu szefowi delegatury, Komisja ograniczyła się do ustosunkowania się do twierdzenia skarżącej, jakoby inni pracownicy również padli ofiarami mobbingu z jego strony.

57      Po trzecie, skarżąca zarzuca zaskarżonej decyzji, podobnie jak decyzji w sprawie oddalenia zażalenia, iż opiera się ona na ustaleniach IDOC, który przyjmuje działanie z zamiarem stosowania mobbingu jako konieczną przesłankę do przyjęcia kwalifikacji danych zachowań jako mobbingu, podczas gdy spełnienia tej przesłanki nie wymaga przepis art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, poddany wykładni Sądu w wyroku z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie F‑52/05 Q przeciwko Komisji, w części uchylonym wyrokiem Sądu Unii Europejskiej z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie T‑80/09 P Komisja przeciwko Q, ale wyłącznie w zakresie, w jakim w pkt 2 sentencji zasądzono wypłatę odszkodowania przez Komisję na rzecz Q (zwanym dalej „wyrokiem w sprawie Q przeciwko Komisji”). Skarżąca podnosi, że wprawdzie w decyzji w sprawie oddalenia zażalenia organ powołujący wyjaśnił, iż IDOC chciał wyłącznie podkreślić fakt, że skargi na mobbing powinny być badane bez uwzględniania subiektywnych odczuć skarżącego, lecz stoi na stanowisku, że czyniąc to, organ powołujący przemilczał fakt, iż IDOC stwierdził również, że „nie była [ona] ofiarą zachowania zmierzającego obiektywnie do jej dyskredytowania jej lub umyślnego pogorszenia jej warunków pracy”.

58      Komisja odpowiada, że wyrok w sprawie Q przeciwko Komisji wprowadził nadmierny subiektywizm, ponieważ w przeciwieństwie do wcześniejszego orzecznictwa nie uzależnia już istnienia mobbingu od wykazania, że przez swoje działania osoba dopuszczająca się mobbingu dążyła umyślnie do dyskredytowania ofiary lub do umyślnego pogorszenia jej warunków pracy. Od czasu wydania tego wyroku Sądu dla instytucji istnieje ryzyko, że będą traktowane instrumentalnie przez przewrażliwionych urzędników lub innych pracowników. Zdaniem Komisji, definicja mobbingu powinna uwzględniać: zamiar, wyrażony wprost lub domniemany, ze strony osoby rzekomo dopuszczającej się mobbingu; sposób postrzegania domniemanej ofiary; obiektywny charakter czynów, a także rodzaj okoliczności, w jakich miały one miejsce. Sąd uściślił wprawdzie w pkt 135 wyroku w sprawie Q przeciwko Komisji, że aby zostać zakwalifikowane jako mobbing, dane działania muszą „obiektywnie” pociągać za sobą dyskredytowanie ofiary lub pogorszenie jej warunków pracy, lecz to uściślenie jest wciąż niewystarczające, ponieważ nie stoi na przeszkodzie temu, by przepis art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego obejmował swym zakresem zachowania, które nie są niewłaściwe, lecz mogą u osób podatnych na problemy psychologiczne wywołać „obiektywnie” pogorszenie warunków pracy lub odczucie bycia nieszanowanym.

59      Komisja stoi więc na stanowisku, iż w braku powrotu Sądu do linii orzeczniczej wypracowanej przed wyrokiem w sprawie Q przeciwko Komisji należy w każdym razie uzależnić zakwalifikowanie danych zachowań jako mobbingu od przesłanki, by sporne zachowanie było wystarczająco realne w takim sensie, że bezstronny i rozsądny postronny obserwator o zwykłym stopniu wrażliwości uznałby je za niewłaściwe.

60      W niniejszej sprawie Komisja utrzymuje, że zachowanie drugiego szefa delegatury obiektywnie nie miało na celu dyskredytowania skarżącej ani pogarszania jej warunków pracy i tym samym nie może być zakwalifikowane jako niewłaściwe w powyższym rozumieniu, lecz przeciwnie – było zachowaniem całkowicie normalnym w ramach relacji zawodowych. Fakt, że żaden inny członek personelu delegatury w Ałma‑Acie, pracujący w podobnych przecież warunkach, nie uważał się za ofiarę mobbingu ze strony drugiego szefa delegatury, potwierdza zdaniem Komisji, że poczucie skarżącej, iż była ofiarą mobbingu, wynikało wyłącznie z jej subiektywnego postrzegania faktów.

61      Ponadto IDOC i organ powołujący stwierdziły, że czyny, z racji ich charakteru, nie wyczerpują znamion mobbingu i tym samym zaskarżona decyzja wyłącznie w części jest oparta na braku umyślnego charakteru zachowania drugiego szefa delegatury.

62      Wreszcie zachowanie drugiego szefa delegatury nie powtarzało się i nie miało charakteru ciągłego, jak wymaga tego definicja mobbingu.

63      W tym zakresie należy przypomnieć, że Sąd orzekł w pkt 133 i nast. wyroku w sprawie Q przeciwko Komisji, iż zgodnie z art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego nieprzychylny zamiar ewentualnego sprawcy mobbingu nie jest w żaden sposób koniecznym elementem kwalifikacji danego zjawiska jako mobbingu. W tym wyroku (zob. także wyrok Sądu z dnia 9 marca 2010 r. w sprawie F‑26/09 N przeciwko Parlamentowi, pkt 72), Sąd stwierdził, co następuje:

„134      […] art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego definiuje mobbing jako »niewłaściwe zachowanie«, które wymaga dla jego wykazania spełnienia dwóch kumulatywnych przesłanek. Pierwsza przesłanka dotyczy istnienia sposobu zachowania, wypowiedzi ustnych i pisemnych, gestów lub innych działań, które »powtarza[ją] się lub ma[ją] charakter ciągły« i są »podejmowane w sposób umyślny«. Druga przesłanka, oddzielona od pierwszej przyimkiem »[i]«, wymaga, by ten sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania »godzi[ły] w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby«.

135      Z tego, że przymiotnik »umyślny« dotyczy pierwszej przesłanki, a nie drugiej, można wysnuć podwójny wniosek. Po pierwsze, sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania, o których mowa w art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, muszą mieć charakter umyślny, co wyklucza z jego zakresu stosowania działania, które mają miejsce przypadkowo. Po drugie, nie wymaga się z kolei, by ten sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania były podejmowane z zamiarem godzenia w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby. Innymi słowy, może mieć miejsce mobbing w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego w przypadku, gdy sprawca mobbingu nie zamierza poprzez swoje działania dyskredytować ofiary lub rozmyślnie pogarszać jej warunków pracy. Wystarczy tylko, by te działania, o ile zostały dokonane umyślnie, obiektywnie pociągały za sobą takie konsekwencje”.

64      Zasadniczo Komisja stoi na stanowisku, że to orzecznictwo nadaje zbyt duże znaczenie odczuciom ewentualnej ofiary i stanowi źródło braku pewności.

65      Sąd jednakże uściślił w pkt 135 wyroku w sprawie Q przeciwko Komisji, że aby zostać zakwalifikowane jako mobbing, sporne działania muszą „obiektywnie pociąga[ć] za sobą […] konsekwencje” polegające na dyskredytowaniu ofiary lub pogorszeniu jej warunków pracy. Ponieważ sporne działania muszą, zgodnie z art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, polegać na niewłaściwym zachowaniu, wynika z tego, że zakwalifikowanie zjawiska jako mobbingu jest uzależnione od przesłanki, by takie działania były wystarczająco realne w takim sensie, że bezstronny i rozsądny postronny obserwator o zwykłym stopniu wrażliwości, który znalazłby się w takich samych warunkach, uznałby je za przesadne i naganne.

66      W niniejszej sprawie IDOC stwierdził w swoim sprawozdaniu, że „zespół prowadzący dochodzenie ustalił, iż [zainteresowana] nie była ofiarą zachowania zmierzającego obiektywnie do jej dyskredytowania lub umyślnego pogorszenia jej warunków pracy [oraz, iż wydaje się], że niezależnie od jej subiektywnych odczuć, żadne z przytoczonych epizodów i zachowań, oceniane oddzielnie lub w całości, nie może być uznane za mobbing”.

67      Jednakże Sąd powinien rozstrzygnąć kwestię, czy w zaskarżonej decyzji i w decyzji o oddaleniu zażalenia Komisja dokonała oceny sytuacji skarżącej w świetle błędnej interpretacji art. 12a regulaminu pracowniczego, według której zamiar sprawcy zarzucanych czynów zdyskredytowania lub umyślnego pogorszenia warunków pracy jest przesłanką mobbingu.

68      Jak podniosła sama skarżąca, w decyzji oddalającej zażalenie organ powołujący stwierdził, że zarzuty mobbingu należy badać „niezależnie od subiektywnych odczuć ofiary”. Ponadto zaskarżona decyzja i decyzja w sprawie oddalenia zażalenia są oparte na uzasadnieniu, które zmierza do wykazania, że zarzuty mobbingu podnoszone przez skarżącą nie mają obiektywnego charakteru. W zaskarżonej decyzji stwierdza się tym samym, że fakt, iż drugi szef delegatury wydawał polecenia bezpośrednio podwładnym skarżącej, odpowiadał jego zwykłemu sposobowi kierowania podległym mu personelem, przy czym nie odnotowano szczególnych okoliczności, mogących wskazywać na to, że poprzez przyjęcie takiego sposobu zachowania wykazywał on negatywną postawę wobec skarżącej. Ponadto, w odpowiedzi na wniosek skarżącej o dokonanie weryfikacji, przedstawiony w uzupełnieniu jej wniosku o udzielenie wsparcia z dnia 28 listopada 2008 r., Komisja w zaskarżonej decyzji stwierdziła, że żaden inny urzędnik czy pracownik nie skarżył się na sposób zachowania drugiego szefa delegatury. Wreszcie decyzja w sprawie oddalenia zażalenia opiera się na obiektywnej analizie zakresu obowiązków skarżącej, z której Komisja wywodzi, że należała ona do personelu kierowniczego średniego szczebla i że jej pozycja nie stanowiła przeszkody dla tego, by drugi szef delegatury zastąpił ją innym urzędnikiem w celu brania udziału w spotkaniach państw udzielających pomocy Kirgistanowi.

69      Jako że stwierdzenie istnienia mobbingu w rozumieniu przepisów regulaminu pracowniczego, w kształcie nadanym im w drodze wykładni Sądu, wymaga:

–        by rozpatrywane zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne lub gesty miały umyślny charakter,

–        nie wymagając przy tym, by działania polegające na tych zachowaniach, wypowiedziach ustnych i pisemnych lub gestach dokonywane były z zamiarem godzenia w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby,

–        o ile obiektywnie wywołały konsekwencje w postaci dyskredytowania ofiary lub pogorszenia jej warunków pracy,

przedstawione przez Komisję uzasadnienie, że zarzucane czyny w sposób obiektywny nie mogły spowodować zdyskredytowania skarżącej jest samo w sobie wystarczające, aby uzasadnić prawnie zaskarżoną decyzję w świetle art. 12a regulaminu pracowniczego, niezależnie od interpretacji przyjętej przez IDOC.

70      Ponadto należy podnieść rzeczywiście bardzo subiektywny charakter dokonanej przez skarżącą oceny zachowań zarzucanych drugiemu szefowi delegatury. Podczas gdy skarży się ona na fakt, że jego podejście dyskredytowało ją w oczach przedstawicieli ambasad i przedstawicielstw organizacji międzynarodowych obecnych w siedzibie delegatury okręgowej w Biszkeku, to dokumenty, które załączyła do swoich uwag do sprawozdania z dochodzenia, wskazują natomiast, że cieszyła się w tym środowisku poważaniem.

71      Z powyższego wynika, że zarzut drugi jest bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na istnieniu oczywistych błędów w ocenie, naruszeniu obowiązku uzasadnienia, uchybieniu obowiązkowi staranności oraz uchybieniu obowiązkowi wspomagania

72      W świetle argumentów podniesionych przez skarżącą na poparcie zarzutu trzeciego należy rozróżnić: pierwszą część zarzutu – opartą wyłącznie na naruszeniu obowiązku uzasadnienia; drugą część zarzutu – opartą zasadniczo na szeregu oczywistych błędów w ocenie, z których skarżąca wywodzi również naruszenie obowiązku uzasadnienia oraz uchybienie obowiązkowi staranności i uchybienie obowiązkowi wspomagania.

 W przedmiocie pierwszej części zarzutu trzeciego, opartej na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

73      Skarżąca stoi na stanowisku, że zaskarżona decyzja oraz decyzja oddalająca zażalenie są niewłaściwie uzasadnione, ponieważ Komisja nie odpowiedziała na jej zarzut, według którego drugi szef delegatury kontynuował praktykę swojego poprzednika i przysyłał do Kirgistanu pracowników przebywających na placówce w delegaturze regionalnej w Kazachstanie bez konsultacji z nią, albo przynajmniej informowania jej o tym, i stawiał ją tym samym w kłopotliwej sytuacji wobec władz państwa przyjmującego i członków korpusu dyplomatycznego.

74      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 25 akapit drugi regulaminu pracowniczego winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (zob. podobnie wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie T‑66/05 Sack przeciwko Komisji, pkt 65; wyrok Sądu z dnia 13 września 2011 r. w sprawie F‑4/10 Nastvogel przeciwko Radzie, pkt 66).

75      Ponadto początkowym brakom w uzasadnieniu można zaradzić poprzez udzielenie uzupełniających wyjaśnień, nawet w toku sprawy, jeżeli przed wniesieniem skargi zainteresowany posiadał już informacje stanowiące zaczątek uzasadnienia (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 15 września 2005 r. w sprawie T‑132/03 Casini przeciwko Komisji, pkt 36; wyrok Sądu z dnia 1 grudnia 2010 r. w sprawie F‑89/09 Gagalis przeciwko Radzie, pkt 67).

76      W niniejszej sprawie prawdą jest, że zaskarżona decyzja i decyzja w sprawie oddalenia zażalenia nie ustosunkowują się w szczególności do zarzutu, według którego drugi szef delegatury stawiał skarżącą w kłopotliwej sytuacji; przysyłając do Kirgistanu pracowników przebywających na placówce w delegaturze regionalnej w Kazachstanie bez konsultacji z nią, albo przynajmniej informowania jej o tym. Jednakże należy stwierdzić, że decyzje te są uzasadnione i w ich uzasadnieniu stwierdza się przynajmniej, że do zwykłych uprawnień drugiego szefa delegatury należało decydowanie, kto ma go zastępować na spotkaniach i delegowanie do uczestniczenia w tych spotkaniach urzędników innych niż skarżąca.

77      Komisja ponadto uzupełniła uzasadnienie w swoich pismach procesowych. Wyjaśniła, że sporną praktykę należy postrzegać w świetle specyfiki stosunków panujących pomiędzy delegaturą okręgową a delegaturą regionalną, która zachowuje pewien zakres odpowiedzialności, i że w tych ramach praktyka ta jest do przyjęcia. Komisja dodała, że pierwszy szef delegatury wydał polecenia, które zostały utrzymane w mocy, aby skarżąca była zawsze informowana o delegacjach do Kirgistanu, zapraszana do udziału w spotkaniach, które się tam odbywały, i aby były jej przekazywane kopie sprawozdań z delegacji. Uwzględniając liczne realizowane projekty i często odbywające się spotkania, Komisja stwierdziła, że fakt, iż skarżąca nie zawsze była należycie poinformowana, mógł wynikać raczej z przypadkowego pominięcia, aniżeli z próby jej dyskredytowania.

78      Mając powyższe na uwadze, pierwszą część zarzutu trzeciego należy oddalić jako bezzasadną.

 W przedmiocie drugiej części zarzutu trzeciego, opartej w głównej mierze na oczywistych błędach w ocenie

79      Skarżąca podnosi, po pierwsze, że zaskarżona decyzja jest obarczona oczywistym błędem w ocenie, ponieważ Komisja błędnie stwierdziła, że wzywanie członków personelu, którzy byli jej podwładnymi, przez drugiego szefa delegatury, aby omawiać z nimi pod jej nieobecność ich zadania i aby przekazywać jej polecenia za ich pośrednictwem, należało do uprawnień drugiego szefa delegatury w zakresie wydawania poleceń podwładnym.

80      Jednakże zwyczajne twierdzenia bez poparcia ich słuszności za pomocą jakiegokolwiek argumentu – jak czyni to skarżąca – są niewystarczające do ustalenia istnienia oczywistego błędu w ocenie. Tym bardziej że w niniejszej sprawie Komisja przedstawiła w sposób wiarygodny, że w specyficznej sytuacji stosunków panujących pomiędzy delegaturą regionalną a delegaturą okręgową szef delegatury regionalnej może zwracać się bezpośrednio do członków personelu delegatury okręgowej i przekazywać za ich pośrednictwem polecenia dla chargé d’affaires kierującego delegaturą okręgową, ponieważ cały ten personel jest mu hierarchicznie podporządkowany. Taki sposób wykonywania uprawnień przełożonego nie oznacza jako taki dyskredytowania chargé d’affaires kierującej delegaturą okręgową ani pogorszenia jej warunków pracy, jeżeli uwzględni się brak jakichkolwiek innych okoliczności, które by na to wskazywały. Nota werbalna z dnia 8 czerwca 2004 r. przedstawiająca skarżącą jako chargé d’affaires ad interim w Biszkeku potwierdza powyższe, uściślając, że „delegatura w Biszkeku jest podporządkowana delegaturze Komisji […] w Ałma‑Acie”.

81      Po drugie, skarżąca podnosi, że zaskarżona decyzja, podobnie jak decyzja oddalająca zażalenie, jest obarczona oczywistym błędem w ocenie, ponieważ jest w niej ona określona jako członek „personelu kierowniczego średniego szczebla”, podczas gdy była „urzędnikiem rezydentem kierownikiem placówki – chargé d’affaires [ad interim]”, i jako taka miała szersze obowiązki niż personel kierowniczy średniego szczebla, co wynika z konwencji o stosunkach dyplomatycznych sporządzonej w Wiedniu w dniu 18 kwietnia 1961 r. (zwanej dalej „konwencją wiedeńską”).

82      Należy jednakże przypomnieć, po pierwsze, że ww. nota werbalna z dnia 8 czerwca 2004 r. podkreślała podporządkowanie delegatury okręgowej w Biszkeku delegaturze regionalnej w Ałma‑Acie, i stwierdzić, po drugie, że ta nota informowała o powołaniu skarżącej na „szefa sekcji w Kirgistanie”. Ponadto znaczące jest to, że skarżąca w chwili zaistnienia okoliczności faktycznych niniejszej sprawy była zaszeregowana w grupie A*9, która następnie została przemianowana na grupę AD 9 oraz że zgodnie ze wspomnianą notą werbalną pracowała ona, nawet będąc chargé d’affaires ad interim w Biszkeku, pod kierownictwem i w ramach zakresu odpowiedzialności szefa delegatury regionalnej w Ałma-Acie, co wynika zresztą z fragmentów sprawozdań z oceny, które przedłożyła do akt niniejszej sprawy. Ponadto w odpowiedzi na pytanie Sądu skarżąca na rozprawie powołała się tylko na osiem lat doświadczenia jako analityk polityki bezpieczeństwa w szwedzkich służbach bezpieczeństwa, uściślając, że przed jej powołaniem na placówkę w Biszkeku nie miała, w każdym razie jako chargé d’affaires, doświadczenia w pracy w DG ds. Stosunków Zewnętrznych Komisji.

83      W tych okolicznościach i bez potrzeby badania statusu chargés d’affaires ad interim w świetle postanowień konwencji wiedeńskiej, która reguluje wyłącznie stosunki pomiędzy misjami dyplomatycznymi a państwami akredytującymi, Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, stwierdzając – przy ocenie relacji zawodowej pomiędzy drugim szefem delegatury a skarżącą – że należała ona w Komisji do personelu kierowniczego średniego szczebla.

84      Nawet przy założeniu, że Komisja niewłaściwie zinterpretowała wagę stanowiska chargés d’affaires ad interim w świetle konwencji wiedeńskiej, skarżąca nie wyjaśniła, w jaki sposób ten błąd mógł doprowadzić organ powołujący do popełnienia oczywistego błędu w ocenie przy odmowie stwierdzenia istnienia mobbingu. Skarżąca wskazuje wprawdzie, że w ten sposób organ powołujący „nadal narusza jej pozycję”, lecz nawet zakładając, że skarżąca sygnalizuje przez to, że organ powołujący sam przyczynił się do jej mobbingu, należy stwierdzić, że naruszenie prawa nie stanowi samo w sobie czynu równie poważnego jak mobbing. Skarżąca nie dostarcza w tym względzie żadnego wyjaśnienia.

85      Skarżąca twierdzi, po trzecie, że zaskarżona decyzja jest obarczona oczywistym błędem w ocenie, ponieważ Komisja uznała, że skarżyła się ona, iż powierzenie innemu członkowi personelu sporządzania sprawozdań na temat sytuacji politycznej w Kirgistanie uniemożliwiło jej wykonywanie tego zadania, podczas gdy zaskarżyła ona w rzeczywistości fakt uzyskania mylących instrukcji w tym zakresie i fakt, że była w ten sposób manipulowana.

86      W tym względzie należy zauważyć, że we wniosku o udzielenie wsparcia skarżąca twierdziła, iż fakt, że drugi szef delegatury polecił jej sporządzać „merytoryczny wkład” na temat sytuacji w Kirgistanie w formie „codziennych sprawozdań na pięć linijek tekstu” i że powierzył innemu urzędnikowi z delegatury w Ałma‑Acie zadanie śledzenia niepokojów społecznych, które miały miejsce w Biszkeku w listopadzie 2006 r., ponieważ nie dostarczała ona rzeczywistej analizy politycznej, powodował, że jej przełożeni w siedzibie Komisji odnosili wrażenie, że nie była ona kompetentna, by sporządzać stosowne sprawozdania na temat sytuacji politycznej.

87      Opierając się na sprawozdaniu z dochodzenia, w zaskarżonej decyzji Komisja odpowiedziała, że zadanie sporządzania sprawozdań na temat sytuacji politycznej w Kirgistanie spoczywało głównie na delegaturze w Ałma‑Acie, ale skarżąca była upoważniona do uczestniczenia w tym zadaniu, a nawet zachęcano ją do tego, przez co Komisja wykluczyła w sposób domniemany, ale niewątpliwy, wszelką tezę o manipulowaniu.

88      Ponadto Sąd nie dostrzega, w jaki sposób Komisja – uznając, że skarżąca skarżyła się, iż uniemożliwiono jej sporządzanie sprawozdań na temat sytuacji politycznej w Kirgistanie – przeinaczyła podnoszony przez nią zarzut, w którym kładła nacisk na fakt, że drugi szef delegatury – przez ograniczanie jej roli w sporządzaniu takich sprawozdań – starał się wykazać jej brak kompetencji w tym zakresie.

89      W każdym razie zarzut rzekomego przeinaczenia skargi na mobbing skarżącej nie jest wystarczająco istotny merytorycznie, aby mógł on obarczyć zaskarżoną decyzję oczywistym błędem w ocenie.

90      Skarżąca zarzuca, po czwarte, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie swoich uprawnień, uznając, że kiedy drugi szef delegatury nie udawał się osobiście do Kirgistanu, do jego uprawnień należało podejmowanie decyzji, kto go zastąpi na spotkaniach z krajami udzielającymi pomocy Kirgistanowi lub z innymi rozmówcami. Jako „urzędnik rezydent kierownik placówki – chargé d’affaires [ad interim]” na mocy postanowień konwencji wiedeńskiej była ona bowiem jedyną uprawnioną osobą do reprezentowania Komisji w czasie nieobecności szefa delegatury.

91      W niniejszej sprawie Sąd nie uważa jednak za konieczne rozstrzygać kwestii, czy powołanie chargé d’affaires ad interim do kierowania delegaturą okręgową uniemożliwia szefowi delegatury regionalnej, której taka delegatura okręgowa podlega, wyznaczenie innego urzędnika do reprezentowania Komisji na spotkaniach organizowanych w kraju, w którym jest akredytowany ten chargé d’affaires.

92      Zakładając, że w niniejszej sprawie Komisja niewłaściwie zinterpretowała uprawnienia chargés d’affaires ad interim w świetle postanowień konwencji wiedeńskiej, to ewentualne naruszenie prawa nie pozwalałoby orzec, że organ powołujący popełnił oczywisty błąd w ocenie, odmawiając stwierdzenia istnienia mobbingu. Wprawdzie skarżąca podkreśla, że drugi szef delegatury zlecił innemu urzędnikowi, by przewodniczył spotkaniu państw udzielających pomocy Kirgistanowi z uściśleniem: „nie [skarżąca]”. Jednakże, nawet jeśli ten sposób działania mógł jej się nie spodobać, nie może ona wykazać oczywistego błędu w ocenie co do istnienia mobbingu, który wymaga sposobu postępowania powtarzającego się lub mającego charakter ciągły i przy którego interpretacji nie można faworyzować subiektywnej interpretacji ewentualnej ofiary. Tymczasem należy stwierdzić, jak czyni to Komisja, że skarżąca wpisała w swoim sprawozdaniu z oceny za 2007 r., że regularnie uczestniczyła w spotkaniach koordynacyjnych państw udzielających pomocy Kirgistanowi. Podobnie skarżąca wskazała w swoim sprawozdaniu z oceny za 2006 r., że w rzeczonym roku odgrywała aktywną rolę w stosunkach dyplomatycznych. Tak więc zachowanie, które zarzuca w niniejszej sprawie drugiemu szefowi delegatury, nie może być w żadnym przypadku uznane za trwałe, powtarzające się ani systematyczne w rozumieniu art. 12a regulaminu pracowniczego.

93      Ostatecznie, nawet jeśli – jak podniósł to IDOC – liczne zeznania ujawniły brak jasno określonego podziału zadań pomiędzy delegatury regionalne i delegatury okręgowe, i nawet jeśli ten brak jasnego podziału mógł być źródłem trudności, które odczuwała skarżąca, brak precyzji w organizacji w zakresie podziału zadań w ramach dyrekcji generalnej Komisji nie może, jako taki, być źródłem mobbingu.

94      Ponieważ skarżąca wywodzi ponadto z istnienia rzekomych oczywistych błędów w ocenie, które zostały przeanalizowane powyżej, naruszenie obowiązku uzasadnienia, wystarczy stwierdzić, że uwzględniając, iż istnienie takich błędów nie zostało ustalone, nie wykazała ona, iż organ powołujący naruszył również spoczywający na nim obowiązek uzasadnienia. Ponadto uchybienie w uzasadnieniu, jako zarzut formalny, nie może być utożsamiane z uchybieniem prawnomaterialnym (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, pkt 72).

95      Wreszcie skarżąca wywodzi również z rzekomych oczywistych błędów w ocenie, które bezskutecznie podniosła, uchybienie obowiązkowi staranności i uchybienie obowiązkowi wspomagania zgodnie z art. 24 regulaminu pracowniczego. Ponieważ zarzuty oparte na oczywistych błędach w ocenie zostały oddalone, należy również oddalić w konsekwencji ostatnie z podnoszonych zarzutów.

96      Uwzględniając, że wobec powyższego zarzut trzeci zostaje oddalony, skarga zostaje oddalona w całości.

 W przedmiocie kosztów

97      Zgodnie z art. 87 § 1 regulaminu postępowania, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów rozdziału ósmego tytułu drugiego wspomnianego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Na podstawie art. 87 § 2, jeżeli wymagają tego względy słuszności, Sąd może zdecydować, że strona przegrywająca sprawę zostanie obciążona tylko częścią kosztów, a nawet że nie zostanie nimi obciążona w ogóle.

98      Z uzasadnienia niniejszego wyroku wynika, że skarżąca przegrała sprawę. Ponadto Komisja w swych żądaniach wyraźnie wniosła o obciążenie skarżącej kosztami postępowania. Jednakże uwzględniając, że zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję został oddalony, należy zastosować przepisy art. 87 § 2 regulaminu, a zatem obciążyć skarżącą oprócz jej własnych kosztów trzema czwartymi kosztów poniesionych przez Komisję.

Z powyższych względów

SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(trzecia izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      C. Skareby pokrywa, oprócz własnych kosztów, trzy czwarte kosztów Komisji Europejskiej.

3)      Komisja Europejska pokrywa jedną czwartą własnych kosztów.

Van Raepenbusch

Barents

Bradley

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 16 maja 2012 r.

Sekretarz

 

      Prezes

W. Hakenberg

 

      S. Van Raepenbusch


* Język postępowania: angielski.