KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
WATHELET
ippreżentati fl-4 ta’ Ġunju 2015 (1)
Kawża C‑299/14
Vestische Arbeit Jobcenter Kreis Recklinghausen
vs
Jovanna García-Nieto,
Joel Peña Cuevas,
Jovanlis Peña García,
Joel Luis Peña Cruz
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mil-Landessozialgericht Nordrhein-Westfalen (il-Ġermanja)]
“Regolament (KE) Nru 883/2004 – Direttiva 2004/38/KE – Ċittadinanza tal-Unjoni – Ugwaljanza fit-trattament – Ċittadini tal-Unjoni li qed ifittxu xogħol li jgħixu fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor – Leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tipprevedi l-esklużjoni ta’ dawn il-persuni minn benefiċċji speċjali ta’ natura mhux kontributorja – Eżistenza ta’ rabta reali bejn l-imsemmi ċittadin u s-suq tax-xogħol tal-Istat Membru ta’ residenza”
I – Introduzzjoni
1. Din it-talba għal deċiżjoni preliminari tqajjem, essenzjalment, il-kwistjoni dwar jekk Stat Membru jistax jeskludi mit-tgawdija ta’ benefiċċji għall-għajxien ta’ natura mhux kontributorja, fis-sens tar-Regolament (KE) Nru 883/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tad-29 ta’ April 2004, dwar il-kordinazzjoni ta’ sistemi ta’ sigurtà soċjali (2), kif emendat bir-Regolament tal-Kummissjoni (UE) Nru 1244/2010, tad-9 ta’ Diċembru 2010 (3) (iktar ’il quddiem ir “Regolament Nru 883/2004”), ċittadini ta’ Stati Membri oħra matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tagħhom li jkunu għadhom ma humiex ekonomikament attivi u li jkunu jinsabu fil-bżonn.
2. Din il-kawża hija parti minn serje ta’ kawżi li joriġinaw fil-Ġermanja li fihom il-qrati tar-rinviju jistaqsu dwar il-kompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni, b’mod iktar partikolari mal-prinċipju ta’ ugwaljanza stabbilit minn diversi dispożizzjonijiet tad-dritt primarju u tad-dritt sekondarju, tal-esklużjoni ta’ ċerti ċittadini tal-Unjoni Ewropea mit-tgawdija ta’ benefiċċji soċjali previsti mil-leġiżlazzjoni nazzjonali.
3. L-ewwel waħda minn dawn il-kawżi, li wasslet għas-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358), kienet tirrigwarda l-każ ta’ ċittadin tal Unjoni li jasal fit-territorju ta’ Stat Membru mingħajr ma jkun irid isib xogħol hemmhekk u li ma jkunx jista’ jipprovdi għall-għajxien tiegħu bil-mezzi tiegħu stess. It-tieni kawża, li fiha jiena ppreżentajt konklużjonijiet fis-26 ta’ Marzu 2015 (kawża Alimanovic, C‑67/14, EU:C:2015:210), pendenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, tirrigwarda ċittadin tal-Unjoni li, wara li ħadem inqas minn sena fit-territorju ta’ Stat Membru li ma kienx ċittadin tiegħu, talab li jkun jista’ jibbenefika mill-benefiċċji għall-għajxien tal-Istat Membru ospitanti.
4. Din il-kawża tirrigwarda t-tielet sitwazzjoni: dik ta’ ċittadin tal-Unjoni li, matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tiegħu fit-territorju tal-Istat ospitanti, ma jkunx ħaddiem impjegat jew li jaħdem għal rasu u li lanqas ma jista’ jitqies li żamm dan l-istatus skont l-Artikolu 7(3) tad-Direttiva 2004/38/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tad-29 ta’ April 2004, dwar id-drittijiet taċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom biex jiċċaqilqu u jgħixu liberament fit-territorju tal-Istati Membri u li temenda r-Regolament (KEE) Nru 1612/68 u li tħassar id-Direttivi 64/221/KEE, 68/360/KEE, 72/194/KEE, 73/148/KEE, 75/34/KEE, 75/35/KEE, 90/364/KEE, 90/365/KEE u 93/96/KEE (4).
II – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt tal-Unjoni
1. It-Trattat FUE
5. Skont l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 TFUE, “[f]il-kamp ta’ l-applikazzjoni tat-Trattati, u mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet speċjali inklużi hemm kull diskriminazzjoni minħabba ċittadinanza għandha tiġi projbita”.
6. L-Artikolu 45 TFUE jiżgura b’mod iktar speċifiku l-moviment liberu tal-ħaddiema fl-Unjoni. Skont il-paragrafu 2 ta’ dan l-artikolu, dan il-moviment liberu “jimplika l-abolizzjoni ta’ kull diskriminazzjoni minħabba ċittadinanza bejn il-ħaddiema ta’ l-Istati Membri dwar l-impjieg, il-paga u l-kondizzjonijiet l-oħra tax-xogħol”.
2. Ir-Regolament Nru 883/2004
7. Il-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tar-Regolament Nru 883/2004 huwa deskritt fl-Artikolu 3 tiegħu kif ġej:
“1. Dan ir-Regolament għandu japplika għal-leġislazzjoni kollha li tikkonċerna l-fergħat li ġejjin tas-sigurtà soċjali:
[...]
h) benefiċċji mogħtija lil persuni li ma jkunux impjegati;
[...]
2. Sakemm l-Anness XI ma jgħidx mod ieħor, dan ir-Regolament għandu japplika għal skemi ġenerali u speċjali ta’ sigurtà soċjali, kemm jekk kontributorji u kemm jekk le, u għal skemi marbutin ma’ l-obbligi ta’ min iħaddem jew ta’ sid il-vapur.
3. Dan ir-Regolament għandu japplika wkoll għal benefiċċji speċjali, li mhumiex kontributorji, li jingħataw fi flus u li huma koperti mill-Artikolu 70.
[...]
5. Dan ir-Regolament m’għandux japplika għal:
(a) assistenza soċjali u medika [...];
[...]”
8. Skont l-Artikolu 4 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Trattament ugwali”:
“Sakemm dan ir-Regolament ma jgħidx mod ieħor, persuni li għalihom japplika dan ir-Regolament għandhom igawdu l-istess benefiċċji u għandhom ikunu suġġetti għall-istess obbligi taħt il-leġislazzjoni ta’ kull Stat Membru daqs li kieku kienu ċittadini ta’ dak l-Istat Membru”.
9. Il-Kapitolu 9 tat-Titolu III tar-Regolament Nru 883/2004 huwa ddedikat għal “[b]enefiċċji speċjali li mhumiex kontributorji u li jingħataw fi flus”. Huwa kkostitwit mill-Artikolu 70 waħdu, li huwa intitolat “Disposizzjoni ġenerali” u jipprevedi li:
“1. Dan l-Artikolu għandu japplika għal benefiċċji speċjali li mhumiex kontributorji u li jingħataw fi flus taħt il-leġislazzjoni li, minħabba l-ambitu personali, objettivi u/jew kondizzjonijiet dwar l-intitolar, għandha karatteristiċi kemm tal-leġislazzjoni dwar is-sigurtà soċjali msemmija fl-Artikolu 3(1) u kemm ta’ assistenza soċjali.
2. Għall-għanijiet ta’ dan il-Kapitolu, ‘benefiċċji speċjali li mhumiex kontributorji u li jingħataw fi flus’ tfisser dawn il-benefiċċji li:
(a) huma maħsuba biex jagħtu jew:
(i) protezzjoni supplimentari, sostituta jew sekondarja kontra r-riskji koperti mill-fergħat ta’ sigurtà soċjali msemmija fl-Artikolu 3(1), u li jiggarantixxu lill-persuni konċernati dħul minimu għall-għajxien fil-waqt li jikkunsidraw is-sitwazzjoni ekonomika u soċjali fl-Istat Membru konċernat; jew
(ii) protezzjoni speċifika biss għal persuni b’diżabilità, liema protezzjoni hija marbuta ma’ l-ambjent soċjali tal-persuna konċernata fl-Istat Membru konċernat,
u
(b) meta l-iffinanzjar jiġi b’mod esklużiv minn taxxi obbligatorji maħsubin biex ikopru l-ispiża pubblika ġenerali u l-kondizzjonijiet biex jingħataw u biex ikunu ikkalkulati l-benefiċċji ma jiddependux fuq xi kontribuzzjoni fir-rigward tal-benefiċjarju. Madanakollu, benefiċċji mogħtija biex jissupplimentaw benefiċċju kontributorju ma għandhomx jitqiesu bħala benefiċċji kontributorji minħabba din ir-raġuni biss,
u
(ċ) huma elenkati fl-Anness X.
3. L-Artikolu 7 [u] l-kapitoli l-oħra ta’ dan it-Titolu ma għandhomx japplikaw għall-benefiċċji msemmija fil-paragrafu 2 ta’ dan l-Artikolu.
4. Il-benefiċċji msemmija fil-paragrafu 2 għandhom jingħataw biss fl-Istat Membru fejn il-persuni konċernati għandhom ir-residenza tagħhom u skond il-leġislazzjoni ta’ dan l-Istat Membru. Dawn il-benefiċċji għandhom jingħataw u għandhom jitħallsu mill-istituzzjoni tal-post ta’ residenza”.
10. L-Anness X tar-Regolament Nru 883/2004, li jirregola il “[b]enefiċċji speċjali li mhumiex kontributorji mogħtija fi flus” jinkludi, taħt “Il-Ġermanja”, id-deskrizzjoni li ġejja:
“[...]
b) Benefiċċji li jkopru spejjeż ta’ sussistenza taħt id-dispożizzjoni bażika għal min ikun qed ifittex impjieg sakemm, fir-rigward ta’ dawn il-benefiċċji, il- ħtiġiet ta’ eliġibbiltà għal suppliment temporanju wara li jkunu rċivew il-benefiċċju tal-qgħad (l-Artikolu 24(1) tal-Ktieb II tal-Kodiċi Soċjali) ma jkunux ġew sodisfatti.”
3. Id-Direttiva 2004/38
11. Il-premessi 10, 16 u 21 tad-Direttiva 2004/38 jaqraw kif ġej:
“(10) Dawk il-persuni li jeżerċitaw id-dritt tagħhom ta’ residenza m’għandhomx, madankollu, ikunu ta’ piż mhux raġonevoli fuq is-sistema ta’ għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti matul il-perjodu inizjali ta’ residenza. Għalhekk, id-dritt ta’ residenza għaċ-ċittadini ta’ l-Unjoni u għall-membri tal-familja tagħhom għal perjodi li jaqbżu t-tliet xhur għandu jkun bla ħsara għal kondizzjonijiet.
[...]
(16) Sakemm il-benefiċjarji tad-dritt ta’ residenza ma jsirux piż mhux raġonevoli fuq is-sistema ta’ l-għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti, dawn m’għandhomx jitkeċċew. Għalhekk, miżura ta’ tkeċċija m’għandhiex tkun il-konsegwenza awtomatika jekk iduru għas-sistema ta’ l-għajnuna soċjali. L-Istat Membru ospitanti għandu jeżamina jekk hux każ ta’ diffikultajiet temporanji u jqis id-dewma [dewmien] tar-residenza, iċ-ċirkostanzi personali u l-ammont ta’ għajnuna awtorizzat qabel jikkunsidra lill-benefiċjarju piż mhux raġonevoli fuq is-sistema tiegħu ta’ għajnuna soċjali u jipproċiedi għat-tkeċċija tiegħu. Fl-ebda każ m’għandha tiġi adotatta miżura ta’ tkeċċija kontra ħaddiema, persuni li jaħdmu għal rashom jew persuni li qed ifittxu xogħol kif imfissra mill-Qorti tal-Ġustizzja ħlief minħabba raġunijiet ta’ politika pubblika jew ta’ sigurtà pubblika.
[...]
(21) Madankollu, għandu jkun l-Istat Membru ospitanti li jiddeċiedi jekk jagħtix [benefiċċji ta’] għajnuna soċjali matul l-ewwel tliet xhur ta’ residenza, jew għal perjodu itwal f’każ ta’ dawk li qed ifittxu xogħol, liċ-ċittadini ta’ l-Unjoni għajr dawk li huma ħaddiema jew persuni li jaħdmu għal rashom jew li jżommu dan l-istatus jew lill-membri tal-familja tagħhom, jew manteniment għall-istudji, inkluż it-taħriġ professjonali, qabel l-akkwist tad-dritt ta’ residenza permanenti minn dawn l-istess persuni”.
12. L-Artikolu 6 tad-Direttiva 2004/38, intitolat “Dritt ta’ residenza sa tliet xhur”, jipprevedi, fil-paragrafu 1 tiegħu, li:
“Iċ-ċittadini ta’ l-Unjoni għandhom id-dritt ta’ residenza fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor għal perjodu ta’ mhux aktar minn tliet xhur mingħajr xi kondizzjonijiet jew formalitajiet għajr il-ħtieġa li jkollhom karta ta’ l identità jew passaport li huma validi”.
13. L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2004/38, intitolat “Dritt ta’ residenza ta’ aktar minn tliet xhur” jipprevedi li:
“1. Iċ-ċittadini kollha ta’ l-Unjoni għandhom id-dritt ta’ residenza fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor għal perjodu ta’ aktar minn tliet xhur jekk huma:
(a) ħaddiema jew nies li jaħdmu għal rashom fl-Istat Membru ospitanti; jew
(b) għandhom biżżejjed riżorsi għalihom u għall-membri tal-familja tagħhom biex ma jkunux ta’ piż fuq is-sistema ta’ l-għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti matul il-perjodu tagħhom ta’ residenza u għandhom assigurazzjoni ta’ mard komprensiva fl-Istat Membru ospitanti; […]
[...]
3. Għall-iskopijiet tal-paragrafu 1(a), ċittadin ta’ l-Unjoni li m’għadux jaħdem jew li m’għadux jaħdem għal rasu għandu jżomm l-istatus ta’ ħaddiem jew ta’ persuna li taħdem għal rasha fiċ-ċirkostanzi li ġejjin:
[...]
(b) il-persuna kkonċernata, wara li tkun spiċċat involontarjament bla xogħol wara li ħadmet għal aktar minn sena, tirreġistra bħala persuna li qed tfittex xogħol ma’ l-uffiċċju ta’ l-impjieg rilevanti;
(ċ) il-persuna kkonċernata spiċċat involontarjament bla xogħol wara li lestiet kuntratt ta’ xogħol għal żmien fiss ta’ anqas minn sena jew wara li spiċċat involontarjament bla xogħol matul l-ewwel tnax-il xahar u rreġistrat bħala persuna li qed tfittex xogħol ma’ l-uffiċċju ta’ l-impjieg rilevanti. F’dan il-każ, l-istatus ta’ ħaddiem għandu jinżamm għal perjodu li mhux inqas minn sitt xhur;
[...]”
14. L-Artikolu 14 tad-Direttiva 2004/38 huwa ddedikat għaż-“[ż]amma tad-dritt ta’ residenza”. Skont din id-dispożizzjoni:
“1. Ċittadini ta’ l-Unjoni u l-membri tal-familja tagħhom għandhom id-dritt ta’ residenza kif previst fl-Artikolu 6, sakemm ma jkunux ta’ piż fuq is-sistema ta’ għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti.
[...]
3. Miżura ta’ tkeċċija m’għandhiex tkun konsegwenza awtomatika meta ċittadin ta’ l-Unjoni jew membru tal-familja tiegħu jirrikorru għas-sistema ta’ għajnuna soċjali ta’ l-Istat Membru ospitanti.
4. Permezz ta’ deroga mill-paragrafi 1 u 2 u mingħajr preġudizzju għad-disposizzjonijiet tal-Kapitolu VI, m’għandha fl-ebda każ tiġi adotatta miżura ta’ tkeċċija kontra ċittadini ta’ l-Unjoni jew kontra membri tal-familja tagħhom jekk:
(a) iċ-ċittadini ta’ l-Unjoni huma ħaddiema jew persuni li jaħdmu għal rashom, jew
(b) iċ-ċittadini ta’ l-Unjoni daħlu fit-territorju ta’ l-Istat Membru ospitanti sabiex ifittxu impjieg. F’dan il-każ, iċ-ċittadini ta’ l-Unjoni u l-membri tal-familja tagħhom m’għandhomx jitkeċċew sakemm iċ-ċittadini ta’ l-Unjoni jistgħu jipprovdu evidenza li qed ikomplu jfittxu xogħol u li għandhom ċans ġenwin li jsibuh.”
15. Fl-aħħar nett, l-Artikolu 24 tal-imsemmija direttiva, intitolat “Trattament ugwali”, jistabbilixxi:
“1. Bla ħsara għal disposizzjonijiet speċifiċi kif previsti b’mod ċar fit-Trattat u fil-liġi sekondarja, iċ-ċittadini kollha ta’ l-Unjoni li jgħixu skond din id-Direttiva fit-territorju ta’ l-Istat Membru ospitanti għandhom igawdu trattament ugwali bħaċ-ċittadini ta’ dak l-Istat Membru fl-iskop tat-Trattat. Il-benefiċċju ta’ dan id-dritt għandu jkun estiż għall-membri tal-familja li mhumiex ċittadini ta’ Stat Membru u li għandhom id-dritt ta’ residenza jew għandhom residenza permanenti.
2. B’deroga mill-paragrafu 1, l-Istat Membru ospitanti m’għandux ikun obbligat li jattribwixxi d-dritt [għal benefiċċju] ta’ għajnuna soċjali matul l-ewwel tliet xhur ta’ residenza jew, fejn xieraq, matul il-perjodu itwal previst fl-Artikolu 14(4)(b), lanqas mhu obbligat, qabel il-kisba tad-dritt ta’ residenza permanenti, li jawtorizza għajnuna ta’ manteniment għall-istudji, inkluż taħriġ professjonali, li jikkonsisti f’konċessjonijiet ta’ l-istudenti jew f’self għal studenti lill-persuni li mhumiex ħaddiema, persuni li jaħdmu għal rashom, persuni li jżommu t-tali status u membri tal-familja tagħhom.”
B – Id-dritt Ġermaniż
1. Il-Kodiċi Soċjali
16. L-Artikolu 19a(1) tal-Ktieb I tal-Kodiċi Soċjali (Sozialgesetzbuch Erstes Buch, iktar ’il quddiem is-“SGB I”), jiddeskrivi ż-żewġ tipi ta’ benefiċċji tal-assigurazzjoni bażika għal dawk li jfittxu xogħol kif ġej:
“(1) Taħt id-dritt għall-assigurazzjoni bażika għal dawk li jkunu qegħdin ifittxu xogħol jistgħu jintalbu:
1. benefiċċji li jinvolvu d-dħul f’xogħol,
2. benefiċċji li jinvolvu li jiġi żgurat l-għajxien.
[...]”
17. Fil-Ktieb II tal-Kodiċi Soċjali (Sozialgesetzbuch Zweites Buch, iktar ’il quddiem is-“SGB II”), l-Artikolu 1 tiegħu, intitolat “Funzjoni u għan tal-assigurazzjoni bażika għal dawk li jkunu qegħdin ifittxu xogħol”, jipprevedi, fil-paragrafi 1 u 3 tiegħu, li:
“(1) L-assigurazzjoni bażika [(“Grundsicherung”)] għal dawk li jkunu qegħdin ifittxu xogħol hija intiża li tippermetti lill-benefiċjarji tagħha jgħixu ħajja li tixraq lid-dinjità tal-bniedem.
[...]
(3) L-assigurazzjoni bażika għal dawk li jkunu qegħdin ifittxu xogħol tinvolvi benefiċċji
1. intiżi li jtemmu jew li jnaqqsu l-istat ta’ bżonn, b’mod partikolari billi jinstab ix-xogħol u
2. intiżi li jiżguraw l-għajxien.”
18. L-Artikolu 7 tas-SGB II, intitolat “Benefiċjarji”, jistabbilixxi li:
“(1) Il-benefiċċji skont dan il-ktieb huma intiżi għall-persuni li
1. laħqu l-età ta’ 15-il sena u għadhom ma laħqux il-limitu tal-età msemmi fl-Artikolu 7a,
2. huma kapaċi jaħdmu,
3. jinsabu fil-bżonn u
4. jirrisjedu abitwalment [...] [fil-]Ġermanja (benefiċjarji li kapaċi jaħdmu). Huma esklużi
1. il-barranin, nisa u rġiel, li ma humiex impjegati jew ħaddiema li jaħdmu għal rashom [...] [fil-]Ġermanja u li ma għandhomx id-dritt għall-moviment liberu skont l-Artikolu 2(3) tal-liġi dwar il-moviment liberu taċ-ċittadini tal-Unjoni [(Freizügigkeitsgesetz/EU, iktar ’il quddiem il-‘FreizügG/EU’)], u l-membri tal-familja tagħhom, matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tagħhom,
2. il-barranin, nisa u rġiel, li d-dritt ta’ residenza tagħhom huwa ġġustifikat biss minħabba li qegħdin ifittxu xogħol, u l-membri tal-familja tagħhom,
[...]
Il-punt 1 tat-tieni sentenza ma japplikax għall-barranin, nisa u rġiel, li jirrisjedu [...] [fil-]Ġermanja taħt permess ta’ residenza maħruġ skont it-Taqsima 2 tal-Kapitolu 5 tal-Liġi dwar id dritt ta’ residenza. Id-dispożizzjonijiet fil-qasam tad-dritt ta’ residenza jibqgħu japplikaw.
[...]”
19. L-Artikolu 8 tas-SGB II, iddedikat għall-kunċett ta’ “kapaċità li taħdem”, jipprevedi li:
“(1) Hija kapaċi li taħdem kull persuna li, fil-futur prevedibbli, ma hijiex inkapaċi, minħabba mard jew diżabbiltà, li teżerċita attività professjonali tal-inqas tliet sigħat kuljum fil-kundizzjonijiet abitwali tas-suq tax-xogħol.
[...]”
20. L-Artikolu 9 tas-SGB II jipprevedi li:
“(1) Hija fil-bżonn kull persuna li ma tistax tiżgura l-għajxien tagħha, jew li tiżgurah b’mod suffiċjenti, abbażi tad-dħul jew tal-patrimonju li għandu jittieħed inkunsiderazzjoni u ma tirċevix l-għajnuna neċessarja minn persuni oħra, b’mod partikolari mill-membri tal-familja tagħha jew minn korpi oħra ta’ benefiċċji soċjali. [...]
[...]”
21. L-Artikoli 14 sa 18e tas-SGB II, li jikkostitwixxu l-ewwel taqsima tal-Kapitolu III, jirrigwardaw il-benefiċċji għad-dħul fis-suq tax-xogħol.
22. L-Artikolu 20 tas-SGB II jistabbilixxi dispożizzjonijiet komplementari dwar il-bżonnijiet bażiċi għall-għajxien, l-Artikolu 21 tas-SGB II jirrigwarda l-bżonnijiet supplimentari u l-Artikolu 22 tas-SGB II jikkonċerna l-bżonnijiet ta’ akkomodazzjoni u l-provvista ta’ tisħin. Fl-aħħar nett, l-Artikoli 28 sa 30 tas-SGB II jirrigwardaw il-benefiċċji ta’ taħriġ u ta’ parteċipazzjoni.
23. Fil-Ktieb XII tal-Kodiċi Soċjali (Sozialgesetzbuch Zwölftes Buch, iktar ’il quddiem is-“SGB XII”), l-Artikolu 1 tiegħu, li jittratta l-għajnuna soċjali, jipprevedi li:
“Il-funzjoni tal-għajnuna soċjali hija dik li tippermetti lill-benefiċjarji tagħha li jgħixu ħajja li tixraq lid-dinjità tal-bniedem. […]”
24. L-Artikolu 21 tas-SGB XII jipprevedi li:
“Il-benefiċċji għall-għajxien ma jingħatawx lill-persuni li huma benefiċjarji ta’ benefiċċji skont il-Ktieb II sa fejn dawn ikunu kapaċi jaħdmu jew minħabba r-rabta familjari tagħhom. […]”
2. Il-FreizügG/EU
25. Il-kamp ta’ applikazzjoni tal-FreizügG/EU huwa ppreċiżat fl-Artikolu 1 ta’ din il-liġi:
“Din il-liġi tirregola d-dħul u r-residenza taċ-ċittadini tal-Istati Membri l-oħra tal-Unjoni Ewropea (ċittadini tal-Unjoni) u tal-membri tal-familja tagħhom.”
26. L-Artikolu 2 tal-FreizügG/EU jipprevedi, għal dak li jikkonċerna d-dritt tad-dħul u ta’ residenza, li:
“(1) Iċ-ċittadini tal-Unjoni li jibbenefikaw mill-moviment liberu u l-membri tal-familja tagħhom għandhom id-dritt li jidħlu u li jirrisjedu fit-territorju federali skont id-dispożizzjonijiet ta’ din il-liġi.
(2) Għandhom jibbenefikaw mill-moviment liberu taħt id-dritt Komunitarju:
1. iċ-ċittadini tal-Unjoni li jkunu jixtiequ jirrisjedu bħala ħaddiema, sabiex ifittxu impjieg jew biex jieħdu taħriġ professjonali.
[...]
5. iċ-ċittadini tal-Unjoni mingħajr attività professjonali, b’mod konformi għall-kundizzjonijiet tal-Artikolu 4,
6. il-membri tal-familja, skont il-kundizzjonijiet tal-Artikoli 3 u 4,
[...]
(3) Għall-impjegati jew ħaddiema li jaħdmu għal rashom, id-dritt previst fil-paragrafu 1 huwa bla ħsara
[...]
2. għall-qgħad involontarju kkonfermat mill-aġenzija kompetenti jew għat-tmiem ta’ attività indipendenti wara ċirkustanzi indipendenti mir-rieda tal-ħaddiem li jaħdem għal rasu, wara perijodu ta’ iktar minn sena ta’ attività,
[...]
Id-dritt li jirriżulta mill-paragrafu 1 għandu jinżamm għal sitt xhur fil-każ ta’ qgħad involontarju kkonfermat mill-aġenzija għax-xogħol kompetenti wara perijodu ta’ xogħol ta’ inqas minn sena.
[...]”
27. L-Artikolu 4 tal-FreizügG/EU jipprevedi, fir-rigward tal-persuni li jibbenefikaw mill-moviment liberu li ma jeżerċitawx attività professjonali, li:
“Iċ-ċittadini tal-Unjoni mingħajr attività professjonali u l-membri tal-familja tagħhom li jakkumpanjawhom jew li jingħaqdu magħhom, għandhom jibbenefikaw mid-dritt previst fl-Artikolu 2(1) jekk huma jkollhom assigurazzjoni ta’ mard suffiċjenti u mezzi ta’ għajxien suffiċjenti. Jekk ċittadin tal-Unjoni jirrisjedi fit-territorju federali taħt l-istat ta’ student, għandhom jibbenefikaw minn dan id-dritt biss il-konjuġi jew sieħeb/sieħba tiegħu/tagħha u t-tfal tiegħu/tagħha, li l-għajxien tagħhom ikun żgurat.”
3. Il-Konvenzjoni Ewropea dwar l-Assistenza Soċjali u Medika
28. L-Artikolu 1 tal-Konvenzjoni Ewropea dwar l-Assistenza Soċjali u Medika (iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni dwar l-Assistenza”) jipprevedi l-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni.
29. Madankollu, skont l-Artikolu 16(b) tal-imsemmija Konvenzjoni, il-Gvern Ġermaniż ħareġ riżerva (iktar ’il quddiem ir-“riżerva”) fid-19 ta’ Diċembru 2011, li tipprevedi li “l-Gvern tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja ma għandux jagħti liċ-ċittadini tal-partijiet kontraenti l-oħra, bl-istess mod bħaċ-ċittadini tiegħu stess u taħt l-istess kundizzjonijiet, il-benefiċċji previsti fit-Tieni Ktieb tal-Kodiċi Ġermaniż tas-Sigurtà Soċjali – Protezzjoni soċjali bażika għal dawk li qed ifittxu xogħol fil-verżjoni tiegħu fis-seħħ rispettivament”.
III – Il-fatti tal-kawża prinċipali
30. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali huma ċittadini Spanjoli. Jovanna García-Nieto u Joel Peña Cuevas għexu għal diversi snin bħala koppja fi Spanja, mingħajr ma żżewġu u mingħajr ma daħlu f’unjoni rreġistrata, flimkien ma’ Jovanlis Peña García, it-tifla tagħhom it-tnejn, kif ukoll mat-tifel li għadu minuri ta’ Joel Peña Cuevas, Joel Luis Peña Cruz.
31. F’April 2012, J. García-Nieto daħlet fit-territorju tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja mat-tifla tagħha, Jovanlis Peña García. Hija ddikjarat ruħha bħala persuna li qed tfittex xogħol fl-1 ta’ Ġunju 2012. Hija bdiet taħdem bħala assistenta fi kċina xi għaxart ijiem wara. B’effett mill-1 ta’ Lulju 2012, hija rċeviet remunerazzjoni mensili netta ta’ EUR 600 (suġġetta għall-ħlas tal-kontribuzzjonijiet ta’ sigurtà soċjali).
32. Ftit wara, fit-23 ta’ Ġunju 2012, J. Peña Cuevas u t-tifel tiegħu, Joel Luis Peña Cruz, ingħaqdu magħhom. Sal-1 ta’ Novembru 2012, l-erbgħa li huma rrisjedew fid-dar ta’ omm J. García-Nieto u għexu mid-dħul ta’ din tal-aħħar.
33. J. Peña Cuevas ħadem għal żmien qasir mit-2 sat-30 ta’ Novembru 2012. Sussegwentement huwa rċieva, mill-1 ta’ Diċembru 2012 sal-1 ta’ Jannar 2013, allowance tal-qgħad skont it-Tielet Ktieb tal Kodiċi tas-Sigurtà Soċjali Ġermaniż abbażi tal-perijodi ta’ assigurazzjoni mwettqa fi Spanja. F’Jannar 2013, huwa kellu xogħol ta’ persuna mqabbda biex tnaddaf. Wara t-tmiem ta’ din l-attività, huwa reġa’ rċieva allowance tal-qgħad. B’effett mix-xahar ta’ Ottubru 2013, huwa okkupa xogħol ġdid li, skont it-talba għal deċiżjoni preliminari, kellu jintemm fit-30 ta’ Settembru 2014.
34. J. García-Nieto u J. Peña Cuevas ilhom jirċievu allowances tal-familja għaż-żewġ ulied tagħhom sa minn Lulju 2012. Barra minn hekk, dawn tal-aħħar bdew jattendu l-iskola fit-22 ta’ Awwissu 2012.
35. Fit-30 ta’ Lulju 2012, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali ressqu wkoll talba quddiem il-Vestiche Arbeit Jobcenter Kreis Recklinghausen (iktar ’il quddiem il-“Jobcenter”) sabiex jibbenefikaw mill-benefiċċji għall-għajxien previsti mis-SGB II.
36. Madankollu, il-Jobcenter irrifjuta li jagħti l-imsemmija benefiċċji lil J. Peña Cuevas u lit-tifel tiegħu, Joel Luis Peña Cruz, għax-xhur ta’ Awwissu u ta’ Settembru 2012. Id-deċiżjoni tal-Jobcenter kienet ibbażata fuq il-punt 1 tat-tieni sentenza tal-Artikolu 7(1) tas-SGB II, peress li J. Peña Cuevas u t-tifel tiegħu kienu għexu għal inqas minn tliet xhur fil-Ġermanja u, barra minn hekk, J. Peña Cuevas ma kienx ħaddiem impjegat jew li jaħdem għal rasu. Skont il-Jobcenter, l-esklużjoni tal-għoti tal-imsemmija benefiċċji kienet tapplika wkoll għat-tifel ta’ J. Peña Cuevas. Wara r-riżerva maħruġa mill-Gvern Ġermaniż, il-Konvenzjoni dwar l-Assistenza ma setgħetx tnissel iktar drittijiet.
37. Wara dan ir-rifjut, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali ppreżentaw rikors kontra din id-deċiżjoni quddiem is-Sozialgericht Gelsenkirchen (qorti kompetenti fil-qasam tal-kawżi dwar is-sigurtà soċjali ta’ Gelsenkirchen, il-Ġermanja) li ntlaqa’. Madankollu, il-Jobcenter appella minn din is-sentenza quddiem il-Landessozialgericht Nordrhein-Westfalen (qorti superjuri tal-kontenzjuż soċjali ta’ Nordrhein-Westfalen).
38. Huwa f’dan il-kuntest li din il-qorti esprimiet dubji dwar l-ammissibbiltà, fir-rigward tad-dritt tal-Unjoni, tal-esklużjoni sħiħa tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali mit-tgawdija ta’ benefiċċji għall-għajxien.
IV – It-talba għal deċiżjoni preliminari u l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
39. Permezz ta’ deċiżjoni tat-22 ta’ Mejju 2014, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fis-17 ta’ Ġunju 2014, il-Landessozialgericht Nordrhein-Westfalen, iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja, skont l-Artikolu 267 TFUE, id-domandi preliminari segwenti:
“1) Il-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni previst fl-Artikolu 4 tar-Regolament [Nru 883/2004] japplika wkoll – bl-eċċezzjoni tal-esklużjoni tal-esportazzjoni tal-benefiċċji prevista fl-Artikolu 70(4) tal-imsemmi regolament – għall-benefiċċji speċjali li ma humiex kontributorji u li jingħataw fi flus fis-sens tal-Artikolu 70(1) u (2) tar-Regolament [Nru 883/2004]?
2) Fil-każ ta’ risposta affermattiva għall-ewwel domanda, restrizzjonijiet għall-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni previst fl-Artikolu 4 tar-Regolament [Nru 883/2004] permezz ta’ dispożizzjonijiet tal-leġiżlazzjoni nazzjonali ta’ traspożizzjoni tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva [2004/38] li bis-saħħa tagħhom l-aċċess għal dawn il-benefiċċji ma jeżisti taħt l-ebda cirkustanza matul l-ewwel tliet xhur ta’ residenza meta ċ-ċittadini tal-Unjoni fir-Repubblika Federali tal-Ġermanja la għandhom l-istatus ta’ ħaddiem impjegat jew ta’ ħaddiem li jaħdem għal rasu u lanqas id-dritt ta’ moviment liberu taħt l-Artikolu 2(3) tal-[FreizügG/EU], huma possibbli u skont il-każ sa liema estent?
3) Fil-każ ta’ risposta fin-negattiv għall-ewwel domanda, il-prinċipji ta’ nondiskriminazzjoni stabbiliti fid-dritt primarju – b’mod partikolari fid-dispożizzjonijiet magħquda tal-Artikolu 45(2) [TFUE] u tal-Artikolu 18 TFUE – jipprekludu dispożizzjoni nazzjonali li tirrifjuta, mingħajr eċċezzjoni, lil ċittadini tal-Unjoni, matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tagħhom, benefiċċju soċjali li jservi sabiex jiġu ggarantiti l-mezzi tal-għajxien u fl-istess waqt jiffaċilita wkoll l-aċċess għas-suq tax-xogħol, meta dawn iċ-ċittadini tal-Unjoni fir-Repubblika Federali tal-Ġermanja la għandhom l-istatus ta’ ħaddiem impjegat jew ta’ ħaddiem li jaħdem għal rasu u lanqas id-dritt ta’ moviment liberu taħt l-Artikolu 2(3) tal-FreizügG/EU, iżda li jistgħu jinvokaw rabta reali mal-Istat [Membru] ospitanti u, b’mod partikolari, mas-suq tax-xogħol tal-Istat [Membru] ospitanti?”
40. Permezz ta’ deċiżjoni tad-19 ta’ Marzu 2015, hija ddeċidiet madankollu li ma kienx hemm lok li tingħata risposta għall-ewwel domanda peress li din kienet saret bl-istess mod fil-kawża li wasslet għas-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358) u li l-Qorti tal-Ġustizzja kienet irrisponditha b’mod pożittiv billi ddeċidiet li “r-Regolament Nru 883/2004 għandu jiġi interpretat fis-sens li l-‘benefiċċji speċjali mhux kontributorji u li jingħataw fi flus’ fis-sens tal-Artikoli 3(3) u 70 ta’ dan ir-regolament jidħlu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 4 tar-regolament imsemmi” (5).
41. Osservazzjonijiet bil-miktub ġew ippreżentati mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, mill-Gvern tal-Ġermanja, tal-Polonja u tar-Renju Unit, kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea.
42. Barra minn hekk, bl-eċċezzjoni tal-Gvern Pollakk, dawn il-partijiet kollha esprimew ruħhom waqt is-seduta li nżammet fit-22 ta’ April 2015. Il-Gvern Franċiż, li ma kienx ippreżenta l-osservazzjonijiet bil-miktub tiegħu, esprima l-argumenti tiegħu wkoll waqt din is-seduta.
V – Analiżi
A – Osservazzjonijiet preliminari dwar il-klassifikazzjoni tal-benefiċċji għall-għajxien previsti mil-leġiżlazzjoni nazzjonali
43. Permezz tat-tieni domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk restrizzjonijiet imposti fuq il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament previst fl-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 883/2004 mil-leġiżlazzjoni nazzjonali li tittrasponi l-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 humiex kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni u, jekk ikun il-każ, sa liema punt.
44. Permezz ta’ din id-domanda, il-qorti tar-rinviju tqabbel l-punt 1 tat-tieni sentenza tal-Artikolu 7(1) tas-SGB II mal-Artikolu 24(2) tad Direttiva 2004/38, li jipprevedi deroga mill-prinċipju ta’ ugwaljanza bejn iċ-ċittadini tal-Istat Membru ospitanti u ċ-ċittadini tal-Unjoni fl-għoti ta’ “benefiċċji ta’ għajnuna soċjali”.
45. L-analiżi ta’ konformità tar-regola nazzjonali mal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 ma hijiex għalhekk rilevanti ħlief jekk il-benefiċċji inkwistjoni jistgħu jiġu kklassifikati bħala “benefiċċji ta’ għajnuna soċjali” fis-sens ta’ din id-direttiva.
46. Il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kellha l-opportunità tispeċifika li benefiċċju speċjali fi flus ta’ natura mhux kontributorja fis-sens tar-Regolament Nru 883/2004 jista’ jaqa’ wkoll fil-kunċett ta’ “sistema ta’ għajnuna soċjali”, li jinsab fl-Artikolu 7(1)(b) tad Direttiva 2004/38 (6). Madankollu, jekk tali benefiċċji finanzjarji huma intiżi sabiex jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol, huma ma jistgħux jiġu kkunsidrati bħala “benefiċċji ta’ għajnuna soċjali”, fis-sens tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 (7). F’dan il-każ, huma jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 45 TFUE, li fuqu hija bbażata t-tielet domanda preliminari.
47. Konsegwentement, skont in-natura tal-benefiċċji inkwistjoni fil-kawża prinċipali, hija biss it-tieni jew it-tielet domanda magħmula mill-qorti tar-rinviju li għandha tingħata risposta.
48. Jiena diġà espremejt ruħi fit-tul dwar din il-kwistjoni fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Dano (8) u Alimanovic (9) u wasalt għall-konklużjoni li l-benefiċċji għall-għajxien previsti mis-SGB II jaqgħu fid-definizzjoni ta’ benefiċċji ta’ għajnuna soċjali fis-sens tad-Direttiva 2004/38 (10).
49. Jidher li l-Qorti tal-Ġustizzja stess irrikonoxxiet il-benefiċċji għall-għajxien tas-SGB II bħala benefiċċji ta’ għajnuna soċjali fis-sens tad-Direttiva 2004/38. Fil-fatt, fil-punt 69 tas-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358), il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li “ċittadin tal Unjoni, f’dak li jirrigwarda l-aċċess għal benefiċċji soċjali, bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, jista’ biss jinvoka ugwaljanza fit-trattament maċ-ċittadini tal-Istat Membru ospitanti jekk ir-residenza tiegħu fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti tosserva l-kundizzjonijiet tad-Direttiva 2004/38” (11). Issa, il-benefiċċji inkwistjoni f’dik il-kawża kienu identiċi għal dawk li ġew irrifjutati lir-rikorrenti fil-kawża prinċipali mill-Jobcenter.
50. Għaldaqstant, ħlief sabiex nerġa’ nirreferi għall-prinċipju tas-sentenza Vatsouras u Koupatantze (12) li jipprevedi li benefiċċji finanzjarji intiżi sabiex jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol ma jistgħux jiġu kkunsidrati bħala benefiċċji ta’ għajnuna soċjali fis-sens tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 (13), jiena ser nikkonċentra l-analiżi tiegħi fuq din l-aħħar dispożizzjoni u mhux fuq l-Artikolu 45(2) TFUE.
51. Madankollu, sabiex inkun eżawrjenti, ser neżamina wkoll din id-dispożizzjoni u ser nissuġġerixxi r-risposta li għandha tingħata għat-tielet domanda preliminari fil-każ fejn il-Qorti tal-Ġustizzja tħalli f’idejn il-qorti nazzjonali sabiex tikklassifika l-benefiċċji inkwistjoni bħala benefiċċji ta’ għajnuna soċjali jew bħala benefiċċji intiżi sabiex jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol jew inkella bħala benefiċċji li għandhom iż-żewġ għanijiet.
52. F’dan il-kuntest, jekk il-qorti nazzjonali tikkonstata li l-benefiċċji mitluba għandhom għan doppju, jiġifieri, minn naħa, li jiggarantixxu l-bżonnijiet bażiċi u, min-naħa l-oħra, li jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol, jiena nqis li hija għandha tibbaża ruħha fuq il-funzjoni predominanti tal-benefiċċji, li, f’dan il-każ, hija deċiżament li jiggarantixxu l-mezzi ta’ għajxien neċessarji sabiex persuna tkun tista’ tgħix ħajja li tixraq lid-dinjità tal-bniedem.
B – Fuq it-tieni domanda preliminari
53. Skont l-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38, “[S]tat Membru ospitanti m’għandux ikun obbligat li jattribwixxi d-dritt [għal benefiċċju] ta’ għajnuna soċjali matul l-ewwel tliet xhur ta’ residenza jew, fejn xieraq, matul il-perjodu itwal previst fl-Artikolu 14(4)(b)”, jiġifieri matul il-perijodu ta’ tfittxija ta’ impjieg għaċ-ċittadini tal-Unjoni li jkunu daħlu fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti għal dan il-għan u li “[għalhekk] m’għandhomx jitkeċċew sakemm [huma] jistgħu jipprovdu evidenza li qed ikomplu jfittxu xogħol u li għandhom ċans ġenwin li jsibuh”.
54. Għaldaqstant, għalkemm “l-Artikolu 24(1) tad-Direttiva 2004/38 u l-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 883/2004 jfakkru l-projbizzjoni ta’ diskriminazzjoni bbażata fuq in-nazzjonalità, l-Artikolu 24(2) tad-direttiva msemmija jinkludi deroga mill-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni” (14).
55. Għal dak li jirrigwarda l-ewwel tliet xhur previsti minn din id-dispożizzjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat, fis-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358), ġurisprudenza preċedenti li tipprevedi li, “abbażi tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38, l-Istat Membru ospitanti ma [kienx] marbut li jagħti d-dritt għal benefiċċju soċjali lil ċittadin ta’ Stat Membru ieħor jew lill-membri tal-familja tiegħu matul dan il-perijodu” (15). Din il-ġurisprudenza tista’ titqies bħala stabbilita (16).
56. Barra minn hekk, għal dak li jirrigwarda d-dritt taċ-ċittadini tal-Istati Membri li qegħdin ifittxu xogħol fi Stat Membru ieħor, jiġifieri t-tieni perijodu temporanju previst fl-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li l-eżami tagħha fir-rigward tal-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni ma kien “żvela l-ebda element li jista’ jaffettwa l-validità [tiegħu]” (17).
57. Fir-realtà, l-eżistenza ta’ inugwaljanza fit-trattament bejn iċ-ċittadini tal-Unjoni li jkunu użaw il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza tagħhom u ċ-ċittadini tal-Istat Membru ospitanti fir-rigward tal-għoti tal-benefiċċji soċjali hija “konsegwenza inevitabbli tad-Direttiva 2004/38 [minħabba] ir-relazzjoni li stabbilixxa l-leġiżlatur tal-Unjoni fl-Artikolu 7 tad-direttiva msemmija bejn, minn naħa, il-ħtieġa ta’ riżorsi suffiċjenti bħala kundizzjoni ta’ residenza, u, min-naħa l-oħra, ix-xewqa li ma jinħoloqx piż għas-sistema ta’ assistenza soċjali tal-Istati Membri” (18).
58. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-prinċipju ta’ leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li jeskludi mit-tgawdija ta’ benefiċċju speċjali ta’ natura mhux kontributorja, fis-sens tar-Regolament Nru 883/2004 (li barra minn hekk jikkostitwixxi benefiċċju ta’ għajnuna soċjali fis-sens tad-Direttiva 2004/38), il-persuni li jmorru fit-territorju tal-imsemmi Stat Membru bl-iskop li jfittxu xogħol, ma jidhirlix li jmur kontra l-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 883/2004, u lanqas is-sistema implementata mid-Direttiva 2004/38.
59. Il-kuntest ġuridiku globali li fih tidħol id-Direttiva 2004/38 ma jqegħidx inkwistjoni din il-konklużjoni.
60. Fis-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358), il-Qorti tal-Ġustizzja tfakkar “li l-Artikolu 20(1) TFUE jagħti lil kull persuna li għandha n-nazzjonalità ta’ Stat Membru l-istatus ta’ ċittadin tal-Unjoni (sentenza N., C‑46/12, EU:C:2013:97, punt 25)” (19).
61. Hija kompliet bil-ġurisprudenza stabbilita tagħha li tipprevedi li “l-istatus ta’ ċittadin tal-Unjoni huwa intiż sabiex ikun l-istatus fundamentali taċ-ċittadini tal-Istati Membri li permezz tiegħu dawk fosthom li jinsabu fl-istess sitwazzjoni jistgħu jiksbu l-istess trattament ġuridiku fil-qasam ta’ applikazzjoni ratione materiae tat-Trattat FUE, irrispettivament min-nazzjonalità tagħhom u bla ħsara għall-eċċezzjonijiet espressament previsti f’dan ir-rigward (sentenzi Grzelczyk, C‑184/99, EU:C:2001:458, punt 31; D’Hoop, C‑224/98, EU:C:2002:432, punt 28, kif ukoll N., C‑46/12, EU:C:2013:97, punt 27)” (20).
62. Minn dan jirriżulta li “[k]ull ċittadin tal-Unjoni jista’ għalhekk jinvoka l-projbizzjoni ta’ diskriminazzjoni abbażi tan-nazzjonalità stabbilita fl-Artikolu 18 TFUE fis-sitwazzjonijiet kollha li jifformaw parti mill-qasam ta’ applikazzjoni ratione materiae tad-dritt tal-Unjoni. Dawn is-sitwazzjonijiet jinkludu dawk li jidħlu fl-eżerċizzju tal-libertà ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Istati Membri kkonferiti mill-punt (a) tal-ewwel subparagrafu tal-Artikoli 20(2) TFUE u 21 TFUE (ara s-sentenza N., EU:C:2013:97, punt 28, u l ġurisprudenza ċċitata)” (21).
63. Il-Qorti tal-Ġustizzja żiedet ukoll li, “[f]’dan ir-rigward, għandu jiġi kkonstatat li l-Artikolu 18(1) TFUE jipprekludi kull diskriminazzjoni eżerċitata minħabba n-nazzjonalità ‘[f]il-kamp ta’ l-applikazzjoni tat-Trattati, u mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet speċjali inklużi hemm’. It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 20(2) TFUE jippreċiża espressament li d-drittijiet li jikkonferixxi dan l-artikolu liċ-ċittadini tal-Unjoni għandhom jiġu eżerċitati ‘skond il-kondizzjonijiet u fil-limiti definiti fit-Trattati u permezz tal-miżuri adottati għall-applikazzjoni tagħhom’. Barra minn hekk, l-Artikolu 21(1) TFUE jissuġġetta, ukoll, id-drittijiet taċ-ċittadini tal-Unjoni li jiċċirkolaw u li jirrisjedu liberament fit-territorju tal-Istati Membri għall-osservanza tal-‘limitazzjonijiet u l-kondizzjonijiet stabbiliti fit-Trattati u d-dispożizzjonijiet meħuda sabiex dan jitwettaq’ (ara s-sentenza Brey, C‑140/12, EU:C:2013:565, punt 46 u l-ġurisprudenza ċċitata)” (22).
64. Fl-aħħar nett, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li “il-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni, stabbilit b’mod ġenerali fl-Artikolu 18 TFUE, huwa ppreċiżat fl-Artikolu 24 tad-Direttiva 2004/38 fir-rigward taċ-ċittadini tal-Unjoni li […] jeżerċitaw il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza tagħhom fit-territorju tal-Istati Membri. Dan il-prinċipju huwa barra minn hekk ippreċiżat fl-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 883/2004 fir-rigward taċ-ċittadini tal-Unjoni […] li jinvokaw fl-Istat Membru ospitanti, benefiċċji msemmija fl-Artikolu 70(2) tar-regolament imsemmi” (23).
65. Fi kliem ieħor, l-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 li jawtorizza trattament differenzjat bejn iċ-ċittadini tal-Unjoni u ċ-ċittadini tal-Istat Membru ospitanti huwa “deroga mill-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament stabbilit fl-Artikolu 18 TFUE, u [...] l-Artikolu 24(1) ta[l-istess] [d]irettiva […] jikkostitwixxi biss espressjoni speċifika tiegħu” (24). Konsegwentement, dan “għandu jiġi interpretat […] b’mod strett u b’mod konformi mad-dispożizzjonijiet tat-Trattat, inklużi dawk dwar iċ-ċittadinanza tal-Unjoni u l-moviment liberu tal-ħaddiema”.
66. Barra minn hekk, ir-restrizzjonijiet għall-għoti ta’ benefiċċji soċjali lil ċittadini tal-Unjoni, li ma għandhomx, jew ma għadx għandhom, l-istatus ta’ ħaddiema, u li huma stabbiliti abbażi tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 għandhom ikunu leġittimi (25).
67. Din il-perspettiva u dawn ir-regoli li jitolbu, minn naħa, li l-eċċezzjoni tiġi interpretata b’mod strett u, min-naħa l-oħra, li l-limiti li jirriżultaw minnha jkunu leġittimi, wasluni sabiex fil-kawża Alimanovic (C‑67/14, EU:C:2015:210), pendenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, nipproponi distinzjoni bejn tliet każijiet:
– dak taċ-ċittadin ta’ Stat Membru li jkun mar fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor u li jkun ilu jirrisjedi fih għal inqas minn tliet xhur jew għal iktar minn tliet xhur iżda mingħajr l-għan li jfittex xogħol (l-ewwel każ);
– dak taċ-ċittadin ta’ Stat Membru li jkun mar fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor sabiex hemmhekk ifittex xogħol (it-tieni każ), u
– dak taċ-ċittadin ta’ Stat Membru li jkun ilu jirrisjedi għal iktar minn tliet xhur fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor u li fih kellu impjieg (it-tielet każ).
68. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali jistgħu jsibu ruħhom fis-sitwazzjoni msemmija fl-ewwel parti tal-ewwel każ (jiġifieri dik ta’ ċittadin ta’ Stat Membru li jkun mar fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor u li jkun ilu jirrisjedi fih għal iktar minn tliet xhur) u f’dik deskritta fit-tieni każ (dak ta’ ċittadin ta’ Stat Membru li jkun mar fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor sabiex hemmhekk ifittex xogħol).
69. Kif diġà indikajt preċedentement, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat fis-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358) li, “abbażi tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38, l-Istat Membru ospitanti ma [kienx] marbut li jagħti d-dritt għal benefiċċju soċjali lil ċittadin ta’ Stat Membru ieħor jew lill-membri tal-familja tiegħu [għal residenza ta’ mhux iktar minn tliet xhur]” (26).
70. Din l-interpretazzjoni hija konformi mal-għan taż-żamma tal-bilanċ finanzjarju tas-sistema ta’ sigurtà soċjali tal-Istati Membri li trid tilħaq id-Direttiva 2004/38 (27). Peress li l-Istati Membri ma jistgħux jeżiġu li ċ-ċittadini tal-Unjoni jkollhom mezzi ta’ għajxien suffiċjenti u assigurazzjoni medika personali għal residenza ta’ tul ta’ tliet xhur, huwa leġittimu li l-Istati Membri ma jkunux responsabbli għalihom matul dan il-perijodu.
71. Fil-fatt, fil-każ kuntrarju, jekk id-dritt għal benefiċċji ta’ għajnuna soċjali jinfetaħ għal ċittadini tal-Unjoni li ma għandhomx mezzi ta’ għajxien suffiċjenti, dan jista’ jwassal għal ċaqliq massiv li jista’ jikkawża piż mhux raġonevoli fuq is-sistemi nazzjonali ta’ sigurtà soċjali.
72. Barra minn hekk, għalkemm il-persuni li jaslu fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti jista’ jkollhom rabtiet personali ma’ ċittadini oħra tal-Unjoni li diġà jirresjedu f’dan l-Istat Membru, ir-rabta mal-Istat Membru innifsu xorta waħda hija probabbilment limitata matul dan l-ewwel perijodu.
73. Barra minn hekk, jiena osservajt ukoll, fil-kuntest tal-analiżi tat-tieni każ imsemmi fil-konklużjonijiet ippreżentati fil-kawża Alimanovic (C‑67/14, EU:C:2015:210), pendenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, li mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li “iċ-ċittadini ta’ l-Istati Membri li jiċċaqalqu biex ifittxu impjieg jibbenefikaw mill-prinċipju tat-trattament ugwali biss fir-rigward ta’ l-aċċess għall-istess impjieg, [filwaqt li] dawk li jkunu diġà daħlu fis-suq tax-xogħol jistgħu jitolbu, abbażi ta’ l-Artikolu 7(2) tar-Regolament [(KEE) Nru 1612/68 tal-Kunsill, tal-15 ta’ Ottubru 1968, dwar il-libertà tal-moviment għall-ħaddiema fi ħdan il-Komunità (28), issostitwit bl-Artikolu 7(2) tar-Regolament (UE) Nru 492/2011 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-5 ta’ April 2011, dwar il-moviment liberu tal-ħaddiema fi ħdan l-Unjoni (29)], l-istess benefiċċji soċjali u fiskali bħall-ħaddiema nazzjonali” (30).
74. Fid-dawl tal-motivazzjoni tas-sentenza Dano (C‑333/13, EU:C:2014:2358) dwar l-ekwilibriju tad-Direttiva 2004/38 (31) u d-distinzjoni magħmula mid-dritt tal-Unjoni u mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja bejn il-ħaddiem li jasal fit-territorju ta’ Stat Membru u dak li jkun diġà aċċeda għal dan is-suq tax-xogħol, il-leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li teskludi mit-tgawdija ta’ benefiċċju speċjali fi flus ta’ natura mhux kontributorja, fis-sens tar-Regolament Nru 883/2004 (li barra minn hekk jikkostitwixxi benefiċċju fis-sens tad-Direttiva 2004/38), matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tagħhom jew għal perijodu itwal, il-persuni li jmorru fit-territorju tal-imsemmi Stat Membru bil-għan li jfittxu xogħol, ma jidhirlix li tmur kontra l-Artikolu 4 tal-imsemmi regolament u lanqas kontra s-sistema implementata mill-imsemmija direttiva.
75. Din l-esklużjoni mhux biss hija konformi mal-formulazzjoni tal-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38 inkwantu tawtorizza lill-Istati Membri jirrifjutaw it-tgawdija ta’ benefiċċji ta’ għajnuna soċjali lil ċittadini ta’ Stati Membri oħra matul l-ewwel tliet xhur u għal perijodu itwal jekk dawn ikunu daħlu fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti sabiex ifittxu xogħol, iżda wkoll mad-differenza oġġettiva tas-sitwazzjoni – stabbilita mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja kif ukoll, b’mod partikolari, mill-Artikolu 7(2) tar-Regolament Nru 492/2011 – bejn iċ-ċittadini li jkunu qed ifittxu l-ewwel xogħol fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti u dawk li jkunu diġà aċċedew għal dan is-suq (32).
76. Il-qari tad-duttrina ddedikata għall-interpretazzjoni tad-Direttiva 2004/38 u tar-Regolament Nru 883/2004 lanqas jidhirli li jqiegħed inkwistjoni din il-konklużjoni, anki jekk jitqiegħed fil-kuntest iktar globali taċ-ċittadinanza tal-Unjoni, kif stabbilita fl-Artikoli 18 TFUE, 20 TFUE u 21 TFUE (33).
77. L-Artikolu 7 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), li jistabbilixxi d-dritt għar-rispett tal-ħajja privata u tal-familja, tad-dar u tal-komunikazzjonijiet, lanqas ma jidhirli li jista’ jbiddel l-analiżi u l-konklużjoni li wasalt għaliha.
78. Fil-fatt, minbarra n-natura ġenerali tal-Artikolu 7, jista’ jiġu imposti limitazzjonijiet fuq id-drittijiet li huwa jippreteġi bil-kundizzjoni, b’mod partikolari, tal-osservanza tal-prinċipju ta’ proporzjonalità, u dan skont l-Artikolu 52(1) tal-Karta. Bl-istess mod li l-prinċipju ta’ ugwaljanza ma huwiex ippreġudikat fis-sustanza tiegħu mid-deroga prevista fl-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38, dan japplika wkoll għad-dritt għar-rispett tal-ħajja tal-familja stabbilit fl-Artikolu 7 tal-Karta.
C – Fuq it-tielet domanda preliminari
79. Permezz tat-tielet domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, fil-każ ta’ risposta negattiva għall-ewwel domanda, jekk l-Artikoli 45(2) TFUE u 18 TFUE, b’mod partikolari, jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali li teskludi mingħajr eċċezzjoni liċ-ċittadini tal-Unjoni, li d-dritt ta’ residenza tagħhom huwa ġġustifikat biss mit-tfittxija ta’ xogħol, mill-għoti ta’ benefiċċji soċjali intiżi, minn naħa, sabiex jipprovdu mezzi ta’ għajxien u, min-naħa l-oħra, sabiex jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol.
80. Għalkemm l-ewwel domanda preliminari ngħatat risposta affermattiva, it-tielet domanda tibqa’ rilevanti jekk il-Qorti tal Ġustizzja tħalli f’idejn il-qorti tar-rinviju l-obbligu li tikklassifika l-benefiċċji ta’ assigurazzjoni bażika taħt id-dritt tal-Unjoni u jekk din tal-aħħar tqis li l-imsemmija benefiċċji huma essenzjalment intiżi sabiex jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol.
81. Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet b’mod stabbilit li ma huwiex “iktar possibbli li jiġi eskluż mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu [45(2) TFUE], li huwa dikjarazzjoni tal-prinċipju fundamentali ta’ ugwaljanza fit-trattament iggarantit mill-Artikolu [18 TFUE], benefiċċju ta’ natura finanzjarja intiż sabiex jiffaċilita l-aċċess għall-impjieg fis-suq tax-xogħol ta’ Stat Membru” (34).
82. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ukoll, fis-sentenza Vatsouras u Koupatantze (C‑22/08 u C 23/08, EU:C:2009:344), li kien “leġittimu li Stat Membru jagħti tali għajnuna biss wara li tiġi stabbilita l-eżistenza ta’ rabta reali bejn il-persuna li qed tfittex ix-xogħol u s-suq tax-xogħol ta’ dak l-Istat” (35).
83. Skont ġurisprudenza stabbilita, l-eżistenza ta’ tali rabta tista’ tiġi vverifikata, b’mod partikolari, permezz tal-konstatazzjoni li l-persuna inkwistjoni, matul perijodu ta’ tul raġonevoli, kienet effettivament u realment qed tfittex impjieg fl-Istat Membru inkwistjoni (36).
84. F’dawn iċ-ċirkustanzi, “[i]ċ-ċittadini tal-Istati Membri li qegħdin ifittxu impjieg fi Stat Membru ieħor li stabbilixxew rabtiet reali mas-suq tax-xogħol ta’ dan l-Istat jistgħu jinvokaw l-Artikolu [45(2) TFUE] sabiex jibbenifikaw minn benefiċċju ta’ natura finanzjarja intiż sabiex jiffaċilita l-aċċess għas-suq tax-xogħol” (37).
85. Madankollu, ma jistax jiġi injorat li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li kundizzjoni unika ta’ natura wisq ġenerali u esklużiva, peress li hija tiffavorixxi indebitament element li ma huwiex neċessarjament rappreżentattiv tal-livell reali u effettiv ta’ rabta bejn l-applikant tal-allowances u s-suq ġeografiku inkwistjoni, bl-esklużjoni ta’ kull element rappreżentattiv ieħor, tmur lil hinn minn dak li huwa neċessarju sabiex jintlaħaq l-għan segwit (38).
86. Minn dawn iż-żewġ approċċi niddeduċi li jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni wkoll elementi oħra minbarra dak tat-tfittxija ta’ xogħol sabiex tiġi evalwata l-eżistenza ta’ rabta reali mas-suq ġeografiku inkwistjoni.
87. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, elementi li jirriżultaw mill-kuntest tal-familja, bħall-eżistenza ta’ rabtiet stretti ta’ natura personali, jikkontribwixxu wkoll sabiex tiġi stabbilita l-eżistenza ta’ rabta fit-tul bejn l-applikant u l-Istat Membru ospitanti ġdid tiegħu (39). F’dawn iċ-ċirkustanzi, leġiżlazzjoni nazzjonali li tistabbilixxi kundizzjoni li “tipprekludi t-teħid inkunsiderazzjoni ta’ elementi oħra potenzjalment rappreżentattivi tal-livell reali ta’ rabta tal-applikant mal-allowances tal-istennija fis-suq ġeografiku tax-xogħol inkwistjoni […] teċċedi dak li huwa neċessarju sabiex jintlaħaq l-għan li hija ssegwi” (40).
88. Minn dawn il-kunsiderazzjonijiet jirriżulta li d-dritt tal-Unjoni, u b’mod iktar preċiż il-prinċipju ta’ ugwaljanza kif stabbilit mill-Artikolu 45(2) TFUE, jipprekludi leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li teskludi awtomatikament ċittadin tal-Unjoni mit-tgawdija ta’ benefiċċju speċjali ta’ natura mhux kontributorja fis-sens tal-Artikolu 70(2) tar-Regolament Nru 883/2004 u li jiffaċilita l-aċċess għas-suq tax-xogħol, matul il-perijodu tal-ewwel tliet xhur tar-residenza tiegħu mingħajr ma tawtorizza lil dan iċ-ċittadin juri l-eżistenza ta’ rabta reali mal-Istat Membru ospitanti.
89. F’dan ir-rigward, l-elementi li jirriżultaw mill-kuntest tal-familja (bħall-edukazzjoni tat-tfal jew rabtiet stretti, b’mod partikolari ta’ natura personali, maħluqa mill-applikant mal-Istat Membru ospitanti) (41) jew anki t-tfittxija ta’ xogħol, b’mod effettiv u reali, matul perijodu ta’ tul raġonevoli, huma elementi li jistgħu juru l-eżistenza tal-imsemmija rabta mal-Istat Membru ospitanti (42). L-eżistenza ta’ xogħol fil-passat, jew anki l-fatt li nstab xogħol ġdid wara l-introduzzjoni tat-talba għall-għoti ta’ benefiċċji soċjali, għandhom ukoll jittieħdu inkunsiderazzjoni għal dan il-għan (43).
90. Madankollu, ma hijiex il-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tikkonstata l-eżistenza ta’ tali rabta fil-kuntest ta’ talba għal deċiżjoni preliminari iżda l-awtoritajiet kompetenti nazzjonali, li minnhom il-qrati nazzjonali jagħmlu parti.
VI – Konklużjoni
91. Abbażi tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mil‑Landessozialgericht Nordrhein-Westfalen kif ġej:
“1) L-Artikolu 24(2) tad-Direttiva 2004/38/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tad-29 ta’ April 2004, dwar id-drittijiet taċ-ċittadini tal-Unjoni u tal-membri tal-familja tagħhom biex jiċċaqilqu u jgħixu liberament fit-territorju tal-Istati Membri u li temenda r-Regolament (KEE) Nru 1612/68 u li tħassar id-Direttivi 64/221/KEE, 68/360/KEE, 72/194/KEE, 73/148/KEE, 75/34/KEE, 75/35/KEE, 90/364/KEE, 90/365/KEE u 93/96/KEE, għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li teskludi mit-tgawdija ta’ ċerti ‘benefiċċji speċjali ta’ natura mhux kontributorja’ fis-sens tal Artikolu 70(2) tar-Regolament (KE) Nru 883/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tad-29 ta’ April 2004, dwar il-kordinazzjoni ta’ sistemi ta’ sigurtà soċjali, kif emendat bir-Regolament (UE) Nru 1244/2010 tal-Kummissjoni, tad-9 ta’ Diċembru 2010, u li jikkostitwixxu wkoll ‘benefiċċju ta’ għajnuna soċjali’ fis-sens tad-Direttiva 2004/38, liċ-ċittadini ta’ Stati Membri oħra matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tagħhom fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti.
2) L-Artikolu 45(2) TFUE jipprekludi leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li teskludi mit-tgawdija ta’ ċerti ‘benefiċċji speċjali ta’ natura mhux kontributorja’ fis-sens tal-Artikolu 70(2) tar Regolament Nru 883/2004, kif emendat bir-Regolament Nru 1244/2010, u li jiffaċilitaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol, liċ-ċittadini ta’ Stati Membri oħra matul l-ewwel tliet xhur tar-residenza tagħhom fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti mingħajr ma tagħtihom il-possibbiltà li juru l-eżistenza ta’ rabta reali mas-suq tax-xogħol tal-Istat Membru ospitanti.”