WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ (druga izba)
z dnia 22 maja 2008 r. (*)
Służba publiczna – Konkurs otwarty – Warunki dopuszczenia – Wymagane doświadczenie zawodowe – Odmowa zatrudnienia kandydata wpisanego na listę rezerwy kadrowej – Zakres uznania komisji konkursowej i organu powołującego
W sprawie F‑145/06,
mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 236 WE i art. 152 EA,
César Pascual García, zamieszkały w Madrycie (Hiszpania), reprezentowany przez B. Cortesego oraz C. Cortesego, adwokatów,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez J. Curralla oraz M. Velardo, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD (druga izba),
w składzie: S. Van Raepenbusch (sprawozdawca), prezes, I. Boruta i H. Kanninen, sędziowie,
sekretarz: R. Schiano, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 6 marca 2008 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W skardze, która wpłynęła do sekretariatu Sądu za pośrednictwem faksu w dniu 22 grudnia 2006 r. (oryginał został złożony w dniu 2 stycznia 2007 r.), C. Pascual García, laureat konkursu otwartego EPSO/B/23/04 (Dz.U. C 81 A z dnia 31 marca 2004 r., s. 17), żąda w szczególności stwierdzenia nieważności decyzji dyrektora generalnego Wspólnego Centrum Badawczego (WCB) Komisji Wspólnot Europejskich, z siedzibą w Isprze (Włochy), z dnia 7 kwietnia 2006 r., nieuwzględniającej jego kandydatury na stanowisko wymienione w ogłoszeniu o naborze COM/2005/2969 i wprowadzającej wzmiankę na liście rezerwy kadrowej laureatów omawianego konkursu, informującą służby, że skarżący nie spełnia warunków dopuszczenia do udziału w odnośnym konkursie (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”).
Okoliczności postania sporu
2 W sierpniu 1998 r. skarżący uzyskał na Autonomicznym Uniwersytecie w Madrycie (Hiszpania) (Universidad autonoma de Madrid, zwany dalej „UAM”) licencjat nauk fizycznych, a w 2000 r. licencjat z inżynierii materiałowej.
3 Od dnia 1 lutego 2001 r. do dnia 31 stycznia 2004 r. pracował on w Szkole Wyższej w Pizie (Włochy) (Scuola Normale Superiore, zwanej dalej „SNS”) i w Narodowym Instytucie Fizyki Materiałowej (Istituto Nazionale per la Fisica della Materia, zwanym dalej „INFM”), gdzie zajmował się fizyką materii skondensowanej w ramach studiów doktoranckich (posto di perfezionamento triennale in fisica della materia condensata, zwanych dalej „doktoratem badawczym”). W tym okresie prowadził on badania naukowe w dziedzinie półprzewodników i nanonauki w ramach „National Enterprise for nanoScience and nanoTechnology”, wspólnego projektu badawczego utworzonego przez SNS i INFM (zwanego dalej „NEST”), uczestnicząc jednocześnie w 150 godzinach wykładów.
4 Należy zauważyć, iż po ustanowieniu we Włoszech doktoratów badawczych na mocy Decreto del Presidente della Repubblica 11 luglio 1980, n. 382, Riordinamento della docenza universitaria, relativa fascia di formazione nonché sperimentazione organizzativa e didattica (dekretu prezydenta Republiki nr 382 z dnia 11 lipca 1980 r. w sprawie reformy szkolnictwa akademickiego, szkolenia, doświadczeń organizacyjnych i dydaktycznych, GURI nr 209 z dnia 31 lipca 1980 r.), Legge 18 giugno 1986, n. 308, Equipollenza del Diploma di Perfezionamento della Scuola Normale Superiore di Pisa con il titolo di Dottore di Ricerca (ustawa nr 308 z dnia 18 czerwca 1986 r., GURI nr 149 z dnia 30 czerwca 1986 r.) ustanowiła równoważność pomiędzy dyplomem studiów doktoranckich (diploma di perfezionamento) wydawanym przez SNS a dyplomem doktoranckich studiów badawczych (dottore di ricerca) wydawanym przez pozostałe włoskie uniwersytety.
5 Od dnia 2 lutego 2004 r. do dnia 1 lutego 2005 r. skarżący w dalszym ciągu pracował dla SNS, tym razem na podstawie umowy o współpracy przy badaniach naukowych (contratto di collaborazione ad attività di ricerca, zwanej dalej „umową o badania”).
Konkurs otwarty EPSO/B/23/04
6 W dniu 31 marca 2004 r. zostało opublikowane ogłoszenie o konkursie otwartym EPSO/B/23/04 mającym na celu stworzenie listy rezerwy kadrowej pracowników służb technicznych (B 5/B 4) w dziedzinach badań i techniki (zwane dalej „ogłoszeniem o konkursie”). Konkurs obejmował różne dziedziny, a w szczególności „fizykę materiałową, mechanikę i elektronikę”, w której to dziedzinie skarżący złożył swoją kandydaturę. Termin składania zgłoszeń został określony na dzień 30 kwietnia 2004 r.
7 Jeśli chodzi o dziedzinę „fizyka, inżynieria materiałowa, mechanika i elektronika”, zadania związane z zajmowaniem stanowiska zostały opisane w tytule A pkt I ogłoszenia o konkursie w następujący sposób:
„Do zadań tych należy w szczególności:
– eksploatacja i projektowanie urządzeń doświadczalnych w oparciu o wytyczne, wdrażanie działań doświadczalnych,
– opracowywanie i używanie technik analitycznych,
– weryfikacja i zatwierdzania wyników,
– wdrażanie metod zapewnienia jakości w powyższych dziedzinach.
[…]
W szczególności:
– oprzyrządowanie, systemy nadzoru, systemy pomiaru i wykrywania w dziedzinie środowiska naturalnego, zdrowia, energii odnawialnej i emisji,
– analiza i obróbka materiałów na potrzeby technologii biomedycznych,
– projektowanie i budowa urządzeń doświadczalnych,
– instalacja i konserwacja układów hydraulicznych, wysokiego ciśnienia, niskiego ciśnienie i kriogeniki,
– miernictwo,
– odpowiedzialność za laboratorium elektroniczne i elektrotechniczne,
– odpowiedzialność za instalacje elektroniczne i ich konserwacja,
– pozyskiwanie danych i modelowanie”.
8 W tytule A pkt II ogłoszenia o konkursie zostały wyszczególnione warunki dopuszczenia do udziału w konkursie odnoszące się do dokumentów potwierdzających kwalifikacje lub dyplomów, doświadczenia zawodowego i znajomości języków obcych, które kandydat musiał spełniać w momencie złożenia zgłoszenia. W szczególności, jeśli chodzi o wymagane doświadczenie zawodowe, treść rubryki 2 została sformułowana w następujący sposób:
„Kandydaci powinni posiadać co najmniej czteroletnie doświadczenie zawodowe w pełnym wymiarze czasu pracy, w tym dwuletnie doświadczenie pozostające w związku z charakterem zadań, nabyte po uzyskaniu dyplomu lub świadectwa potwierdzającego ukończenie studiów wyższych.
Jako doświadczenie zawodowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym dwóch lat:
– każdy okres specjalizacji zawodowej lub doskonalenia zawodowego przygotowujący do wykonywania zadań określonych w tytule A pkt I, jeżeli są one należycie poświadczone,
– każdy okres dodatkowego szkolenia, studiów lub badań przygotowujących do wykonywania zadań zdefiniowanych w tytule A pkt I, którego ukończenie poświadcza dyplom studiów na poziomie co najmniej odpowiadającym poziomowi studiów potwierdzonych dyplomem dającym co najmniej prawo dostępu do konkursu.
Jeżeli okres specjalizacji lub doskonalenia zawodowego zbiega się z okresem działalności zawodowej, komisja konkursowa weźmie pod uwagę jedynie okres działalności zawodowej”.
9 W tytule C rubryka 3 „Kompletne zgłoszenie” przewidywała, że obywatelstwo, studia, szkolenie, staż, badania i doświadczenie zawodowe powinny zostać określone szczegółowo w formularzu zgłoszenia, do którego powinny zostać dołączone dokumenty potwierdzające i na podstawie którego do komisji konkursowej należało zweryfikowanie, czy kandydaci odpowiadają warunkom określonym w tytule A pkt II ogłoszenia o konkursie.
10 Pismem z dnia 30 marca 2005 r. Europejski Urząd Doboru Kadr (EPSO) poinformował skarżącego, że spełnił on wszystkie warunki określone w ogłoszeniu o konkursie, a następnie, pismem z dnia 13 października 2005 r., EPSO poinformował go o umieszczeniu jego nazwiska na liście rezerwy kadrowej wygasającej w dniu 31 grudnia 2007 r., jednakże bez gwarancji ewentualnego zatrudnienia.
Ogłoszenie o naborze na stanowisko COM/2005/2969
11 WCB opublikowało ogłoszenie o naborze na stanowisko COM/2005/2969 – B*3/B*11 (zwane dalej „ogłoszeniem o naborze”). W dniu 21 listopada 2005 r. skarżący został zaproszony na rozmowę kwalifikacyjną do Instytutu Zdrowia i Ochrony Konsumenta w Isprze (zwanego dalej „IZOK”). Rozmowa ta miała miejsce w dniu 6 grudnia 2005 r.
12 W dniu 14 grudnia 2005 r. skarżący został również zaproszony na rozmowę kwalifikacyjną do Instytutu Pierwiastków Transuranowych WCB w Karlsruhe (Niemcy). Data tego spotkania została ustalona na dzień 17 stycznia 2006 r.
13 Pismem z dnia 16 grudnia 2005 r. dyrektor do spraw zasobów ludzkich WCB w Isprze poinformował skarżącego, że zostanie on zatrudniony na stanowisku będącym przedmiotem ogłoszenia o naborze i że jego zatrudnienie będzie jeszcze zależało od wyników badań lekarskich i kontroli bezpieczeństwa.
14 W następnych dniach, w serii rozmów telefonicznych i pocztą elektroniczną potwierdzono fakt, że skarżący został wybrany na wakujące stanowisko. Z kontaktów tych wynikało również, że jeśli skarżący przyjmie to stanowisko, będzie musiał odrzucić zaproszenie na rozmowę kwalifikacyjną w Instytucie Pierwiastków Transuranowych w Karlsruhe.
15 W dniu 23 stycznia 2006 r. skarżący odbył wizytę lekarską. W tym samym dniu spotkał się z dyrektorem naukowym służb ISPC, w których miał podjąć zatrudnienie. Data objęcia stanowiska w WCB została ustalona na dzień 1 kwietnia 2006 r.
16 Skarżący złożył również w dziale zasobów ludzkich WCB wszystkie dokumenty, jakie zostały przedstawione EPSO. Następnie postanowił rozwiązać umowę o pracę z SNS i nie odpowiadać na żadną z innych ofert zatrudnienia.
17 Za pośrednictwem wiadomości poczty elektronicznej z dnia 3 marca 2006 r. wysłanej z działu zasobów ludzkich WCB skarżący został wezwany do złożenia wszystkich dokumentów dodatkowych odnoszących się do jego doświadczenia zawodowego, w szczególności w celu ustalenia czasu poświęconego na studia i czasu poświęconego na badania w ramach jego doktoratu badawczego. Skarżący zastosował się do wezwania.
18 W dniu 20 marca 2006 r., nie otrzymawszy jeszcze oficjalnej oferty zatrudnienia, skarżący za pośrednictwem poczty elektronicznej skontaktował się ze wspomnianym już dyrektorem naukowym ISPC, który zapewnił go, że zwróci się o informacje do właściwych służb.
19 W dniu 21 marca 2006 r., po rozmowie telefonicznej z działem zasobów ludzkich WCB, skarżący otrzymał z tego działu wiadomość elektroniczną informującą go, że w następstwie przekazania żądanych dokumentów dodatkowych, powstały wątpliwości co do tego, czy na dzień 30 kwietnia 2004 r. spełniał on warunki wymagane dla dopuszczenia do udziału w konkursie EPSO/B/23/04.
20 W dniu 25 marca 2006 r. skarżący wysłał do WCB pismo dyrektora NEST poświadczające badania naukowe, które realizował w okresie od 1 lutego 2001 r. do 30 kwietnia 2004 r.
21 Decyzją z dnia 7 kwietnia 2006 r. dyrektor generalny WCB uznał, że kandydatura skarżącego nie może zostać uwzględniona, zważywszy na fakt, iż nie spełnia on warunków dopuszczenia do udziału w omawianym konkursie. Jednocześnie dyrektor zdecydował, że odpowiednia wzmianka zostanie dodana do listy rezerwy kadrowej omawianego konkursu w celu poinformowania o tym fakcie służb Komisji. O decyzji skarżący został poinformowany pismem z dnia 17 kwietnia 2006 r.
22 W dniu 19 czerwca 2006 r. skarżący wniósł, na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich (zwanego dalej „regulaminem”), zażalenie na zaskarżoną decyzję, podnosząc, że w decyzji tej błędnie oceniono okres jego doświadczenia zawodowego, który wynosi pięć lat i osiem miesięcy.
23 W dniu 21 sierpnia 2006 r. skarżący wysłał również dokument wyjaśniający, że Komisja uznała dodatkowe, lecz wniesione po terminie, zażalenie, za niebędące w stanie skutecznie uzupełnić zażalenia z dnia 19 czerwca 2006 r.
24 Decyzją z dnia 22 września 2006 r., notyfikowaną skarżącemu w dniu 13 listopada 2006 r., organ powołujący oddalił zażalenie.
25 W decyzji oddalającej zażalenie, organ powołujący uznał za doświadczenie zawodowe, w rozumieniu ogłoszenia o konkursie, okres studiów odbytych przez skarżącego pomiędzy wrześniem 1993 r. a sierpniem 1998 r. w celu otrzymania licencjatu z fizyki, zgodnie z pkt II 2 akapit drugi tytułu A omawianego ogłoszenia, w maksymalnym wymiarze dwóch lat, jak również okres jednego roku i siedmiu miesięcy, od sierpnia 1998 r. do marca 2000 r., w trakcie którego skarżący pracował jako pracownik najemny w ramach UAM. Jednakże odmówił on uwzględnienia innych okresów działalności skarżącego. W szczególności chodzi o:
– 36 miesiące, liczone od dnia 1 lutego 2001 r. do dnia 30 stycznia 2004 r., w trakcie których skarżący współpracował z NEST w ramach swojego doktoratu badawczego w SNS;
– 3 miesiące, liczone od dnia 2 lutego 2004 r. do dnia 30 kwietnia tego roku, która to data jest końcową datą terminu składania kandydatur zgodnie z ogłoszeniem o konkursie, kiedy to skarżący był związany z SNS umową o badania.
26 W rezultacie organ powołujący uznał skarżącemu jedynie trzy lata i siedem miesięcy doświadczenia zawodowego i stwierdził, iż skarżący nie osiągnął progu czteroletniego doświadczenia zawodowego wymaganego przez ogłoszenie o konkursie.
Żądania stron
27 Skarżący wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– w razie potrzeby, stwierdzenie nieważności decyzji organu powołującego z dnia 22 września 2006 r. oddalającej wniesione przez niego zażalenie;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
28 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– orzeczenie w sprawie kosztów według stosownych przepisów.
Co do prawa
29 Na poparcie swojej skargi skarżący podnosi cztery zarzuty. Trzy z nich dotyczą, po pierwsze, nadużycia procedury, po drugie, naruszenia ram legalności ustanowionych przez ogłoszenie o konkursie, jak również oczywistego błędu w ocenie i braku uzasadnienia, i po trzecie, naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań. Czwarty zarzut, podniesiony pomocniczo, dotyczy naruszenia zasady równego traktowania.
W przedmiocie dwóch pierwszych zarzutów, dotyczących z jednej strony nadużycia procedury i, z drugiej strony, naruszenia ram legalności ustanowionych przez ogłoszenie o konkursie, jak również oczywistego błędu w ocenie i braku uzasadnienia
Argumenty stron
30 W odniesieniu do zarzutu pierwszego, skarżący, przypomniawszy na wstępie granice kontroli sądowej prac komisji konkursowej, w której sędzia wspólnotowy może usankcjonować jedynie oczywisty błąd w ocenie, podnosi, że te same ograniczenia obowiązują w wykonywanej przez organ powołujący kontroli decyzji komisji konkursowej dotyczącej w szczególności warunków dopuszczenia do udziału w konkursie.
31 Jednakże, w niniejszej sprawie komisja konkursowa uznała, nie popełniając oczywistego błędu w ocenie, że skarżący spełnił warunki dopuszczenia do udziału w konkursie, zwłaszcza te odnoszące się do okresu doświadczenia zawodowego.
32 Skarżący stwierdza, że zaskarżona decyzja została wydana z nadużyciem procedury, w zakresie w jakim organ powołujący zastąpił swoją oceną ocenę komisji konkursowej, jeśli chodzi o dokumenty potwierdzające kwalifikacje i doświadczenie zawodowe skarżącego, przy braku jakiegokolwiek oczywistego błędu w ocenie po stronie komisji konkursowej.
33 Komisja odpiera te argumenty, twierdząc, że wprawdzie na podstawie dokumentów potwierdzających kwalifikacje i testów komisji konkursowej przysługuje szeroki zakres uznania w odniesieniu do dyplomów przedstawionych przez kandydatów lub ich doświadczenia zawodowego, niemniej jednak organ powołujący nie może być związany, jeśli chodzi o jego odrębną decyzję, nielegalną decyzją komisji konkursowej (zob. wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 15 września 2005 r. w sprawie T‑306/04 Luxem przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑263 i II‑1209, pkt 23). Tak więc, wydając zaskarżoną decyzję, organ powołujący nie dopuścił się żadnego nadużycia procedury.
34 Jeśli chodzi o zarzut drugi, skarżący, w pierwszej kolejności, podnosi, że organ powołujący naruszył ramy legalności ustanowione przez ogłoszenie o konkursie w odniesieniu do pojęcia „doświadczenia zawodowego” i popełnił oczywisty błąd w ocenie.
35 Zdaniem skarżącego, wymagane od kandydatów konkursu doświadczenie zawodowe musi być, zgodnie z orzecznictwem, interpretowane wyłącznie w świetle celów omawianego konkursu, które wynikają z ogólnego opisu zakresu zadań, jakie mają być realizowane (wyroki Sądu Pierwszej Instancji z dnia 22 maja 1990 r. w sprawie T‑50/89 Sparr przeciwko Komisji, Rec. s. II‑207, pkt 18; z dnia 6 listopada 1997 r. w sprawie T‑101/96 Wolf przeciwko Komisji, RecFP, s. I‑A‑351 i II‑949, pkt 74, i z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie T‑329/03 Ricci przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑69 i II‑315, pkt 52).
36 W niniejszym przypadku konkurs miał na celu stworzenie listy rezerwy kadrowej pracowników służb technicznych „w dziedzinie 2: fizyka, inżynieria materiałowa, mechanika i elektronika”, w celu realizacji zadań określonych w tytule A pkt I ogłoszenia o konkursie.
37 Skarżący przypomina, że zgodnie z pkt II 1 „Dokumenty potwierdzające wykształcenie lub dyplomy” tytułu A ogłoszenia o konkursie, „kandydaci muszą ukończyć pełne studnia na poziomie wyższym potwierdzone dyplomem ukończenia studiów”. Jeśli chodzi o doświadczenie zawodowe, zgodnie z pkt II 2 tego tytułu, „kandydaci muszą posiadać co najmniej czteroletnie doświadczenie zawodowe, w tym dwuletnie doświadczenie pozostające w związku z charakterem stanowiska, nabyte po uzyskaniu dyplomu studiów wyższych”. Ogłoszenie o konkursie precyzowało ponadto, w drugim tiret tego samego punktu, że „jako doświadczenie zawodowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczajacym dwóch lat” „każdy dodatkowy okres szkolenia, studiów lub badań naukowych, przygotowujący do wykonywania zadań zdefiniowanych w tytule A pkt I [w niniejszej sprawie: funkcji pracowników technicznych w dziedzinie fizyki itp.] i potwierdzony dyplomem studiów na poziomie co najmniej odpowiadającym poziomowi studiów potwierdzonych dyplomem dającym prawo dostępu do konkursu”.
38 Natomiast tytuł A pkt II tiret drugie ogłoszenia o konkursie nie wymienia działalności naukowej, badawczej, kształcenia podyplomowego i specjalistycznego przygotowujących do wykonywania funkcji na stanowiskach wyższego szczebla w stosunku do zatrudnienia, o którym mowa w ogłoszeniu o konkursie, na przykład profesora uniwersyteckiego, kierownika badań, lub kierownika zespołu badawczego, jak również działalności naukowej, badawczej, kształcenia podyplomowego i specjalistycznego, przygotowujących do wykonywania funkcji kierowniczych, projektowych i badawczych wymagających wiedzy na poziomie uniwersyteckim lub równoważnego doświadczenia zawodowego. Taka działalność musi zdaniem skarżącego zostać zakwalifikowana jako samodzielne doświadczenie zawodowe „pozostające w związku z charakterem stanowiska” w rozumieniu ogłoszenia o konkursie, pod warunkiem że chodzi o działalność gospodarczą w rozumieniu traktatu WE i orzecznictwa wspólnotowego dotyczącego swobód rynku wewnętrznego.
39 Jednakże, w niniejszej sprawie w ramach współpracy z SNS, a w szczególności z NEST, w okresie od dnia 1 lutego 2001 r. do dnia 30 kwietnia 2004 r., skarżący prowadził działalność badawczą, stale stosując techniki badawcze, o których mowa w ogłoszeniu o konkursie, przygotowując się w ten sposób do wykonywania zadań i obowiązków innych niż zadania i obowiązki pracownika technicznego.
40 W rezultacie odbyte w SNS przez skarżącego badania i cykl studiów doktoranckich zakładały zapoznanie się z technikami doświadczalnymi, o których mowa w ogłoszeniu o konkursie, i nie stanowiły działalności szkoleniowej, naukowej lub badawczej „przygotowującej” do wykorzystywania tych technik. Zdaniem skarżącego miało to wpływ zarówno na okres, w którym odbywał on studia doktoranckie w SNS i NEST, jak i na okres objęty jego umową o badania.
41 W rezultacie, kwalifikując omawianą działalność jako „dodatkowy okres szkolenia, studiów lub badań” przygotowujących do pełnienia zadań zdefiniowanych w ogłoszeniu o konkursie, organ powołujący naruszył w przekonaniu skarżącego ramy legalności ustanowione przez ogłoszenie o konkursie i popełnił oczywisty błąd w ocenie.
42 Jeśli chodzi o gospodarczy charakter działalności wykonywanej przez skarżącego, w okresie doktoratu badawczego otrzymywał on rocznie około 8000 EUR („contributo didattico”), a więc 690 EUR miesięcznie, tytułem wynagrodzenia za działalność naukową, przy czym koszty utrzymania takie jak koszty wyżywienia i mieszkania, były przedmiotem odrębnego finansowania, jak również szczególnej oceny przez SNS, a uczestnictwo w wykładach i wykorzystywanie instalacji doświadczalnych było bezpłatne. Skarżący przypomina w tym względzie, że zgodnie z orzecznictwem, ani charakter prawny sui generis stosunku pracy, lub źródło środków na wynagrodzenie, ani wreszcie jego ograniczona wysokość nie mogą mieć żadnego wpływu na to, czy uważa się kogoś za pracownika w rozumieniu prawa wspólnotowego (zob. w szczególności wyroki Trybunału z dnia 23 marca 1982 r. w sprawie 53/81 Levin, Rec. s. 1035, pkt 16 i z dnia 7 września 2004 r. w sprawie C‑456/02 Trojani, Zb.Orz. s. I‑7573, pkt 16).
43 Ponadto umowa o badania przewidywała stypendium naukowe (assegno di ricerca) w kwocie 15 493,71 EUR rocznie, a więc 1 291,15 EUR miesięcznie, co odpowiadało zwyczajowemu wynagrodzeniu uniwersyteckiego pracownika naukowego we Włoszech. A zatem usługi badawcze i wypłacane wynagrodzenie wzajemne się warunkują.
44 Skarżący dodaje, że ustawodawstwo włoskie, do którego odwołuje się art. 2 umowy o badania, przewiduje odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne od każdej działalności zawodowej wykonywanej w formie trwałej i koordynowanej współpracy, jednakże bez stosunku zależności, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie. Zgodnie z tym ustawodawstwem, które miało zastosowanie w szczególności do stypendiów doktoranckich, osoba związana umową o badania, w tym doktorant, nie powinna być uznawana za studenta, ale za osobę prowadzącą działalność na własny rachunek, niezależną od funkcji kierowniczych swojego pracodawcy.
45 Pomocniczo skarżący twierdzi, że nawet przyjmując kwalifikacje mającego zastosowanie prawa krajowego, działalność wykonywana w ramach doktoratu badawczego jest uznawana, według prawa włoskiego, za niezależną działalność zawodową o charakterze umysłowym.
46 Skarżący stwierdza, że praca, jaką świadczył zarówno w ramach doktoratu badawczego, jak i w ramach umowy o badania, powinna zostać zakwalifikowana jako doświadczenie zawodowe w rozumieniu ogłoszenia o konkursie.
47 W odpowiedzi na argumenty wysunięte przez skarżącego tytułem głównym Komisja uznaje, że zaświadczenia przedstawione przez skarżącego potwierdzają, że działalność prowadzona w ramach doktoratu badawczego, jak i na podstawie umowy o badania stanowi działalność naukową i badawczą, a nie doświadczenie zawodowe w rozumieniu ogłoszenia o konkursie. Oceniając doświadczenie zawodowe skarżącego w celach dopuszczenia do udziału w omawianym konkursie, komisja konkursowa popełniła więc oczywisty błąd w ocenie. Zgodnie z ww. w pkt 23 wyrokiem w sprawie Luxem przeciwko Komisji organ powołujący był zobowiązany, wykonując swoje własne uprawnienia, do niezastosowania się do decyzji komisji konkursowej.
48 W szczególności, żadne z zaświadczeń przedstawionych przez skarżącego nie wskazywało, że faktycznie wykonywał on działalność zarobkową w okresie pomiędzy dniem 1 lutego 2001 r. a dniem 31 stycznia 2004 r. Ponadto pismo dyrektora SNS z dnia 29 stycznia 2001 r., przedstawione przez skarżącego, używało szczególnej terminologii („studenci”, „stypendium naukowe”, „badania”, „plan badań”), właściwej dla ukończenia studiów wyższych.
49 Jeśli chodzi o charakter „wynagrodzenia” pobieranego przez skarżącego w omawianym okresie, Komisja uznaje, że stanowiło ono stypendium naukowe, wykluczając uznanie więzi skarżącego z SNS za stosunek pracy.
50 W szczególności, jeśli chodzi o umowę o badania Komisja podnosi, że zgodnie z treścią samej umowy, ustanowiony nią stosunek współpracy nie miał w żaden sposób charakteru umowy o pracę opartej o stosunek podporządkowania. Skarżący ogranicza się do zacytowania art. 2 umowy dotyczącego obowiązków podatkowych i składek na ubezpieczenie społeczne, pomijając art. 1 tej umowy, w którym wyraźnie wykluczono, aby umowa mogła ustanawiać stosunek pracy.
51 W odpowiedzi na argumenty wysunięte przez skarżącego pomocniczo, Komisja podnosi, że wymagania zawarte w ogłoszeniu o konkursie, dotyczące zarówno okresu, jak i charakteru doświadczenia zawodowego, wchodzą w zakres wyboru dokonywanego przez organ powołujący i, w ramach określonych przez to ogłoszenie, w szeroki zakres uprawnień dyskrecjonalnych komisji konkursowej. Prawo krajowe miałoby znaczenie jedynie w zakresie, w jakim ogłoszenie o konkursie wyraźnie by się do niego odwoływało, co nie ma miejsca w niniejszej sprawie.
52 W każdym razie, nawet w świetle ustawodawstwa włoskiego, studia doktoranckie nie mogą być uznane za prawdziwe doświadczenie zawodowe, gdyż mają one na celu poszerzenie wiedzy studentów przez działalność naukową i badawczą. W rezultacie z pisma SNS z dnia 16 czerwca 2006 r. wynika, że „ [d]uring this whole period [the applicant] has carried out experimental research work […] [d]uring his first and second year at [SNS], [the applicant] also attended about 150 hours of formal courses and successfully passed the subsequent examinations[; t]his together with his technical and scientific achievements allow him to be entitled to apply for the »Diploma di Perfezionamento« of [SNS]” („W okresie tym [skarżący] prowadził badania doświadczalne […] Podczas dwóch pierwszych lat w [SNS], [skarżący] uczęszczał również na około 150 godzin wykładów i zdał późniejsze egzaminy. Ponadto, poza osiągniętym postępem technicznym i naukowym, został on dopuszczony do otrzymania dyplomu studiów doktoranckich [SNS]”).
53 Nawet jeśli dopuszczalne byłoby rozumowanie tylko i wyłącznie na podstawie prawa krajowego, nie wpływałoby to w żaden sposób na korzyść skarżącego, gdyż ustawodawstwo włoskie nie przyznaje doktorantom odbywającym doktoranckie studia badawcze statusu osób prowadzących działalność na własny rachunek. Okoliczność, że doktorant odbywający doktoranckie studia badawcze może podlegać systemowi zabezpieczenia społecznego, nie wykazuje, że zainteresowany faktycznie nabył, z tytułu tej działalności uniwersyteckiej, doświadczenie zawodowe, ponieważ wykonywane przez niego zadania pozostały głównie obowiązkami naukowymi i badawczymi, pozwalającymi mu na otrzymanie, pod koniec trzyletniego okresu studiów, dyplomu doktoranckich studiów badawczych.
54 W końcu, jeśli chodzi o umowę o badania, obejmowała ona również jedynie działalność badawczą, a nie stosunek pracy.
Ocena Sądu
55 Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że komisja konkursowa dysponuje, co do zasady, uprawnieniami dyskrecjonalnymi w ocenie wcześniejszego doświadczenia zawodowego kandydatów, jako warunku dopuszczenia do udziału w konkursie, zarówno w odniesieniu do charakteru i okresu tego doświadczenia, jak i mniej lub bardziej ścisłych związków, jakie może ono mieć z wymogami dotyczącymi stanowiska, o które kandydaci się ubiegają (wyroki Sądu Pierwszej Instancji z dnia 21 listopada 2000 r. w sprawie T‑214/99 Carrasco Benítez przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑257 i II‑1169, pkt 70; z dnia 25 marca 2004 r. w sprawie T‑145/02 Petrich przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑101 i II‑447, pkt 34, i powołany wyżej wyrok w sprawie Ricci przeciwko Komisji, pkt 45). W ramach oceny zgodności z prawem sąd musi ograniczyć się do zbadania, czy wykonywanie tego uprawnienia nie jest dotknięte oczywistym błędem w ocenie (wyrok Trybunału z dnia 4 lutego 1987 r. w sprawie 417/85 Maurissen przeciwko Trybunałowi Obrachunkowemu, Rec. s. 551, pkt 14 i 15; wyroki Sądu Pierwszej Instancji z dnia 13 grudnia 1990 r. w sprawie T‑115/89 González Holguera przeciwko Parlamentowi, Rec. s. II‑831, opublikowany we fragmentach, pkt 54; ww. wyrok w sprawie Wolf przeciwko Komisji, pkt 68; wyrok z dnia 11 lutego 1999 r. w sprawie T‑244/97 Mertens przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑23 i II‑91, pkt 44; ww. wyrok w sprawie Carrasco Benítez przeciwko Komisji, pkt 71; wyrok z dnia 28 listopada 2002 r. w sprawie T‑332/01 Pujals Gomis przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑233 i II‑1155, pkt 41, i ww. wyrok w sprawie Ricci przeciwko Komisji, pkt 45).
56 Te same zasady dotyczą kontroli sprawowanej przez organ powołujący nad decyzjami komisji konkursowej w odniesieniu do warunków dopuszczenia do udziału w konkursie (ww. wyrok w sprawie Ricci przeciwko Komisji, pkt 46). Jednakże organ powołujący zobowiązany jest, przy wykonywaniu swoich własnych kompetencji, do niedziałania zgodnie z decyzją komisji konkursowej, jeśli jest ona dotknięta oczywistym błędem w ocenie wymaganego doświadczenia zawodowego. W rezultacie, jeśli komisja konkursowa niesłusznie dopuściła kandydata do konkursu i zakwalifikowała go na liście właściwych kandydatów, organ powołujący musi odmówić dokonania nominacji tego kandydata uzasadnioną decyzją, pozwalającą Sądowi na ocenę jej uzasadnienia (ww. wyroki w sprawie Ricci przeciwko Komisji, pkt 35, i w sprawie Luxem przeciwko Komisji, pkt 23).
57 W niniejszej sprawie do Sądu należy więc zbadanie, porównując wymagania zawarte w ogłoszeniu o konkursie i informacje, jakie wynikają z dokumentów przekazanych przez skarżącego, czy komisja konkursowa popełniła oczywisty błąd w ocenie w odniesieniu do oceny doświadczenia zawodowego skarżącego. Badanie to ma na celu jednocześnie ocenę zasadności zaskarżonej decyzji, która odbiega od stanowiska komisji konkursowej.
58 Z tytułu A pkt II 2 ogłoszenia o konkursie wynika, że kandydaci, aby zostać dopuszczonymi do udziału w konkursie, muszą uzyskać, po otrzymaniu dyplomu lub krajowego świadectwa wyższych studiów, co najmniej czteroletnie doświadczenie zawodowe w pełnym wymiarze czasu pracy, w tym dwuletnie doświadczenie na stanowisku odpowiadającym charakterowi zadań, wyszczególnionych w tytule A pkt I omawianego ogłoszenia o konkursie.
59 Należy przypomnieć, że w niniejszej sprawie organ powołujący uznał jako uzyskane przez skarżącego doświadczenie zawodowe okres trzech lat i siedmiu miesięcy, a mianowicie dwa lata studiów uniwersyteckich, zgodnie z tytułem A pkt II 2 akapit drugi ogłoszenia o konkursie, w związku ze studiami w dziedzinie fizyki odbytymi przez zainteresowanego pomiędzy wrześniem 1993 r. a sierpniem 1998 r. i jeden rok i siedem miesięcy, w związku z pracą wykonywaną przez skarżącego od sierpnia 1998 r. do marca 2000 r. w UAM.
60 Spór dotyczy w szczególności dwóch innych okresów działalności skarżącego:
– po pierwsze okresu działalności w NEST, w ramach doktoratu badawczego, od dnia 1 lutego 2001 r. do dnia 30 stycznia 2004 r., i
– po drugie okresu działalności na podstawie umowy o badania zawartej z SNS, od dnia 2 lutego 2004 r. do dnia 30 kwietnia 2004 r., ustalonego terminu składania zgłoszeń udziału w konkursie.
61 Przed rozstrzygnięciem kwestii, czy okresy, o których mowa, mieszczą się w pojęciu doświadczenia zawodowego w rozumieniu ogłoszenia o konkursie, należy zbadać, czy mogą być one uznane za okresy „specjalizacji lub doskonalenia zawodowego” lub jako dodatkowe okresy „szkolenia, studiów lub badań” w rozumieniu tytułu A pkt II 2 akapit drugi ogłoszenia o konkursie, które mogą być zaliczone jako doświadczenie zawodowe jedynie w wymiarze nieprzekraczającym 2 lat. Jednakże w niniejszym przypadku organ powołujący uwzględnił już, z tego tytułu i w wymiarze dwóch lat, lata studiów w dziedzinie fizyki odbytych przez skarżącego pomiędzy wrześniem 1993 r. a sierpniem 1998 r.
62 W tym względzie sporne okresy nie mogą być objęte tytułem A pkt II 2 akapit drugi ogłoszenia o konkursie, ponieważ, co zresztą słusznie zauważa skarżący, nie mogą one, jako takie, przygotowywać do wykonywania zadań zdefiniowanych w pkt I tego tytułu. W rezultacie należy przypomnieć, że konkurs ESPO/B/23/04 miał na celu rekrutację pracowników służb technicznych w grupie zaszeregowania B 5/B 4 (następnie, zgodnie z art. 12 ust. 3 załącznika XIII do regulaminu, B*3, a później AST 3). W tych warunkach wykluczone jest twierdzenie, że studia doktoranckie lub badania podyplomowe „przygotowują” do wykonywania zadań należących do kategorii stanowisk AST 3, które obejmują, zgodnie z treścią załącznika I do regulaminu, na przykład stanowisko „młodszego technika”.
63 Należy więc zbadać, czy działalność wykonywana przez skarżącego w spornym okresie może, bez oczywistego błędu w ocenie, być objęta zakresem definicji doświadczenia zawodowego w ścisłym tego słowa znaczeniu, w rozumieniu tytułu A pkt II 2 akapit pierwszy ogłoszenia o konkursie. Według Komisji nie chodzi o okresy pracy w charakterze pracownika najemnego lub osoby działającej na własny rachunek, ale wyraźnie o okresy studiów; zdaniem skarżącego omawiane okresy stanowią wyraźnie okresy prowadzenia działalności na własny rachunek.
64 Należy przypomnieć w tym zakresie, że zgodnie z orzecznictwem, definicja wymaganego doświadczenia zawodowego musi być interpretowana wyłącznie w świetle celów omawianego konkursu, jak wynika to z ogólnego opisu zakresu zadań (ww. wyrok w sprawie Ricci przeciwko Komisji, pkt 52). Wykładnia ogłoszenia o konkursie w świetle odrębności krajowych systemów prawnych wiązałaby się nieuchronnie z odmiennym traktowaniem kandydatów o różnej przynależności państwowej, biorąc pod uwagę szczególnie różnice krajowe pomiędzy systemami kształcenia podyplomowego (zob. w drodze analogii ww. wyrok w sprawie Sparr przeciwko Komisji, pkt 18, i ww. wyrok w sprawie Wolf przeciwko Komisji, pkt 74).
65 Po pierwsze, jeśli chodzi o okres 36 miesięcy odbyty w ramach doktoratu badawczego, zostało ustalone, że nawet jeśli skarżący odbył w tym okresie 150 godzin wykładów, co wynika również z akt sprawy, prowadził działalność badawczą wysokiej jakości dla NEST, jako posiadacz dyplomu ukończenia studiów w dziedzinie fizyki i posiadacz dyplomu ukończenia studiów z inżynierii materiałowej, w dziedzinie półprzewodników i nanonauki, która to działalność pozostawała w związku z charakterem stanowiska, o którym mowa w tytule A pkt I ogłoszenia o konkursie.
66 Taka działalność, porównywalna, co zresztą Komisja przyznała na rozprawie, do działalności, która mogłaby być wykonywana w WCB, musi zostać uznana za wchodzącą w zakres wymaganego doświadczenia zawodowego w rozumienia ogłoszenia o konkursie:
– jeśli, z jednej strony, była rzeczywiście i skutecznie realizowana, z wyłączeniem działalności badawczej realizowanej w ramach studiów, która była tak ograniczona, że była praktycznie marginalna i dodatkowa, i jeśli,
– z drugiej strony, działalność ta była wynagradzana, przy czym wysokość tego wynagrodzenia, nawet jeśli jest niższa od gwarantowanego wynagrodzenia minimalnego, nie może mieć jakiegokolwiek wpływu na kwalifikację jako doświadczenie zawodowe (zob. w drodze analogii, odnośnie do kwalifikacji rzeczywistej i skutecznej działalności gospodarczej w kontekście swobodnego przepływu pracowników, ww. wyrok w sprawie Trojani, pkt 16).
67 Charakter prawny sui generis stosunku pracy, w charakterze pracownika najemnego lub działalności zawodowej wykonywanej na własny rachunek, w świetle prawa krajowego, nie bardziej niż źródło czy nazwa środków na wynagrodzenie nie mogą być rozstrzygające dla kwalifikacji jako wymagane doświadczenie zawodowe w rozumieniu ogłoszenia o konkursie.
68 Ponadto nie zostało zakwestionowane, że skarżący rzeczywiście wykonywał we wspólnym projekcie badawczym działalność badawczą wysokiej jakości w okresie 36 miesięcy, w zamian za co pobierał wynagrodzenie, wprawdzie ograniczone, ale rzeczywiste, rzędu 690 EUR miesięcznie, będąc uprawnionym także do pokrycia kosztów utrzymania przez SNS.
69 Nawet uwzględniając czas poświęcony na 150 godzin wykładów, w których uczestniczył skarżący, taki okres działalności może być skutecznie brany pod uwagę przez komisję konkursową, bez popełniania oczywistego błędu w ocenie, w celu zsumowania okresów doświadczenia zawodowego, jako okres przynajmniej pięciu miesięcy pełnego wymiaru czasu pracy albo jako okres brakujący skarżącemu dla uzyskania czteroletniego doświadczenia zawodowego (zob. w drodze analogii wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie T‑293/03 Giulietti przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. II‑A‑2‑19, pkt 72).
70 Okoliczność, że omawiana działalność badawcza mogła mieć charakter dalszego szkolenia skarżącego, pozwalając mu na otrzymanie w późniejszym czasie tytułu doktora, nie może, jako taka, stanowić przeszkody w kwalifikacji jako doświadczenie zawodowe w rozumieniu ogłoszenia o konkursie.
71 Po drugie, ten sam wniosek dotyczy tym bardziej okresu trzech miesięcy, od lutego do kwietnia 2004 r., w trakcie którego skarżący związany był z SNS umową o badania i pobierał wynagrodzenie w wysokości około 1290 EUR miesięcznie.
72 Mając na uwadze powyższe rozważania i w świetle okoliczności niniejszej sprawy należy uznać, iż organ powołujący niesłusznie uznał, że komisja konkursowa popełniła oczywisty błąd w ocenie, zarówno w świetle treści ogłoszenia o konkursie, jak i charakteru omawianej działalności, uwzględniając, w celu zsumowania okresów doświadczenia zawodowego skarżącego, okresy działalności skarżącego w ramach doktoratu badawczego i na podstawie umowy o badania, pomiędzy lutym 2001 r. i kwietniem 2004 r. W rezultacie należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji, bez konieczności badania pozostałych dwóch zarzutów podniesionych przez skarżącego w uzasadnieniu swojej skargi.
W przedmiocie kosztów
73 Zgodnie z art. 122 regulaminu Sądu, przepisy rozdziału ósmego tytułu drugiego dotyczącego kosztów postępowania przed Sądem stosują się tylko do spraw wniesionych do Sądu po dniu wejścia w życie tego regulaminu, tj. 1 listopada 2007 r. Istotne w tym zakresie przepisy regulaminu Sądu Pierwszej Instancji znajdują nadal zastosowanie odpowiednio do spraw zawisłych przed Sądem przed tą datą.
74 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu Pierwszej Instancji, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem skarżącego – obciążyć ją kosztami.
Z powyższych względów
SĄD (druga izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji dyrektora generalnego Wspólnego Centrum Badawczego (WCB) Komisji Wspólnot Europejskich z dnia 7 kwietnia 2006 r. nieuwzględniającej kandydatury C. Pascuala Garcíi na stanowisko wymienione w ogłoszeniu o naborze COM/2005/2969 i wprowadzającej wzmiankę na liście rezerwy kadrowej laureatów konkursu EPSO/B/23/04, informującą służby Komisji, że skarżący nie spełnia warunków dopuszczenia do udziału w wyżej wymienionym konkursie otwartym.
2) Komisja Wspólnot Europejskich zostaje obciążona kosztami postępowania.
Van Raepenbusch | Boruta | Kanninen |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 22 maja 2008 r.
W. Hakenberg | | S. Van Raepenbusch |
Treść niniejszego orzeczenia, jak również cytowanych w nim, a dotychczas nieopublikowanych orzeczeń sądów wspólnotowych, jest dostępna na stronie internetowej Trybunału Sprawiedliwości www.curia.europa.eu