WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
(pierwsza izba)
z dnia 5 czerwca 2012 r.
Sprawa F‑71/10
Nicola Cantisani
przeciwko
Komisji Europejskiej
Służba publiczna – Personel kontraktowy – Tłumacz konferencyjny – Artykuły 12a i 24 regulaminu pracowniczego – Mobbing – Konflikt interesów – Żądanie odszkodowawcze
Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 270 TFUE, znajdującego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy jego art. 106a, w której N. Cantisani żąda stwierdzenia nieważności odmownej decyzji Komisji w sprawie jego wniosku o udzielenie wsparcia z powodu mobbingu, któremu był poddany w latach 1999–2007, gdy pracował na stanowisku tłumacza konferencyjnego. Skarżący żąda również zasądzenia na jego rzecz odszkodowania od Komisji.
Orzeczenie: Skarga zostaje oddalona. Skarżący pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez Komisję.
Streszczenie
1. Urzędnicy – Obowiązek wspomagania ciążący na administracji – Wykonanie w obszarze mobbingu – Złożenie wniosku o udzielenie wsparcia – Dochowanie rozsądnego terminu – Rozpoczęcie biegu terminu, którego należy dochować
(regulamin pracowniczy, art. 12a, 24, art. 90 ust. 1)
2. Urzędnicy – Obowiązek wspomagania ciążący na administracji – Zakres stosowania – Zakres – Obowiązek rozpatrzenia przez administrację skarg dotyczących mobbingu – Obowiązek starannego i szybkiego działania
(regulamin pracowniczy, art. 12a, 24, art. 90 ust. 1)
3. Urzędnicy – Mobbing – Pojęcie – Zachowanie, którego celem lub skutkiem jest zdyskredytowanie zainteresowanego lub pogorszenie jego warunków pracy – Wymóg powtarzalnego charakteru zachowania – Wymóg umyślności działania – Zakres – Brak wymogu nieprzychylnego zamiaru sprawcy mobbingu
(regulamin pracowniczy, art. 12a ust. 3)
4. Urzędnicy – Skarga – Skarga o odszkodowanie lub zadośćuczynienie – Skarga z tytułu zobowiązania administracji do naprawienia szkody wyrządzonej urzędnikowi przez osobę trzecią – Dopuszczalność – Przesłanka – Wyczerpanie krajowych środków odwoławczych – Wyjątek – Brak skutecznych środków odwoławczych
(regulamin pracowniczy, art. 24 akapity pierwszy, drugi, art. 91)
1. Artykuły 12a i 24 regulaminu pracowniczego nie określają wyraźnie żadnego terminu do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia w sprawach dotyczących mobbingu. Jednak zgodnie z zasadami pewności prawa i uzasadnionych oczekiwań urzędnik lub pracownik pragnący złożyć taki wniosek powinien uczynić to w rozsądnym terminie, zaś termin pięcioletni należy uznać za rozsądny do tego, by móc skutecznie poinformować o mobbingu administrację i zażądać od niej wsparcia.
Ponadto rozpoczęcie biegu terminu do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia w sprawach dotyczących mobbingu następuje z chwilą ostatniego czynu sprawcy domniemanego mobbingu lub w każdym razie w momencie, od którego domniemany sprawca nie jest już w stanie ponawiać swych aktów wobec ofiary.
(zob. pkt 67, 68)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑95/09 Skareby przeciwko Komisji, 8 lutego 2011 r., pkt 41–44, 49, 53
2. Zgodnie z art. 24 regulaminu pracowniczego instytucje Unii powinny chronić swych urzędników i pracowników przed mobbingiem lub jakimkolwiek poniżającym traktowaniem ze strony przełożonych. Ponadto z obowiązku wspomagania, jaki nakłada na administrację ten przepis, wynika, że winna ona w razie zaistnienia zdarzenia zakłócającego porządek i spokój służby interweniować z całą konieczną stanowczością i reagować z szybkością i troską, jakiej wymagają okoliczności danego przypadku w celu ustalenia faktów i wyciągnięcia z nich stosownych konsekwencji przy pełnej znajomości stanu rzeczy. Wystarczy, aby w tym celu urzędnik, który domaga się ochrony ze strony swojej instytucji, uprawdopodobnił rzeczywiste istnienie ataków, których stał się rzekomo obiektem. W świetle tych informacji dana instytucja powinna podjąć odpowiednie działania, w szczególności poprzez wszczęcie dochodzenia w celu ustalenia okoliczności faktycznych leżących u podstaw skargi, we współpracy z wnioskodawcą.
(zob. pkt 78)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa 224/87 Koutchoumoff przeciwko Komisji, 26 stycznia 1989 r., pkt 15, 16
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑5/92 Tallarico przeciwko Parlamentowi, 21 kwietnia 1993 r., pkt 31; sprawa T‑136/98 Campogrande przeciwko Komisji, 5 grudnia 2000 r., pkt 42
3. Artykuł 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego definiuje mobbing jako „niewłaściwe zachowanie”, które wymaga dla jego wykazania, spełnienia dwóch kumulatywnych przesłanek. Pierwsza przesłanka dotyczy istnienia sposobu zachowania, wypowiedzi ustnych i pisemnych, gestów lub innych działań, które „powtarza[ją] się lub ma[ją] charakter ciągły” – co oznacza, że mobbing trzeba rozumieć jako proces rozciągający się w czasie i zakładający istnienie działań powtarzających się lub ciągłych – i są „podejmowane w sposób umyślny”. Druga przesłanka, oddzielona od pierwszej przyimkiem „[i]”, wymaga, by ten sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania godziły w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby. Z tego, że przymiotnik „umyślny” dotyczy pierwszej przesłanki, a nie drugiej, można wysnuć podwójny wniosek. Po pierwsze, sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania, o których mowa w art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, muszą mieć charakter umyślny, co wyklucza z jego zakresu stosowania działania, które mają miejsce przypadkowo. Po drugie, nie wymaga się z kolei, by ten sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania były podejmowane z zamiarem godzenia w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby. Innymi słowy, może mieć miejsce mobbing w rozumieniu art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego w przypadku, gdy sprawca mobbingu nie zamierza poprzez swoje działania dyskredytować ofiary lub rozmyślnie pogarszać jej warunków pracy. Wystarczy tylko, by te działania, o ile zostały dokonane umyślnie, obiektywnie pociągały za sobą takie konsekwencje.
Wreszcie, ponieważ sporne działania muszą, zgodnie z art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego, polegać na niewłaściwym zachowaniu, wynika z tego, że zakwalifikowanie zjawiska jako mobbingu jest uzależnione od przesłanki, by takie działania były wystarczająco realne w takim sensie, że bezstronny i rozsądny postronny obserwator o zwykłym stopniu wrażliwości, który znalazłby się w takich samych warunkach, uznałby je za przesadne i naganne.
(zob. pkt 89, 90)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑52/05 Q przeciwko Komisji, 9 grudnia 2008 r., pkt 135; sprawa F‑42/10 Skareby przeciwko Komisji, 16 maja 2012 r., pkt 135
Sąd Unii Europejskiej: sprawa T‑80/09 P Komisja przeciwko Q, 12 lipca 2011 r.
4. Celem art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego jest naprawienie szkody wyrządzonej urzędnikowi lub pracownikowi przez działania osób trzecich lub przez innych urzędników, do których odnosi się art. 24 akapit pierwszy z zastrzeżeniem, że nie mógł on uzyskać odszkodowania od osoby, która szkodę wyrządziła. Dopuszczalność skargi o odszkodowanie wniesionej przez urzędnika na mocy art. 24 akapit drugi regulaminu pracowniczego jest uzależniona od wcześniejszego wyczerpania krajowych dróg odwoławczych, o ile zapewniają one skuteczną ochronę zainteresowanych osób i mogą doprowadzić do naprawy zarzucanej szkody.
(zob. pkt 130)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa C‑365/05 P Schmidt-Brown przeciwko Komisji, 5 października 2006 r., pkt 78
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑254/02 L przeciwko Komisji, 9 marca 2005 r., pkt 148
Sąd Unii Europejskiej: ww. sprawa Komisja przeciwko Q, pkt 67