OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
MACIEJA SZPUNARA
przedstawiona w dniu 23 stycznia 2019 r.(1)
Sprawa C‑509/17
Christa Plessers
przeciwko
PREFACO NV,
Belgische Staat
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez arbeidshof te Antwerpen (apelacyjny sąd pracy w Antwerpii, Belgia)]
Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2001/23/WE – Artykuły 3–5 – Przejęcia przedsiębiorstw – Ochrona praw pracowniczych – Wyjątki – Postępowanie upadłościowe – Postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu – Całkowite lub częściowe zachowanie przedsiębiorstwa – Ustawodawstwo krajowe zezwalające przejmującemu po przejęciu przedsiębiorstwa na przejęcie pracowników według jego wyboru
I. Wprowadzenie
1. W niniejszej sprawie arbeidshof te Antwerpen (apelacyjny sąd pracy w Antwerpii, Belgia) zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 3–5 dyrektywy 2001/23/WE(2).
2. Pytanie to zostało przedstawione w ramach sporu pomiędzy Christą Plessers a Prefaco NV, spółką z siedzibą w Belgii, w przedmiocie zgodności z prawem rozwiązania umowy o pracę z Ch. Plessers.
3. Analiza tej kwestii da Trybunałowi sposobność rozważenia po raz drugi stosowania wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 do krajowego postępowania w sprawie restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Dokładniej rzecz ujmując, zwrócono się do Trybunału o zbadanie w świetle tego przepisu przejęcia przedsiębiorstwa następującego w ramach „postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu”. Jeżeli Trybunał uzna, że takie postępowanie nie jest objęte wyjątkiem przewidzianym w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23, powinien się wypowiedzieć – z punktu widzenia systemu ochrony pracowników ustanowionego w art. 3 i 4 tej dyrektywy – w przedmiocie przysługującej przejmującemu na mocy ustawodawstwa krajowego możliwości wyboru pracowników, których zamierza on przejąć podczas przejęcia przedsiębiorstwa.
II. Ramy prawne
A. Prawo Unii
4. Artykuł 3 dyrektywy 2001/23 przewiduje:
„1. Prawa i obowiązki zbywającego wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejącego w momencie przejęcia, przechodzą, w wyniku tego przejęcia, na przejmującego […]”.
5. Artykuł 4 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:
„1. Przejęcie przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa lub zakładu nie stanowi samo w sobie podstawy do zwolnienia, czy to przez zbywającego, czy przejmującego. Postanowienie to nie stoi na przeszkodzie zwolnieniom z powodów ekonomicznych, technicznych lub organizacyjnych, powodujących zmiany w stanie zatrudnienia.
Państwo członkowskie może ustalić, że akapit pierwszy nie będzie stosowany wobec niektórych szczególnych kategorii pracowników, niechronionych przed zwolnieniem przez prawo czy praktykę państw członkowskich”.
6. Artykuł 5 ust. 1 wspomnianej dyrektywy ma następujące brzmienie:
„1. O ile państwa członkowskie nie ustalą inaczej, art. 3 i 4 nie mają zastosowania do jakiegokolwiek przejęcia przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa lub zakładu, jeżeli wobec zbywającego prowadzone jest postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego i jeżeli znajduje się on[o] pod nadzorem właściwego organu publicznego (którym może być likwidator, upoważniony przez właściwy organ publiczny)”.
B. Prawo belgijskie
7. Artykuł 22 wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen (ustawy w sprawie ciągłości przedsiębiorstw)(3), z dnia 31 stycznia 2009 r. (zwanej dalej „WCO”), stanowi:
„Dopóki sąd nie orzekł w przedmiocie wniosku w sprawie reorganizacji sądowej, bez względu na to, czy powództwo zostało wniesione lub postępowanie egzekucyjne wszczęte przed złożeniem wniosku, czy po jego złożeniu:
– nie można ogłosić upadłości dłużnika, a w przypadku spółki nie można jej także rozwiązać sądownie;
– nie może nastąpić żadna likwidacja mienia ruchomego lub nieruchomego dłużnika w następstwie postępowania egzekucyjnego”.
8. Artykuł 60 WCO przewiduje:
„W wyroku nakazującym przejęcie przedsiębiorstwa wskazuje się pełnomocnika sądowego odpowiedzialnego za organizację i realizację przejęcia w imieniu i na rzecz dłużnika. Określa się w nim przedmiot przejęcia lub pozostawia się go do uznania pełnomocnika sądowego […]”.
9. Zgodnie z art. 61 § 4 WCO:
„Do przejmującego należy wybór pracowników, których zamierza przejąć. Wybór ten powinien się opierać na powodach technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych oraz powinien nastąpić bez zakazanego różnicowania, w szczególności w odniesieniu do działalności wykonywanej w charakterze przedstawiciela pracowników w przejmowanym przedsiębiorstwie lub przejmowanej części przedsiębiorstwa.
Brak zakazanego różnicowania w tym względzie uznaje się za ustalony, jeśli proporcja pracowników i ich przedstawicieli, którzy byli aktywni w przedsiębiorstwie lub przejmowanej części przedsiębiorstwa i którzy zostali wybrani przez przejmującego, została zachowana w odniesieniu do całkowitej liczby wybranych pracowników”.
III. Okoliczności faktyczne, pytanie prejudycjalne i przebieg postępowania przed Trybunałem
10. Christa Plessers pracowała od dnia 17 sierpnia 1992 r. w spółce Echo NV w Houthalen-Helchteren (Belgia) jako dyrektor ds. rachunkowości zarządczej.
11. W dniu 23 kwietnia 2012 r. na wniosek Echo rechtbank van koophandel te Hasselt (sąd gospodarczy w Hasselt, Belgia) wszczął postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej dla celów przeprowadzenia postępowania w trybie zgody na podstawie WCO. Spółce tej zostało przyznane odroczenie do dnia 23 października 2012 r. włącznie. Odroczenie to zostało następnie przedłużone do dnia 22 kwietnia 2013 r. włącznie.
12. W dniu 19 lutego 2013 r., przed upływem tego terminu, rechtbank van koophandel te Hasselt (sąd gospodarczy w Hasselt) uwzględnił złożony przez Echo wniosek o zmianę przejęcia w trybie zgody na przejęcie pod nadzorem sądu.
13. W dniu 22 kwietnia 2013 r. rechtbank van koophandel te Hasselt (sąd gospodarczy w Hasselt) upoważnił pełnomocników sądowych do przekazania majątku ruchomego i nieruchomego Prefaco, jednej z dwóch spółek ubiegających się o przejęcie Echo. W swojej propozycji Prefaco zaoferowało przejęcie 164 pracowników, czyli około dwóch trzecich ogółu personelu Echo. Porozumienie w sprawie przejęcia podpisano w dniu 22 kwietnia 2013 r. Do załącznika 9 do tego porozumienia został dołączony wykaz pracowników, którzy mieli zostać przejęci. Nazwisko Ch. Plessers nie widnieje w tym wykazie.
14. Ponadto wspomniane porozumienie przewiduje jako datę przejęcia „dwa dni robocze od daty wyroku zezwalającego” wydanego przez rechtbank van koophandel te Hasselt (sąd gospodarczy w Hasselt).
15. W dniu 23 kwietnia 2013 r. Prefaco skontaktowało się telefonicznie z pracownikami objętymi przejęciem z prośbą o stawienie się następnego dnia w celu podjęcia obowiązków. W dniu 24 kwietnia 2013 r. Prefaco potwierdziło to przejęcie na piśmie. Podobnie z nieprzejętymi pracownikami skontaktowano się telefonicznie, zaś pismem z dnia 24 kwietnia 2013 r. zostali oni powiadomieni przez pełnomocników sądowych o tym, że nie zostali przejęci przez Prefaco. Treść tego pisma była następująca:
„Niniejsze pismo stanowi oficjalne powiadomienie zgodnie z art. 64 § 2 WCO. Działalność [Echo] zostaje niniejszym zakończona od dnia 22 kwietnia 2013 r. Z uwagi na to, że nie został(a) Pan(i) przejęty(‑a) przez wyżej wymienionego przejmującego, proszę uznać niniejsze pismo za rozwiązanie umowy przez pracodawcę, [Echo]. Jako ewentualnemu wierzycielowi [Echo] wskazuje się, że wierzytelności należy zgłosić niżej podpisanym pełnomocnikom sądowym […]”.
16. Pełnomocnicy sądowi doręczyli Ch. Plessers również formularz wskazujący dzień 23 kwietnia 2013 r. jako datę rozwiązania umowy.
17. Christa Plessers podniosła, że Prefaco rozpoczęło eksploatację zakładu położonego w Houthalen-Helchteren począwszy od dnia 22 kwietnia 2013 r., kiedy to rechtbank van koophandel te Hasselt (sąd gospodarczy w Hasselt) wydał wyrok, co Prefaco zakwestionowało.
18. Pismem z dnia 7 maja 2013 r. Ch. Plessers wezwała Prefaco do jej zatrudnienia.
19. Prefaco odpowiedziało pismem z dnia 16 maja 2013 r., odnosząc się do art. 61 § 4 WCO, przyznającego przejmującemu przedsiębiorstwo prawo wyboru pracowników, których zamierza on przejąć, pod warunkiem, po pierwsze, że wybór taki opiera się na powodach technicznych, ekonomicznych lub organizacyjnych, a po drugie, że nie dochodzi do zakazanego różnicowania. Prefaco powołało się także w szczególności na brak jakiegokolwiek ciążącego na nim obowiązku w odniesieniu do ponownego zatrudnienia Ch. Plessers po rozwiązaniu umowy o pracę zawartej z Echo.
20. W braku porozumienia Ch. Plessers wniosła w dniu 11 kwietnia 2014 r. powództwo do arbeidsrechtbank te Antwerpen (sądu pracy w Antwerpii, Belgia).
21. Ponadto w dniu 24 lipca 2015 r. Ch. Plessers wniosła o przypozwanie państwa belgijskiego.
22. Wyrokiem z dnia 23 maja 2016 r. arbeidsrechtbank te Antwerpen (sąd pracy w Antwerpii) uznał wszystkie żądania Ch. Plessers za bezzasadne i obciążył ją całością kosztów postępowania. Christa Plessers wniosła apelację od tego wyroku do arbeidshof te Antwerpen, afdeling Hasselt (apelacyjnego sądu pracy w Antwerpii, wydział w Hasselt, Belgia).
23. W tych okolicznościach arbeidshof te Antwerpen, afdeling Hasselt (apelacyjny sąd pracy w Antwerpii, wydział w Hasselt) postanowieniem z dnia 14 sierpnia 2017 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 21 sierpnia 2017 r., postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy prawo przejmującego do dokonania wyboru przewidziane w art. 61 § 4 [WCO] jest zgodne z […] dyrektywą [2001/23], w szczególności z art. 3 i 5 tej dyrektywy w zakresie, w jakim ta »reorganizacja sądowa w trybie przejęcia pod nadzorem sądu« jest dokonywana w celu zachowania całości lub części przedsiębiorstwa zbywającego lub jego działalności?”.
24. Uwagi na piśmie zostały przedłożone przez strony w postępowaniu głównym, rząd belgijski oraz Komisję Europejską. Na rozprawie, która odbyła się w dniu 3 października 2018 r., stawiły się wszystkie strony, z wyjątkiem Prefaco, w celu przedstawienia ustnie swoich twierdzeń.
IV. Analiza
A. W przedmiocie treści zadanego pytania
25. Prefaco podnosi w uwagach na piśmie, że Ch. Plessers nie może się powoływać na dyrektywę 2001/23 w celu wykluczenia stosowania jasnego krajowego przepisu ustawowego i że w rezultacie zadane pytanie jest pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.
26. W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, o ile prawdą jest, iż w kontekście sporów pomiędzy jednostkami dyrektywa nie może sama z siebie nakładać obowiązków na jednostkę, wobec czego nie można powoływać się na nią wobec jednostki, o tyle Trybunał również wielokrotnie orzekał, że wynikający z dyrektywy wymóg osiągnięcia przez państwa członkowskie określonego w niej rezultatu, jak również obowiązek podejmowania wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego wymogu, ciążą na wszystkich organach tych państw, w tym, w granicach ich kompetencji, na organach sądowych. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, sąd krajowy musi przy dokonywaniu jego interpretacji uwzględnić całość norm prawa krajowego i w oparciu o uznane w porządku krajowym metody wykładni uczynić wszystko, by możliwie w jak najszerszym zakresie interpretować je w świetle treści i celów danej dyrektywy, tak by doprowadzić do osiągnięcia zamierzonego przez nią skutku(4).
27. Wynika stąd moim zdaniem, że przy uwzględnieniu tego obowiązku ciążącego na sądzie krajowym pytanie postawione przez sąd odsyłający ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.
28. Poprzez swoje pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zwraca się do Trybunału w istocie o wyjaśnienie, czy art. 61 § 4 WCO jest zgodny z art. 3 i 5 dyrektywy 2001/23. Poprzez to pytanie, tak jak zostało ono sformułowane, sąd odsyłający prosi Trybunał o rozstrzygnięcie w przedmiocie zgodności przepisu prawa krajowego z prawem Unii.
29. Przypomnę, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem system współpracy ustanowiony w art. 267 TFUE opiera się na rozdziale kompetencji pomiędzy sądami krajowymi a Trybunałem. W ramach postępowania wszczętego na podstawie tego artykułu wykładnia przepisów prawa krajowego należy do sądów państw członkowskich, a nie do Trybunału; do tego ostatniego nie należy zatem orzekanie w przedmiocie zgodności norm prawa krajowego z postanowieniami prawa Unii. Natomiast zadaniem Trybunału jest dostarczyć sądowi krajowemu wszystkie elementy wykładni prawa Unii, które mogą mu być pomocne w dokonaniu oceny zgodności norm prawa wewnętrznego z uregulowaniami Unii. Wprawdzie, jak właśnie podkreśliłem, literalne brzmienie pytania prejudycjalnego postawionego przez sąd odsyłający wzywa Trybunał do wypowiedzenia się w przedmiocie zgodności przepisu prawa krajowego z prawem Unii, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby Trybunał udzielił użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu poprzez dostarczenie mu elementów wykładni prawa Unii, które pozwolą temu sądowi na samodzielne orzeczenie o zgodności prawa krajowego z prawem Unii(5).
30. Przypomnę również, że w ramach tej współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem zadaniem Trybunału jest dokonanie wykładni wszystkich przepisów prawa Unii, jakie są niezbędne sądom krajowym do rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów, nawet jeżeli przepisy te nie są wyraźnie wskazane w pytaniach przedłożonych mu przez te sądy(6).
31. W konsekwencji, nawet jeśli sąd odsyłający formalnie ograniczył swoje pytanie do wykładni jedynie art. 3 i 5 dyrektywy 2001/23, to okoliczność tego rodzaju nie stoi na przeszkodzie, by Trybunał dokonał wykładni prawa Unii we wszystkich aspektach, które mogą być użyteczne dla rozstrzygnięcia zawisłej przed tym sądem sprawy, bez względu na to, czy sąd ten odniósł się do nich w treści pytania, czy też nie(7).
32. W świetle tego orzecznictwa i przy uwzględnieniu informacji zawartych w postanowieniu odsyłającym wydaje mi się konieczne, by Trybunał dokonał przeformułowania pytania, które zostało mu zadane. Proponuję zatem, by pytanie sądu odsyłającego rozumieć tak, że zmierza ono w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 2001/23, a w szczególności jej art. 3 i 4, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak mające zastosowanie w postępowaniu głównym, które w przypadku zbycia przedsiębiorstwa następującego w ramach postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu prowadzonego w celu zachowania całości lub części przedsiębiorstwa zbywającego lub jego działalności, przewiduje, że przejmujący ma prawo wybrać pracowników, których zamierza przejąć.
33. Aby odpowiedzieć na to pytanie, wydaje mi się istotne zbadanie najpierw kwestii stosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 do przejęć przedsiębiorstw mających miejsce w ramach postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu, a w konsekwencji ustalenie, czy wyjątek wynikający z tego przepisu znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie. Tylko bowiem jeśli postępowanie to nie spełnia warunków wymaganych przez ten przepis, przewidziana w szczególności w art. 3 i 4 tej dyrektywy ochrona praw pracowniczych będzie wiążąca w ramach przejęcia przedsiębiorstwa.
34. Strony, które przedstawiły uwagi przed Trybunałem, broniły przeciwnych stanowisk w przedmiocie odpowiedzi, jakiej należy udzielić na pytanie prejudycjalne.
35. Christa Plessers i Komisja twierdzą w istocie, że przejęcie rozpatrywane w postępowaniu głównym nie spełnia przesłanek art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23. Ich zdaniem z orzecznictwa Trybunału, a w szczególności z wyroku Federatie Nederlandse Vakvereniging i in.(8), wynika, że rozpatrywane postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej zostało wszczęte nie w celu zaspokojenia wierzycieli w drodze likwidacji majątku, ale w celu dalszego prowadzenia działalności przez dane przedsiębiorstwo. Z tego względu uważają, że postępowanie to nie jest objęte zakresem stosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23.
36. Rząd belgijski i Prefaco podnoszą natomiast, że sądowe postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu należy uznać za postępowanie likwidacyjne, a tym samym, że przejęcie rozpatrywane w postępowaniu głównym spełnia warunki określone w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23.
37. W tych okolicznościach uważam najpierw za konieczne poczynienie kilku uwag ogólnych w przedmiocie rozwoju procedur restrukturyzacji przedsiębiorstw w Unii Europejskiej. Uwagi te wydają mi się użyteczne nie tylko w celu określenia ram regulacyjnych, w które wpisuje się dyrektywa 2001/23, lecz również w celu zrozumienia kontekstu rozpatrywanego postępowania. Na podstawie tych uwag zbadam następnie kwestię stosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 oraz powody uzasadniające odstąpienie od przewidzianego w tym przepisie wyjątku. Na koniec odniosę się do zakresu systemu ochrony praw pracowniczych przewidzianej na mocy art. 3 i 4 tej dyrektywy.
B. W przedmiocie rozwoju procedur restrukturyzacji przedsiębiorstw w Unii
38. W 1974 r., w obliczu kryzysu gospodarczego, Rada Unii Europejskiej przyjęła rezolucję przewidującą zestaw środków, które Komisja zobowiązała się przedłożyć Radzie w ciągu wskazanego roku(9). Wśród tych środków znalazły się dwa wnioski dotyczące dyrektyw w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się, w przypadku pierwszej z nich, do zwolnień grupowych(10), a w przypadku drugiej – do ochrony praw i korzyści w przypadku przeniesienia własności przedsiębiorstw, w szczególności w przypadku ich łączenia(11). Dyrektywy te zostały wprowadzone w latach 70. w perspektywie ochrony praw pracowniczych w obliczu restrukturyzacji, które miały miejsce po kryzysie gospodarczym z początków lat 70.(12). W latach 80. przyjęto trzecią dyrektywę, dyrektywę 80/987/EWG(13), dotyczącą niewypłacalności pracodawcy, dopełniając tym samym zestaw dyrektyw zwanych „dyrektywami restrukturyzacyjnymi”. Z motywów każdej z tych dyrektyw wynikało, że istniejące między państwami członkowskimi różnice dotyczące trybu i procedur zwolnień grupowych oraz zakresu ochrony pracowników w przypadku restrukturyzacji lub niewypłacalności pracodawców mogą mieć bezpośredni wpływ na funkcjonowanie wspólnego rynku.
39. Dyrektywy te były zmieniane w latach 90. XX w. i na początku pierwszej dekady XXI w.(14). Zmiany, które do nich wprowadzono, uwzględniały wymiar transgraniczny restrukturyzacji poprzez wzmocnienie mechanizmów prewencyjnych(15). W szczególności dyrektywa 77/187 została najpierw zmieniona dyrektywą 98/50/WE(16), a następnie ujednolicona dyrektywą 2001/23(17).
40. Te trzy dyrektywy miały na celu, po pierwsze, ułatwienie restrukturyzacji przedsiębiorstw, tak aby stały się one bardziej konkurencyjne i wydajne, a po drugie, zmierzenie się z negatywnymi konsekwencjami decyzji o restrukturyzacji i osłabienie ich skutków(18). Dyrektywy te przyczyniły się zatem do złagodzenia wstrząsów związanych z recesją oraz negatywnych społecznych skutków działań restrukturyzacyjnych w czasie kryzysu(19). Należy zauważyć, że Komisja, przyjmując to samo podejście(20), przedstawiła niedawno projekt dyrektywy dotyczącej ram prawnych restrukturyzacji zapobiegawczej mającej na celu rozwijanie kultury ratowania przedsiębiorstw(21).
41. To przypomnienie rozwoju procedur restrukturyzacji przedsiębiorstw, zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu Unii, pozwoli uchwycić w pełni kontekst, w jaki wpisuje się dyrektywa 2001/23, dla celów analizy pytania prejudycjalnego zadanego przez sąd odsyłający.
C. W przedmiocie stosowania wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23
1. Rozwój orzecznictwa dotyczącego wyjątku
42. Dyrektywa 77/187 nie przewidywała początkowo wyjątku od jej stosowania w przypadku przejęcia przedsiębiorstwa w ramach postępowania upadłościowego lub podobnego postępowania. Dopiero za pośrednictwem dyrektywy 98/50 taki wyjątek został wprowadzony do tekstu dyrektywy 77/187, jako art. 4a tej dyrektywy, a obecnie jest on zawarty w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23. Według motywu 3 dyrektywy 98/50 jej celem było wprowadzenie zmian do dyrektywy 77/187, w szczególności „w świetle orzecznictwa Trybunału”, które zatem pokrótce przypomnę(22).
43. Trybunał rozważał ten wyjątek od gwarancji przewidzianych w dyrektywie 77/187 w wyrokach Abels(23), d’Urso i in.(24), Spano i in.(25) i Dethier Équipement(26). W pierwszej kolejności, przypomniawszy, że celem tej dyrektywy było zapobieżenie temu, by restrukturyzacja w ramach jednolitego rynku działała na niekorzyść pracowników(27), i uzasadniwszy ten wyjątek szczególnym charakterem prawa upadłościowego, Trybunał orzekł, iż dyrektywa 77/187 nie stosuje się do „przejęć przedsiębiorstw […] w sytuacji, w której zbywający został postawiony w stan upadłości, mający na celu pod nadzorem właściwego organu sądowego likwidację aktywów zbywającego”(28), jednak bez uszczerbku dla przysługującego państwom członkowskim prawa do stosowania do takiego przejęcia w sposób autonomiczny zasad określonych w tej dyrektywie(29). Trybunał uściślił, że dyrektywa 77/187 ma jednak zastosowanie do przejęcia przedsiębiorstwa następującego w ramach postępowania w sprawie odroczenia płatności mającego miejsce „na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości, kontrolowanego przez sąd w węższym zakresie i zmierzającego w pierwszym rzędzie do ochrony masy majątkowej oraz ewentualnie do kontynuacji działalności przedsiębiorstwa w przyszłości”(30).
44. Następnie Trybunał uściślił, że przy uwzględnieniu różnic między systemami prawnymi państw członkowskich kryterium dotyczące zakresu kontroli sprawowanej przez sąd w postępowaniu nie jest samo w sobie wystarczające, aby określić zakres stosowania dyrektywy 77/187(31). Stwierdził, że w konsekwencji kluczowym kryterium, które należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu stosowania dyrektywy 77/187 do przejęcia przedsiębiorstwa następującego w ramach postępowania administracyjnego lub sądowego, było kryterium celu realizowanego przez rozpatrywane postępowanie(32). Na tej podstawie uznał on, że przejęcie dokonane w ramach postępowania zmierzającego do likwidacji aktywów dłużnika w celu zbiorowego zaspokojenia wierzycieli jest wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy 77/187, natomiast przejęcie dokonane w ramach postępowania, którego „celem [było] w pierwszej kolejności” zapewnienie kontynuacji działalności przedsiębiorstwa, wchodzi w zakres stosowania tej dyrektywy(33).
45. W dalszej kolejności Trybunał potwierdził to kryterium i uściślił, że skoro przedmiotowe postępowanie zmierzało do utrzymania działalności przedsiębiorstwa w celu jego późniejszego przejęcia i, w przeciwieństwie do postępowań upadłościowych, nie wiązało się ani z kontrolą sądową, ani z wprowadzeniem zarządu komisarycznego majątkiem przedsiębiorstwa, ani z odroczeniem płatności, zamierzony cel ekonomiczny i socjalny nie mógł wyjaśniać ani uzasadniać tego, by w razie całościowego lub częściowego przejęcia danego przedsiębiorstwa „jego pracownicy byli pozbawieni praw, jakie przyznaje im [dyrektywa 77/187]”(34).
46. Wreszcie do kryterium celu realizowanego przez dane postępowanie, Trybunał dodał posiłkowe kryterium uwzględniania „szczegółowych zasad postępowania”. I tak Trybunał orzekł, że „należy jednak również uwzględnić szczegółowe zasady [tego postępowania], w szczególności w zakresie, w jakim oznaczają one kontynuowanie lub zaprzestanie działalności przedsiębiorstwa, a także cele dyrektywy 77/187”(35).
47. To właśnie w świetle tych zasad orzeczniczych, wypracowanych przez Trybunał i skodyfikowanych w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23, należy interpretować wyjątek zawarty w tym przepisie.
2. Wykładnia art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23
48. Po kodyfikacji w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 omówionych w poprzednich punktach zasad orzeczniczych Trybunał dokonał po raz pierwszy wykładni tego przepisu w wyroku z dnia 22 czerwca 2017 r., Federatie Nederlandse Vakvereniging i in.(36). W wyroku tym Trybunał orzekł w przedmiocie stosowania dyrektywy 2001/23 do przejęcia przedsiębiorstwa następującego po ogłoszeniu upadłości w kontekście przewidzianej przez prawo niderlandzkie transakcji pre-pack, przygotowanej przed ogłoszeniem upadłości(37).
49. W tym kontekście Trybunał przypomniał w pierwszej kolejności, że z motywu 3 dyrektywy 2001/23 wynika, że zmierza ona do ochrony pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie przestrzegania ich praw w przypadku zmiany pracodawcy. W tym celu, po pierwsze, art. 3 ust. 1 akapit pierwszy tej dyrektywy przewiduje, że prawa i obowiązki zbywającego wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejącego w momencie przejęcia przechodzą, w wyniku tego przejęcia, na przejmującego. Po drugie, art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/23 chroni pracowników przed zwolnieniem dokonywanym przez zbywającego lub przejmującego jedynie z uwagi na wspomniane przejęcie. Trybunał przypomniał także, że na zasadzie odstępstwa art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 stanowi, że ujęta w art. 3 i 4 tej dyrektywy regulacja dotycząca ochrony nie ma zastosowania do przejęć przedsiębiorstw dokonywanych w warunkach określonych w tym przepisie, o ile państwa członkowskie nie ustalą inaczej(38).
50. Trybunał zbadał w drugiej kolejności, czy postępowanie rozpatrywane w tej sprawie spełniało warunki przewidziane w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23. I tak, stwierdziwszy, że zgodnie z prawem krajowym transakcja pre-pack jest przygotowywana przed ogłoszeniem upadłości, ale realizowana po tym ogłoszeniu i że transakcja ta może z tego względu być objęta pojęciem „postępowania upadłościowego” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23, Trybunał uznał jednak, że ponieważ zasadniczym celem tej transakcji jest zachowanie przedsiębiorstwa w upadłości, to nie spełnia ona warunku, zgodnie z którym postępowanie to musi zostać wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego. W tym względzie Trybunał uściślił, iż sama okoliczność, że wspomniana transakcja pre-pack może mieć na celu również maksymalizację zaspokojenia wierzycieli, nie przekształca jej w postępowanie wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23. Trybunał uznał także, że w ramach tej transakcji okoliczność, iż nie jest sprawowany żaden nadzór organu publicznego nad potencjalnym syndykiem i nad potencjalnym sędzią-komisarzem, nie spełnia ustanowionego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 wymogu dotyczącego nadzoru organu publicznego(39).
51. Przy uwzględnieniu tych okoliczności Trybunał orzekł, że taka transakcja pre-pack nie spełnia wszystkich warunków przewidzianych w tym przepisie i że w rezultacie nie można wprowadzić odstępstwa od przewidzianej w art. 3 i 4 tej dyrektywy regulacji dotyczącej ochrony(40).
52. Tym samym Trybunał potwierdził kryteria wykładni wypracowane w jego wcześniejszym orzecznictwie(41), dostosowując je do specyfiki transakcji pre-pack przewidzianej w prawie niderlandzkim, w szczególności w odniesieniu do poziomu kontroli publicznej(42) i zamierzonego celu rozpatrywanego postępowania, przy czym ten ostatni element został uznany przez Trybunał za główne kryterium, bez uwzględnienia w ramach tego postępowania posiłkowego kryterium dotyczącego szczegółowych zasad tej transakcji(43).
3. Stosowanie przewidzianej w art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23 regulacji dotyczącej ochrony pracowników w przypadku przejęcia przedsiębiorstwa następującego w ramach postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu
53. W świetle powyższych rozważań zbadam teraz, czy przejęcie przedsiębiorstwa następujące w ramach postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu, takie jak rozpatrywane w sprawie głównej, jest objęte wyjątkiem z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23, a w konsekwencji, czy przewidziana w art. 3 i 4 tej dyrektywy regulacja dotycząca ochrony pracowników stosuje się do takiej sytuacji. Należy zatem sprawdzić, czy postępowanie rozpatrywane w sprawie głównej spełnia kumulatywne przesłanki z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23(44).
54. W tym względzie należy przypomnieć, że przepis ten, jako że stanowi co do zasady o niestosowaniu regulacji dotyczącej ochrony pracowników w przypadku niektórych przejęć przedsiębiorstw i w ten sposób oddala się od zasadniczego celu leżącego u podstaw dyrektywy 2001/23, musi bezwzględnie podlegać ścisłej wykładni(45).
a) Uwagi wstępne
55. Żadna ze stron postępowania głównego nie twierdziła, że postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu może zostać uznane za postępowanie upadłościowe(46). Jednakże Prefaco podnosi, że postępowanie przewidziane przez WCO stanowi „tymczasowy bufor względem upadłości” i że istnieje bardzo duże podobieństwo między upadłością a postępowaniem rozpatrywanym w sprawie głównej.
56. Rząd belgijski podnosi, że postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu zostało wyraźnie ujęte wśród postępowań likwidacyjnych wymienionych w odniesieniu do Belgii w załączniku B do rozporządzenia (WE) nr 1346/2000(47), a ponieważ charakter tego postępowania został określony w tym załączniku, wspomniane postępowanie jest objęte zakresem stosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23.
57. Nie podzielam tego stanowiska. Według mnie to, że postępowanie rozpatrywane w sprawie głównej jest wymienione w załączniku B do rozporządzenia nr 1346/2000, nie ma decydującego znaczenia dla potrzeb jego ewentualnej kwalifikacji jako postępowania likwidacyjnego.
58. W tym względzie należy przypomnieć w pierwszej kolejności, że zasady dotyczące jurysdykcji i prawa właściwego przewidziane w przepisach prawa międzynarodowego prywatnego Unii w żaden sposób nie naruszają krajowych przepisów prawa materialnego. Rozporządzenie nr 1346/2000 stanowi część ram prawnych, które Unia wprowadziła dla celów rozwoju współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych mających skutki transgraniczne, podczas gdy dyrektywa 2001/23 harmonizuje przepisy prawa materialnego i ma z zasady zastosowanie względem wszystkich przejęć przedsiębiorstw. W związku z tym dyrektywa ta ustanawia „powszechny standard” ochrony dla pracowników w ramach przejęcia przedsiębiorstwa w Unii(48). W drugiej kolejności, w razie gdy postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne zostało wymienione w załączniku A lub B do rozporządzenia nr 1346/2000, to należy uznać je za objęte zakresem stosowania tego rozporządzenia, a w rezultacie – za sytuację niewypłacalności lub likwidacji jedynie „dla celów stosowania tego rozporządzenia”(49).
59. W niniejszym przypadku, jak wynika z pkt 7 niniejszej opinii, dopóki sąd nie orzeknie w przedmiocie wniosku w sprawie reorganizacji sądowej, nie można ogłosić upadłości dłużnika, a w przypadku spółki nie można jej rozwiązać sądownie. W rezultacie w świetle orzecznictwa omówionego w pkt 42–51 niniejszej opinii takie postępowanie, które może prowadzić do upadłości, choć taka konsekwencja nie ma charakteru systemowego, nie spełnia warunku, zgodnie z którym wobec zbywającego musi być prowadzone postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie(50), a zatem nie może być objęte pojęciem „postępowania upadłościowego” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23(51).
60. Zbadam teraz, czy postępowanie rozpatrywane w sprawie głównej spełnia warunek przewidziany w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23.
b) Wobec zbywającego musi być prowadzone postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego
61. Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 wymaga, by wobec zbywającego prowadzone było postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie wszczęte w celu likwidacji jego aktywów. W tym względzie, jak wynika z orzecznictwa Trybunału, postępowanie mające na celu kontynuację działalności danego przedsiębiorstwa nie spełnia tego warunku(52).
62. Co się tyczy różnic między tymi dwoma rodzajami postępowań, Trybunał orzekł, że postępowanie ma na celu kontynuację działalności, gdy zmierza do utrzymania funkcjonowania przedsiębiorstwa lub jego rentownych jednostek. Natomiast postępowanie zmierzające do likwidacji aktywów ma na celu maksymalizację zbiorowego zaspokojenia wierzycieli. O ile nie jest wykluczone, że może dochodzić do pewnego nakładania się tych dwóch celów, do których zmierza dane postępowanie, o tyle głównym celem postępowania zmierzającego do kontynuacji działalności przedsiębiorstwa pozostaje w każdym razie zachowanie danego przedsiębiorstwa(53).
63. W celu ustalenia, czy w niniejszym przypadku wobec zbywającego prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego, należy uwzględnić następujące czynniki.
64. W pierwszej kolejności z uwag na piśmie rządu belgijskiego wynika, że według art. 23 WCO sądowe postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej zostaje wszczęte, gdy zagrożona jest ciągłość przedsiębiorstwa. Zgodnie z tym przepisem taką ciągłość uznaje się za zagrożoną, jeżeli straty zmniejszyły aktywa netto poniżej połowy kapitału zakładowego. Zgodnie z art. 16 WCO celem tego postępowania jest zachowanie, pod nadzorem sądu, „ciągłości całości lub części przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji lub też jego działalności”. Umożliwia ono kilkumiesięczne odroczenie w odniesieniu do pracodawcy, którego przedsiębiorstwo jest uznawane za znajdujące się „w trudnej sytuacji” w rozumieniu tych przepisów, w celu albo umożliwienia zawarcia ugody, albo uzyskania zgody wierzycieli na plan reorganizacji, albo umożliwienia przejęcia pod nadzorem sądu, takiego jak rozpatrywane w postępowaniu głównym. Ponadto, jak wynika z art. 22 WCO, to odroczenie umożliwia pracodawcy dokonanie reorganizacji, w sytuacji gdy jest on chroniony przed środkami egzekucyjnymi podejmowanymi przez wierzycieli, w szczególności przed postawieniem jego spółki w stan upadłości(54).
65. W drugiej kolejności należy podkreślić, że sąd odsyłający wskazuje, że zgodnie z art. 59 § 1 akapit pierwszy WCO postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu ma na celu przejęcie „całości lub części przedsiębiorstwa lub jego działalności” oraz że może ono zostać nakazane przez sąd „w celu zapewnienia zachowania [tej działalności], gdy dłużnik wyraża na to zgodę w swoim wniosku w sprawie reorganizacji sądowej lub później w toku postępowania”(55).
66. W trzeciej i ostatniej kolejności należy stwierdzić – jak wskazuje sąd odsyłający – że w niniejszej sprawie w sposób oczywisty rechtbank van koophandel te Hasselt (sąd gospodarczy w Hasselt) nakazał przejęcie pod nadzorem sądu w celu zachowania całości lub części przedsiębiorstwa Echo lub jego działalności, zgodnie z treścią art. 59 ust. 1 akapit pierwszy WCO.
67. Z tego względu dochodzę do wniosku, że należy uznać, iż zasadniczym celem takiego postępowania jest zachowanie całości lub części przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji, a postępowanie to nie może zatem być objęte art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 44 i 50 niniejszej opinii.
c) Postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie musi toczyć się pod nadzorem organu publicznego
68. Co się tyczy trzeciego warunku przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23, pragnę zauważyć, że z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika, że zgodnie z art. 60 WCO w wyroku nakazującym przejęcie wskazuje się pełnomocnika sądowego odpowiedzialnego za organizację i realizację przejęcia „w imieniu i na rzecz dłużnika”(56). W tych okolicznościach jestem zdania, że taki nadzór w węższym zakresie nie może spełniać określonego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 warunku dotyczącego nadzoru takiego organu(57).
69. Z powyższego wynika, że postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu, takie jak rozpatrywane w sprawie głównej, nie spełnia wszystkich warunków przewidzianych w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego, i że w rezultacie nie można wprowadzić odstępstwa od wynikającej z art. 3 i 4 tej dyrektywy regulacji dotyczącej ochrony.
D. W przedmiocie możliwości wyboru przez przejmującego pracowników, których zamierza przejąć, w świetle art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23
70. Z postanowienia odsyłającego wynika, że na mocy art. 61 § 4 WCO przejmujący może wybrać pracowników, których zamierza przejąć, o ile wybór taki, po pierwsze, opiera się na powodach technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych, a po drugie, następuje bez zakazanego różnicowania. W świetle tego przepisu pojawia się pytanie, czy art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23 pozwalają przejmującemu wybrać, jak to wynika z art. 61 § 4 WCO, pracowników, których zamierza przejąć.
71. Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przede wszystkim przypomnieć, że jak Trybunał wielokrotnie orzekał, dyrektywa 2001/23 ma na celu zapewnienie ochrony praw pracowniczych w razie zmiany pracodawcy przez umożliwienie pracownikom pozostania w zatrudnieniu u nowego pracodawcy na takich samych warunkach jak te uzgodnione ze zbywającym(58). Przedmiotem tej dyrektywy jest zagwarantowanie, na ile to możliwe, ciągłości umów pracy z przejmującym, bez ich zmiany, a to w celu zapobieżenia pogorszeniu sytuacji pracowników, których dotyczy przejęcie, z samego tylko powodu przejęcia(59). Ponadto, jak orzekł już Trybunał, ponieważ ochrona ta ma charakter bezwzględnie wiążący i tym samym nie podlega dyspozycji stron umowy o pracę, przepisy dyrektywy, a w szczególności przepisy dotyczące ochrony pracowników przed zwolnieniami z powodu przejęcia, należy uważać za bezwzględnie wiążące w takim znaczeniu, że nie jest dozwolone odstąpienie od nich w sposób niekorzystny dla pracowników(60).
72. Niemniej jednak należy także przypomnieć, że jak to wynika z samej treści art. 3 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 2001/23, ochroną, jaką ta dyrektywa ma na celu zapewnić, objęci są wyłącznie pracownicy, których umowa o pracę lub stosunek pracy istniały w momencie przejęcia(61). W rezultacie, o ile wyraźnie nie przewidziano inaczej, „na dyrektywę 2001/23 mogą powoływać się wyłącznie pracownicy, których umowa o pracę lub stosunek pracy istnieje w chwili przejęcia. Istnienie umowy o pracę lub stosunku pracy w tej dacie należy oceniać w świetle prawa krajowego, z zastrzeżeniem jednak przestrzegania bezwzględnie wiążących przepisów tej dyrektywy dotyczących ochrony pracowników przed zwolnieniami z powodu przejęcia”(62).
73. W niniejszej sprawie sąd odsyłający zauważa, po pierwsze, że data przejęcia została wyznaczona na dzień 22 kwietnia 2013 r.(63), a po drugie, że umowa o pracę Ch. Plessers uległa rozwiązaniu w dniu 24 kwietnia 2013 r. Sąd ten podkreśla, że „nie może być najmniejszej wątpliwości, że w momencie przejęcia (22 kwietnia 2013 r.) Ch. Plessers była związana [ze zbywającym (Echo)] umową o pracę”. Uściśla również, że pełnomocnicy sądowi rozwiązali umowę o pracę z Ch. Plessers w dniu 24 kwietnia 2013 r. W rezultacie Ch. Plessers należy uznać za pracownicę zbywającego w momencie przejęcia, czego konsekwencją jest w szczególności to, że na mocy art. 3 dyrektywy 2001/23 obowiązki pracodawcy będącego zbywającym (Echo) względem Ch. Plessers przeszły z mocy prawa na przejmującego (Prefaco)(64).
74. Co się tyczy ochrony przewidzianej w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/23, z przepisu tego wynika, po pierwsze, że przejęcie przedsiębiorstwa nie stanowi samo w sobie podstawy do zwolnienia, czy to przez zbywającego, czy przejmującego, jednakże nie stoi na przeszkodzie zwolnieniom z powodów ekonomicznych, technicznych lub organizacyjnych, powodujących zmiany w stanie zatrudnienia(65).
75. W tym względzie należy przypomnieć, że Trybunał orzekł już, że w celu ustalenia, czy zwolnienie zostało uzasadnione przez sam fakt przejęcia z naruszeniem art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/23, należy wziąć pod uwagę obiektywne okoliczności, w których nastąpiło zwolnienie(66). A zatem w przypadku takim jak w rozpatrywanej sprawie, z pkt 15 i 73 niniejszej opinii wynika, że rozpatrywane zwolnienie doszło do skutku dwa dni po dacie przejęcia.
76. Z orzecznictwa Trybunału wynika również, że nie wystarczy wykazać, że wygaśnięcie umowy o pracę wynika z powodów ekonomicznych, technicznych lub organizacyjnych. Należy również dowieść, że względy te nie wynikają bezpośrednio z przejęcia przedsiębiorstwa, z naruszeniem art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/23. Innymi słowy, należy udowodnić, że rozpatrywane zwolnienie było motywowane okolicznościami dodatkowymi, występującymi obok wspomnianego przejęcia. To zatem te „okoliczności dodatkowe” można zakwalifikować do „powodów ekonomicznych, technicznych lub organizacyjnych” w rozumieniu wspomnianego art. 4 ust. 1(67).
77. Natomiast zgodnie z art. 61 § 4 WCO wyłącznie do samego przejmującego należy wybór pracowników, których zamierza przejąć, nawet jeśli wybór ten musi nastąpić w oparciu o względy techniczne, ekonomiczne i organizacyjne. Nie wydaje się, by ustawodawstwo krajowe nakładało ograniczenie a priori zakresu tego wyboru. Jak zaś słusznie zauważyła Komisja, do sądu krajowego należy zagwarantowanie skuteczności dyrektywy 2001/23. Zatem sąd krajowy powinien być sam w stanie ocenić konieczność zwolnienia z powodów ekonomicznych, technicznych lub organizacyjnych, co nie wydaje się mieć miejsca w niniejszej sprawie. Byłoby to możliwe dla niego tylko wówczas, gdyby został poinformowany w sposób wyczerpujący przez wszystkie strony, których dotyczy przejęcie przedsiębiorstwa, o względach uzasadniających. Sama wola ograniczenia kosztów przejęcia przedsiębiorstwa bądź zapobieżenia trudnościom finansowym lub ograniczenia ich nie może w rezultacie zostać przyjęta jako wzgląd uzasadniający(68). Zezwolenie przejmującemu na wybór pracowników, których zamierza przejąć, czyniłoby bezprzedmiotowymi art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23. Postępowaniami, które nie są objęte przewidzianą w tej dyrektywie regulacją dotyczącą ochrony, są bowiem postępowania upadłościowe lub inne podobne zmierzające do likwidacji aktywów zbywającego, które wchodzą co do zasady w zakres dyrektywy 2008/94. Natomiast z uwagi na to, że celem rozpatrywanego postępowania jest ciągłość przedsiębiorstwa, postępowanie to nie jest objęte wyjątkiem przewidzianym w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 i w rezultacie możliwość wyboru przez przejmującego pracowników jest sprzeczna z art. 3 i 4 tej dyrektywy, a zatem z jej skutecznością.
78. Z tych względów jestem zdania, że dyrektywę 2001/23, a w szczególności jej art. 3 i 4, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak mające zastosowanie w postępowaniu głównym, które w przypadku zbycia przedsiębiorstwa następującego w ramach postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu prowadzonego w celu zachowania całości lub części przedsiębiorstwa zbywającego lub jego działalności, przewiduje, że przejmujący ma prawo wybrać pracowników, których zamierza przejąć.
V. Wnioski
79. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytanie prejudycjalne zadane przez arbeidshof te Antwerpen (apelacyjny sąd pracy w Antwerpii, Belgia) w sposób następujący:
1) Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów należy interpretować w ten sposób, że postępowanie w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu, takie jak rozpatrywane w sprawie głównej, nie spełnia wszystkich warunków określonych w tym przepisie, wobec czego nie można wprowadzić odstępstwa od przewidzianej w art. 3 i 4 tej dyrektywy regulacji dotyczącej ochrony.
2) Dyrektywę 2001/23, a w szczególności jej art. 3 i 4, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, takiemu jak mające zastosowanie w postępowaniu głównym, które w przypadku zbycia przedsiębiorstwa następującego w ramach postępowania w sprawie reorganizacji sądowej w trybie przejęcia pod nadzorem sądu prowadzonego w celu zachowania całości lub części przedsiębiorstwa zbywającego lub jego działalności, przewiduje, że przejmujący ma prawo wybrać pracowników, których zamierza przejąć.