WYROK TRYBUNAŁU (szósta izba)
z dnia 29 lipca 2019 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 – Jurysdykcja szczególna – Artykuł 7 pkt 2 – Postępowanie, którego przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę – Miejsce, w którym szkoda się urzeczywistniła – Żądanie naprawienia szkody spowodowanej przez porozumienie uznane za niezgodne z art. 101 TFUE i art. 53 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym
W sprawie C‑451/18
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Győri Ítélőtábla (okręgowy sąd apelacyjny w Győr, Węgry) postanowieniem z dnia 19 czerwca 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 10 lipca 2018 r., w postępowaniu:
Tibor-Trans Fuvarozó és Kereskedelmi Kft.
przeciwko
DAF Trucks NV,
TRYBUNAŁ (szósta izba),
w składzie: C. Toader (sprawozdawca), prezes izby, A. Rosas i M. Safjan, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Szpunar,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu DAF Trucks NV przez M. Boronkay, ügyvéd, a także B. Wintersa i J.K. de Pree, advocaten,
– w imieniu rządu węgierskiego przez M.Z. Fehéra oraz Z. Wagner, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Heller, K. Talabér‑Ritz oraz G. Meessena, działających w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Tibor‑Trans Fuvarozó és Kereskedelmi Kft., spółką prawa węgierskiego (zwaną dalej „Tibor‑Trans”) a DAF Trucks NV, spółką prawa niderlandzkiego, w przedmiocie żądania odszkodowania dochodzonego w celu naprawienia szkody poniesionej, zgodnie z twierdzeniem powoda, w następstwie naruszenia art. 101 TFUE i art. 53 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Dz.U. 1994, L 1, s. 3, zwanego dalej „porozumieniem EOG”).
Ramy prawne
3 Motywy 15, 16 i 34 rozporządzenia nr 1215/2012 mają następujące brzmienie:
„(15) Przepisy o jurysdykcji powinny być w wysokim stopniu przewidywalne i opierać się na zasadzie, że jurysdykcję w ogólności mają sądy miejsca zamieszkania [względnie siedziby] pozwanego. Tak ustalona jurysdykcja powinna mieć miejsce zawsze [być zawsze dostępna], z wyjątkiem kilku dokładnie określonych przypadków, w których ze względu na przedmiot sporu lub autonomię stron uzasadnione jest inne kryterium powiązania [uzasadniony jest inny łącznik]. Siedziba osób prawnych musi być zdefiniowana wprost [w sposób autonomiczny] w rozporządzeniu celem wzmocnienia przejrzystości wspólnych przepisów i uniknięcia konfliktów kompetencyjnych.
(16) Jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zamieszkania [względnie siedziby] powinna zostać uzupełniona jurysdykcją opartą na innych łącznikach, które powinny zostać dopuszczone ze względu na ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym lub w interesie prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości [administrowania wymiarem sprawiedliwości]. Istnienie ścisłego związku powinno zagwarantować pewność prawną oraz uniknięcie możliwości pozywania pozwanego przed sąd państwa członkowskiego, którego pozwany nie mógł rozsądnie przewidzieć. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku sporów dotyczących zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienia.
[…]
(34) W celu zapewnienia ciągłości pomiędzy Konwencją [z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32)], rozporządzeniem [Rady] (WE) nr 44/2001 [z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1)] i niniejszym rozporządzeniem powinny być przewidziane przepisy przejściowe. Dotyczy to również wykładni postanowień konwencji brukselskiej z 1968 r. oraz zastępujących ją rozporządzeń dokonywanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej”.
4 Artykuł 1 rozporządzenia nr 1215/2012, należący do jego rozdziału I, noszącego tytuł „Zakres stosowania i definicje”, przewiduje w ust. 1:
„Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, bez względu na charakter sądu lub trybunału […]”.
5 Rozdział II rzeczonego rozporządzenia, zatytułowany „Jurysdykcja”, obejmuje między innymi sekcję 1, noszącą tytuł „Przepisy ogólne”, i sekcję 2, noszącą tytuł „Jurysdykcja szczególna”. Artykuł 4 ust. 1 omawianego rozporządzenia, znajdujący się we wspomnianej sekcji 1, stanowi:
„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania [względnie siedzibę] na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego”.
6 Zawarty w sekcji 2 rozdziału II tego samego rozporządzenia art. 7 ma następujące brzmienie:
„Osoba, która ma miejsce zamieszkania [względnie siedzibę] na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:
[…]
2) w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – przed sądy miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
[…]”.
Spór w postępowaniu głównym i pytanie prejudycjalne
7 W dniu 19 lipca 2016 r. Komisja wydała decyzję C(2016) 4673 final dotyczącą postępowania przewidzianego w art. 101 [TFUE] oraz w art. 53 porozumienia EOG (sprawa AT.39824 – Samochody ciężarowe), której streszczenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 6 kwietnia 2017 r. (Dz.U. 2017, C 108, s. 6) (zwana dalej „decyzją”).
8 W decyzji Komisja stwierdziła istnienie zmowy pomiędzy 15 międzynarodowymi producentami samochodów ciężarowych, w tym DAF Trucks, w odniesieniu do dwóch kategorii towarów, mianowicie samochodów ciężarowych o masie od 6 do 16 ton i samochodów ciężarowych o masie przekraczającej 16 ton, zarówno samochodów ciężarowych skrzyniowych, jak i ciągników siodłowych.
9 Zgodnie z decyzją zmowa przybrała formę jednorazowego ciągłego naruszenia art. 101 TFUE i art. 53 porozumieniem EOG, które w odniesieniu do trzech uczestniczących spółek miało miejsce w okresie od 17 stycznia 1997 r. do 20 września 2010 r., a w odniesieniu do pozostałych dwunastu uczestniczących w zmowie spółek, w tym DAF Trucks, w okresie od 17 stycznia 1997 r. do 18 stycznia 2011 r. Naruszenie to polegało na dokonaniu w zmowie ustaleń dotyczących określania cen i podwyższania cen brutto samochodów ciężarowych na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), a także harmonogramu i przenoszenia kosztów wprowadzania technologii emisji dla średnich i dużych samochodów ciężarowych, co jest wymagane przez standardy EURO 3–6.
10 Z decyzji wynika, że do 2004 r. dyskusje na temat cen, podwyższania cen i wprowadzania nowych standardów emisji odbywały się bezpośrednio w głównych siedzibach przedsiębiorstw będących adresatami owej decyzji Komisji i że, przynajmniej począwszy od sierpnia 2002 r., wspomniane dyskusje odbywały się za pośrednictwem niemieckich spółek zależnych, które w różnym stopniu informowały główne siedziby o tych dyskusjach.
11 Komisja uznała, że naruszenie art. 101 TFUE dotyczyło całego terytorium EOG i trwało od 17 stycznia 1997 r. do 18 stycznia 2011 r. W konsekwencji Komisja nałożyła grzywnę na wszystkie przedsiębiorstwa biorące udział w zmowie, w tym DAF Trucks, z wyjątkiem przedsiębiorstwa, które korzystało ze zwolnienia.
12 Jak wynika z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, Tibor‑Trans jest przedsiębiorstwem prowadzącym działalność w dziedzinie krajowego i międzynarodowego transportu towarów, które począwszy od 2000 r. aż do 2008 r. stopniowo inwestowało w zakup nowych samochodów ciężarowych. Jako użytkownik końcowy Tibor‑Trans nie mogła dokonywać bezpośrednich zakupów u producentów i była zmuszona do korzystania z pomocy koncesjonariuszy z siedzibą na Węgrzech. Tibor‑Trans korzystała z finansowania za pośrednictwem zawieranych z firmami leasingowymi, również mającymi siedziby na Węgrzech, umów leasingowych z automatyczną opcją przeniesienia własności po zakończeniu okresu umowy, w ramach których leasingodawca doliczał do ceny uzgodnionej z Tibor‑Trans koszty leasingu i swoją marżę. Prawo własności do samochodów ciężarowych było przenoszone na Tibor‑Trans po wykonaniu umowy leasingu, wraz z jej zakończeniem.
13 W postępowaniu głównym nie jest kwestionowany fakt, że Tibor‑Trans nigdy nie kupowała samochodów ciężarowych bezpośrednio od DAF Trucks.
14 Z postanowienia odsyłającego wynika, że inne spółki prawa węgierskiego również dokonywały zakupów w okresie objętym przedmiotową decyzją. W dniu 4 kwietnia 2007 r. spółki te zostały przejęte przez Tibor-Trans, która w związku z tym wstąpiła w ich prawa i obowiązki.
15 W dniu 20 lipca 2017 r. Tibor-Trans wytoczyła przed Győri Törvényszék (sądem w Győr, Węgry) przeciwko DAF Trucks, w oparciu o odpowiedzialność pozaumowną, powództwo o odszkodowanie za szkody wynikające – zgodnie z jej twierdzeniem – z faktu, iż nabyła samochody ciężarowe za ceny zniekształcone w następstwie uzgodnień o znamionach zmowy, w których uczestniczyła DAF Trucks.
16 Tibor-Trans podniosła, że sądy węgierskie wywodzą swoją jurysdykcję do rozpoznania sprawy w postępowaniu głównym z art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, zgodnie z jego wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału, w szczególności w wyroku z dnia 21 maja 2015 r., CDC Hydrogen Peroxide (C‑352/13, EU:C:2015:335), zgodnie z którą w sytuacji, gdy od pozwanych z różnych państw członkowskich żąda się odszkodowania w związku z jednolitym i ciągłym naruszeniem, w którym uczestniczyli w różnych państwach członkowskich, w różnych datach i w różnych miejscach, a naruszenie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG jest stwierdzone przez Komisję, każdy spośród potencjalnie poszkodowanych może wnieść sprawę do sądu właściwego ze względu na miejsce siedziby poszkodowanego.
17 DAF Trucks kwestionuje jurysdykcję międzynarodową sądów węgierskich i jest zdania, że cechy szczególne postępowania głównego powodują, iż wyrok z dnia 21 maja 2015 r., CDC Hydrogen Peroxide (C‑352/13, EU:C:2015:335) nie ma w niniejszej sprawie znaczenia. W kwestii tej podnosi ona, po pierwsze, że spotkania uznane za ograniczające konkurencję miały miejsce w Niemczech, co powinno prowadzić do przyznania jurysdykcji sądom niemieckim, i po drugie, że nigdy nie pozostawała w bezpośrednim stosunku umownym z Tibor‑Trans, tak iż nie mogła racjonalnie spodziewać się, że zostanie pozwana przed sądy węgierskie.
18 Orzeczeniem z dnia 19 kwietnia 2018 r. Győri Törvényszék (sąd w Győr) stwierdził brak swojej jurysdykcji dla rozpoznania sprawy głównej, uznając za właściwy dla celów stosowania art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 łącznik miejsca wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie szkody, czyli miejsce, w którym dokonywano uzgodnień o znamionach zmowy.
19 Sąd odsyłający, do którego wpłynął środek zaskarżenia tego orzeczenia, ma wątpliwości co do możliwości zastosowania w drodze analogii w postępowaniu głównym rozumowania wywiedzionego z wyroku z dnia 21 maja 2015 r., CDC Hydrogen Peroxide (C‑352/13, EU:C:2015:335), a to z powodu braku bezpośredniej więzi umownej między stronami postępowania. Sąd odsyłający przywołuje również zastrzeżenia co do tego, że wyrok ów mógłby doprowadzić do ustanowienia zasady forum actoris rozumianej szeroko, co w jego opinii byłoby sprzeczne z celem realizowanym przez rozporządzenie nr 1215/2012.
20 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiera informacji pozwalających na stwierdzenie, że w sprawie głównej kwestionowany jest brak możliwości oparcia przez sądy węgierskie swojej jurysdykcji na łączniku miejsca wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie podnoszonej szkody, z tego względu, iż żadne z uzgodnień o znamionach zmowy wypełniających znamiona naruszenia w rozumieniu art. 101 TFUE nie miało miejsca na Węgrzech. Sąd odsyłający zastanawia się zatem, czy sądy węgierskie mogą jednak oprzeć swoją jurysdykcję na łączniku miejsca, w którym podnoszona szkoda się urzeczywistniła.
21 W tych okolicznościach Győri Ítélőtábla (sąd apelacyjny w Győr, Węgry) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy wykładni przepisu dotyczącego jurysdykcji szczególnej zawartego w art. 7 pkt 2 rozporządzenia [nr 1215/2012] należy dokonywać w ten sposób, że »miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę« stanowi podstawę jurysdykcji sądu, przed którym wszczęto postępowanie, jeżeli:
– siedziba lub główne przedsiębiorstwo lub centrum interesów majątkowych strony powodowej [w postępowaniu głównym], która twierdzi, że poniosła szkodę, znajduje się w danym państwie;
– żądanie strony powodowej [w postępowaniu głównym] skierowane przeciwko jednej pozwanej [w postępowaniu głównym], producentowi samochodów ciężarowych mającemu siedzibę w innym państwie członkowskim, opiera się na naruszeniu stwierdzonym w drodze decyzji Komisji na podstawie art. 101 ust. 1 [TFUE] […], polegającym na zmowie w kwestii ustalania cen i podwyższania cen brutto samochodów ciężarowych w EOG, która to decyzja ma oprócz pozwanej [w postępowaniu głównym] także innych adresatów;
– strona powodowa [w postępowaniu głównym] nabyła jedynie samochody ciężarowe wyprodukowane przez inne przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu;
– żadne dane nie wskazują, że którekolwiek ze spotkań uznanych za ograniczające konkurencję miało miejsce w państwie [członkowskim] siedziby sądu, przed którym wszczęto postępowanie;
– strona powodowa [w postępowaniu głównym] nabywała głównie samochody ciężarowe – jej zdaniem po zniekształconych cenach – w państwie [członkowskim] siedziby sądu, przed którym wszczęto postępowanie, i w tym celu zawierała umowy leasingu przewidujące automatyczne przeniesienie własności przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu umowy z przedsiębiorstwami działającymi we wspomnianym państwie, lecz, jak wynika z jej własnych twierdzeń, strona powodowa [w postępowaniu głównym] negocjowała bezpośrednio z dealerami pojazdów, a leasingodawca dodawał do cen uzgodnionych przez nią swoją własną marżę zysku i koszty leasingu, przy czym prawo własności pojazdów było przenoszone na stronę powodową [w postępowaniu głównym] po wykonaniu umowy leasingu, wraz z jej zakończeniem?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
22 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w ramach powództwa o naprawienie szkody spowodowanej przez naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE, polegające w szczególności na mających znamiona zmowy uzgodnieniach w kwestii ustalania cen i podwyższania cen brutto samochodów ciężarowych, można uznać, że za „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” może zostać uznane miejsce, w którym poszkodowany, jak twierdzi, poniósł tę szkodę, nawet jeśli powództwo jest skierowane przeciwko uczestnikowi rozpatrywanego kartelu, z którym poszkodowany nie nawiązał stosunków umownych.
23 Tytułem wstępu należy przypomnieć, po pierwsze, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż w zakresie, w jakim rozporządzenie nr 1215/2012 uchyla i zastępuje rozporządzenie nr 44/2001, które samo zastąpiło konwencję z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, zmienioną przez kolejne konwencje uwzględniające przystąpienie nowych państw członkowskich do tej konwencji, dokonana przez Trybunał wykładnia przepisów tych ostatnich instrumentów prawnych obowiązuje także w odniesieniu do przepisów rozporządzenia nr 1215/2012, jeżeli przepisy te można uznać za „równoważne” (zob. podobnie wyroki: z dnia 31 maja 2018 r., Nothartová, C‑306/17, EU:C:2018:360, pkt 18; z dnia 15 listopada 2018 r., Kuhn, C‑308/17, EU:C:2018:911, pkt 31; a także z dnia 28 lutego 2019 r., Gradbeništvo Korana, C‑579/17, EU:C:2019:162, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).
24 Po drugie, należy zauważyć, że powództwo o naprawienie szkody wynikającej z podnoszonego naruszenia unijnego prawa konkurencji, takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, jest objęte zakresem znaczeniowym pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 i należy w związku z tym do zakresu stosowania tego rozporządzenia (zob. podobnie wyrok z dnia 23 października 2014 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines, C‑302/13, EU:C:2014:2319, pkt 38).
25 Po trzecie, należy przypomnieć również, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału dotyczącym art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 pojęcie „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono swoim zakresem zarówno miejsce urzeczywistnienia się samej szkody, jak i miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie tej szkody, wobec czego możliwe jest pozwanie pozwanego, zgodnie z wyborem powoda, przed sąd w którymkolwiek z tych miejsc (wyroki: z dnia 28 stycznia 2015 r., Kolassa, C‑375/13, EU:C:2015:37, pkt 45; z dnia 16 czerwca 2016 r., Universal Music International Holding, C‑12/15, EU:C:2016:449, pkt 28; a także z dnia 5 lipca 2018 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines, C‑27/17, EU:C:2018:533, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 W rozpatrywanej sprawie żadna informacja we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie pozwala na przyjęcie, że kwestionowany jest brak możliwości oparcia przez sądy węgierskie swojej jurysdykcji międzynarodowej do rozpoznania sprawy głównej na łączniku miejsca wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie podnoszonej szkody, z tego względu, iż żadne z uzgodnień o znamionach zmowy wypełniających znamiona naruszenia art. 101 TFUE nie miało miejsca na Węgrzech. Przedstawione pytanie dotyczy wyłącznie ustalenia miejsca urzeczywistnienia się podnoszonej szkody, sprowadzającej się do nadwyżki w zapłaconej cenie, która została sztucznie zawyżona, takiej jak cena samochodów ciężarowych uzgodniona w ramach kartelu będącego przedmiotem postępowania głównego.
27 W kwestii ustalenia miejsca urzeczywistnienia się tego rodzaju szkody należy zauważyć, że zależy ono od tego, czy mamy do czynienia ze szkodą pierwotną, wynikającą bezpośrednio ze zdarzenia powodującego powstanie szkody, której miejsce wystąpienia może uzasadniać jurysdykcję w świetle art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, czy też mamy do czynienia z późniejszymi negatywnymi konsekwencjami, które nie mogą uzasadniać przyznania jurysdykcji na podstawie tego przepisu (zob. podobnie wyrok z dnia 5 lipca 2018 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines, C‑27/17, EU:C:2018:533, pkt 31).
28 W kwestii tej Trybunał orzekł, że wyrażenia „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” nie można interpretować tak szeroko, by obejmowało ono każde miejsce, w którym odczuwalne są niekorzystne skutki okoliczności, która już spowodowała szkodę, która to szkoda wystąpiła faktycznie w innym miejscu. W związku z tym Trybunał doprecyzował, że pojęcia tego nie można interpretować jako obejmującego miejsce, w którym poszkodowany poniósł – zgodnie ze swym twierdzeniem – szkodę majątkową wynikającą z pierwotnej szkody, która wystąpiła i została poniesiona przez niego w innym państwie (wyrok z dnia 5 lipca 2018 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines, C‑27/17, EU:C:2018:533, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Trybunał orzekł również, w odniesieniu do art. 5 pkt 3 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, zmienionej na mocy kolejnych konwencji uwzględniających przystąpienie nowych państw członkowskich do tej konwencji, którego brzmienie odpowiada brzmieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, że szkoda, która jest jedynie pośrednią konsekwencją szkody poniesionej pierwotnie przez inne osoby, które bezpośrednio doznały szkody, a która urzeczywistniła się w innym miejscu niż miejsce, w którym poszkodowany pośrednio poniósł szkodę, nie może stanowić podstawy dla ustalenia jurysdykcji na podstawie tego przepisu (zob. podobnie wyrok z dnia 11 stycznia 1990 r., Dumez France i Tracoba, C‑220/88, EU:C:1990:8, pkt 14, 22).
30 Jak wynika z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał – z zastrzeżeniem dokonania oceny stanu faktycznego, co należy do sądu odsyłającego – szkoda podnoszona przez Tibor‑Trans sprowadza się do nadwyżki w zapłaconej cenie, która została sztucznie zawyżona, takiej jak cena samochodów ciężarowych wynikająca z uzgodnień o znamionach zmowy wypełniających znamiona jednolitego i ciągłego naruszenia w rozumieniu art. 101 TFUE, które dotyczyło całego EOG w okresie od 17 stycznia 1997 r. do 18 stycznia 2011 r. i w którym uczestniczyło 15 międzynarodowych producentów samochodów ciężarowych, w tym DAF Trucks. Z akt sprawy wynika również, że Tibor‑Trans nie kupowała samochodów ciężarowych bezpośrednio od uczestników przedmiotowego kartelu, ponieważ pierwotnie były one sprzedawane węgierskim koncesjonariuszom samochodowym, którzy przenosili koszty podwyższonej ceny na użytkowników końcowych, takich jak Tibor‑Trans.
31 Co się tyczy charakteru podnoszonej szkody należy zauważyć, że nie stanowi ona zwykłej konsekwencji finansowej szkody, jaka mogła zostać poniesiona przez bezpośrednich nabywców, takich jak węgierscy koncesjonariusze samochodowi, i która mogła polegać na utracie sprzedaży wskutek podwyżki cen. Szkoda podnoszona w postępowaniu głównym wynika zasadniczo z nadwyżki w zapłaconej cenie, która została sztucznie zawyżona, i z tego względu wydaje się być bezpośrednim następstwem naruszenia w rozumieniu art. 101 TFUE, a w związku z tym stanowi szkodę bezpośrednią, umożliwiającą co do zasady uzasadnienie jurysdykcji sądów państwa członkowskiego, na którego terytorium szkoda ta się urzeczywistniła.
32 Jeżeli chodzi o miejsce urzeczywistnienia się tej szkody, to z decyzji Komisji wynika, że naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE dotyczyło całego EOG. Spowodowało ono zatem na tym rynku zakłócenie konkurencji, zaś do rynku tego, począwszy od dnia 1 maja 2004 r., należą również Węgry.
33 Jeżeli rynek, na który ma wpływ antykonkurencyjne zachowanie, stanowi rynek państwa członkowskiego, na którego terytorium miała wystąpić podnoszona szkoda, należy uznać, że do celów zastosowania art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się w tym państwie członkowskim (zob. podobnie wyrok z dnia 5 lipca 2018 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines, C‑27/17, EU:C:2018:533, pkt 40).
34 Rozwiązanie to odpowiada bowiem celom bliskości i przewidywalności przepisów o jurysdykcji, z tego względu że z jednej strony sądy państwa członkowskiego, stanowiącego rynek, na który mają wpływ zachowania antykonkurencyjne, są najbardziej odpowiednie do rozpatrzenia takich powództw odszkodowawczych, a z drugiej strony podmiot gospodarczy, który wykazuje wspomniane zachowania, może rozsądnie spodziewać się, że zostanie pozwany przed sądy miejsca, w którym jego zachowania zakłóciły zasady uczciwej konkurencji (zob. podobnie wyrok z dnia 5 lipca 2018 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines, C‑27/17, EU:C:2018:533, pkt 40).
35 Jak podniosła Komisja w uwagach na piśmie i jak zostało również przypomniane w pkt 41 wyroku z dnia 5 lipca 2018 r., flyLAL‑Lithuanian Airlines (C‑27/17, EU:C:2018:533), takie określenie miejsca, w którym szkoda się urzeczywistniła, jest również zgodne z wymogami spójności przewidzianymi w motywie 7 rozporządzenia (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) (Dz.U. 2007, L 199, s. 40), w zakresie, w jakim zgodnie z art. 6 ust. 3 lit. a) owego rozporządzenia prawem właściwym w przypadku powództw o odszkodowanie związanych z aktem ograniczającym konkurencję jest prawo państwa, na którego rynku praktyki te wywołują skutek lub na którego rynku zachodzi prawdopodobieństwo wywołania przez nie skutku.
36 W odniesieniu do innych szczególnych okoliczności podniesionych przez sąd odsyłający, związanych z faktem, że Tibor-Trans wytoczyła powództwo wyłącznie przeciwko jednemu z przedsiębiorstw uczestniczących w rozpatrywanym naruszeniu, w którym nie zaopatrywała się bezpośrednio, należy zauważyć, jak uczyniła to Komisja, że jednolite i ciągłe naruszenie prawa konkurencji pociąga za sobą odpowiedzialność solidarną jej autorów. W związku z tym okoliczność, że Tibor-Trans wystąpiła z powództwem wyłącznie przeciwko jednemu z autorów naruszenia, u którego bezpośrednio się nie zaopatrywała, nie podważa sformułowanych w pkt 31–33 niniejszego wyroku rozważań poświęconych regule jurysdykcyjnej przewidzianej w art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012.
37 W świetle powyższych rozważań na zadane pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w ramach powództwa o naprawienie szkody spowodowanej przez naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE, polegające w szczególności na mających znamiona zmowy uzgodnieniach w kwestii ustalania cen i podwyższania cen brutto samochodów ciężarowych, „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” oznacza – w sytuacji takiej jak zaistniała w postępowaniu głównym – miejsce na rynku, na które naruszenie to miało wpływ, czyli miejsce, gdzie ceny zostały zniekształcone, w którym poszkodowany, jak twierdzi, poniósł szkodę, nawet jeśli powództwo zostało skierowane przeciwko uczestnikowi rozpatrywanego kartelu, z którym poszkodowany nie nawiązał stosunków umownych.
W przedmiocie kosztów
38 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że w ramach powództwa o naprawienie szkody spowodowanej przez naruszenie w rozumieniu art. 101 TFUE, polegające w szczególności na mających znamiona zmowy uzgodnieniach w kwestii ustalania cen i podwyższania cen brutto samochodów ciężarowych, „miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” oznacza – w sytuacji takiej jak zaistniała w postępowaniu głównym – miejsce na rynku, na które naruszenie to miało wpływ, czyli miejsce, gdzie ceny zostały zniekształcone, w którym poszkodowany, jak twierdzi, poniósł szkodę, nawet jeśli powództwo zostało skierowane przeciwko uczestnikowi rozpatrywanego kartelu, z którym poszkodowany nie nawiązał stosunków umownych.
Podpisy