ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (ένατο τμήμα)
της 19ης Δεκεμβρίου 2019 (*)
«Προδικαστική παραπομπή – Κανονισμός (ΕΕ) 528/2012 – Άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχεία αʹ και γʹ – Έννοια του βιοκτόνου – Έννοια της δραστικής ουσίας – Βακτηριακό προϊόν το οποίο περιέχει το είδος Bacillus ferment – Τρόπος δράσης ο οποίος δεν είναι μόνο φυσικός ή μηχανικός – Έμμεση δράση – Χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου δρα το προϊόν»
Στην υπόθεση C‑592/18,
με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, την οποία υπέβαλε το College van Beroep voor het bedrijfsleven (διοικητικό εφετείο αρμόδιο για οικονομικές υποθέσεις, Κάτω Χώρες) με απόφαση της 18ης Σεπτεμβρίου 2018, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 21 Σεπτεμβρίου 2018, στο πλαίσιο της δίκης
Darie BV
κατά
Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (ένατο τμήμα),
συγκείμενο από τους S. Rodin, πρόεδρο τμήματος, K. Jürimäe και N. Piçarra (εισηγητή), δικαστές,
γενική εισαγγελέας: J. Kokott
γραμματέας: A. Calot Escobar
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:
– η Darie BV, εκπροσωπούμενη από τους H. Lamon και J. A. M. Jonkhout, advocaten,
– η Ολλανδική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις K. Bulterman και C. S. Schillemans,
– η Αυστριακή Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη αρχικά από τον G. Hesse, στη συνέχεια από την J. Schmoll,
– η Νορβηγική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις J. T. Kaasin και T. Skjeie,
– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις L. Haasbeek και R. Lindenthal,
αφού άκουσε τη γενική εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις της κατά τη συνεδρίαση της 17ης Οκτωβρίου 2019,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 3 του κανονισμού (ΕΕ) 528/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2012, σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων (ΕΕ 2012, L 167, σ. 1).
2 Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της Darie BV, εμπορικής εταιρίας που δραστηριοποιείται στη χονδρική αγορά προϊόντων συντήρησης, καθαρισμού και πλύσης, και του Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu (Υφυπουργού υποδομών και περιβάλλοντος, Κάτω Χώρες) (στο εξής: Υφυπουργός), σχετικά με τη νομιμότητα απόφασης του Υφυπουργού με την οποία υποχρέωσε την Darie BV να παύσει να διαθέτει στην αγορά προϊόν το οποίο χαρακτηρίσθηκε από τον Υφυπουργό ως «βιοκτόνο» και για το οποίο δεν έχει χορηγηθεί άδεια.
Το νομικό πλαίσιο
Το δίκαιο της Ένωσης
Ο κανονισμός 528/2012
3 Η αιτιολογική σκέψη 5 του κανονισμού 528/2012 έχει ως εξής:
«Οι κανόνες για τη διάθεση βιοκτόνων στην αγορά εντός της Κοινότητας θεσπίστηκαν με την οδηγία 98/8/ΕΚ [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Φεβρουαρίου 1998, για τη διάθεση βιοκτόνων στην αγορά (ΕΕ 1998, L 123, σ. 1)]. Είναι αναγκαία η προσαρμογή των εν λόγω κανόνων με βάση την κτηθείσα εμπειρία και, ειδικότερα, την έκθεση σχετικά με τα πρώτα επτά έτη εφαρμογής, την οποία υπέβαλε η Επιτροπή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο και στην οποία αναλύονται τα προβλήματα, καθώς και οι αδυναμίες της εν λόγω οδηγίας.»
4 Το άρθρο 1 του κανονισμού αυτού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Σκοπός και αντικείμενο», ορίζει τα εξής:
«1. Σκοπός του παρόντος κανονισμού είναι η βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς μέσω της εναρμόνισης των κανόνων σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων και η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας ανθρώπων και ζώων και του περιβάλλοντος. Οι διατάξεις του παρόντος κανονισμού στηρίζονται στην αρχή της προφύλαξης, σκοπός της οποίας είναι η παροχή εγγυήσεων για την προστασία της υγείας των ανθρώπων και των ζώων και του περιβάλλοντος. […]
2. Ο παρών κανονισμός ορίζει κανόνες για:
α) την κατάρτιση από την Ένωση καταλόγου δραστικών ουσιών που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται σε βιοκτόνα·
β) τη χορήγηση αδειών για βιοκτόνα·
[…]».
5 Το άρθρο 2 του εν λόγω κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Πεδίο εφαρμογής», στην παράγραφο 1 προβλέπει τα εξής:
«Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται στα βιοκτόνα και κατεργασμένα αντικείμενα. Στο παράρτημα V παρατίθεται κατάλογος των τύπων βιοκτόνων που εμπίπτουν στον παρόντα κανονισμό με την περιγραφή τους.»
6 Το άρθρο 3 του ίδιου κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ορισμοί», στην παράγραφο 1 ορίζει τα εξής:
«Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
α) “βιοκτόνο”:
– κάθε ουσία ή μείγμα, στη μορφή υπό την οποία παραδίδεται στον χρήστη, που περιέχει, παράγει ή αποτελείται από μια ή περισσότερες δραστικές ουσίες και προορίζεται να καταστρέφει, να εμποδίζει, να καθιστά αβλαβή, να προλαμβάνει τη δράση ή να ασκεί άλλη περιοριστική δράση σε οποιονδήποτε επιβλαβή οργανισμό με οποιοδήποτε μέσο πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης,
– κάθε ουσία ή μείγμα, που παράγεται από ουσίες ή μείγματα που δεν εμπίπτουν τα ίδια στην πρώτη περίπτωση, το οποίο θα χρησιμοποιείται με σκοπό να καταστρέφει, να εμποδίζει, να καθιστά αβλαβή, να προλαμβάνει τη δράση ή να ασκεί άλλη περιοριστική δράση σε οποιονδήποτε επιβλαβή οργανισμό με οποιοδήποτε μέσο πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης,
κατεργασμένο αντικείμενο που λειτουργεί κυρίως ως βιοκτόνο θεωρείται βιοκτόνο·
[…]
γ) “δραστική ουσία”: ουσία ή μικροοργανισμός που δρα επί ή κατά επιβλαβών οργανισμών·
[…]
ζ) “επιβλαβής οργανισμός”: οργανισμός, συμπεριλαμβανομένων των παθογόνων, του οποίου η παρουσία είναι ανεπιθύμητη ή ο οποίος έχει επιζήμια επίδραση στον άνθρωπο, στις δραστηριότητές του ή στα προϊόντα που χρησιμοποιεί ή παράγει, στα ζώα ή στο περιβάλλον·
[…]».
7 Το άρθρο 17, παράγραφος 1, του κανονισμού 528/2012 ορίζει τα εξής:
«Δεν επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά ή να χρησιμοποιούνται βιοκτόνα εάν δεν έχει εκδοθεί σχετική άδεια σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό.»
8 Το παράρτημα V του κανονισμού αυτού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Τύποι βιοκτόνων με την περιγραφή τους αναφερόμενοι στο άρθρο 2 παράγραφος 1», κατατάσσει τα βιοκτόνα σε τέσσερις ομάδες και συγκεκριμένα στα απολυμαντικά, τα συντηρητικά, τα προϊόντα για την καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών και τα άλλα βιοκτόνα. Στο παράρτημα αυτό διευκρινίζεται, αφενός, ότι από τα απολυμαντικά εξαιρούνται τα προϊόντα καθαρισμού που δεν προορίζονται να δράσουν ως βιοκτόνα και, αφετέρου, ότι τα συντηρητικά, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά, περιλαμβάνουν μόνο προϊόντα που προλαμβάνουν την ανάπτυξη μικροβίων και φυκών.
Η οδηγία 98/8
9 Το άρθρο 2 της οδηγίας 98/8, με τίτλο «Ορισμοί», το οποίο καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον κανονισμό 528/2012, στην παράγραφο 1 όριζε τα εξής:
«Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας νοούνται ως:
α) Βιοκτόνα
Δραστικές ουσίες και παρασκευάσματα που περιέχουν μία ή περισσότερες δραστικές ουσίες, με τη μορφή με την οποία παραδίδονται στο χρήστη, τα οποία προορίζονται να καταστρέφουν, να αποτρέπουν, να καθιστούν αβλαβή, να προλαμβάνουν τη δράση, ή κατ’ άλλο τρόπο να ασκούν περιοριστική δράση επί κάθε βλαβερού οργανισμού με χημικά ή βιολογικά μέσα.
[…]»
Ο κανονισμός (ΕΚ) 648/2004
10 Στην αιτιολογική σκέψη 21 του κανονισμού (ΕΚ) 648/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, σχετικά με τα απορρυπαντικά (ΕΕ 2004, L 104, σ. 1), «γίν[εται] αναφορά σε άλλες οριζόντιες νομοθετικές πράξεις που ισχύουν για τις επιφανειοδραστικές ουσίες στα απορρυπαντικά», μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η οδηγία 98/8.
11 Το άρθρο 2, σημείο 1, του κανονισμού αυτού διατυπώνει τον ορισμό του «απορρυπαντικού» για τους σκοπούς του εν λόγω κανονισμού.
Το ολλανδικό δίκαιο
12 Το άρθρο 1 του Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden (νόμου περί φυτοπροστατευτικών προϊόντων και βιοκτόνων, στο εξής: Wgb) φέρει τον τίτλο «Ορισμοί» και ορίζει τα εξής:
«1. Για τους σκοπούς του παρόντος νόμου και των διατάξεων που θεσπίζονται βάσει αυτού, νοούνται ως:
[…]
βιοκτόνα: τα βιοκτόνα κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού [528/2012]·
[…]».
13 Το άρθρο 43 του Wgb, το οποίο επιγράφεται «Παραβάσεις του κανονισμού», ορίζει τα εξής:
«1. Απαγορεύεται οποιαδήποτε ενέργεια με την οποία διαπράττεται παράβαση του άρθρου 17, παράγραφοι 1, 5 και 6, […] του κανονισμού [528/2012] ή των κανονισμών που έχουν εκδοθεί για την εφαρμογή των άρθρων αυτών.
[…]»
14 Το άρθρο 86 του Wgb, το οποίο επιγράφεται «Διοικητικός καταναγκασμός», προβλέπει τα εξής:
«Ο Υπουργός είναι αρμόδιος να απευθύνει διαταγές, συνοδευόμενες από μέτρα διοικητικού καταναγκασμού, με σκοπό την τήρηση των κανόνων που τίθενται από ή με βάση τον παρόντα νόμο καθώς και το άρθρο 5:20 του Algemene wet bestuursrecht (γενικού νόμου περί διοικητικού δικαίου), εντός των ορίων που προσδιορίζονται από το πλαίσιο της υποχρέωσης συνεργασίας με τους υπαλλήλους που ορίζονται σύμφωνα με το άρθρο 82.»
Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα
15 Με απόφαση της 13ης Ιανουαρίου 2017, ο Υφυπουργός, στηριζόμενος στις διατάξεις των άρθρων 43 και 86 του Wgb και του άρθρου 17, παράγραφος 1, του κανονισμού 528/2012, απηύθυνε στην Darie διαταγή, συνοδευόμενη από απειλή χρηματικής ποινής ύψους 1 000 ευρώ ανά εβδομάδα, με ανώτατο όριο τα 25 000 ευρώ, με την οποία τη διέτασσε να παύσει να διαθέτει στην αγορά το Pure Air, προϊόν το οποίο χαρακτήρισε ως «βιοκτόνο» και για το οποίο δεν έχει χορηγηθεί άδεια από την αρμόδια αρχή, ήτοι από το College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (συμβούλιο για την έγκριση φυτοπροστατευτικών προϊόντων και βιοκτόνων, Κάτω Χώρες).
16 Η Darie υπέβαλε ένσταση κατά της εν λόγω απόφασης, υποστηρίζοντας ότι ο Υφυπουργός κακώς κατέταξε το Pure Air στην κατηγορία του «βιοκτόνου», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012.
17 Με απόφαση της 26ης Μαΐου 2017 ο Υφυπουργός απέρριψε την ένσταση.
18 Η Darie άσκησε προσφυγή κατά της απόφασης αυτής ενώπιον του College van Beroep voor het bedrijfsleven (διοικητικού εφετείου αρμόδιου για οικονομικές υποθέσεις, Κάτω Χώρες), αμφισβητώντας τον χαρακτηρισμό του Pure Air ως «βιοκτόνου», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012. Η εταιρία αυτή υποστηρίζει ότι το Pure Air έχει προβιοτικό και όχι βιοκτόνο αποτέλεσμα, καθόσον το είδος βακτηρίων Bacillus ferment, που βρίσκεται στο προϊόν αυτό, παράγει ένζυμα τα οποία απορροφούν και αφομοιώνουν όλα τα οργανικά απόβλητα με τα οποία τρέφονται οι μικροοργανισμοί, με αποτέλεσμα στις επιφάνειες στις οποίες χρησιμοποιείται το εν λόγω προϊόν να μην είναι δυνατόν να δημιουργηθεί βιότοπος κατάλληλος για την ανάπτυξη μικροοργανισμών όπως οι μύκητες.
19 Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι στην ετικέτα του Pure Air το προϊόν αυτό περιγράφεται ως συμπυκνωμένο βιοδιασπώμενο υγρό ψεκασμού, εμπλουτισμένο με προβιοτικά, το οποίο περιέχει μεταξύ άλλων το είδος βακτηρίων Bacillus ferment, που χρησιμοποιείται «για την απομάκρυνση μυκήτων» και για την «εξάλειψη και την πρόληψη δυσάρεστων οσμών», με την εισαγωγή υγιούς και ασφαλούς μικροχλωρίδας στις ψεκαζόμενες επιφάνειες. Στις οδηγίες χρήσης του Pure Air διευκρινίζεται, αφενός, ότι πριν από τον ψεκασμό του προϊόντος πρέπει να απομακρύνονται «πλήρως» οι μύκητες από τις επιφάνειες που πρόκειται να ψεκασθούν και, αφετέρου, ότι «[γ]ια να αποτραπεί η επανεμφάνιση των μυκήτων πρέπει ο ψεκασμός [με Pure Air] να επαναλαμβάνεται μία φορά ανά τρεις ή τέσσερις εβδομάδες, αναλόγως της υγρασίας του χώρου».
20 Το αιτούν δικαστήριο προσθέτει ότι στις 22 Μαρτίου 2017 στον ιστότοπο της Darie αναφερόταν ότι «τα προβιοτικά καθαριστικά λειτουργούν όπως οι παραδοσιακές τεχνικές. Απομακρύνουν τους ορατούς ρύπους. Υπάρχει, ωστόσο, μια σημαντική διαφορά. Πιθανά παθογόνα στοιχεία, όπως μύκητες και βλαβερά βακτήρια, εξαφανίζονται επίσης. Με την απομάκρυνση του θρεπτικού υλικού μειώνεται δραστικά ο αριθμός των κακών βακτηρίων και μυκήτων. Επίσης, το προϊόν είναι ασφαλές και βιώσιμο. Η βάση αποτελείται από καλά βακτήρια και νερό και, συνεπώς, πρόκειται για το πλέον φιλικό προς το περιβάλλον προϊόν που διατίθεται στην επαγγελματική αγορά».
21 Το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν εμπίπτει στην έννοια του «βιοκτόνου», κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού αυτού, η δράση που αναπτύσσει –κατά την Darie– το Pure Air, η οποία δεν συνίσταται στην καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών, αλλά στην καταπολέμηση της δημιουργίας ή της διατήρησης ενός ζωτικού περιβάλλοντος κατάλληλου για τους οργανισμούς αυτούς.
22 Υπό τις συνθήκες αυτές, το College van Beroep voor het bedrijfsleven (διοικητικό εφετείο αρμόδιο για οικονομικές υποθέσεις) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Έχει ο όρος “βιοκτόνο” στο άρθρο 3 του κανονισμού 528/2012 την έννοια ότι αφορά επίσης προϊόντα τα οποία αποτελούνται, μεταξύ άλλων, από ένα ή περισσότερα είδη βακτηρίων, ένζυμα ή άλλα συστατικά στοιχεία, διευκρινιζομένου ότι αυτά, λόγω της ειδικής τους δράσης, δεν επιδρούν άμεσα στους επιβλαβείς οργανισμούς για τους οποίους προορίζονται, αλλά στη δημιουργία ή διατήρηση του πιθανού ζωτικού περιβάλλοντος των επιβλαβών αυτών οργανισμών, και, στην περίπτωση αυτή, ποιες είναι, ενδεχομένως, οι προϋποθέσεις από τις οποίες πρέπει να εξαρτάται μια τέτοια επίδραση;
2) Είναι κρίσιμο για την απάντηση στο πρώτο ερώτημα το αν οι συνθήκες υπό τις οποίες χρησιμοποιείται ένα τέτοιο προϊόν είναι απαλλαγμένες από τους επιβλαβείς οργανισμούς και, αν ναι, βάσει ποιου κριτηρίου πρέπει να κριθεί αν συντρέχει τέτοια περίπτωση;
3) Έχει σημασία για την απάντηση στο πρώτο ερώτημα το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η επίδραση;»
Επί των προδικαστικών ερωτημάτων
Επί του παραδεκτού
23 Η Darie υποστηρίζει ότι η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως πρέπει να απορριφθεί για τον λόγο ότι το αιτούν δικαστήριο έχει στη διάθεσή του όλα τα στοιχεία που του παρέχουν τη δυνατότητα να διαπιστώσει, χωρίς να είναι αναγκαία η υποβολή προδικαστικών ερωτημάτων στο Δικαστήριο, ότι το επίμαχο στην κύρια δίκη προϊόν δεν είναι βιοκτόνο. Υποστηρίζει ακόμη ότι το Δικαστήριο έχει ήδη δώσει απάντηση στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, με την απόφαση της 1ης Μαρτίου 2012, Söll (C-420/10, στο εξής: απόφαση Söll, EU:C:2012:111).
24 Ως προς το ζήτημα αυτό υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο της προβλεπόμενης από το άρθρο 267 ΣΛΕΕ συνεργασίας μεταξύ του Δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων, εναπόκειται αποκλειστικώς στο εθνικό δικαστήριο, το οποίο έχει επιληφθεί της διαφοράς και φέρει την ευθύνη της δικαστικής απόφασης που πρόκειται να εκδοθεί, να εκτιμήσει, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της υπόθεσης, τόσο την ανάγκη προδικαστικής αποφάσεως για την έκδοση της δικής του απόφασης όσο και τη λυσιτέλεια των ερωτημάτων που υποβάλλει στο Δικαστήριο. Συνεπώς, εφόσον τα υποβληθέντα ερωτήματα αφορούν την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης, το Δικαστήριο υποχρεούται κατ’ αρχήν να απαντήσει [απόφαση της 25ης Ιουλίου 2018, AY (Ένταλμα συλλήψεως – Μάρτυρας), C‑268/17, EU:C:2018:602, σκέψη 24 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία].
25 Επομένως, τα σχετικά με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ερωτήματα που υποβάλλονται από το εθνικό δικαστήριο, εντός του πραγματικού και κανονιστικού πλαισίου το οποίο αυτό προσδιορίζει με δική του ευθύνη και του οποίου την ακρίβεια δεν είναι αρμόδιο να ελέγξει το Δικαστήριο, θεωρούνται κατά τεκμήριο λυσιτελή. Το Δικαστήριο μπορεί να απορρίψει αίτηση εθνικού δικαστηρίου για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως μόνον όταν είναι πρόδηλο ότι η ζητούμενη ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ουδεμία σχέση έχει με το υποστατό ή το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης, όταν το πρόβλημα είναι υποθετικής φύσεως ή ακόμη όταν το Δικαστήριο δεν έχει στη διάθεσή του τα πραγματικά και νομικά στοιχεία που του είναι αναγκαία για να δώσει χρήσιμη απάντηση στα υποβληθέντα ερωτήματα [απόφαση της 25ης Ιουλίου 2018, AY (Ένταλμα συλλήψεως – Μάρτυρας), C-268/17, EU:C:2018:602, σκέψη 25 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία].
26 Εν προκειμένω, ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου εκκρεμεί διαφορά η οποία αφορά, κατ’ ουσίαν, τον χαρακτηρισμό του προϊόντος Pure Air ως «βιοκτόνου», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012. Δεδομένου ότι το εν λόγω δικαστήριο ζητεί την ερμηνεία των εννοιών του «βιοκτόνου» και της «δραστικής ουσίας» κατά τον εν λόγω κανονισμό και παρέχει στο Δικαστήριο τα αναγκαία πραγματικά και νομικά στοιχεία προκειμένου να δοθεί χρήσιμη απάντηση στα υποβληθέντα ερωτήματα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα εν λόγω ερωτήματα είναι κρίσιμα για την επίλυση της διαφοράς και ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις παραδεκτού της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως που υπομνήσθηκαν στην προηγούμενη σκέψη.
27 Επομένως, η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως είναι παραδεκτή.
Επί της ουσίας
Επί του πρώτου ερωτήματος
28 Με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν η έννοια του «βιοκτόνου», κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012, πρέπει να ερμηνευθεί ως καταλαμβάνουσα προϊόντα που περιέχουν ένα ή περισσότερα είδη βακτηρίων, ένζυμα ή άλλα συστατικά στοιχεία τα οποία, λόγω της ειδικής τους δράσης, δεν επιδρούν άμεσα στους επιβλαβείς οργανισμούς αλλά στη δημιουργία ή τη διατήρηση ζωτικού περιβάλλοντος κατάλληλου για τους οργανισμούς αυτούς και, αν συμβαίνει αυτό, ποιες είναι ενδεχομένως οι προϋποθέσεις τις οποίες πρέπει να πληροί μια τέτοια δράση.
29 Επισημαίνεται συναφώς ότι, δεδομένου ότι ο κανονισμός 528/2012 καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με την οδηγία 98/8, η ερμηνεία που έχει δοθεί από το Δικαστήριο στις διατάξεις της οδηγίας αυτής ισχύει και για τον εν λόγω κανονισμό στις περιπτώσεις που είναι δυνατόν να θεωρηθεί ότι υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ των διατάξεων των δύο αυτών νομοθετημάτων της Ένωσης (πρβλ. αποφάσεις της 16ης Νοεμβρίου 2016, Schmidt, C-417/15, EU:C:2016:881, σκέψη 26, της 9ης Μαρτίου 2017, Pula Parking, C-551/15, EU:C:2017:193, σκέψη 31, και της 15ης Νοεμβρίου 2018, Kuhn, C-308/17, EU:C:2018:911, σκέψη 31).
30 Στη σκέψη 31 της απόφασης Söll το Δικαστήριο έκρινε ότι η κατά το άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 98/8 έννοια των «βιοκτόνων» πρέπει να ερμηνευθεί ως καταλαμβάνουσα και τα προϊόντα που επιδρούν κατά έμμεσο μόνο τρόπο επί των επιβλαβών οργανισμών-στόχων, εφόσον τα προϊόντα αυτά περιέχουν μία ή περισσότερες δραστικές ουσίες που αναπτύσσουν χημική ή βιολογική δράση η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αιτιώδους αλληλουχίας που έχει ως σκοπό να προκαλέσει ένα ανασταλτικό αποτέλεσμα επί των εν λόγω οργανισμών.
31 Διευκρινίζεται, συναφώς, ότι στη σκέψη 24 της απόφασης Söll το Δικαστήριο επισήμανε ότι το άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας 98/8 αναπτύσσει τον ορισμό των βιοκτόνων γύρω από τρία στοιχεία, τα οποία πρέπει να συντρέχουν σωρευτικώς. Συγκεκριμένα, το προϊόν πρέπει να περιέχει μια «δραστική ουσία», να επιδιώκει συγκεκριμένους σκοπούς και να επιδρά κατά τρόπο χημικό ή βιολογικό. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το Δικαστήριο στη σκέψη 31 της απόφασης αυτής στηριζόταν, ειδικότερα, σε ανάλυση του δεύτερου στοιχείου του εν λόγω ορισμού, ερμηνευόμενου υπό το πρίσμα των σκοπών της οδηγίας αυτής.
32 Από τη συγκριτική ανάλυση του γράμματος του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 και του άρθρου 2, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 98/8 προκύπτει ότι το κατά τα ανωτέρω δεύτερο κρίσιμο στοιχείο είναι διατυπωμένο κατά τρόπο πανομοιότυπο στις δύο αυτές διατάξεις, υπό την έννοια ότι ο χαρακτηρισμός του προϊόντος ως «βιοκτόνου» εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από το γεγονός ότι το προϊόν «προορίζεται να καταστρέφει, να εμποδίζει, να καθιστά αβλαβή, να προλαμβάνει τη δράση ή να ασκεί άλλη περιοριστική δράση σε οποιονδήποτε επιβλαβή οργανισμό».
33 Υπό τις συνθήκες αυτές, όπως επισήμανε η γενική εισαγγελέας στο σημείο 29 των προτάσεών της, η ερμηνεία που έγινε δεκτή στην απόφαση Söll, ότι δηλαδή καλύπτονται από την έννοια του «βιοκτόνου» όχι μόνον οι άμεσες αλλά και οι έμμεσες επιδράσεις ενός προϊόντος, εξακολουθεί να έχει εφαρμογή στην έννοια του «βιοκτόνου», κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012.
34 Η ερμηνεία αυτή συνάδει επίσης με το πλαίσιο εντός του οποίου εντάσσεται η εν λόγω διάταξη. Πράγματι, υπενθυμίζεται ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 528/2012 ορίζει την έννοια της «δραστικής ουσίας», από την οποία μπορεί να αποτελείται ένα βιοκτόνο, ως «ουσία ή μικροοργανισμ[ό] που δρα επί ή κατά επιβλαβών οργανισμών». Οι δύο εναλλακτικές πτυχές της έννοιας αυτής, ήτοι η δράση «επί» των επιβλαβών οργανισμών και η δράση «κατά» των οργανισμών αυτών, επιβεβαιώνουν ότι η εν λόγω έννοια δεν περιλαμβάνει μόνον τις άμεσες δράσεις επί των επιβλαβών οργανισμών αλλά και έμμεσες δράσεις κατά των οργανισμών αυτών, εφόσον τα αποτελέσματά τους αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αιτιώδους αλληλουχίας που έχει ως σκοπό να προκαλέσει ανασταλτικό αποτέλεσμα επί των εν λόγω οργανισμών.
35 Ωστόσο, όσον αφορά τον τρόπο δράσης ενός βιοκτόνου, επισημαίνεται ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012, σε αντίθεση με το άρθρο 2, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 98/8, δεν περιορίζει τον τρόπο αυτό μόνο σε «δράση με χημικά ή βιολογικά μέσα», αλλά αναφέρεται σε οποιοδήποτε «μέσο πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης».
36 Όπως επισήμανε η γενική εισαγγελέας στο σημείο 27 των προτάσεών της, ο κανονισμός αυτός δεν υιοθετεί την πρόταση της Επιτροπής να περιορισθεί ρητώς η έννοια του «βιοκτόνου» στα βιολογικά και χημικά αποτελέσματα, όπως προέβλεπε το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, της πρότασης της Επιτροπής, της 12ης Ιουνίου 2009, για κανονισμό σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων (COM[2009] 267 τελικό).
37 Η διεύρυνση του ορισμού του τρόπου δράσης των βιοκτόνων η οποία πραγματοποιήθηκε με τον κανονισμό 528/2012 συνάδει με τον σκοπό –ο οποίος υπενθυμίζεται στην αιτιολογική σκέψη 5 του κανονισμού αυτού– περί προσαρμογής των κανόνων της οδηγίας 98/8 «με βάση την κτηθείσα εμπειρία» και διασφάλισης ενός επιπέδου αυξημένης προστασίας της υγείας των ανθρώπων και των ζώων καθώς και του περιβάλλοντος.
38 Επομένως, το γεγονός ότι ένα προϊόν έχει προβιοτικό και όχι χημικό αποτέλεσμα δεν αποκλείει, αφεαυτού, τον χαρακτηρισμό του προϊόντος ως «βιοκτόνου», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012. Αντιθέτως, εφόσον το προβιοτικό αποτέλεσμα ενός προϊόντος προκύπτει από «μέσο πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης», κατά την έννοια της διάταξης αυτής, και εφόσον πληρούνται οι λοιπές προϋποθέσεις που προβλέπει η εν λόγω διάταξη, το προϊόν αυτό εμπίπτει αναμφισβήτητα στο πεδίο εφαρμογής της ως άνω διάταξης.
39 Υπό τις συνθήκες αυτές, στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η έννοια του βιοκτόνου, κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012, πρέπει να ερμηνευθεί ως καταλαμβάνουσα προϊόντα που περιέχουν ένα ή περισσότερα είδη βακτηρίων, ένζυμα ή άλλα συστατικά στοιχεία τα οποία, λόγω της ειδικής τους δράσης, κατ’ αρχήν δεν επιδρούν άμεσα στους επιβλαβείς οργανισμούς-στόχους αλλά στη δημιουργία ή στη διατήρηση ζωτικού περιβάλλοντος κατάλληλου για τους οργανισμούς αυτούς, εφόσον τα προϊόντα αυτά συνεπάγονται δράση πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αιτιώδους αλληλουχίας που έχει ως σκοπό να προκαλέσει ανασταλτικό αποτέλεσμα επί των εν λόγω οργανισμών.
Επί του δευτέρου ερωτήματος
40 Με το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 έχει την έννοια ότι το γεγονός ότι ένα προϊόν πρέπει να τοποθετηθεί στη σχετική επιφάνεια μόνον αφού προηγουμένως εξαλειφθούν οι επιβλαβείς οργανισμοί‑στόχοι που βρίσκονται στην επιφάνεια αυτή, ασκεί επιρροή επί του χαρακτηρισμού του επίμαχου προϊόντος ως «βιοκτόνου», κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης και, σε περίπτωση καταφατικής απάντησης στο ερώτημα αυτό, ποιο είναι το κριτήριο βάσει του οποίου πρέπει να εκτιμάται αν η επιφάνεια είναι πράγματι απαλλαγμένη από τους οργανισμούς αυτούς μετά από την ανωτέρω εξάλειψη.
41 Επισημαίνεται, συναφώς, κατά πρώτον, ότι η διαβάθμιση των σκοπών των βιοκτόνων στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 απαριθμεί τους σκοπούς των βιοκτόνων. Οι σκοποί αυτοί κυμαίνονται από την καταστροφή των επιβλαβών οργανισμών μέχρι την πρόληψη κατά των οργανισμών αυτών (πρβλ. απόφαση Söll, σκέψη 28). Περαιτέρω, το παράρτημα V του κανονισμού αυτού, το οποίο περιλαμβάνει τον κατάλογο των βιοκτόνων που εμπίπτουν στον εν λόγω κανονισμό, περιλαμβάνει στον ως άνω κατάλογο προϊόντα με προληπτική δράση που χρησιμοποιούνται κατά κανόνα σε συνθήκες απαλλαγμένες από επιβλαβείς οργανισμούς.
42 Επομένως, η έννοια του βιοκτόνου κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012, νοείται κατά τρόπο ευρύ και καταλαμβάνει, μεταξύ άλλων, προϊόντα πρόληψης. Η ευρεία αυτή ερμηνεία επιρρωννύεται από τον σκοπό που μνημονεύεται στο άρθρο 1 του ίδιου κανονισμού, ο οποίος στηρίζεται στην αρχή της προφύλαξης, και συνίσταται στην «εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας ανθρώπων και ζώων και του περιβάλλοντος».
43 Ο σκοπός αυτός όμως δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί πλήρως αν προϊόντα που περιέχουν «δραστικές ουσίες», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 528/2012, δεν χαρακτηρίζονταν ως «βιοκτόνα» λόγω του ότι αναπτύσσουν προληπτική απλώς δράση επί των επιβλαβών οργανισμών‑στόχων και δεν υπέκειντο στους κανόνες περί διάθεσης στην αγορά και περί χρήσης των προϊόντων αυτών τους οποίους θεσπίζει ο εν λόγω κανονισμός.
44 Πράγματι, όπως έκρινε το Δικαστήριο στη σκέψη 27 της απόφασης Söll, η ίδια η παρουσία της δραστικής ουσίας είναι αυτή που ενδέχεται να είναι αφ’ εαυτής επικίνδυνη για το περιβάλλον, ανεξαρτήτως του ζητήματος αν η εν λόγω ουσία επιδρά κατά άμεσο ή έμμεσο τρόπο επί των οργανισμών‑στόχων.
45 Κατά δεύτερον, η καταστροφή των επιβλαβών οργανισμών δεν αποτελεί στοιχείο που απαιτείται από την έννοια της «δραστικής ουσίας», κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 528/2012. Πράγματι, όταν είδη βακτηρίων, ένζυμα ή άλλα συστατικά στοιχεία ενός προϊόντος εμποδίζουν τη δημιουργία ή τη διατήρηση ζωτικού περιβάλλοντος κατάλληλου για τους επιβλαβείς οργανισμούς‑στόχους, αφαιρώντας τους το θρεπτικό περιβάλλον, ενεργούν, ως δραστική ουσία, κατά των εν λόγω οργανισμών με τρόπο προληπτικό.
46 Επομένως, το γεγονός ότι προηγείται η εξάλειψη των επιβλαβών οργανισμών-στόχων με δράση διαφορετική από αυτή που προκλήθηκε από την επίμαχη ουσία, ακόμη και αν θεωρηθεί αποδεδειγμένο, δεν αναιρεί τον χαρακτηρισμό της ουσίας αυτής –η οποία ενεργεί επί της εμφάνισης ενός περιβάλλοντος κατάλληλου για τους επιβλαβείς αυτούς οργανισμούς– ως «δραστικής ουσίας», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 528/2012.
47 Κατά τρίτον, η δράση που ενδεχομένως έχει ως απορρυπαντικό το προϊόν που περιέχει ένα ή περισσότερα είδη βακτηρίων, ένζυμα ή άλλα συστατικά στοιχεία τα οποία, λόγω του ειδικού τρόπου δράσης τους, δεν ενεργούν άμεσα επί των βλαπτικών οργανισμών αλλά επί της δημιουργίας ή της διατήρησης ενός περιβάλλοντος κατάλληλου για τους οργανισμούς αυτούς δεν μπορεί να αποκλείσει τον χαρακτηρισμό του προϊόντος αυτού ως «βιοκτόνου».
48 Πράγματι, όπως επισήμανε η γενική εισαγγελέας στα σημεία 32 και 33 των προτάσεών της, τα απορρυπαντικά προϊόντα δεν εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 528/2012. Εξάλλου, όπως προκύπτει ιδίως από την αιτιολογική σκέψη 21 του κανονισμού 648/2004, ένα προϊόν μπορεί να χαρακτηρισθεί συγχρόνως ως «απορρυπαντικό», κατά την έννοια του άρθρου 2, σημείο 1, του κανονισμού αυτού, και ως «βιοκτόνο» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012.
49 Ως εκ τούτου, για τον χαρακτηρισμό προϊόντος ως βιοκτόνου κρίσιμα είναι μόνο τα χαρακτηριστικά που περιγράφονται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχεία αʹ και γʹ, του κανονισμού 528/2012.
50 Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 έχει την έννοια ότι το γεγονός ότι ένα προϊόν πρέπει να έρθει σε επαφή με τη σχετική επιφάνεια μόνον αφού προηγουμένως εξαλειφθούν οι επιβλαβείς οργανισμοί-στόχοι που βρίσκονται στην επιφάνεια αυτή δεν ασκεί επιρροή επί του χαρακτηρισμού του επίμαχου προϊόντος ως «βιοκτόνου» κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης.
Επί του τρίτου ερωτήματος
51 Με το τρίτο προδικαστικό ερώτημα το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 έχει την έννοια ότι το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η δράση του προϊόντος ασκεί επιρροή επί του χαρακτηρισμού του ως «βιοκτόνου» κατά την έννοια της διάταξης αυτής.
52 Από την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του δευτέρου ερωτήματος προκύπτει, επί του ζητήματος αυτού, ότι για τον χαρακτηρισμό προϊόντος ως «βιοκτόνου» κρίσιμα είναι μόνο τα στοιχεία που συγκροτούν τις έννοιες του «βιοκτόνου» και της «δραστικής ουσίας», κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχεία αʹ και γʹ, του κανονισμού 528/2012. Το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου δρα το προϊόν δεν περιλαμβάνεται στα στοιχεία αυτά.
53 Ως εκ τούτου, στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 έχει την έννοια ότι το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου δρα το προϊόν δεν ασκεί επιρροή επί του χαρακτηρισμού του προϊόντος αυτού ως «βιοκτόνου» κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης.
Επί των δικαστικών εξόδων
54 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (ένατο τμήμα) αποφαίνεται:
1) Η έννοια του «βιοκτόνου» κατά το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 528/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2012, σχετικά με τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων, πρέπει να ερμηνευθεί ως καταλαμβάνουσα προϊόντα που περιέχουν ένα ή περισσότερα είδη βακτηρίων, ένζυμα ή άλλα συστατικά στοιχεία τα οποία, λόγω της ειδικής τους δράσης, κατ’ αρχήν δεν επιδρούν άμεσα στους επιβλαβείς οργανισμούς-στόχους αλλά στη δημιουργία ή στη διατήρηση ζωτικού περιβάλλοντος κατάλληλου για τους οργανισμούς αυτούς, στο μέτρο που τα προϊόντα αυτά συνεπάγονται δράση πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αιτιώδους αλληλουχίας που έχει ως σκοπό να προκαλέσει ανασταλτικό αποτέλεσμα επί των εν λόγω οργανισμών.
2) Το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 έχει την έννοια ότι το γεγονός ότι ένα προϊόν πρέπει να έρθει σε επαφή με τη σχετική επιφάνεια μόνον αφού προηγουμένως εξαλειφθούν οι επιβλαβείς οργανισμοί-στόχοι που βρίσκονται στην επιφάνεια αυτή δεν ασκεί επιρροή επί του χαρακτηρισμού του επίμαχου προϊόντος ως «βιοκτόνου» κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης.
3) Το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 528/2012 έχει την έννοια ότι το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου δρα το προϊόν δεν ασκεί επιρροή επί του χαρακτηρισμού του προϊόντος αυτού ως «βιοκτόνου» κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης.
(υπογραφές)