Υπόθεση C-278/00

Ελληνική Δημοκρατία

κατά

Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

«Κρατικές ενισχύσεις – Ρυθμίσεις χρεών γεωργικών συνεταιρισμών από τις δημόσιες αρχές»

Περίληψη της αποφάσεως

1.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Εξέταση από την Επιτροπή – Εξέταση καθεστώτος ενισχύσεων θεωρούμενου στο σύνολό του – Επιτρέπεται – Καθεστώς ενισχύσεων που έπαυσε να ισχύει – Δεν ασκεί επιρροή

(Άρθρο 87 ΕΚ)

2.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Ενισχύσεις από κρατικούς πόρους

(Άρθρο 87 § 1 ΕΚ)

3.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Επηρεασμός του μεταξύ κρατών μελών εμπορίου – Επιπτώσεις στον ανταγωνισμό – Ενισχύσεις μικρού ύψους

(Άρθρο 87 ΕΚ)

4.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Έκταση της παρεκκλίσεως – Στενή ερμηνεία – Οικονομικά μειονεκτήματα που προκλήθηκαν άμεσα από θεομηνίες ή από άλλα έκτακτα γεγονότα

(Άρθρο 87 §§ 1 και 2, στοιχ. β΄, ΕΚ)

5.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απαγόρευση – Παρεκκλίσεις – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Δικαστικός έλεγχος – Όρια – Δυνατότητα χαράξεως κατευθυντηρίων γραμμών

(Άρθρο 87 § 3 ΕΚ)

6.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας – Δεν υφίσταται

(Άρθρο 88 § 2, εδ. 1, ΕΚ)

7.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Ενδεχόμενη δικαιολογημένη εμπιστοσύνη του αποδέκτη της ενισχύσεως – Προστασία – Προϋποθέσεις και όρια

(Άρθρο 88 ΕΚ)

8.        Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Απόφαση της Επιτροπής διαπιστώνουσα το ασυμβίβαστο μιας ενισχύσεως με την κοινή αγορά – Δυσχέρειες εκτελέσεως – Υποχρέωση της Επιτροπής και του κράτους μέλους να συνεργαστούν για την αναζήτηση λύσεως σύμφωνης με τη Συνθήκη

(Άρθρα 10 ΕΚ και 88 § 2, εδ. 1, ΕΚ)

1.        Στην περίπτωση που υπάρχει καθεστώς ενισχύσεων, η Επιτροπή μπορεί να περιοριστεί στη μελέτη των γενικών χαρακτηριστικών του σχετικού καθεστώτος χωρίς να υποχρεούται να εξετάσει κάθε συγκεκριμένη περίπτωση εφαρμογής του. Η ευχέρεια αυτή δεν θίγεται από το γεγονός ότι έπαυσε να ισχύει το σχετικό καθεστώς ενισχύσεων.

(βλ. σκέψη 24)

2.        Το άρθρο 87, παράγραφος 1, ΕΚ καλύπτει όλα τα χρηματικά μέσα που το κράτος όντως δύναται να χρησιμοποιήσει για να στηρίξει επιχειρήσεις. Το γεγονός ότι τα μέσα αυτά βρίσκονται διαρκώς υπό δημόσιο έλεγχο, και επομένως στη διάθεση των αρμοδίων εθνικών αρχών, είναι αρκετό για να χαρακτηριστούν ως κρατικοί πόροι και για να ενταχθεί στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 87, παράγραφος 1, ΕΚ το μέτρο που χρηματοδοτείται με αυτά.

(βλ. σκέψη 52)

3.        Το σχετικά χαμηλό ύψος μιας κρατικής ενισχύσεως ή το σχετικά μικρό μέγεθος της επιχειρήσεως που έλαβε την ενίσχυση δεν αποκλείουν εκ των προτέρων το ενδεχόμενο να έχει επηρεαστεί το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών ή να έχει νοθευτεί ο ανταγωνισμός. Άλλα στοιχεία μπορούν όντως να έχουν καθοριστική επιρροή για την εκτίμηση του αποτελέσματος μιας ενισχύσεως, και ιδίως ο σωρευτικός χαρακτήρας της ενισχύσεως καθώς και το γεγονός ότι οι αποδέκτριες επιχειρήσεις δρουν σε τομέα ιδιαιτέρως εκτεθειμένο στον ανταγωνισμό.

(βλ. σκέψεις 69-70)

4.        Εφόσον αποτελεί παρέκκλιση από την κατά το άρθρο 87, παράγραφος 1, ΕΚ γενική αρχή του ασύμβατου των κρατικών ενισχύσεων με την κοινή αγορά, το άρθρο 87, παράγραφος 2, στοιχείο β΄, ΕΚ πρέπει να ερμηνεύεται στενώς. Επομένως, κατά τη διάταξη αυτή μπορούν να αντισταθμιστούν μόνον τα οικονομικά μειονεκτήματα που προκλήθηκαν ευθέως από θεομηνίες ή από άλλα έκτακτα γεγονότα.

(βλ. σκέψεις 81-82)

5.        Η Επιτροπή έχει για την εφαρμογή του άρθρου 87, παράγραφος 3, ΕΚ ευρεία διακριτική εξουσία της οποίας η άσκηση συνεπάγεται εκτιμήσεις οικονομικής και κοινωνικής φύσεως που πρέπει να γίνονται σε κοινοτικό πλαίσιο. Το Δικαστήριο, όταν ελέγχει τη νομιμότητα της ασκήσεως της ελευθερίας αυτής, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εκτίμηση της αρμόδιας αρχής, αλλά οφείλει να περιοριστεί στην εξέταση του αν η εκτίμηση της αρμόδιας αρχής φέρει το στίγμα πρόδηλης πλάνης ή καταχρήσεως εξουσίας.

Ωστόσο, για την άσκηση της διακριτικής της εξουσίας η Επιτροπή δύναται να θέτει στον εαυτό της προσανατολισμούς με πράξεις όπως οι κατευθυντήριες γραμμές, εφόσον οι πράξεις αυτές περιέχουν ενδεικτικούς κανόνες σχετικά με τον προσανατολισμό τον οποίο πρέπει να έχει το εν λόγω κοινοτικό όργανο και δεν αποκλίνουν από τους κανόνες της Συνθήκης.

(βλ. σκέψεις 97-98)

6.        Η μέσω ανακτήσεως κατάργηση παράνομης ενισχύσεως είναι η λογική συνέπεια της διαπιστώσεως του παράνομου χαρακτήρα της. Επομένως, η για την επαναφορά των πραγμάτων στην προηγούμενη κατάσταση ανάκτηση κρατικής ενισχύσεως που χορηγήθηκε παράνομα δεν μπορεί κατ’ αρχήν να θεωρηθεί μέτρο δυσανάλογο σε σχέση με τους σκοπούς των διατάξεων της Συνθήκης οι οποίες αφορούν τις κρατικές ενισχύσεις.

(βλ. σκέψη 103)

7.        Λαμβανομένου υπόψη του επιτακτικού χαρακτήρα του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων που γίνεται από την Επιτροπή βάσει του άρθρου 88 ΕΚ, οι επιχειρήσεις που έχουν λάβει μια ενίσχυση μπορούν κατ’ αρχήν να έχουν δικαιολογημένη εμπιστοσύνη ως προς το νομότυπο της ενισχύσεως μόνον αν η ενίσχυση αυτή χορηγήθηκε τηρουμένης της διαδικασίας που προβλέπεται από το άρθρο αυτό.

(βλ. σκέψη 104)

8.        Ένα κράτος μέλος το οποίο, κατά την εκτέλεση αποφάσεως της Επιτροπής περί κρατικών ενισχύσεων, συναντά δυσκολίες που δεν προβλέφθηκαν και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν ή αντιλαμβάνεται συνέπειες που δεν είχε λάβει υπόψη η Επιτροπή οφείλει να θέσει τα ζητήματα αυτά στην κρίση της τελευταίας, προτείνοντας κατάλληλες τροποποιήσεις της σχετικής αποφάσεως. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Επιτροπή και το κράτος μέλος οφείλουν, βάσει του κανόνα που επιβάλλει στα κράτη μέλη και στα κοινοτικά όργανα αμοιβαίο καθήκον αγαστής συνεργασίας, κανόνα τον οποίο διατυπώνει ειδικά το άρθρο 10 ΕΚ, να συνεργαστούν καλόπιστα για να υπερπηδηθούν οι δυσκολίες τηρουμένων πλήρως των διατάξεων της Συνθήκης και ιδίως εκείνων που αφορούν τις ενισχύσεις.

(βλ. σκέψη 114)