WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(pierwsza izba)
z dnia 14 września 2010 r.
Sprawa F‑79/09
AE
przeciwko
Komisji Europejskiej
Służba publiczna – Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Artykuł 73 regulaminu pracowniczego – Odmowa uznania zawodowego podłoża choroby – Nadwrażliwość na pola elektromagnetyczne
Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 236 WE i art. 152 EWEA, w której AE domaga się stwierdzenia nieważności odmownej decyzji Komisji z dnia 15 grudnia 2008 r. w sprawie uznania dolegliwości, na które cierpi, za chorobę zawodową oraz decyzji Komisji oddalającej zażalenie na omawianą decyzję, a także zasądzenia od Komisji kwoty 12 000 EUR tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej, twierdzi, doznał.
Orzeczenie: Komisja zostaje obciążona zapłatą kwoty 2000 EUR. W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. Komisja pokrywa, poza własnymi kosztami, jedną czwartą kosztów poniesionych przez skarżącego. Skarżący pokrywa trzy czwarte własnych kosztów.
Streszczenie
1. Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Komisja lekarska – Wyznaczenie lekarzy
(regulamin pracowniczy, art. 73; zasady ubezpieczenia od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, art. 22)
2. Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Opinia lekarska – Odmowa podpisania sprawozdania przez jednego z członków komisji lekarskiej
(regulamin pracowniczy, art. 73)
3. Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Opinia lekarska – Uznanie przysługujące komisji lekarskiej
(regulamin pracowniczy, art. 73; zasady ubezpieczenia od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, art. 23)
4. Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Ustalenie zawodowego podłoża choroby
(regulamin pracowniczy, art. 73; zasady ubezpieczenia od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, art. 3)
5. Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Choroba zawodowa – Pojęcie
(regulamin pracowniczy, art. 73; zasady ubezpieczenia od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, art. 3 ust. 2)
6. Prawo Unii – Zasady – Dochowanie rozsądnego terminu – Naruszenie w postępowaniu administracyjnym – Skutki
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41 ust. 1)
7. Prawo Unii – Zasady – Dochowanie rozsądnego terminu – Postępowanie administracyjne – Kryteria oceny
1. Wspólne zasady ubezpieczenia urzędników Unii od ryzyka wypadku i choroby zawodowej nie ustalają żadnego szczególnego wymogu w zakresie specjalizacji członków komisji lekarskiej i pozostawiają pełną swobodę wyboru własnego lekarza zarówno zainteresowanemu urzędnikowi, jak i administracji. Niewątpliwie art. 22 nowych zasad ubezpieczenia, które weszły w życie w dniu 1 stycznia 2006 r., przewiduje, że trzeci lekarz musi mieć „potwierdzone kwalifikacje w ocenie i leczeniu urazów organizmu”. Jednakże przepis ten reguluje jedynie kwestie wyznaczenia trzeciego lekarza, a więc w żaden sposób nie narusza ani prawa zainteresowanego urzędnika do wyznaczenia, z pełną swobodą, lekarza, do którego ma on zaufanie, ani swobody administracji odnośnie do wyboru lekarza reprezentującego ją w ramach komisji lekarskiej.
Zasady ubezpieczenia nie przewidują ponadto prawa wyłączenia lekarzy wyznaczonych do zasiadania w komisji lekarskiej, ponieważ prawa urzędnika są chronione dzięki obecności jego zaufanego lekarza oraz lekarza wyznaczonego w uzgodnieniu z nim.
(zob. pkt 51, 54)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa 186/80 Suss przeciwko Komisji, 14 lipca 1981 r., Rec. s. 2041, pkt 9–11
2. Sprawozdanie komisji lekarskiej nie jest obarczone uchybieniem proceduralnym z tego względu, że jeden z jej członków odmówił jego podpisania, skoro wykazano, że członek, który się wstrzymał od złożenia podpisu, miał okazję przedstawić swój punkt widzenia dwóm pozostałym członkom.
(zob. pkt 56)
Odesłanie:
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑31/89 Sabbatucci przeciwko Parlamentowi, 21 czerwca 1990 r., Rec. s. II‑265, publikacja streszczenia, pkt 2; sprawa T‑20/00 OP Komisja przeciwko Camacho‑Fernandes, 27 lutego 2003 r., RecFP s. I‑A‑75, II‑405, pkt 47, 48
3. Zadanie komisji lekarskiej, przewidziane w art. 23 wspólnych zasad ubezpieczenia urzędników Unii od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, polegające na całkowicie obiektywnym i niezawisłym dokonaniu oceny kwestii medycznych wymaga, po pierwsze, tego, aby komisja dysponowała wszelkimi danymi, które mogą okazać się użyteczne, a po drugie, aby miała pełną swobodę oceny. Opinie ściśle medyczne wydane przez komisję lekarską należy uznać za ostateczne, o ile wydane zostały zgodnie z prawem. Sąd uprawniony jest wyłącznie do sprawdzenia, czy, po pierwsze, powołanie i działanie tej komisji przebiegały prawidłowo, i po drugie, czy jej opinia jest zgodna z prawem, a w szczególności czy zawiera uzasadnienie umożliwiające ocenę przesłanek, na podstawie których została wydana, a także czy istnieje w niej zrozumiały związek między medycznymi ustaleniami a wnioskami, jakie zawiera. W sytuacji gdy komisja lekarska bada złożone kwestie o charakterze medycznym dotyczące zwłaszcza trudnej diagnozy lub związku przyczynowego między dolegliwościami, na jakie cierpi zainteresowany, a wykonywaną przez niego działalnością zawodową w instytucji, należy do niej między innymi wskazanie w swej opinii informacji, na których się opiera, a w przypadku znacznych rozbieżności także wskazanie powodów, dla których jej opinia odbiega od poprzednich, korzystniejszych dla zainteresowanego, sprawozdań lekarskich.
(zob. pkt 64, 65)
Odesłanie:
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑300/97 Latino przeciwko Komisji, 15 grudnia 1999 r., RecFP s. I‑A‑259, II‑1263, pkt 41, 78; sprawa T‑27/98 Nardone przeciwko Komisji, 15 grudnia 1999 r., RecFP s. I‑A‑267, II‑1293, pkt 30, 68, 87; sprawa T‑145/01 Latino przeciwko Komisji, 26 lutego 2003 r., RecFP s. I‑A‑59, II‑337, pkt 47
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑39/05 Beau przeciwko Komisji, 28 czerwca 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑1‑51, II‑A‑1‑175, pkt 35
4. Zgodnie z art. 3 ust. 2 wspólnych zasad ubezpieczenia urzędników Unii od ryzyka wypadku i choroby zawodowej, jeśli rozpatrywana dolegliwość nie została wymieniona w europejskim wykazie chorób zawodowych, załączonym do zalecenia Komisji 90/326, do zainteresowanego urzędnika należy dostateczne wykazanie, że jego problemy zdrowotne powstały w trakcie lub w związku z pełnieniem przez niego służby w instytucjach Unii. Jest to przyczyna, dla której w wypadku wątpliwości co do takiego podłoża choroby właściwy organ ma prawo odmówić uznania, że choroba ma podłoże zawodowe, ponieważ żadna norma czy zasada nie przewiduje, że wątpliwości rozstrzyga się na korzyść urzędnika.
(zob. pkt 82)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa C‑180/03 P Latino przeciwko Komisji, 11 lutego 2004 r., Rec. s. I‑1587, pkt 36–39
5. W złożonych sytuacjach, w których choroba urzędnika znajduje swe źródło w wielu przyczynach, tak zawodowych, jak i pozazawodowych, fizycznych lub psychicznych, z których każda przyczyniła się do jej wystąpienia, zadaniem komisji lekarskiej jest określenie, czy pełnienie obowiązków w służbie instytucji Unii ma bezpośredni związek z chorobą urzędnika, na przykład, jako czynnik wywołujący tę chorobę. W takich wypadkach, aby uznać zawodowe podłoże choroby, nie wymaga się, by jej jedyną, istotną, przeważającą lub dominującą przyczyną było pełnienie obowiązków służbowych.
(zob. pkt 83)
Odesłanie:
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑4/96 S przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, 9 lipca 1997 r., Rec. s. II‑1125, pkt 79, 80
6. Obowiązek przestrzegania rozsądnego terminu w przypadku prowadzenia postępowań administracyjnych stanowi ogólną zasadę prawa Unii, której poszanowanie gwarantuje sąd Unii i która jest ujęta jako jeden z aspektów prawa do dobrej administracji w art. 41 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.
Jednakże naruszenie zasady przestrzegania rozsądnego terminu nie uzasadnia, co do zasady, stwierdzenia nieważności decyzji wydanej po zakończeniu postępowania administracyjnego. Nieprzestrzeganie zasady rozsądnego terminu wpływa bowiem na ważność postępowania administracyjnego tylko w sytuacji, gdy zbytnia przewlekłość może mieć wpływ na samą treść decyzji wydanej po zakończeniu postępowania administracyjnego. Tym samym ewentualna przewlekłość w rozpatrywaniu wniosku o uznanie zawodowego podłoża choroby nie może zasadniczo mieć wpływu na samą treść opinii komisji lekarskiej ani na treść wydanej przez instytucję decyzji końcowej. Taka przewlekłość nie może bowiem, poza wyjątkowymi sytuacjami, zmienić dokonanej przez komisję lekarską oceny co do zawodowego podłoża choroby. Główną praktyczną konsekwencją stwierdzenia przez Sąd do spraw Służby Publicznej nieważności decyzji wydanej w świetle oceny komisji lekarskiej byłby skutek przeciwny do zamierzonego, w postaci dalszego wydłużenia postępowania ze względu na to, że było ono już zbyt przewlekłe.
Niemniej jednak sąd Unii ma możliwość obciążenia administracji z urzędu zapłatą odszkodowania w wypadku przekroczenia rozsądnego terminu, gdyż takie odszkodowanie stanowi najlepszą formę kompensacji dla urzędnika, pod warunkiem że strony miały możliwość bezpośredniego przedstawienia swych uwag w przedmiocie takiego rozwiązania.
(zob. pkt 99–101, 104)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa C‑39/00 P SGA przeciwko Komisji, 13 grudnia 2000 r., Rec. s. I‑11201, pkt 44; sprawa C‑197/09 RX‑II M przeciwko EMEA, 17 grudnia 2009 r., pkt 41
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑67/01 JCB Service przeciwko Komisji, 13 stycznia 2004 r., Rec. s. II‑49, pkt 36, 40 i przytoczone tam orzecznictwo; sprawa T‑394/03 Angeletti przeciwko Komisji, 11 kwietnia 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑95, II‑A‑2‑441, pkt 162–167
Sąd: sprawa T‑491/08 P Bui Van przeciwko Komisji, 12 maja 2010 r., pkt 88
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑33/08 V przeciwko Komisji, 21 października 2009 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑1‑403, II‑A‑1‑2159, pkt 211, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑510/99 P
7. Oceny rozsądnego charakteru czasu trwania postępowania administracyjnego dokonuje się w świetle okoliczności danej sprawy, a w szczególności jej kontekstu, kolejnych etapów postępowania prowadzonego przez instytucję, zachowania stron w trakcie tego postępowania, złożoności oraz wagi sporu dla różnych jego uczestników.
(zob. pkt 105)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa C‑185/95 P Baustahlgewebe przeciwko Komisji, 17 grudnia 1998 r., Rec. s. I‑8417, pkt 29; sprawa C‑385/07 P Der Grüne Punkt – Duales System Deutschland przeciwko Komisji, 16 lipca 2009 r., Zb.Orz. s. I‑6155, pkt 182–188
Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑213/95 i T‑18/96 SCK i FNK przeciwko Komisji, 22 października 1997 r., Rec. s. II‑1739, pkt 55