Sprawa C‑110/15
Microsoft Mobile Sales International Oy i in.
przeciwko
Ministero per i beni e le attività culturali (MiBAC) i in.
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Consiglio di Stato)
Odesłanie prejudycjalne – Zbliżanie ustawodawstw – Własność intelektualna – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29/WE – Wyłączne prawo do zwielokrotniania – Wyjątki i ograniczenia – Artykuł 5 ust. 2 lit. b) – Wyjątek dotyczący kopii na użytek prywatny – Godziwa rekompensata – Zawieranie umów prawa prywatnego w celu ustalenia kryteriów zwolnienia z opłaty godziwej rekompensaty – Żądanie zwrotu rekompensaty ograniczone do użytkownika końcowego
Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 22 września 2016 r.
1. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Podstawa – Pytania pozbawione w sposób oczywisty znaczenia dla sprawy, pytania hipotetyczne zadane w kontekście wykluczającym użyteczną odpowiedź i pytania pozbawione związku z przedmiotem sporu przed sądem krajowym
(art. 267 TFUE)
2. Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Pytanie dotyczące wykładni, na które udzielono już odpowiedzi w analogicznej sprawie – Dopuszczalność nowego wniosku
(art. 267 TFUE)
3. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątek dotyczący kopii na użytek prywatny – Godziwa rekompensata – Finansowanie rekompensaty przez opłatę nałożoną na sprzęt, urządzenia i nośniki do zwielokrotniania – Uregulowanie krajowe uzależniające możliwość zwolnienia od zawarcia umów prawa prywatnego i ograniczające prawo do zwrotu jedynie na rzecz użytkownika końcowego urządzeń lub nośników – Niedopuszczalność
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 20; dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 31, art. 5 ust. 2 lit. b)]
4. Pytania prejudycjalne – Wykładnia – Skutki w czasie wyroków dokonujących wykładni – Skutek wsteczny – Ograniczenie przez Trybunał – Przesłanki – Znaczenie konsekwencji finansowych wyroku dla zainteresowanego państwa członkowskiego – Kryterium niemające decydującego znaczenia
(art. 267 TFUE)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 18, 19)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 22)
3. Prawo Unii Europejskiej, w szczególności art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie uregulowaniom krajowym, w których, po pierwsze, uzależniono zwolnienie producentów i importerów urządzeń i nośników przeznaczonych do używania oczywiście innego niż kopiowanie na użytek prywatny z uiszczenia opłaty za kopię na użytek prywatny od zawarcia umów między podmiotem, który ma monopol ustawowy związany z reprezentacją interesów autorów utworów, a podmiotami zobowiązanymi do uiszczenia rekompensaty lub ich stowarzyszeniami branżowymi, oraz po drugie, przewidziano, że zwrotu takiej opłaty – gdy została nienależnie uiszczona – może żądać wyłącznie użytkownik końcowy wspomnianych urządzeń i nośników.
System finansowania godziwej rekompensaty jest bowiem do pogodzenia z wymogami wskazanej w motywie 31 dyrektywy 2001/29 „właściwej równowagi” między prawami i interesami autorów uprawnionych do godziwej rekompensaty z jednej strony a prawami i interesami użytkowników przedmiotów chronionych z drugiej strony, jedynie gdy dane urządzenia i nośniki do zwielokrotniania mogą być używane do celów sporządzania kopii na użytek prywatny i z tego względu mogą wyrządzać szkodę twórcy chronionego utworu. Ponadto określone w art. 5 dyrektywy 2001/29 wyjątki należy stosować z poszanowaniem zasady równego traktowania, która stanowi zasadę ogólną prawa Unii ujętą w art. 20 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej i która wymaga, aby porównywalne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób jednakowy, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione. Państwa członkowskie nie mogą zatem określać szczególnych warunków godziwej rekompensaty, które wprowadzałyby nieuzasadnioną nierówność traktowania poszczególnych kategorii podmiotów gospodarczych prowadzących obrót porównywalnymi produktami objętymi wyjątkiem dotyczącym kopii na użytek prywatny lub poszczególnych kategorii użytkowników przedmiotów objętych ochroną. Jest tak w odniesieniu do uregulowania krajowego, w którym nie określono mającego ogólne zastosowanie przepisu, który zwalniałby z uiszczenia opłaty za kopię na użytek prywatny producentów i importerów, którzy wykażą, że urządzenia i nośniki zostały nabyte przez osoby inne niż osoby fizyczne do celów oczywiście niezwiązanych z kopiowaniem do użytku prywatnego, a także ograniczono się w nich do nałożenia na podmiot prywatny obowiązku starannego działania, a ten ostatni ma jedynie obowiązek promować zawieranie protokołów porozumień z osobami zobowiązanymi do uiszczenia opłaty za kopię na użytek prywatny. Z powyższego wynika, że producenci i importerzy znajdujący się w porównywalnych sytuacjach mogą być odmiennie traktowani w zależności od tego, czy zawarli z tym podmiotem protokół porozumienia. Ponadto ze względu na to, że zawarcie takich protokołów pozostawiono swobodnym negocjacjom między z jednej strony owym podmiotem a z drugiej strony osobami zobowiązanymi do uiszczenia godziwej rekompensaty lub ich stowarzyszeniami branżowymi, należy stwierdzić – nawet przy założeniu, iż takie protokoły zostaną zawarte z wszystkimi osobami mogącymi ubiegać się o zwolnienie z uiszczenia opłaty za kopię na użytek prywatny – że nie zagwarantowano, iż producenci i importerzy znajdujący się w porównywalnych sytuacjach będą traktowani w identyczny sposób, ponieważ warunki takich porozumień są rezultatem negocjacji regulowanych prawem prywatnym.
Ponadto, jak wynika z motywu 31 dyrektywy 2001/29, że należy zachować właściwą równowagę między podmiotami praw autorskich a użytkownikami przedmiotów objętych ochroną. System godziwej rekompensaty musi zatem zawierać mechanizmy, w szczególności mechanizm zwrotu, pozwalające na skorygowanie sytuacji nadmiernej rekompensaty, której istnienie powoduje powstanie uszczerbku po stronie tej czy innej kategorii użytkowników, która to nadmierna rekompensata byłaby bowiem niezgodna z wymogiem wskazanym we wspomnianym motywie. W tym względzie, takiego prawa do zwrotu nie można uznać za skuteczne, ponieważ nie przysługuje ono osobom fizycznym, nawet jeśli nabywają one urządzenia i nośniki do celów oczywiście niezwiązanych z kopiowaniem do użytku prywatnego.
(zob. pkt 29, 42, 44, 45, 47, 49, 54–56; sentencja)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 59–61)