KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
SHARPSTON
ippreżentati fil-31 ta’ Ottubru 2019 (1)
Kawżi magħquda C‑453/18 u C‑494/18
Bondora
(talbiet għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Juzgado de Primera Instancia n° 11 de Vigo (il-Qorti tal-Ewwel Istanza Nru 11 ta’ Vigo, Spanja) u mill-Juzgado de Primera Instancia n° 20 de Barcelona (il-Qorti tal-Ewwel Istanza Nru 20 ta’ Barcelona, Spanja))
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Kooperazzjoni ġudizzjarja f’materji ċivili – Regolament (KE) Nru 1896/2006 – Proċedura għal ordni ta’ ħlas Ewropea – Direttiva 93/13/KEE – Klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur – Stħarriġ ex officio mill-qorti – Dokumenti mhux obbligatorji fil-kuntest ta’ applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea, iżda indispensabbli għall-finijiet ta’ evalwazzjoni tal-eventwali eżistenza ta’ klawżoli inġusti”
Introduzzjoni
1. Qorti adita b’applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea skont ir-Regolament (KE) Nru 1896/2006 (2), relatata ma’ kuntratt konkluż bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur, għandha tkun obbligata tistħarreġ ex officio l-eventwali eżistenza ta’ klawżoli inġusti, fis-sens tad-Direttiva 93/13/KEE (3)? F’dan il-kuntest, l-imsemmija qorti hija awtorizzata li tistieden lill-applikant jipprovdilha kopja tal-kuntratt li jiġġustifika l-applikazzjoni tiegħu, abbażi tal-Artikolu 7(2) tal-imsemmi regolament? Jekk dan ma huwiex il-każ, liema konklużjonijiet għandhom jinsiltu fir-rigward tal-validità tar-Regolament Nru 1896/2006, b’mod partikolari fid-dawl tal-Artikolu 38 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”)?
2. Dawn huma, essenzjalment, id-domandi fundamentali indirizzati lill-Qorti tal-Ġustizzja mill-qrati tar-rinviju f’dan il-każ. Huwa f’dan il-kuntest li, għall-ewwel darba, il-Qorti tal-Ġustizzja ser ikollha tikkjarifika r-rabta bejn ir-rekwiżiti rispettivi tar-Regolament Nru 1896/2006 u tad-Direttiva 93/13 fir-rigward tar-rwol tal-qorti.
3. Dawn iż-żewġ strumenti tad-dritt tal-Unjoni jidhru li jsegwu għanijiet a priori kontradittorji: il-protezzjoni tal-konsumatur permezz tal-intervent attiv tal-qorti, f’dak li jirrigwarda d-direttiva, u t-tħaffif u s-semplifikazzjoni tal-irkupru ta’ djun permezz ta’ inverżjoni tal-kontenzjuż u ta’ responsabilizzazzjoni ikbar tal-konvenut, fil-każ tar-regolament.
4. Hija l-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tiddetermina jekk wieħed minn dawn l-għanijiet għandux jieħu l-preċedenza fuq l-ieħor jew jekk — kif nemmen jien — huwiex fir-realtà possibbli li jiġu kkonċiljati, permezz ta’ interpretazzjoni magħquda ta’ dawn iż-żewġ strumenti.
Il-kuntest ġuridiku
Id-dritt tal-Unjoni
Il-Karta
5. L-Artikolu 38 tal-Karta jipprovdi:
“Il-politika ta’ l-Unjoni għandha tiżgura livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur.”
Id-Direttiva 93/13
6. Ir-raba’, il-ħames, il-wieħed u għoxrin, u l-erbgħa u għoxrin premessa tad-Direttiva 93/13 jipprovdu:
“Billi hija r-responsabbiltà ta’ l-Istati Membri li jiżguraw li l-kuntratti konklużi mal-konsumaturi ma jkunx fihom klawżoli inġusti;
Billi, ġeneralment, il-konsumaturi ma jkunux jafu r-regoli tal-liġi li, fi Stati Membri li ma jkunux tagħhom stess, jiggwidaw kuntratti għall-bejgħ ta’ merkanzija jew servizzi […]
[…]
Billi l-Istati Membri għandhom jiżguraw li ma jintużawx klawżoli inġusti f’kuntratti konklużi ma’ konsumaturi minn bejjiegħ jew fornitur u li jekk, madankollu, dawn il-klawżoli jintużaw, m’għandhomx jorbtu lill-konsumatur, u l-kuntratt għandu jkompli jorbot lill-partijiet fuq dawk il-klawżoli jekk dan ikun kapaċi li jibqa’ jeżisti mingħajr id-disposizzjonijiet inġusti;
[…]
Billi l-qrati jew l-awtoritajiet amministrattivi ta’ l-Istati Membri għandu jkollhom għad-disposizzjoni tagħhom mezz adegwat u effettiv biex jipprevenu li jkomplu jintużaw klawżoli inġusti f’kuntratti tal-konsumaturi.”
7. B’mod konformi mal-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 93/13, [l]-għan [tagħha] huwa li japprossima l-liġijiet, ir-regolamenti u d-disposizzjonijiet amministrattivi ta’ l-Istati Membri relatati ma’ klawżoli inġusti f’kuntratti konklużi bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur”.
8. L-Artikolu 4(1) ta’ din id-direttiva jipprovdi:
“Mingħajr preġudizzju għall-Artikolu 7, il-karattru inġust ta’ klawżola kuntrattwali għandu jiġi stmat, billi titqies in-natura tal-merkanzija jew servizzi li għalihom ikun kien konkluż il-kuntratt u ssir referenza, filwaqt li jiġi konkluż il-kuntratt, għaċ-ċirkostanzi kollha preżenti waqt il-konklużjoni tal-kuntratt u għall-klawżoli l-oħra kollha tal-kuntratt jew ta’ kuntratt ieħor li jiddependi fuqu.”
9. L-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jgħid:
“L-Istati Membri għandhom jistabbilixxu li klawżoli inġusti użati f’kuntratt konkluż [ma’] konsumatur minn bejjiegħ jew fornitur għandhom, kif previst fil-liġi nazzjonali tagħhom, ma jkunux jorbtu lill-konsumatur u li l-kuntratt għandu jkompli jorbot lill-partijiet fuq dawn il-klawżoli jekk dan ikun kapaċi jkompli jeżisti mingħajr il-klawżoli inġusti”.
10. L-Artikolu 7(1) ta’ din id-direttiva jistabbilixxi:
“L-Istati Membri għandhom jiżguraw li, fl-interessi tal-konsumaturi u l-kompetituri, jeżistu mezzi adegwati u effettivi biex jipprevjenu li jibqgħu jintużaw klawżoli inġusti f’kuntratti konklużi mal-konsumaturi mill-bejjiegħa jew fornituri.”
Ir-Regolament Nru 1896/2006
11. Il-premessi 9, 13 u 14 tar-Regolament Nru 1896/2006 huma fformulati kif ġej:
“9. L-iskop ta’ dan ir-Regolament huwa li jissimplifika, jħaffef u jnaqqas l-ispejjeż tal-litigazzjoni f’każijiet transkonfinali li jirrigwardjaw talbiet [dejn] ta’ flus mhux ikkontestati billi joħloq proċedura għal ordni ta’ ħlas Ewropea, u li jippermetti ċ-ċirkolazzjoni libera ta’ ordnijiet ta’ ħlas Ewropej fl-Istati Membri kollha billi jistabbilixxi standards minimi li permezz ta’ l-osservanza tagħhom ma jkunx hemm il-ħtieġa li jitressqu proċedimenti intermedjarji fl-Istat Membru ta’ l-infurzar qabel ir-rikonoxximent u l-infurzar.
[…]
13. Fl-applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea, il-pretendent għandu jkun obbligat li jipprovdi informazzjoni li hija suffiċjenti biex tidentifika u tappoġġa t-talba b’mod ċar sabiex tqiegħed lill-konvenut f’pożizzjoni li jagħmel għażla infurmata tajjeb jekk għandux jopponi jew ma jikkontestax it-talba.
14. F’dan il-kuntest, għandu jkun obbligatorju għall-pretendent li jinkludi deskrizzjoni tal-provi li jappoġġaw it-talba. Għal dak l-iskop il-formola ta’ applikazzjoni għandha tinkludi lista kemm jista’ jkun eżawrjenti ta’ tipi ta’ provi li huma ġeneralment prodotti biex jappoġġaw talbiet [djun] ta’ flus.”
12. L-Artikolu 1 tar-Regolament Nru 1896/2006, intitolat “Suġġett”, jipprevedi:
“1. L-għan ta’ dan ir-Regolament hu:
(a) li jissimplifika, iħaffef u jnaqqas l-ispejjeż ta’ litigazzjoni f’każijiet transkonfinali fir-rigward ta’ talbiet [djun] mhux kontestati ta’ flus permezz tal-ħolqien ta’ proċedura għal ordni ta’ ħlas Ewropea;
u
(b) li jippermetti ċ-ċirkolazzjoni libera ta’ ordnijiet ta’ ħlas Ewropej fl-Istati Membri kollha billi jistabbilixxi standards minimi li permezz ta’ l-osservanza tagħhom ma jkunu meħtieġa l-ebda proċedimenti intermedjarji fl-Istat Membru ta’ infurzar għar-rikonoxximent u l-infurzar tagħhom.
2. Dan ir-Regolament m’għandux iżomm pretendent milli jsegwi talba fis-sens ta’ l-Artikolu 4 billi jagħmel użu minn proċedura oħra disponibbli taħt il-liġi ta’ Stat Membru jew taħt il-liġi Komunitarja.”
13. Skont l-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-regolament, intitolat “Kamp ta’ Applikazzjoni”:
“Dan ir-Regolament għandu japplika għal kwistjonijiet ċivili u kummerċjali f’każijiet transkonfinali tkun liema tkun ix-xorta tal-qorti jew tat-tribunal. M’għandux jikkonċerna, b’mod partikolari, kwistjonijiet dwar dħul ta’ flus, dwana jew ta’ amministrazzjoni jew ir-responsabbiltà ta’ l-Istat għal atti u ommissjonijiet fl-eżerċizzju ta’ l-awtorità ta’ Stat (‘acta iure imperii’).”
14. L-Artikolu 2(2) u (3) tal-imsemmi regolament jelenka eċċezzjonijiet oħra fir-rigward tal-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu, li ma humiex rilevanti f’dan il-każ.
15. L-Artikolu 3 tar-Regolament Nru 1896/2006, intitolat “Każijiet transkonfinali”, jipprovdi:
“1. Għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, każ transkonfinali huwa wieħed fejn mill-inqas waħda mill-partijiet hija domiċiljata jew abitwalment residenti fi Stat Membru divers mill-Istat Membru li mhuwiex l-Istat Membru fejn ikun sar rikors għall-qorti.
2. Id-domiċilju għandu jiġi ddeterminat b’mod konformi ma’ l-Artikoli 59 u 60 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 44/2001 tat-22 ta’ Diċembru 2000 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-infurzar ta’ sentenzi f’materji ċivili u kummerċjali.
[…]”
16. Skont l-Artikolu 7 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea”:
“1. Applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea għandha ssir billi tintuża l-formola standard A, kif stabbilit fl-Anness 1.
2. L-applikazzjoni għandha tiddikjara:
(a) l-ismijiet u l-indirizzi tal-partijiet, u, fejn applikabbli, ir-rappreżentanti tagħhom, u tal-qorti li lilha ssir l-applikazzjoni;
(b) l-ammont tat-talba, inkluż it-talba prinċipali u, fejn applikabbli, l-imgħax u l-penali kuntrattwali u l-ispejjeż;
(ċ) jekk jintalab l-imgħax fuq it-talba, ir-rata ta’ l-imgħax u l-perijodu ta’ żmien li għalih jintalab l-imgħax sakemm ma jiġix magħqud b’mod awtomatiku mal-prinċipali taħt il-liġi ta’ l-Istat Membru ta’ oriġini;
(d) il-kawża ta’ l-azzjoni, inkluż deskrizzjoni taċ-ċirkostanzi invokati bħala l-bażi tat-talba u, fejn applikabbli, ta’ l-imgħax mitlub;
(e) deskrizzjoni ta’ evidenza li tappoġġa t-talba;
(f) ir-raġunijiet għall-ġurisdizzjoni;
u
(g) in-natura transkonfini tal-każ fit-tifsira ta’ l-Artikolu 3.
[…]”
17. L-Artikolu 8 tar-Regolament Nru 1896/2006, intitolat “Eżami ta’ l-applikazzjoni”, huwa fformulat kif ġej:
“Il-qorti li tkun ħadet applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea għandha teżamina, malajr kemm jista’ jkun u abbażi tal-formola ta’ applikazzjoni, jekk ir-rekwiżiti mniżżla fl-Artikoli 2, 3, 4, 6 u 7 intlaħqux u jekk it-talba tidhirx li għandha bażi u hi ammissibbli. Dan l-eżami jista’ jsir permezz ta’ proċedura awtomatizzata.”
18. L-Artikolu 9 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Tlestija u rettifika”, jipprevedi:
“1. Jekk ir-rekwiżiti mniżżla fl-Artikolu 7 ma jintlaħqux u sakemm it-talba ma tkunx kjarament bla bażi jew l-applikazzjoni kjarament inammissibbli, il-qorti għandha tagħti lill-pretendent l-opportunità biex ilesti jew jirrettifika l-applikazzjoni. Il-qorti għandha tuża l-formola standard B kif stabbilit fl-Anness II.
2. Fejn il-qorti titlob lill-pretendent jikkompleta jew jirrettifika l-applikazzjoni, hi għandha tispeċifika limitu ta’ żmien li tħoss li hu xieraq fiċ-ċirkostanzi. Il-qorti tista’ fid-diskrezzjoni tagħha testendi dak il-limitu ta’ żmien.”
19. B’mod konformi mal-Artikolu 10(1) tal-imsemmi regolament, jekk ir-rekwiżiti msemmija fl-Artikolu 8 jintlaħqu biss għal parti mit-talba, il-qorti għandha tinforma lill-applikant b’dan. Dan jiġi mistieden jaċċetta jew jirrifjuta proposta ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea għall-ammont speċifikat mill-qorti. Skont l-Artikolu 10(2) ta’ dan l-istess regolament, jekk l-applikant jaċċetta l-proposta tal-qorti, il-qorti għandha toħroġ ordni għal dik il-parti tat-talba aċċettata mill-applikant. Il-konsegwenzi fir-rigward tal-parti li tifdal mit-talba inizjali għandhom jiġu rregolati mid-dritt nazzjonali.
20. Skont kliem l-Artikolu 11(3) tar-Regolament Nru 1896/2006:
“Ir-rifjut ta’ l-applikazzjoni m’għandux jimpedixxi lill-pretendent milli jsegwi t-talba permezz ta’ applikazzjoni ġdida għal ordni ta’ ħlas Ewropea jew permezz ta’ kwalunkwe proċedura oħra disponibbli taħt il-liġi ta’ Stat Membru”.
21. L-Artikolu 12 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Ħruġ ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea”, jistipula:
“1. Jekk ir-rekwiżiti msemmija fl-Artikolu 8 jintlaħqu, il-qorti għandha toħroġ, malajr kemm jista’ jkun u normalment fi żmien 30 jum mill-preżentazzjoni ta’ l-applikazzjoni, ordni ta’ ħlas Ewropea billi tuża l-formola standard E kif stabbilit fl-Anness V.
Il-perijodu ta’ 30 jum m’għandux jinkludi ż-żmien meħud mill-pretendent biex jlesti, jirrettifika jew jimmodifika l-applikazzjoni.
2. L-ordni ta’ ħlas Ewropea għandha tinħareġ flimkien ma’ kopja tal-formola ta’ l-applikazzjoni. M’għandhiex tinkludi l-informazzjoni pprovduta mill-pretendent fl-Appendiċi 1 u 2 tal-formola standard A.
[…]
4. Fl-ordni ta’ ħlas Ewropea, il-konvenut għandu jiġi infurmat li:
(a) l-ordni nħarġet biss abbażi ta’ l-informazzjoni li ġiet provduta mill-konvenut u ma kinitx verifikata mill-qorti;
(b) l-ordni ser issir esegwibbli sakemm ma tiġix ippreżentata dikjarazzjoni ta’ oppożizzjoni fil-qorti b’mod konformi ma’ l-Artikolu 16;
(ċ) fejn tiġi ppreżentata dikjarazzjoni ta’ oppożizzjoni, il-proċedimenti għandhom ikomplu quddiem il-qrati kompetenti ta’ l-Istat Membru ta’ oriġini b’mod konformi mar-regoli ta’ proċedura ċivili ordinarja sakemm il-konvenut ma jkunx talab b’mod espliċitu biex jitwaqqfu l-proċedimenti f’dak il-każ.
[…]”
22. Skont l-Artikolu 22(3) tal-imsemmi regolament, ordni ta’ ħlas Ewropea ma tista’ fl-ebda każ tiġi rriveduta fil-mertu fl-Istat Membru ta’ infurzar.
23. B’mod konformi mal-Artikolu 26 tal-istess regolament, kull kwistjoni proċedurali mhux espressament irregolata mir-Regolament Nru 1896/2006 hija rregolata mid-dritt nazzjonali.
24. Fl-aħħar nett, il-formola standard A, li tinsab fl-Anness I għal dan ir-regolament, tinkludi sensiela ta’ kaxxi li jridu jimtlew mill-applikant. F’dan il-każ, għandhom jiġu enfasizzati l-kaxxi bin-numri li ġejjin: 6 (“Talba prinċipali”), 7 (“Imgħax”), 8 (“Penali kuntrattwali”), 9 (“Spejjeż”), 10 (“Provi disponibbli biex issostni t-talba”) u 11 (“Dikjarazzjonijiet addizzjonali u informazzjoni ulterjuri”).
Id-dritt Spanjol
25. Skont it-tlieta u għoxrin dispożizzjoni finali tal-Ley 1/2000, de 7 de enero 2000, de Enjuiciamiento Civil (4) (il-Liġi Nru 1/2000 tas-7 ta’ Jannar 2000 li tistabbilixxi l-kodiċi tal-proċedura ċivili, iktar ’il quddiem il-“LEC”), li tintroduċi miżuri ta’ applikazzjoni tar-Regolament Nru 1896/2006 fid-dritt Spanjol u, b’mod iktar partikolari, fil-paragrafi 2 u 11 tagħha:
“2. L-applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea għandha ssir permezz tal-formola standard A li tinsab fl-Anness I għar-Regolament (KE) Nru 1896/2006, mingħajr ma huwa obbligatorju li jiġi prodott xi dokument li, jekk ikun il-każ, ikun inammissibbli.
[…]
11. Il-kwistjonijiet proċedurali mhux previsti mir-Regolament Nru 1896/2006 għall-ħruġ ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea huma rregolati mid-dispożizzjonijiet [tal-LEC] dwar l-ordni ta’ ħlas.”
26. Skont l-Artikolu 815(4) tal-LEC:
“Jekk id-dejn mitlub huwa bbażata fuq kuntratt bejn kumpannija jew bejjiegħ jew fornitur, u konsumatur jew utent, il-Letrado de la Administración de Justicia (ir-Reġistratur) għandu jinnotifika b’dan lill-qorti qabel [il-ħruġ] tal-ordni ta’ ħlas sabiex din tkun tista’ tikkonstata l-eventwali natura inġusta ta’ kwalunkwe klawżola li fuqha hija bbażata l-applikazzjoni jew li tiddetermina l-ammont eżiġibbli. Il-qorti teżamina ex officio jekk waħda mill-klawżoli li fuqha hija bbażata l-applikazzjoni jew li tiddetermina l-ammont dovut tistax tiġi meqjusa bħala klawżola inġusta. Jekk hija tqis li waħda mill-klawżoli tista’ titqies bħala tali, hija tistieden lill-partijiet jippreżentaw osservazzjonijiet fi żmien ħamest ijiem. Wara li tkun semgħet lill-partijiet, hija għandha tiddeċiedi permezz ta’ digriet fi żmien ħamest ijiem. Din il-proċedura ma timponix l-intervent ta’ avukat jew ta’ rappreżentant legali.
Jekk il-qorti tqis li waħda mill-klawżoli kuntrattwali hija inġusta, id-digriet maħruġ jiddetermina l-konsegwenzi ta’ din il-konstatazzjoni billi jiddikjara jew in-natura infondata tal-applikazzjoni jew it-tkomplija tal-proċedura mingħajr l-applikazzjoni tal-klawżoli meqjusa inġusti.
Jekk il-qorti tqis li ma hemmx klawżoli inġusti, hija tagħmel dikjarazzjoni f’dan is-sens u l-Letrado de la Administración de Justicia (ir-Reġistratur) jibgħat ordni lid-debitur fit-termini previsti fil-paragrafu 1.
Fi kwalunkwe każ, id-digriet mogħti jista’ jiġi kkontestat direttament.”
It-tilwimiet fil-kawża prinċipali, id-domandi preliminari u l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
Il-Kawża C‑453/18
27. Bondora AS (iktar ’il quddiem “Bondora”) hija kumpannija kummerċjali li kkonkludiet kuntratt ta’ self ma’ konsumatur, Carlos V.C. Fil-21 ta’ Marzu 2018, din il-kumpannija ppreżentat applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea għal ammont ta’ EUR 755.27 kontra l-imsemmi konsumatur, quddiem il-Juzgado de Primera Instancia n° 11 de Vigo (il-Qorti tal-Ewwel Istanza Nru 11 ta’ Vigo, Spanja).
28. Peress li d-dejn invokat minn Bondora kien jirriżulta minn kuntratt ta’ self konkluż ma’ konsumatur, skont l-Artikolu 815(4) tal-LEC, il-qorti tar-rinviju talbet lil Bondora tipproduċi d-dokumenti insostenn tal-imsemmi dejn sabiex tivverifika l-eventwali natura inġusta tal-klawżoli inklużi f’dan il-kuntratt ta’ self.
29. Bondora rrifjutat li tipproduċi l-imsemmija dokumenti billi sostniet, l-ewwel nett, li skont it-tlieta u għoxrin dispożizzjoni finali, il-paragrafu (2), tal-LEC, fir-rigward ta’ applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea, ma kienx neċessarju li jiġu prodotti dokumenti insostenn tal-imsemmi kreditu u, it-tieni nett, li l-Artikoli 8 u 12 tar-Regolament Nru 1896/2006 ma kienu jagħmlu ebda riferiment għall-produzzjoni ta’ dokumenti għall-ħruġ ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea.
30. Il-qorti tar-rinviju tqis li tali interpretazzjoni tal-leġiżlazzjoni msemmija fil-punt preċedenti tista’ tqajjem diffikultajiet meta d-dejn li fir-rigward tiegħu jintalab l-infurzar ikun ibbażat fuq kuntratt konkluż ma’ konsumatur.
31. Fil-fatt, fit-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari, il-qorti tar-rinviju osservat li l-Artikolu 815(4) tal-LEC kien ġie adottat, fil-formulazzjoni attwali tiegħu, wara l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja u, b’mod partikolari, is-sentenza Banco Español de Crédito (5), li kienet stabbilixxiet in-neċessità ta’ stħarriġ ex officio tal-klawżoli inġusti fil-kuntest ta’ proċedura ta’ ordni ta’ ħlas taħt id-dritt nazzjonali.
32. Skont il-qorti tar-rinviju, ir-rifjut ta’ Bondora li tipproduċi d-dokumenti msemmija insostenn tad-dejn tagħha, abbażi tal-paragrafu (2) tat-tlieta u għoxrin dispożizzjoni finali tal-LEC, għandu l-effett li jipprekludi lill-qorti adita milli twettaq l-istħarriġ li l-Artikolu 815(4) ta’ din l-istess liġi jimponilha f’każ ta’ talba għal ordni ta’ ħlas relatata ma’ konsumatur.
33. Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-qorti tar-rinviju ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) L-Artikolu 7(1) tad-Direttiva [93/13] kif ukoll il-ġurisprudenza li tinterpretaha għandu jiġi interpretat fis-sens li dan l-artikolu tad-Direttiva jipprekludi regola nazzjonali, bħall-[paragrafu 2] tat-tielet u għoxrin dispożizzjoni finali tal-[LEC], li tipprovdi li ma huwiex obbligatorju li jiġu pprovduti dokumenti fil-kuntest ta’ talba għal ordni ta’ ħlas Ewropea u li, jekk ikun il-każ, dawn id-dokumenti jkunu inammissibbli?
2) L-Artikolu 7(2)(e) tar-Regolament [1896/2006] għandu jiġi interpretat fis-sens li dan l-artikolu ma jipprojbixxix [lill-qorti] milli titlob lill-entità kreditriċi tipproduċi d-dokumenti li fuqhom hija tibbaża l-ilment li jirriżulta minn self għall-konsum konkluż bejn kummerċjant [bejjiegħ jew fornitur] u konsumatur jekk il-qorti tqis li l-eżami ta’ dawn id-dokumenti huwa indispensabbli sabiex tiġi evalwata l-eventwali eżistenza ta’ klawżoli inġusti fil-kuntratt konkluż bejn il-partijiet, u b’dan il-mod tikkonforma ruħha mad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva [93/13] u l-ġurisprudenza li tinterpretaha?”
Il-Kawża C‑494/18
34. F’din it-tieni kawża, l-istess kumpannija (jiġifieri Bondora) ikkonkludiet kuntratt ta’ self ma’ konsumatur ieħor, XY. Fis-17 ta’ Mejju 2018, Bondora talbet lill-Juzgado de Primera Instancia n° 20 de Barcelona (il-Qorti tal-Ewwel Istanza Nru 20 ta’ Barcelona, Spanja) sabiex toħroġ ordni ta’ ħlas Ewropea kontra XY, għas-somma ta’ EUR 1 818.66.
35. Fil-formola standard A (Anness I għar-Regolament Nru 1896/2006), Bondora indikat li XY kien konsumatur u li hija kellha l-kuntratt ta’ self li fuqu hija bbażata t-talba u d-determinazzjoni tal-ammont tad-dejn. Bondora indikat ukoll li jekk il-konsumatur kellu jiddeċiedi li jressaq oppożizzjoni, hija titlob li jiġi deċiż li ma hemmx lok li tingħata deċiżjoni.
36. Wara li kkonstatat il-kwalità ta’ konsumatur ta’ waħda mill-partijiet fil-kawża, il-qorti tar-rinviju talbet lil Bondora timla l-punt 11 tal-formola A, taħt it-titolu “Dikjarazzjonijiet addizzjonali u informazzjoni ulterjuri”, billi tippreċiża t-tqassim tad-dejn, kif ukoll billi tirriproduċi l-klawżoli tal-kuntratt invokati insostenn tad-dejn.
37. Bondora rrifjutat li tipprovdi din l-informazzjoni, billi sostniet li skont l-Artikolu 7(2) tar-Regolament Nru 1896/2006, hija ma kinitx obbligata tipproduċi iktar provi insostenn tad-dejn tagħha. Fil-fatt, konformement mal-paragrafu (2) tat-tnejn u għoxrin dispożizzjoni finali tal-LEC, fil-każ ta’ applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea, ma huwiex neċessarju li jiġu pprovduti dokumenti insostenn tad-dejn. Barra minn hekk, din il-kumpannija sostniet ukoll li qrati oħra kienu diġà aċċettaw applikazzjonijiet oħra għal ħruġ ta’ ordni simili mingħajr ma talbuha tissodisfa rekwiżiti oħra.
38. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi għalhekk dwar l-interpretazzjoni tar-Regolament Nru 1896/2006 fid-dawl tar-rekwiżit vinkolanti ta’ protezzjoni tal-konsumaturi u tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (6). Skont il-qorti tar-rinviju, il-ħruġ ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea relatata ma’ konsumatur mingħajr ebda stħarriġ fir-rigward tal-eżistenza ta’ klawżoli inġusti jista’ jikser ir-rekwiżit vinkolanti ta’ protezzjoni tal-konsumaturi u, f’dan ir-rigward, l-Artikolu 38 tal-Karta u l-Artikolu 6(1) TUE.
39. Dejjem skont il-qorti tar-rinviju, l-Artikolu 38 tal-Karta, l-Artikolu 6(1) TUE, l-Artikolu 6(1) u l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13 ma jipprekludux dispożizzjoni nazzjonali, bħal paragrafu (2) tat-tlieta u għoxrin dispożizzjoni finali tal-LEC, sakemm din tippermetti li l-qorti ssir taf bil-kontenut tal-klawżoli tal-kuntratt sabiex tkun tista’ tistħarreġ ex officio l-klawżoli potenzjalment inġusti.
40. Min-naħa l-oħra, jekk ir-Regolament Nru 1896/2006 ma jippermettix li tinkiseb l-iċken preċiżazzjoni addizzjonali sabiex tiġi vverifikata l-eventwali eżistenza ta’ klawżoli inġusti, l-imsemmi regolament għandu jitqies li jmur kontra l-Artikolu 6(1) TUE u l-Artikolu 38 tal-Karta.
41. Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-qorti tar-rinviju ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) Dispożizzjoni nazzjonali bħall-paragrafu 4 tat-tlieta u għoxrin dispożizzjoni finali tal-[LEC], li ma tippermettix li jiġi prodott u lanqas li jintalab kuntratt u lanqas id-dettall tal-ammont tad-dejn, f’talba [għad-dejn] fejn il-persuna mitluba hija konsumatur u meta jkun hemm indizji li jista’ jkun li qegħdin jintalbu ammonti bbażati fuq klawżoli inġusti, hija kompatibbli mal-Artikolu 38 tal-[Karta], mal-Artikolu 6(1) [TUE], kif ukoll mal-Artikolu 6(1) u mal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva [93/13]?
2) Fil-kuntest ta’ talbiet diretti kontra konsumatur, il-fatt li l-persuna li tagħmel it-talba hija meħtieġa tispeċifika, fil-paragrafu 11 tal-Formola A, id-dettall tal-ammont tad-dejn li huwa mitlub il-ħlas tiegħu huwa kompatibbli mal-Artikolu 7(2)(d) tar-Regolament [Nru 1896/2006]? Barra minn hekk, ir-rekwiżit li jiġi riprodott, f’dan l-istess paragrafu 11, il-kontenut tal-klawżoli tal-kuntratt li fuqhom huma bbażati t-talbiet diretti kontra konsumatur, lil hinn mis-suġġett prinċipali tal-kuntratt, sabiex tiġi evalwata n-natura inġusta tagħhom, huwa konformi ma’ din id-dispożizzjoni?
3) F’każ ta’ risposta fin-negattiv għat-tieni domanda, il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea tista’ tippreċiża jekk huwiex possibbli, skont il-verżjoni attwali tar-Regolament Nru 1896/2006, li jiġi vverifikat ex officio, qabel ma tingħata l-ordni ta’ ħlas Ewropea, jekk kuntratt konkluż ma’ konsumatur jinkludix klawżoli inġusti u abbażi ta’ liema dispożizzjoni tista’ ssir din il-verifika?
4) Fil-każ li fil-formulazzjoni attwali tar-Regolament Nru 1896/2006 ma huwiex possibbli li ssir il-verifika [stħarriġ] ex officio tal-eżistenza ta’ klawżoli inġusti qabel ma tingħata l-ordni ta’ ħlas Ewropea, il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea hija mitluba tiddeċiedi dwar il-validità tal-imsemmi regolament fid-dawl tal-Artikolu 38 tal-Karta u tal-Artikolu 6(1) [TUE].”
Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
42. Permezz ta’ deċiżjoni tal-President tal-Qorti tal-Ġustizzja tas-6 ta’ Settembru 2018, iż-żewġ kawżi ġew magħquda għall-finijiet tal-fażi bil-miktub tal-proċedura. Il-kawżi baqgħu sussegwentement magħquda għall-finijiet tal-fażi orali tal-proċedura u tas-sentenza.
43. Il-Gvern Spanjol, dak Latvjan u dak Ungeriż kif ukoll il-Kummissjoni Ewropea, il-Kunsill u l-Parlament Ewropew, ilkoll ippreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.
44. Peress li l-partijiet ma talbux iż-żamma ta’ seduta għas-sottomissjonijiet orali, skont l-Artikolu 76(2) tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja, din tal-aħħar iddeċidiet li ma żżommx seduta.
Analiżi
Osservazzjonijiet preliminari fuq l-atti applikabbli f’dan il-każ
45. Qabel jiġu eżaminati d-domandi preliminari mressqa mill-qrati tar-rinviju, għandha tiġi stabbilita l-applikabbiltà tad-Direttiva 93/13 u tar-Regolament Nru 1896/2006 f’dan il-każ.
46. Fir-rigward tad-Direttiva 93/13, din tapplika għall-kuntratti konklużi bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur (Artikolu 1(1) tal-imsemmija direttiva).
47. F’dan il-każ, mill-informazzjoni msemmija fit-talbiet għal deċiżjoni preliminari jirriżulta li l-kawżi prinċipali jirrigwardaw djun marbuta ma’ kuntratti ta’ self konklużi bejn Bondora, entità li għandha l-kwalità ta’ bejjiegħ jew fornitur, u konsumaturi (Carlos V.C. u XY). Għaldaqstant, id-Direttiva 93/13 hija applikabbli fil-kuntest tal-kawżi prinċipali.
48. Fir-rigward tar-Regolament Nru 1896/2006, il-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu huwa ddeterminat mill-Artikolu 2, li jipprovdi li dan ir-regolament japplika “għal kwistjonijiet ċivili u kummerċjali f’każijiet transkonfinali tkun liema tkun ix-xorta tal-qorti jew tat-tribunal”, bla ħsara għall-eċċezzjonijiet elenkati fil-paragrafi 1, 2 u 3 ta’ dak l-istess artikolu.
49. F’dan il-każ, mill-informazzjoni msemmija fit-talbiet għal deċiżjoni preliminari jirriżulta li t-tilwimiet fil-kawżi prinċipali huma kwistjonijiet ċivili u kummerċjali u ma jikkorrispondu ma’ ebda waħda mill-eċċezzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq. Min-naħa l-oħra, il-kwistjoni dwar jekk l-imsemmija kawżi għandhomx “natura transkonfinali”, fis-sens tal-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-regolament, tibqa’ miftuħa.
50. Fil-fatt, dan l-aspett ma ssemmiex fid-deċiżjonijiet tar-rinviju, li ma jgħidu xejn dwar il-kwistjoni tad-domiċilju tal-kumpannija Bondora.
51. Skont l-Artikolu 3(1) tar-Regolament Nru 1896/2006, tilwima transkonfinali hija tilwima li fiha mill-inqas waħda mill-partijiet hija ddomiċiljata jew abitwalment residenti fi Stat Membru li ma huwiex l-Istat Membru fejn tkun ġiet adita l-qorti. L-imsemmi domiċilju huwa ddeterminat skont id-dispożizzjonijiet rilevanti tar-Regolament (UE) Nru 1215/2012 (7), jiġifieri l-Artikoli 62 u 63. Dawn jipprovdu b’mod partikolari li hija l-qorti li quddiemha titressaq l-applikazzjoni li għandha tiddetrmina l-post tad-domiċilju ta’ parti.
52. Għalhekk huma l-qrati tar-rinviju li għandhom jistabbilixxu l-osservanza tar-rekwiżit imsemmi fl-Artikolu 3(1) tal-imsemmi Regolament Nru 1896/2006. Madankollu, prima facie, skont ir-riċerka li għamilt, Bondora tidher li hija kumpannija li l-uffiċċju rreġistrat tagħha jinsab fl-Estonja u li hija inkluża fir-reġistru tal-persuni ġuridiċi ta’ dan l-Istat Membru. Għalhekk, jidher li r-rekwiżit stabbilit fl-Artikolu 3(1) huwa a priori ssodisfatt.
53. Il-qrati tar-rinviju ser ikunu mitluba jimplimentaw ir-rekwiżiti tal-istrumenti tad-dritt sekondarju tal-Unjoni applikabbli f’dan il-każ. Peress li r-Regolament Nru 1896/2006 u d-Direttiva 93/13 jikkostitwixxu strumenti tad-dritt sekondarju u, b’mod iktar preċiż, atti leġiżlattivi (fis-sens tal-Artikolu 289 TFUE), li għandhom grad ugwali fil-ġerarkija tar-regoli (8), u peress li ebda dispożizzjoni tar-Regolament la teskludi u lanqas ma tirrestrinġi espressament l-applikazzjoni tad-direttiva, dawn iż-żewġ atti għandhom għalhekk jinqraw flimkien sabiex jiġi stabbilit jekk interpretazzjoni armonjuża tagħhom hijiex possibbli.
54. Fil-partijiet li ġejjin, ser nipproċedi għal analiżi konġunta tal-ewwel u tat-tieni domandi magħmula fil-Kawżi C‑453/18 u C‑494/18, kif ukoll tat-tielet domanda fil-Kawża C‑494/18, qabel ma nindirizza sussegwentement ir-raba’ domanda magħmula fil-Kawża C‑494/18.
Fuq l-ewwel u t-tieni domandi magħmula fil-Kawżi C‑453/18 u C‑494/18 u fuq it-tielet domanda magħmula fil-Kawża C‑494/18
55. Permezz ta’ dawn id-domandi preliminari, il-qrati tar-rinviju jixtiequ jistabbilixxu, essenzjalment:
– jekk il-qorti nazzjonali adita b’applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea relatata ma’ kuntratt konkluż bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur għandhiex is-setgħa li twettaq stħarriġ ex officio tan-natura potenzjalment inġusta tal-klawżoli previsti fil-kuntratt ikkonċernat, kif jeżiġu l-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva 93/13, kif interpretati mill-Qorti tal-Ġustizzja, b’teħid inkunsiderazzjoni tal-Artikolu 38 tal-Karta u tal-Artikolu 6(1) TUE;
– jekk, abbażi ta’ dan, il-qorti adita tistax teżiġi mingħand l-applikant, skont l-Artikolu 9(1) tar-Regolament Nru 1896/2006, moqri flimkien mal-Artikolu 7(2)(d) u (e) ta’ dan ir-regolament, li jirriproduċi l-kontenut tal-klawżoli kuntrattwali li fuqhom hija bbażata l-applikazzjoni tiegħu jew li jipprovdi kopja tal-kuntratt invokat insostenn tal-applikazzjoni, bl-għan li twettaq l-istħarriġ imsemmi iktar ’il fuq; u
– konsegwentement, jekk id-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tar-Regolament Nru 1896/2006 jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tikkwalifika bħala inammissibbli d-dokumenti supplimentari ppreżentati minn applikant, bħal kopja tal-kuntratt li tiġġustifika d-dejn invokat.
56. Sabiex tingħata tweġiba għal dawn it-tliet mistoqsijiet, għandhom jiġu eżaminati, l-ewwel nett, il-prinċipji sanċiti fl-Artikolu 38 tal-Karta, fl-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva 93/13, kif ukoll fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar ir-rwol tal-qorti, b’mod partikolari fil-kuntest ta’ applikazzjonijiet għal ordnijiet ta’ ħlas taħt id-dritt nazzjonali, qabel ma tiġi eżaminata t-traspożizzjoni tagħhom fil-kuntest tar-Regolament Nru 1896/2006, fid-dawl tal-kliem, tal-kuntest u tal-għanijiet ta’ dawn l-atti (9).
Tfakkira tal-prinċipju stabbilit fl-Artikolu 38 tal-Karta
57. Nirrileva li l-Artikolu 38 tal-Karta jipprovdi li livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi għandu jiġi żgurat fil-politika tal-Unjoni. L-Artikolu 6(1) TUE jipprovdi li “[l]-Unjoni tirrikonoxxi d-drittijiet, il-libertajiet u l-prinċipji stabbiliti fil-Karta”, peress li din tal-aħħar għandha l-istess valur ġuridiku bħat-Trattati.
58. Skont l-ispjegazzjonijiet dwar il-Karta (10), il-prinċipju li jinsab fl-Artikolu 38 tagħha ġie bbażat fuq l-Artikolu 169 TFUE. Skont dan tal-aħħar, sabiex tippromwovi l-interessi tal-konsumaturi u sabiex tiżgura livell għoli ta’ ħarsien tal-konsumatur, l-Unjoni għandha tikkontribwixxi, b’mod partikolari, għall-protezzjoni tal-interessi ekonomiċi ta’ dan tal-aħħar.
Ir-rwol tal-qorti fid-dawl tad-Direttiva 93/13 u tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja
– Prinċipji ġenerali
59. L-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva 93/13 jissanċixxu żewġ għanijiet. Dawn huma, minn naħa, li jiġi evitat li l-konsumaturi jkunu marbuta bi klawżoli inġusti (hekk kif iddefiniti fl-imsemmija direttiva) u, min-naħa l-oħra, li l-bejjiegħa u l-fornituri jiġu dissważi milli jużaw dan it-tip ta’ klawżoli fil-kuntratti konklużi mal-konsumaturi.
60. Dawn id-dispożizzjonijiet wasslu għal ġurisprudenza abbundanti tul l-aħħar għoxrin sena. Jeħtieġ li tiġi esposta fil-qosor id-duttrina li ħarġet minnhom li hija rilevanti għall-analiżi tiegħi f’dan il-każ (11).
61. Skont ġurisprudenza stabbilita sa mis-sena 2000 (12), is-sistema ta’ protezzjoni implimentata mid-Direttiva 93/13 hija bbażata fuq l-idea li l-konsumatur jinsab f’sitwazzjoni ta’ inferjorità meta mqabbel mal-bejjiegħ jew mal-fornitur, f’dak li jirrigwarda kemm is-setgħa ta’ nnegozjar kif ukoll il-livell ta’ informazzjoni, sitwazzjoni li ġġiegħlu jaderixxi mal-kundizzjonijiet stabbiliti minn qabel mill-bejjiegħ jew mill-fornitur, mingħajr ma jkun jista’ jeżerċita ebda influwenza fuq il-kontenut tagħhom.
62. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, sabiex tiġi żgurata l-protezzjoni prevista mid-Direttiva 93/13, is-sitwazzjoni ta’ inugwaljanza bejn il-konsumatur u l-bejjiegħ jew il-fornitur tista’ tiġi kkumpensata biss b’intervent pożittiv, li ma jiġix mill-partijiet kontraenti waħedhom (13).
63. Huwa fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, fil-kuntest tal-funzjonijiet mogħtija lil qorti nazzjonali mid-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 93/13, din tal-aħħar għandha tevalwa ex officio n-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali u, b’hekk, tirrimedja l-iżbilanċ li jeżisti bejn il-konsumatur u l-bejjiegħ jew il-fornitur (14) u dan, meta jkollha l-punti “ta’ liġi u ta’ fatt neċessarji għal dan il-għan” (15). Għal dan l-għan, il-qorti għandha tkun tista’ tieħu ex officio miżuri istruttorji sabiex tistabbilixxi jekk klawżola fil-kuntratt li huwa s-suġġett tat-tilwima li biha hija adita taqax taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 93/13 (16).
64. Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, dawn l-obbligi li jaqgħu fuq il-qorti nazzjonali għandhom jitqiesu li huma neċessarji sabiex jiġi żgurat li l-konsumatur jingħata protezzjoni effettiva, fid-dawl tar-riskju għoli li ma jkunx jaf id-drittijiet tiegħu jew li jsib diffikultà biex jeżerċitahom (17).
65. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li l-Artikolu 6(1) tad-Direttiva 93/13 jikkostitwixxi dispożizzjoni ta’ natura vinkolanti u li għandha tiġi kkunsidrata bħala ekwivalenti għar-regoli nazzjonali li għandhom, fi ħdan l-ordinament ġuridiku intern, il-grad ta’ regoli ta’ ordni pubbliku (18).
– Applikazzjoni fil-kuntest tal-proċeduri ta’ ordni ta’ ħlas tad-dritt nazzjonali
66. Il-prinċipji mfakkra preċedentement għandhom jiġu applikati fil-kuntest ta’ proċeduri mħaffa jew issemplifikati, bħal proċedura għal ordni ta’ ħlas taħt id-dritt nazzjonali (19).
67. Tali proċedura tippermetti li kreditur jikseb b’mod rapidu u bi ftit formalitajiet titolu eżekuttiv għal djun mhux ikkontestati. Minkejja li l-modalitajiet preċiżi jvarjaw minn pajjiż għal ieħor, essenzjalment din hija proċedura li ma tinvolvi l-ebda dibattitu kontradittorju dwar il-mertu, ħlief fil-każ fejn id-debitur jibdieh meta jressaq oppożizzjoni. Dan it-trasferiment tal-inizjattiva proċedurali fuq il-konvenut, imsejjaħ “l-inverżjoni tal-kontenzjuż”, ifisser li huwa d-destinatarju tal-ordni ta’ ħlas li għandu jħallas biex jibda proċedura kontradittorja sabiex jipprevjeni li din l-ordni ssir eżekuttiva (20).
68. Il-mekkaniżmu tal-ordni għal ħlas iqiegħed, abbażi ta’ dan, responsabbiltà kunsiderevoli fuq il-konvenut. Fil-fatt, din l-inverżjoni tal-kontenzjuż tfisser li d-dibattitu kontradittorju huwa ddifferit u kundizzjonali, sa fejn jiddependi fuq kontestazzjoni attiva min-naħa tal-konvenut. Fin-nuqqas ta’ tali kontestazzjoni, dan id-dibattitu qatt ma jseħħ. Għalkemm dan il-mekkaniżmu jippreżenta vantaġġi kbar f’termini ta’ effiċjenza u ta’ ħeffa, madankollu joħloq żvantaġġ proċedurali għad-detriment tal-konvenut, a fortiori meta dan ikun parti dgħajfa, bħal konsumatur li x’aktarx ikun sorpriż bil-ftuħ ta’ tali proċedura (21).
69. Qabel ma ssir l-analiżi tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar dan is-suġġett, għandha ssir osservazzjoni preliminari dwar it-tipi ta’ proċeduri ta’ ordni ta’ ħlas li jeżistu fi ħdan l-Unjoni.
70. Fi ħdan id-diversi Stati Membri, wieħed jiddistingwi ġeneralment żewġ forom ta’ proċeduri ta’ ordni ta’ ħlas (22), jiġifieri, minn naħa, il-proċeduri msejħa dokumentali (jew “bi prova”) (23) u, min-naħa l-oħra, il-proċeduri mhux dokumentali (“mingħajr prova”) (24).
71. Huwa fil-kuntest ta’ proċedura nazzjonali ta’ ordni ta’ ħlas ta’ natura dokumentali li l-Qorti tal-Ġustizzja kellha tiddeċiedi, għall-ewwel darba, fuq l-obbligu ta’ eżami ex officio tal-klawżoli inġusti mill-qorti qabel kwalunkwe oppożizzjoni mressqa mill-konvenut. Dan kien is-suġġett tal-kawża Banco Español de Crédito (25).
72. Wara li fakkret il-prinċipji ġenerali stabbiliti iktar ’il fuq, il-Qorti tal-Ġustizzja osservat li l-modalitajiet tal-proċeduri nazzjonali ta’ ordni ta’ ħlas jaqgħu taħt l-ordinament ġuridiku intern tal-Istati Membri, abbażi tal-awtonomija proċedurali tagħhom. Skont ġurisprudenza stabbilita, din l-awtonomija proċedurali hija madankollu limitata mir-rekwiżit tal-osservanza tal-prinċipji ta’ ekwivalenza (26) u ta’ effettività (27).
73. Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, il-Qorti tal-Ġustizzja fakkret li kull każ għandu jiġi analizzat filwaqt li jittieħed inkunsiderazzjoni l-post tad-dispożizzjoni inkwistjoni fit-totalità tal-proċedura, tal-iżvolġiment u tal-partikolaritajiet tagħha, quddiem id-diversi qrati nazzjonali (28).
74. Wara li għamlet analiżi tal-karatteristiċi tas-sistema Spanjola tal-ordni ta’ ħlas, u b’mod partikolari tal-qosor tat-terminu ta’ oppożizzjoni impost fuq il-konvenut (għoxrin jum), il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li tali sistema proċedurali, li ma tippermettix li l-qorti adita b’applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas tevalwa ex officio, la in limine litis u lanqas f’xi mument ieħor tal-proċedura, minkejja li diġà għandha l-punti kollha ta’ liġi u ta’ fatt neċessarji għal dan il-għan, in-natura inġusta tal-klawżoli li jinsabu f’kuntratt konkluż bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur, fl-assenza ta’ oppożizzjoni mressqa minn dan tal-aħħar, hija tali li “timmina l-effettività tal-protezzjoni mixtieqa mid-Direttiva 93/13” (29).
75. Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja qieset li, fid-dawl tal-iżvolġiment kollu u tal-partikolaritajiet tal-proċedura ta’ ordni ta’ ħlas li kienet teżisti fid-dritt Spanjol, kien jeżisti riskju għoli li “l-konsumaturi kkonċernati ma jressqux l-oppożizzjoni mitluba jew minħabba d-dewmien partikolarment qasir previst għal dan il-għan, jew għaliex jistgħu jiġu skoraġġuti milli jiddefendu ruħhom fid-dawl tal-ispejjeż li azzjoni legali tinvolvi meta mqabbla mal-ammont tad-dejn inkwistjoni, jew għaliex jinjoraw jew ma jafux bil-portata tad-drittijiet tagħhom, jew inkella minħabba l-kontenut limitat tat-talba għal ordni mressqa mill-bejjiegħ jew fornitur u għalhekk tan-natura inkompleta tal-informazzjoni li jkollhom” (30).
76. Il-Qorti tal-Ġustizzja għalhekk żviluppat matriċi analitika partikolarment utli sabiex tistabbilixxi r-riskju ta’ ksur tal-effettività tal-protezzjoni li l-konsumaturi għandhom jibbenefikaw minnha skont id-Direttiva 93/13 (31). Wara din is-sentenza, ir-Renju ta’ Spanja emenda l-leġiżlazzjoni tiegħu. Din ir-riforma wasslet għall-kliem attwali tal-Artikolu 815(4) tal-LEC, li l-qrati tar-rinviju semmew f’dan il-każ.
77. Il-Qorti tal-Ġustizzja kkompletat l-analiżi tagħha fis-sentenza Finanmadrid EFC, li tgħid li d-Direttiva 93/13 għandha tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi “leġiżlazzjoni nazzjonali, […] li ma tippermettix lill-qorti li mitluba tiddeċiedi dwar l-eżekuzzjoni ta’ ordni ta’ ħlas tevalwa ex officio n-natura inġusta ta’ klawżola li tinsab f’kuntratt konkluż bejn persuna professjonista u konsumatur, meta l-awtorità li għandha quddiemha t-talba għal ordni ta’ ħlas ma tkunx kompetenti biex tipproċedi b’tali evalwazzjoni” (32).
78. Is-sentenza Profi Credit Polska (33) ippermettiet li l-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża l-pożizzjoni tagħha, fil-kuntest ta’ proċedura ta’ dritt nazzjonali li fiha l-qorti tar-rinviju ma kellhiex il-punti ta’ liġi u ta’ fatt neċessarji sabiex teżamina n-natura inġusta tal-klawżoli li jiġġustifikaw it-talba (34). Tali eżami seta’ jsir biss fil-każ ta’ oppożizzjoni mressqa mill-konsumatur.
79. F’dik is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li “protezzjoni effettiva tad-drittijiet mogħtija lill-konsumatur mid-[Direttiva 93/13] tista’ tiġi ggarantita biss jekk is-sistema proċedurali nazzjonali tippermetti, fil-kuntest tal-proċedura ta’ ordni għal ħlas jew f’dak tal-proċedura ta’ eżekuzzjoni tal-ordni għal ħlas, stħarriġ ex officio [mill-qorti nazzjonali] tan-natura potenzjalment inġusta tal-klawżoli li jinsabu fil-kuntratt ikkonċernat” (35). Il-proċedura tad-dritt nazzjonali inkwistjoni għandha tiġi “eżaminata fit-totalità tagħha, billi jiġu inklużi kemm l-ewwel fażi qabel issir l-oppożizzjoni, kif ukoll it-tieni fażi li tiġi wara din l-oppożizzjoni” (36).
80. Wara li fakkret il-prinċipji ta’ awtonomija proċedurali, kif ukoll ta’ effettività, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li l-konsumaturi għandu jkollhom “il-possibbiltà li jippreżentaw rikors jew li jagħmlu oppożizzjoni f’kundizzjonijiet proċedurali raġjonevoli, b’mod illi l-eżerċizzju tad-drittijiet tagħhom ma jkunx suġġett għal kundizzjonijiet, b’mod partikolari termini jew spejjeż, li jnaqqsu l-eżerċizzju tad-drittijiet iggarantiti mid-Direttiva 93/13” (37).
81. Huwa għal din ir-raġuni li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, wara li fakkret il-kriterji ta’ analiżi msemmija fil-punt 75 ta’ dawn il-konklużjonijiet, li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13 jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali “li tippermetti l-ħruġ ta’ ordni għal ħlas […] meta l-qorti adita […] ma għandhiex is-setgħa li twettaq eżami tan-natura eventwalment inġusta tal-klawżoli […], peress li l-modalitajiet ta’ eżerċizzju tad-dritt li ssir oppożizzjoni għal tali digriet ma jippermettux li jiġi żgurat ir-rispett tad-drittijiet li l-konsumatur jislet minn din id-direttiva” (38).
82. X’konklużjoni għandha tinsilet minn din il-ġurisprudenza?
83. Fil-fehma tiegħi, għandu jiġi konkluż li stħarriġ ġudizzjarju tan-natura (potenzjalment) inġusta tal-klawżoli invokati insostenn tad-dejn tiegħu mill-applikant għandha tkun possibbli, fl-istadju tal-eżami tat-talba għal ordni ta’ ħlas, inkluż f’każ ta’ proċedura ta’ tip mhux dokumentali (mingħajr prova), sakemm il-konvenut ma jkollux aċċess effettiv għal qorti tal-oppożizzjoni (fi kliem ieħor, sakemm ir-regoli ta’ proċedura applikabbli ma jiġġenerawx riskju għoli li l-konsumatur ikkonċernat ma jifformax oppożizzjoni) jew sakemm il-qorti tal-infurzar ma tkunx awtorizzata twettaq tali stħarriġ.
84. L-eżami ex officio tal-klawżoli inġusti mill-qorti adita ma joħloqx, fih innifsu, problema konkreta f’każ ta’ proċedura dokumentali, fis-sens li din il-qorti jkollha d-dokumenti prodotti mill-kreditur insostenn tal-applikazzjoni.
85. Madankollu, fil-fehma tiegħi, id-duttrina li tirriżulta mill-ġurisprudenza msemmija iktar ’il fuq għandha tiġi applikata wkoll għall-proċeduri mhux dokumentali.
86. Fil-fatt, fin-nuqqas ta’ dan, il-konsumaturi kkonċernati (koperti minn tali proċeduri) jiġu mċaħħda mill-benefiċċju tad-dispożizzjonijiet vinkolanti tad-Direttiva 93/13. Għal dan il-għan, huwa xieraq li tingħażel interpretazzjoni teleoloġika ta’ dawn id-dispożizzjonijiet u ta’ din il-ġurisprudenza, sabiex jiġi żgurat l-effett utli tagħhom. Fin-nuqqas ta’ aċċess effettiv għal qorti tal-oppożizzjoni jew għal stħarriġ imwettaq mill-qorti inkarigata mill-infurzar, ir-regoli proċedurali relatati mal-proċeduri mhux dokumentali jkollhom għalhekk ikunu mfassla b’tali mod li jippermettu li l-awtorità adita b’applikazzjoni għal ordni tistieden lill-applikant jipproduċi d-dokumenti li jinkludu “l-punti ta’ fatt u ta’ liġi neċessarji” għall-finijiet tal-istħarriġ tal-osservanza tar-rekwiżiti tad-Direttiva 93/13. Fin-nuqqas ta’ tali possibbiltà, dawn il-proċeduri jistgħu jiġu kkunsidrati li ma humiex konformi mar-rekwiżiti tad-Direttiva 93/13.
87. Issa jeħtieġ li dawn ir-rekwiżiti jiġu trasposti fil-kuntest tar-Regolament Nru 1896/2006.
Applikazzjoni fil-kuntest tar-Regolament Nru 1896/2006
– Osservazzjonijiet fuq l-oriġini tar-Regolament Nru 1896/2006
88. Ir-regolament Nru 1896/2006 huwa r-riżultat ta’ ħidma leġiżlattiva fit-tul. L-abbozz inizjali tal-Kummissjoni (ippubblikat fl-2004) kien jipprevedi proċedura mhux dokumentali “pura” (39).
89. Il-verżjoni finali tar-regolament tiddevja f’ħafna aspetti minn dan l-abbozz inizjali.
90. Kif ser ninnota fl-elaborazzjonijiet li ġejjin, il-leġiżlatur tal-Unjoni wasal għal mudell “ibridu” li jgħaqqad aspetti li huma speċifiċi għall-proċeduri mhux dokumentali (bħall-assenza ta’ obbligu li jiġu prodotti, sa mill-bidu nett, dokumenti oħra ħlief il-formola A, li hija annessa għar-Regolament Nru 1896/2006) u aspetti eqreb lejn il-proċeduri ta’ tip dokumentali (bħall-obbligu tal-qorti adita li teżamina l-apparenza ta’ fondatezza tal-applikazzjoni — ara l-Artikolu 8 tar-regolament imsemmi iktar ’il fuq).
– Eżami tad-dispożizzjonijiet essenzjali tar-Regolament Nru 1896/2006
91. Mill-qari tal-premessa 9 u tal-Artikolu 1 tal-imsemmi regolament jirriżulta li dan tal-aħħar għandu b’mod partikolari l-għan li jissemplifika u li jħaffef il-proċeduri, kif ukoll li jnaqqas l-ispejjeż marbuta mal-irkupru tad-djun li ma humiex is-suġġett ta’ kontestazzjoni ġuridika, fil-kuntest ta’ tilwimiet transkonfinali. Huwa fid-dawl ta’ dawn l-għanijiet li għandu jiġi interpretat ir-Regolament Nru 1896/2006 (40).
92. L-Artikolu 7 tar-regolament imsemmi iktar ’il fuq jelenka l-elementi li l-applikant għandu jipprovdi permezz tal-formola A fl-istadju tal-preżentazzjoni tal-applikazzjoni tiegħu għal ordni ta’ ħlas, elementi li jinkludu għalhekk: i) il-kawża tal-azzjoni, inkluża deskrizzjoni taċ-ċirkustanzi invokati bħala l-bażi għad-dejn u, fejn applikabbli, l-interessi mitluba (l-Artikolu 7(2)(d)), u ii) deskrizzjoni tal-provi insostenn tad-dejn (l-Artikolu 7(2)(e)) (41). Skont l-ewwel sentenza tal-Artikolu 8, il-qorti li tkun ħadet applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea għandha teżamina, malajr kemm jista’ jkun u abbażi tal-formola ta’ applikazzjoni, jekk il-kundizzjonijiet stabbiliti (b’mod partikolari) fl-Artikolu 7 tar-regolament humiex ssodisfatti u jekk jidhirx li l-applikazzjoni hija fondata.
93. Id-duttrina rrilevat — ġustament — li l-fatt li “jiġu deskritti l-provi jew li ma jinkiteb xejn dwarhom ma jagħmilx differenza kbira” (42). Kemm il-konvenut kif ukoll il-qorti adita għandhom għalhekk biss informazzjoni limitata ħafna. F’dan ir-rigward, fuq il-bażi biss tad-data inkluża fil-formola A, l-istħarriġ tal-fondatezza tat-talba mill-qorti huwa, prima facie, pjuttost superfiċjali (43) — li ftit li xejn jista’ jiżgura protezzjoni effettiva lill-konsumatur ikkonċernat.
94. Skont l-Artikolu 9(1) tar-Regolament Nru 1896/2006, jekk il-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 7 ma jkunux issodisfatti, il-qorti għandha tqiegħed lill-applikant f’pożizzjoni li jikkompleta jew li jikkorreġi l-applikazzjoni (44).
95. Skont l-Artikolu 12 tal-imsemmi regolament, meta r-rekwiżiti tal-Artikolu 8 ikunu ssodisfatti, l-imsemmija qorti għandha toħroġ l-ordni ta’ ħlas Ewropea (45). F’dan il-kuntest, il-konvenut għandu jirċievi ammont limitat ta’ informazzjoni (46). B’mod partikolari, il-konvenut għandu jiġi informat dwar il-possibbiltà li jopponi l-ordni ta’ ħlas billi jippreżenta oppożizzjoni quddiem il-qorti ta’ oriġini, li għandha tintbagħat fi żmien tletin jum minn meta jkun irċieva n-notifika tal-ordni maħruġa kontrih.
96. Fin-nuqqas ta’ oppożizzjoni min-naħa tal-konvenut, l-ordni ta’ ħlas issir eżekuttiva (Artikolu 18 tar-Regolament Nru 1896/2006).
– Neċessità ta’ stħarriġ mill-qorti fl-istadju tal-eżami inizjali tal-applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea
97. Kif innotajt fil-punt 83 ta’ dawn il-konklużjonijiet, fin-nuqqas ta’ dispożizzjonijiet espressi f’dan ir-rigward (47), għandu jiġi stabbilit jekk l-istħarriġ tal-qorti għandux iseħħ fl-istadju tal-eżami (inizjali) tal-applikazzjoni għal ordni jew jekk, għall-kuntrarju, il-konsumatur għandux aċċess effettiv u suffiċjenti għall-qorti tal-oppożizzjoni, jew inkella jekk il-qorti tal-infurzar hijiex f’pożizzjoni li twettaq tali stħarriġ bħala rimedju finali.
98. Ser nibda billi nwarrab din l-aħħar possibbiltà: skont l-Artikolu 22(3) tar-Regolament Nru 1896/2006, kull eżami mill-ġdid fuq il-mertu fl-Istat Membru ta’ infurzar huwa pprojbit (48).
99. Fir-rigward tal-aċċess għal qorti tal-oppożizzjoni, għalkemm id-dritt Ewropew dwar il-konsum ma għandux l-għan li jirrimedja għal “passività totali tal-konsumatur” u għalkemm ma huwiex, fih innifsu, ta’ preġudizzju li dan il-konsumatur għandu jressaq oppożizzjoni kontra l-ordni ta’ ħlas sabiex jibda t-tieni fażi tal-proċedura, li matulha l-qorti għandha tevalwa ex officio n-natura inġusta tal-klawżoli tal-kuntratt li jiġġustifikaw l-applikazzjoni għal ordni (49), madankollu għandu jiġi vverifikat jekk il-modalitajiet għall-eżerċizzju tad-dritt ta’ oppożizzjoni għall-ordni jippermettux li tiġi ggarantita l-osservanza tad-drittijiet mogħtija lill-konsumatur, fost l-oħrajn, mid-Direttiva 93/13 (50).
100. Fi kliem ieħor, jista’ wieħed jikkuntenta ruħu li jafda f’idejn il-qorti tal-oppożizzjoni l-kompitu li tintervjeni, mingħajr il-possibbiltà ta’ stħarriġ minn qabel mill-qorti adita bl-applikazzjoni għal ordni?
101. F’dan ir-rigward, il-kriterji fformulati mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Banco Español de Crédito (51) jippermettu li ssir evalwazzjoni globali (52) tal-proċedura stabbilita mir-Regolament Nru 1896/2006.
102. Jeżisti riskju għoli li l-konsumatur ikkonċernat minn tali applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea ma jagħmilx oppożizzjoni għaliha, fid-dawl tal-modalitajiet tagħha?
103. Bħall-Kummissjoni, nikkunsidra li t-tweġiba għal din il-mistoqsija hija pożittiva, b’mod partikolari minħabba, l-ewwel nett, it-terminu ta’ oppożizzjoni, it-tieni nett, ir-riskju li l-konsumatur ma jkunx jaf bil-portata tad-drittijiet tiegħu u, it-tielet nett, in-natura limitata tal-informazzjoni mqiegħda għad-dispożizzjoni tiegħu.
104. B’mod ġenerali ħafna, it-tfassil tar-Regolament Nru 1896/2006 donnu pprivileġġa kunsiderazzjonijiet relatati mal-ħeffa, kif ukoll mal-effettività tal-proċedura, għad-detriment tas-“salvagwardji” ġuridiċi li jistgħu jipproteġu lill-konvenut (53).
105. Għalhekk, f’dak li jirrigwarda t-terminu ta’ oppożizzjoni, wieħed josserva li dan huwa terminu uniku, ta’ tletin jum min-notifika tal-ordni ta’ ħlas (54). Bħala paragun, fis-sentenza Banco Español de Crédito, il-Qorti tal-Ġustizzja kienet diġà nnotat li terminu ta’ għoxrin jum kien “partikolarment qasir”. Dan l-element għandu jittieħed inkunsiderazzjoni b’mod parallel mal-informazzjoni mqiegħda għad-dispożizzjoni tal-konsumatur (ser nerġa’ nirreferi għal dan iktar ’il quddiem, fil-punt 107 ta’ dawn il-konklużjonijiet). F’dan ir-rigward għandu jiġi osservat li l-kawża Banco Español de Crédito kienet tirrigwarda proċedura dokumentali li — min-natura tagħha — tippermetti li l-konsumatur isir jaf b’iktar faċilità l-provi invokati fil-konfront tiegħu, bil-maqlub tal-mudell essenzjalment mhux dokumentali li fuqu hija bbażata l-proċedura ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea.
106. Barra minn hekk, ma jistax jiġi ssottovalutat ir-riskju li l-konvenut jinjora jew ma jirrealizzax il-portata tad-drittijiet tiegħu. Il-kwistjoni dwar jekk klawżola tal-kuntratt sottostanti hijiex inġusta tista’ tkun kumplessa u t-tweġiba għal din il-mistoqsija tista’ ma tkunx evidenti mill-qari tal-informazzjoni li għandu l-konsumatur (55) — a fortiori fid-dawl tal-fatt li dan tal-aħħar jista’ anki jinjora l-eżistenza tal-kunċett ġuridiku ta’ “klawżola inġusta”. Fil-fatt, il-konsumatur medju normalment informat u raġonevolment attent u avżat ma huwiex meħtieġ li jkun jaf il-kontenut tad-Direttiva 93/13 u lanqas, a fortiori, il-klawżoli kollha li din tista’ tinkludi fil-kamp ta’ applikazzjoni tagħha (56). F’dan is-sens, l-aċċess għall-oppożizzjoni huwa suġġett għall-eżistenza minn qabel ta’ aċċess għall-għarfien tad-dritt (57). Dan l-aċċess għall-għarfien tad-dritt jirriżulta iktar problematiku fis-sitwazzjoni ta’ persuni diġà midjuna, li mhux neċessarjament ikunu jistgħu jużaw is-servizzi ta’ avukat sabiex jeżamina l-kuntratt inkwistjoni u jindividwa eventwali illegalitajiet (58).
107. Fl-aħħar nett, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-kontenut limitat tal-applikazzjoni għal ordni u n-natura inkompleta tal-informazzjoni li l-konsumatur għandu f’dan ir-rigward. Kif irrilevajt fil-punt 93 ta’ dawn il-konklużjonijiet, is-sistema magħżula mil-leġiżlatur tal-Unjoni, li hija bbażata fuq mudell proċedurali mhux dokumentali, attenwat b’“deskrizzjoni” tal-provi, ma tiggarantixxix lill-konsumatur ikkonċernat eżerċizzju informat tal-possibbiltà ta’ oppożizzjoni tiegħu. Fil-fatt, l-informazzjoni li hija pprovduta kemm mill-applikant (fil-kuntest tal-formola A) kif ukoll mill-qorti adita fl-istadju tan-notifika (jew tal-komunikazzjoni) tal-ordni hija limitata ħafna u bl-ebda mod ma tattira l-attenzjoni tal-konsumatur dwar il-ħtieġa li jivverifika, b’mod partikolari, jekk il-kuntratt sottostanti jinkludix klawżoli inġusti (59). Hawnhekk ser norbot mal-kumment preċedenti tiegħi, dwar il-kwistjoni tal-aċċess għall-għarfien tad-dritt, li hija l-kundizzjoni sine qua non ta’ eżerċizzju informat tad-dritt ta’ oppożizzjoni (jew ta’ rinunzja għal dan id-dritt).
108. Il-fatt li l-eżerċizzju tal-oppożizzjoni ma għandux għalfejn ikun motivat (skont l-Artikolu 16(3) tar-Regolament Nru 1896/2006) ma għandu l-ebda effett f’dan ir-rigward (60): fin-nuqqas ta’ informazzjoni suffiċjenti fir-rigward tal-opportunità ta’ kontestazzjoni, hemm ir-riskju li l-konsumatur jastjeni milli jagħmel oppożizzjoni u jħallas is-somma msemmija fl-ordni, minħabba l-biża’ li jidħol fi proċedura ġudizzjarja bi spejjeż diffiċilment prevedibbli (61) u b’eżitu inċert.
109. Fil-qosor, fil-fehma tiegħi, jeżisti riskju għoli li l-konsumatur jastjeni milli jressaq oppożizzjoni f’dawn iċ-ċirkustanzi.
110. F’dan ir-rigward, ir-Regolament Nru 1896/2006 jista’ (u għandu) jiġi interpretat fis-sens li l-qorti adita bl-applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas għandu jkollha s-setgħa li tistħarreġ ex officio l-klawżoli li jistgħu jkunu inġusti. Fil-fatt, kif ser nuri iktar ’il quddiem, ir-rikonoxximent ta’ din is-setgħa lill-qorti jippermetti li tiġi żgurata l-osservanza tar-rekwiżiti tad-Direttiva 93/13, kif interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja, mingħajr madankollu ma jinkisru l-kliem u l-ispirtu tal-imsemmi regolament. Qabel ma nipproċedi biex nuri dan, għandi l-ewwel nett neżamina sa fejn il-qorti adita tista’ tikseb informazzjoni addizzjonali abbażi ta’ dan ir-regolament, sabiex teżerċita s-setgħa ta’ stħarriġ tagħha.
– Portata tas-setgħat ta’ stħarriġ tal-qorti adita
111. F’dan il-kuntest, il-kwistjoni hija għalhekk dwar liema huma l-elementi addizzjonali li l-qorti adita għandha tkun tista’ titlob u jekk dawn l-elementi jistgħux legalment jintalbu mingħand il-kreditur skont ir-Regolament Nru 1896/2006.
112. Jekk il-kaxxi 6, 7, 8 u 9 tal-formola A jkunu mimlija kif xieraq, dawn jippermettu li l-qorti attenta tirrileva (mill-bidu) ċerti anomaliji. Fil-fatt, fil-prattika, il-klawżoli inġusti l-iktar komuni jikkonċernaw il-metodu ta’ kalkolu tal-interessi moratorji u l-penalitajiet kuntrattwali. Madankollu, sabiex tkun ċerta, il-qorti għandu neċessarjament ikollha t-test ta’ dawn il-klawżoli kontenzjużi. Din hija preċiżament is-sitwazzjoni eżistenti fil-kawżi prinċipali u li wasslet għar-rinviji għal deċiżjoni preliminari f’dan il-każ.
113. Barra minn hekk, kif irrilevat ġustament il-Kummissjoni, kuntratt jista’ jinkludi klawżoli li jirriżultaw li huma inġusti biss wara qari globali, minħabba l-effett ikkombinat tagħhom.
114. Il-formola A tippermetti li tiġi inkluża informazzjoni li tmur lil hinn minn dik prevista formalment fil-kaxxi msemmija iktar ’il fuq (ara l-kaxxa 11).
115. Fil-fehma tiegħi, skont l-Artikolu 9(1) tar-regolament imsemmi iktar ’il fuq, flimkien mal-Artikolu 7(2)(d) u (e) (62) tal-imsemmi regolament, il-qorti adita għandha d-dritt li tistieden lill-applikant jikkompleta l-applikazzjoni tiegħu, kif ukoll li jirriproduċi l-klawżoli kollha invokati insostenn tad-dejn tiegħu, b’mod partikolari permezz tal-kaxxa 11 tal-formola A.
116. Ir-riproduzzjoni tal-kuntratt kollu tippermetti li jiġi evitat li kreditur bla skrupli jagħżel b’opportuniżmu l-klawżoli suġġetti għall-istħarriġ tal-qorti. Fil-fatt, l-effett ta’ tali aġir ikun li l-qorti adita tiġi ostakolata milli tifhem il-bilanċ globali tal-kuntratt u milli tiżvela n-natura potenzjalment inġusta ta’ kombinazzjoni ta’ klawżoli.
117. F’dan il-kuntest, għal raġunijiet ta’ ħeffa u ta’ sempliċità, il-qorti tistieden lill-applikant jipproduċi kopja sħiħa tal-kuntratt (minflok ma jkollu “jikkopja” t-test kollu ta’ dan il-kuntratt fil-formola).
118. Din l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet tar-Regolament Nru 1896/2006 tippermetti li jiġi żgurat stħarriġ xieraq tal-klawżoli kkonċernati, fl-osservanza tal-Artikolu 4 tad-Direttiva 93/13, li jipprovdi li “il-karattru inġust ta’ klawżola kuntrattwali għandu jiġi stmat […] u ssir referenza […] għall-klawżoli l-oħra kollha tal-kuntratt” (korsiv miżjud minni).
119. Fil-każ ta’ dubju dwar il-fondatezza tal-applikazzjoni, minħabba n-natura potenzjalment inġusta ta’ klawżola partikolari, il-qorti għalhekk tkun f’pożizzjoni li tirrifjuta li toħroġ ordni ta’ ħlas Ewropea, skont l-Artikolu 11(1)(b) tar-Regolament Nru 1896/2006, jew li toħroġ ordni parzjali, skont kif previst fl-Artikolu 10 tal-imsemmi regolament (63).
– Konformità mal-formulazzjoni u mal-għanijiet tar-Regolament Nru 1896/2006 u tad-Direttiva 93/13, fid-dawl tal-Artikolu 38 tal-Karta
120. Il-formulazzjoni u l-għanijiet tar-Regolament Nru 1896/2006 jippermettu li tintgħażel l-interpretazzjoni proposta iktar ’il fuq?
121. Fil-fehma tiegħi, ir-risposta hija “iva”.
122. Ċertament, teżisti tensjoni potenzjali bejn ir-rekwiżit vinkolanti ta’ intervent attiv tal-qorti (li jirriżulta mid-Direttiva 93/13, kif interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja) u l-għanijiet ta’ ħeffa, ta’ semplifikazzjoni u ta’ tnaqqis tal-ispejjeż imfittxija mir-Regolament Nru 1896/2006.
123. Din it-tensjoni, li tirriżulta min-natura ibrida tar-regolament u mir-rekwiżit ristrett tad-deskrizzjoni tal-provi (64), hija enfasizzata mis-sentenza mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja fil-kawża Szyrocka (65). Skont dik is-sentenza, l-Artikolu 7 tar-Regolament Nru 1896/2006 għandu jiġi interpretat “fis-sens li jirregola b’mod eżawrjenti l-kundizzjonijiet li għandha tissodisfa l-applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea” (66).
124. Għandu jiġi konkluż li din is-sentenza teskludi kull possibbiltà li tintalab informazzjoni jew dokumenti addizzjonali (67), b’mod partikolari għall-finijiet tal-istħarriġ tan-natura (potenzjalment) inġusta tal-klawżoli invokati insostenn ta’ applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea?
125. Fil-fehma tiegħi, tali interpretazzjoni tas-sentenza Szyrocka (68) hija żbaljata.
126. Fil-fatt, ir-raġunament sottostanti għal din is-sentenza kien dan: l-għan imfittex mill-imsemmi regolament ikun ikkontestat li kieku l-Istati Membri jkunu jistgħu, fil-leġiżlazzjoni nazzjonali tagħhom, jippreskrivu, b’mod ġenerali, rekwiżiti addizzjonali li għandhom jiġu ssodisfatti mill-applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas Ewropea. Fil-fatt, tali rekwiżiti ma jagħtux biss lok għall-impożizzjoni, fid-diversi Stati Membri, ta’ kundizzjonijiet diverġenti għal tali applikazzjoni, iżda jkomplu jżidu wkoll il-kumplessità, it-tul u l-ispejjeż tal-proċedura ta’ ordni ta’ ħlas Ewropea (69).
127. F’dan il-każ, fir-rigward ta’ klawżoli inġusti f’kuntratti konklużi ma’ konsumatur, is-setgħa ta’ stħarriġ tal-qorti tirriżulta impliċitament u neċessarjament mid-Direttiva 93/13, kif interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja. Dan huwa għalhekk rekwiżit li jirriżulta direttament mid-dritt tal-Unjoni u mhux minn rekwiżit addizzjonali li huwa impost b’mod arbitrarju minn Stat Membru u li jista’ joħloq diverġenzi irrikonċiljabbli bejn l-Istati Membri. Għal din l-istess raġuni, tali rekwiżit la jikkomprometti l-awtonomija tal-proċedura stabbilita bir-Regolament Nru 1896/2006, la l-prevedibbiltà tagħha, u lanqas l-uniformità tagħha (70).
128. Barra minn hekk, is-setgħa li tintalab kopja tal-kuntratt ma tippreġudikax b’mod fundamentali l-għanijiet ta’ tħaffif, ta’ semplifikazzjoni u ta’ tnaqqis tal-ispejjeż sanċiti fl-Artikolu 1 tar-Regolament Nru 1896/2006 (71).
129. Il-qorti adita hija awtorizzata titlob elementi supplimentari abbażi tal-Artikolu 9 tar-Regolament Nru 1896/2006. It-trażmissjoni ta’ kopja tal-kuntratt taqa’ fil-kuntest ta’ din il-prerogattiva. B’mod iktar partikolari, it-trażmissjoni ta’ kopja tal-kuntratt (bħala tali) ma tikkumplikax b’mod irraġonevoli l-iżvolġiment tal-proċedura.
130. Fil-fatt, huwa sempliċi ħafna (a priori) fil-ġurnata tal-lum, li wieħed jikkopja dokument u jibagħtu bil-posta elettronika. Abbażi ta’ dan, jekk il-qorti adita bl-applikazzjoni għal ordni titlob lill-kreditur jipproduċi tali dokument, huwa għandu jkun jista’ jagħmel dan mingħajr dewmien, mingħajr diffikultà partikolari u, bħala prinċipju, mingħajr spejjeż (72). Tali soluzzjoni hija kompatibbli mad-diġitalizzazzjoni tal-proċedura (73).
131. Barra minn hekk, peress li l-istħarriġ imwettaq mill-qorti huwa strettament limitat għall-verifika tan-natura potenzjalment inġusta, prima facie, tal-klawżoli invokati (matul l-eżami tal-apparenza ta’ fondatezza ta’ din l-applikazzjoni), tali soluzzjoni lanqas ma għandha twassal għal dewmien sinjifikattiv fl-ipproċessar tal-imsemmija applikazzjoni — a fortiori għal qorti esperta fil-kawżi tad-dritt dwar il-konsum.
132. Barra minn hekk, is-soluzzjoni proposta tippermetti wkoll li tiġi ggarantita l-osservanza tal-għanijiet tad-Direttiva 93/13, fid-dawl tal-Artikolu 38 tal-Karta.
133. Din is-soluzzjoni tiżgura protezzjoni effettiva tal-konsumatur, billi tippermetti li l-qorti tirrifjuta l-ħruġ ta’ ordni ta’ ħlas (jew li toħroġ ordni ta’ ħlas parzjali) meta l-klawżoli invokati jidhru, prima facie, potenzjalment inġusti (74). Din is-soluzzjoni tilħaq ukoll l-għan ta’ dissważjoni msemmi fl-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13, billi tiskoraġġixxi l-aġir predatorju.
134. Fil-fatt, li kieku kellha tiġi adottata interpretazzjoni differenti taż-żewġ atti inkwistjoni, dan jikkawża effett mhux mistenni favur persuni li ma kinux intiżi bħala benefiċjarji, billi jippermetti li kredituri bla skrupli jevitaw is-sistema mandatorja stabbilita bid-Direttiva 93/13 (75), billi jużaw il-proċedura ssemplifikata tar-Regolament Nru 1896/2006 (76). Tali soluzzjoni ma tippermettix li jiġi żgurat il-livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi msemmi fl-Artikolu 38 tal-Karta (77), b’mod partikolari mill-perspettiva tal-interessi ekonomiċi tagħhom (78).
135. Fil-kawżi prinċipali, kif osservat ġustament il-Kummissjoni, tali riżultat ikun iktar u iktar assurd peress li l-proċedura ta’ ordni ta’ ħlas taħt id-dritt nazzjonali tiggarantixxi lill-konsumatur protezzjoni aħjar minn dik tal-proċedura Ewropea stabbilita bir-Regolament Nru 1896/2006 (sa fejn l-imsemmija proċedura ta’ dritt nazzjonali, adattata wara s-sentenza Banco Español de Crédito (79), tinkludi stħarriġ ġudizzjarju ex officio fl-istadju tal-eżami tat-talba għal ordni ta’ ħlas (80)).
136. B’dan il-mod, is-soluzzjoni proposta tippermetti li jiġi stabbilit mill-ġdid il-bilanċ bejn il-bejjiegħa jew fornituri u l-konsumaturi, mixtieq mil-leġiżlatur tal-Unjoni (81), bilanċ li, altrimenti, jista’ jiġi ppreġudikat mill-inverżjoni tal-kontenzjuż li jikkaratterizza l-proċedura prevista mir-Regolament Nru 1896/2006 u li jirrendi iktar u iktar essenzjali l-informar xieraq tal-qorti u tal-konsumatur konvenut (82).
137. Fl-aħħar nett, bħala osservazzjoni finali, għandu jiġi rrilevat ukoll li, skont l-Artikoli 8 u 11 tar-Regolament Nru 1896/2006, il-qorti adita bit-talba għal ordni ta’ ħlas hija mitluba tiddeċiedi biss fuq apparenza ta’ fondatezza, meta hija tilqa’ jew tiċħad tali talba.
138. Fi kliem ieħor, eventwali ċaħda tal-applikazzjoni (minħabba, pereżempju, dubji dwar in-natura potenzjalment inġusta tal-klawżoli invokati) evidentement ma tipprekludix lill-kreditur milli jikseb id-dejn tiegħu, jekk ikun il-każ, permezz ta’ mezzi proċedurali oħra (83). Dan l-element huwa kkonfermat espressament fl-Artikolu 1(2) u fl-Artikolu 11(3) tar-Regolament Nru 1896/2006 (84).
Konklużjoni
139. L-ewwel u t-tieni domandi fil-Kawżi C‑453/18 u C‑494/18 u t-tielet domanda fil-Kawża C‑494/18 jeħtieġu, fil-fehma tiegħi, risposta pożittiva.
140. Għalhekk, il-qorti nazzjonali li teżamina talba għal ordni ta’ ħlas Ewropea relatata ma’ kuntratt konkluż bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur hija awtorizzata tistħarreġ ex officio n-natura potenzjalment inġusta tal-klawżoli previsti fil-kuntratt ikkonċernat, kif jeżiġu l-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva 93/13, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 38 tal-Karta u tal-Artikolu 6(1) TUE.
141. Għal dan il-għan, il-qorti adita tista’ teżiġi mingħand l-applikant, abbażi tal-Artikolu 9(1) tar-Regolament Nru 1896/2006, moqri flimkien mal-Artikolu 7(2)(d) u (e) ta’ dan ir-regolament, li jirriproduċi l-kuntratt invokat insostenn tad-dejn, bl-għan uniku li twettaq l-istħarriġ imsemmi iktar ’il fuq.
142. Konsegwentement, id-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tar-Regolament Nru 1896/2006 u tad-Direttiva 93/13 jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tikklassifika bħala inammissibbli d-dokumenti addizzjonali mressqa minn applikant, bħal kopja tal-kuntratt li tiġġustifika d-dejn invokat.
Fuq ir-raba’ domanda magħmula fil-Kawża C‑494/18
143. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, dwar il-validità tar-Regolament Nru 1896/2006 u tistaqsi, b’mod iktar partikolari, jekk dan ir-regolament huwiex konformi mal-Artikolu 38 tal-Karta (kif ukoll mal-Artikolu 6 TUE), fil-każ ta’ risposta negattiva għad-domandi eżaminati iktar ’il fuq.
144. Sa fejn l-imsemmija domandi jeħtieġu, fl-opinjoni tiegħi, risposta pożittiva, ma hemmx lok li tingħata deċiżjoni fuq dan il-punt.
145. Fil-fatt, l-interpretazzjoni tar-Regolament Nru 1896/2006 proposta iktar ’il fuq tippermetti li dan jiġi kkonċiljat mas-sistema mandatorja stabbilita bid-Direttiva 93/13 u li jiġi ggarantit il-livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur imsemmi fl-Artikolu 38 tal-Karta.
Konklużjonijiet
146. Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti r-risposti li ġejjin għad-domandi magħmula mill-Juzgado de Primera Instancia n° 11 de Vigo (il-Qorti tal-Ewwel Istanza Nru 11 ta’ Vigo, Spanja) u mill-Juzgado de Primera Instancia n° 20 de Barcelona (il-Qorti tal-Ewwel Istanza Nru 20 ta’ Barcelona, Spanja):
Fil-kuntest tal-eżami ta’ applikazzjoni għal ordni ta’ ħlas imressqa abbażi tar-Regolament (KE) Nru 1896/2006 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-12 ta’ Diċembru 2006 li joħloq proċedura għal ordni ta’ ħlas Ewropea, meta din l-applikazzjoni tirrigwarda dejn ibbażat fuq kuntratt konkluż bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur, il-qorti adita hija awtorizzata tistħarreġ ex officio n-natura potenzjalment inġusta tal-klawżoli previsti f’dan il-kuntratt, b’mod konformi mal-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva tal-Kunsill 93/13/KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumaturi, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 38 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, kif ukoll tal-Artikolu 6(1) TUE.
Għal din ir-raġuni, abbażi tal-Artikolu 9(1) tar-Regolament Nru 1896/2006, moqri flimkien mal-Artikolu 7(2)(d) u (e) ta’ dan ir-regolament, il-qorti adita tista’ teżiġi mingħand l-applikant li jirriproduċi l-kuntratt invokat insostenn tad-dejn tiegħu, bl-għan uniku li twettaq l-istħarriġ imsemmi iktar ’il fuq.
L-Artikoli 7 u 9 tar-Regolament Nru 1896/2006, moqrija flimkien mal-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva 93/13, jipprekludu dispożizzjoni tad-dritt nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tikklassifika bħala inammissibbli d-dokumenti addizzjonali prodotti quddiem il-qorti adita minn applikant, bħal kopja tal-kuntratt li tiġġustifika d-dejn invokat kontra l-konsumatur.