Υπόθεση C-3/17
Sporting Odds Ltd
κατά
Nemzeti Adó- és Vámhivatal Központi Irányítása
(αίτηση του Fővárosi Közigazgatási és Munkaügyi Bíróság
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
«Προδικαστική παραπομπή – Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Άρθρο 56 ΣΛΕΕ – Άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ – Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική ρύθμιση – Εκμετάλλευση ορισμένων μορφών τυχηρών παιγνίων από το Δημόσιο – Αποκλειστικότητα – Σύστημα παραχωρήσεως για άλλες μορφές παιγνίων – Υποχρέωση για απόκτηση άδειας – Διοικητική κύρωση»
Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (έκτο τμήμα)
της 28ης Φεβρουαρίου 2018
1. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική νομοθεσία η οποία θεσπίζει καθεστώς κρατικού μονοπωλίου για τη διοργάνωση ορισμένων τυχηρών παιγνίων και καθεστώς παραχωρήσεων και αδειοδοτήσεων για τη διοργάνωση άλλων παιγνίων – Επιτρέπεται – Προϋποθέσεις – Εκτίμηση από το εθνικό δικαστήριο
(Άρθρο 56 ΣΛΕΕ)
2. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική νομοθεσία η οποία επιτρέπει τη διοργάνωση διαδικτυακών τυχηρών παιγνίων μόνον από επιχειρηματικούς φορείς οι οποίοι έχουν συνάψει σύμβαση παραχωρήσεως γα την εκμετάλλευση καζίνο με φυσική εγκατάσταση εντός της εθνικής επικράτειας – Δεν επιτρέπεται – Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας
(Άρθρο 56 ΣΛΕΕ)
3. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική νομοθεσία η οποία θεσπίζει καθεστώς παραχωρήσεων και αδειοδοτήσεων για τη διοργάνωση διαδικτυακών τυχηρών παιγνίων – Εκ των πραγμάτων αδυναμία αποκτήσεως τέτοιας άδειας από επιχειρηματικούς φορείς εγκατεστημένους σε άλλα κράτη μέλη – Δεν επιτρέπεται – Αθέτηση της υποχρεώσεως διαφάνειας
(Άρθρο 56 ΣΛΕΕ)
4. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εξακρίβωση από το εθνικό δικαστήριο της συμφωνίας προς το δίκαιο της Ένωσης εθνικής ρυθμίσεως περιοριστικής της ασκήσεως θεμελιώδους ελευθερίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Μη πρόβλεψη αυτεπάγγελτης εξετάσεως της αναλογικότητας της ρυθμίσεως αυτής – Οι διάδικοι φέρουν το βάρος αποδείξεως – Επιτρέπεται
(Άρθρο 4 § 3 ΣΕΕ· άρθρο 56 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47 και 48)
5. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική ρύθμιση η οποία περιορίζει την άσκηση θεμελιώδους ελευθερίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαιολόγηση – Το κράτος μέλος φέρει το βάρος αποδείξεως – Το επιληφθέν δικαστήριο υποχρεούται να αντλήσει όλες τις συνέπειες που απορρέουν από την έλλειψη αποδείξεων
(Άρθρο 56 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47 και 48)
6. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική ρύθμιση η οποία περιορίζει την άσκηση θεμελιώδους ελευθερίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Δικαιολόγηση – Το κράτος μέλος φέρει το βάρος αποδείξεως – Υποχρέωση προσκομίσεως εκτιμήσεως των επιπτώσεων του περιοριστικού μέτρου – Δεν υφίσταται – Συνολική εκτίμηση εκ μέρους του εθνικού δικαστηρίου
(Άρθρο 56 ΣΛΕΕ)
7. Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών – Περιορισμοί – Τυχηρά παίγνια – Εθνική νομοθεσία η οποία θεσπίζει καθεστώς παραχωρήσεων και αδειοδοτήσεων για τη διοργάνωση διαδικτυακών τυχηρών παιγνίων – Δεν συνάδει προς το άρθρο 56 ΣΛΕΕ – Επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες – Δεν επιτρέπεται
(Άρθρο 56 ΣΛΕΕ)
1. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι δεν αντιτίθεται, καταρχήν, σε διττό σύστημα οργανώσεως της αγοράς τυχηρών παιγνίων στο πλαίσιο του οποίου ορισμένα είδη τυχηρών παιγνίων εμπίπτουν στο σύστημα κρατικού μονοπωλίου, ενώ άλλα εμπίπτουν στο σύστημα παραχωρήσεων και αδειοδοτήσεων για τη διοργάνωση τυχηρών παιγνίων, εφόσον το αιτούν δικαστήριο διαπιστώνει ότι η ρύθμιση η οποία περιορίζει την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών επιδιώκει πράγματι, κατά τρόπο συνεπή και συστηματικό, τους σκοπούς τους οποίους επικαλείται το οικείο κράτος μέλος.
(βλ. σκέψη 33, διατακτ. 1)
2. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, δυνάμει της οποίας άδεια για τη διοργάνωση διαδικτυακών τυχηρών παιγνίων χορηγείται αποκλειστικώς στους επιχειρηματικούς φορείς εκμεταλλεύσεως τυχηρών παιγνίων οι οποίοι έχουν συνάψει σύμβαση παραχωρήσεως για την εκμετάλλευση καζίνο με φυσική εγκατάσταση εντός της εθνικής επικράτειας, στον βαθμό που η ρύθμιση αυτή δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών και υπάρχουν μέτρα λιγότερο περιοριστικά για την επίτευξη των σκοπών αυτών.
Μολονότι γίνεται δεκτό ότι, λόγω της ελλείψεως άμεσης επαφής μεταξύ του καταναλωτή και του επιχειρηματικού φορέα, τα προσβάσιμα μέσω του Διαδικτύου τυχηρά παίγνια ενέχουν κινδύνους διαφορετικής φύσεως και σημαντικότερους σε σχέση προς τις παραδοσιακές αγορές των παιγνίων αυτών όσον αφορά τυχόν απάτες εκ μέρους των επιχειρηματικών φορέων σε βάρος των καταναλωτών (απόφαση της 8ης Σεπτεμβρίου 2009, Liga Portuguesa de Futebol Profissional και Bwin International, C‑42/07, EU:C:2009:519, σκέψη 70), η επίμαχη ρύθμιση πρέπει, εντούτοις, να πληροί τις απορρέουσες από τη νομολογία του Δικαστηρίου προϋποθέσεις περί της τηρήσεως της αρχής της αναλογικότητας (βλ., συναφώς, απόφαση της 6ης Μαρτίου 2007, Placanica κ.λπ., C‑338/04, C‑359/04 και C‑360/04, EU:C:2007:133, σκέψη 48).
(βλ. σκέψεις 41, 44, διατακτ. 2)
3. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε νομοθεσία, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, η οποία θεσπίζει σύστημα παραχωρήσεων και αδειοδοτήσεων για τη διοργάνωση διαδικτυακών τυχηρών παιγνίων, καθόσον αυτή περιλαμβάνει κανόνες εισάγοντες δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος των επιχειρηματικών φορέων οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι σε άλλα κράτη μέλη ή προβλέπει κανόνες οι οποίοι δεν εισάγουν μεν δυσμενείς διακρίσεις, πλην όμως εφαρμόζονται κατά τρόπο αδιαφανή ή υλοποιούνται στην πράξη με τρόπο τέτοιον ώστε κωλύουν ή δυσχεραίνουν την υποψηφιότητα ορισμένων διαγωνιζομένων οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι σε άλλα κράτη μέλη.
(βλ. σκέψη 49, διατακτ. 3)
4. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ και το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν την έννοια ότι δεν αντιτίθενται σε εθνική νομοθεσία, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, η οποία δεν προβλέπει την αυτεπάγγελτη εξέταση της αναλογικότητας των μέτρων που περιορίζουν την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, υπό την έννοια του άρθρου 56 ΣΛΕΕ, και μεταθέτει το βάρος αποδείξεως στους διαδίκους.
(βλ. σκέψη 57, διατακτ. 4)
5. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, έχει την έννοια ότι εναπόκειται στο κράτος μέλος το οποίο εφήρμοσε περιοριστική ρύθμιση να προσκομίσει στοιχεία προς απόδειξη της υπάρξεως σκοπών ικανών να δικαιολογήσουν την παρακώλυση της ασκήσεως θεμελιώδους ελευθερίας την οποία εγγυάται η Συνθήκη ΛΕΕ και τη συμφωνία της εν λόγω παρακωλύσεως προς την αρχή της αναλογικότητας, ελλείψει δε τούτου τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αντλήσουν όλες τις συνέπειες που απορρέουν από την έλλειψη αυτή.
(βλ. σκέψη 60, διατακτ. 5)
6. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι δεν μπορεί να διαπιστωθεί ότι κράτος μέλος δεν εκπλήρωσε την υποχρέωσή του να δικαιολογήσει περιοριστικό μέτρο διότι δεν παρέσχε εκτίμηση των επιπτώσεων του εν λόγω μέτρου κατά τον χρόνο θεσπίσεώς του με την εθνική νομοθεσία ή κατά τον χρόνο εξετάσεως του μέτρου από το εθνικό δικαστήριο.
Πράγματι, εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει συνολικά τις περιστάσεις υπό τις οποίες έχει εκδοθεί και εφαρμόζεται μια περιοριστική ρύθμιση (απόφαση της 30ής Απριλίου 2014, Pfleger κ.λπ., C‑390/12, EU:C:2014:281, σκέψη 52) και όχι να διαπιστώσει αποκλειστικώς ότι δεν καταρτίσθηκε προηγούμενη μελέτη των συνεπειών.
(βλ. σκέψεις 64, 65, διατακτ. 6)
7. Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι αντιτίθεται στην επιβολή κυρώσεως, όπως η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης, λόγω παραβάσεως της εθνικής νομοθεσίας η οποία θεσπίζει καθεστώς παραχωρήσεων και αδειοδοτήσεων για τη διοργάνωση τυχηρών παιγνίων, στην περίπτωση που η εθνική νομοθεσία αποδεικνύεται ότι αντιβαίνει στο ανωτέρω άρθρο.
(βλ. σκέψη 68, διατακτ. 7)