Language of document : ECLI:EU:C:2019:953

POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (dziewiąta izba)

z dnia 7 listopada 2019 r.(*)

Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem – Artykuł 94 regulaminu postępowania – Brak dostatecznych wyjaśnień w przedmiocie stanu faktycznego sporu w postępowaniu głównym – Oczywista niedopuszczalność

W sprawie C‑513/19

wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie (Polska), postanowieniem z dnia 21 marca 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 5 lipca 2019 r., w postępowaniu:

P.J.

przeciwko

(X) S.A.,

TRYBUNAŁ (dziewiąta izba),

w składzie: S. Rodin, prezes izby, D. Šváby (sprawozdawca) i K. Jürimäe, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Pikamäe,

sekretarz: A. Calot Escobar,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy w drodze postanowienia z uzasadnieniem zgodnie z art. 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem,

wydaje następujące

Postanowienie

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 185 ust. 3 lit. i) i art. 185 ust. 4 dyrektywy 2009/138/WE z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II) (Dz.U. 2009, L 335, s. 1), a także art. 36 ust. 1 i pkt a.12 część A załącznika III do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/83/WE z dnia 5 listopada 2002 r. dotyczącej ubezpieczeń na życie (Dz.U. 2002, L 345, s. 1).

2        Wniosek ten został złożony w kontekście sporu pomiędzy P.J. a (X) S.A. z siedzibą we W. o zapłatę.

 Prawo Unii

3        Artykuł 185 ust. 3 lit. i) i art. 185 ust. 4 dyrektywy 2009/138 stanowi:

„3.      Przekazuje się następujące informacje dotyczące zobowiązania:

[…]

i)      wskazanie rodzaju podstawowych aktywów dla ubezpieczeń związanych z funduszem inwestycyjnym;

[…]

4.      Ponadto dostarczane są szczegółowe informacje w celu zapewnienia właściwego zrozumienia ryzyk leżących u podstaw umowy, które przejmuje ubezpieczający”.

4        Artykuł 36 ust. 1 dyrektywy 2002/83 ma następujące brzmienie:

„1.      Przed zawarciem umowy ubezpieczenia, ubezpieczającemu przekazuje się co najmniej informacje wymienione w […] [części] A załącznika III”.

5        Zgodnie z pkt a.12 część A załącznika III do tej dyrektywy wskazanie rodzaju podstawowych aktywów dla ubezpieczeń związanych z funduszem inwestycyjnym należy do informacji, które należy przekazać ubezpieczającemu przed zawarciem umowy.

6        Artykuł 19 ust. 3 dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniającej dyrektywę Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 93/22/EWG (Dz.U. 2004, L 145, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 6, t. 7, s. 263) stanowi:

„Klientom lub potencjalnym klientom należy dostarczyć kompleksowych informacji dotyczących:

–      przedsiębiorstwa inwestycyjnego oraz usług przez nie świadczonych,

–      instrumentów finansowych oraz proponowanych strategii inwestycyjnych; powinny one obejmować stosowne wytyczne oraz ostrzeżenia o ryzyku związanym z inwestycjami w takie instrumenty lub odnoszącym się do poszczególnych strategii inwestycyjnych,

–      podmiotów realizujących zlecenia, oraz

–      kosztów i odnośnych opłat,

[…]”.

7        Artykuł 24 ust. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniającej dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (Dz.U. 2014, L 173, s. 349) stanowi:

„Klientom lub potencjalnym klientom dostarcza się w stosownym czasie odpowiednich informacji dotyczących firmy inwestycyjnej i jej usług, instrumentów finansowych i proponowanych strategii inwestycyjnych, miejsca wykonania oraz wszystkich kosztów i powiązanych opłat. Informacje te obejmują:

a)      w przypadku świadczenia usług doradztwa inwestycyjnego firma inwestycyjna w stosownym czasie przed świadczeniem takiej usługi doradztwa inwestycyjnego informuje klienta:

(i)      czy doradztwo jest świadczone w sposób niezależny;

(ii)      czy doradztwo opiera się na szerokiej czy też na bardziej ograniczonej analizie różnych rodzajów instrumentów finansowych oraz w szczególności czy zakres ogranicza się do instrumentów finansowych emitowanych lub dostarczanych przez podmioty mające bliskie powiązania z firmą inwestycyjną lub posiadające jakiekolwiek inne stosunki prawne lub gospodarcze, takie jak stosunki umowne, na tyle bliskie, że stwarzają ryzyko naruszenia podstaw niezależności świadczonego doradztwa;

(iii)      czy firma inwestycyjna zapewni klientowi okresową ocenę odpowiedniości instrumentów finansowych rekomendowanych temu klientowi;

b)      informacje dotyczące instrumentów finansowych oraz proponowanych strategii inwestycyjnych muszą obejmować odpowiednie wytyczne oraz ostrzeżenia o ryzyku związanym z inwestycjami w takie instrumenty lub odnoszącym się do poszczególnych strategii inwestycyjnych oraz na temat tego, czy dany instrument finansowy jest skierowany do klientów detalicznych czy profesjonalnych, przy uwzględnieniu zamierzonego rynku docelowego zgodnie z ust. 2;

c)      informacje dotyczące wszystkich kosztów i powiązanych opłat muszą obejmować informacje dotyczące zarówno usług inwestycyjnych, jak i usług dodatkowych, w tym w stosownych przypadkach koszty doradztwa, koszty instrumentu finansowego rekomendowanego lub sprzedawanego klientowi oraz informacje, w jaki sposób klient może za niego zapłacić, co obejmuje także wszelkie opłaty uiszczane przez stronę trzecią.

Zestawia się zbiorczo informacje o wszystkich kosztach i opłatach, w tym o kosztach i opłatach związanych z usługą inwestycyjną i instrumentem finansowym, które nie wynikają z zaistnienia ryzyka rynku bazowego, w celu umożliwienia klientowi zrozumienia całkowitego kosztu, a także skumulowanego wpływu na zwrot inwestycji, a na żądanie klienta przedstawia się zestawienie poszczególnych elementów. W stosownych przypadkach takich informacji udziela się klientowi regularnie, przynajmniej co roku, w okresie trwania inwestycji.

[…]”.

8        Artykuł 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem stanowi:

„Poza sformułowaniem pytań skierowanych do Trybunału wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zawiera:

a)      zwięzłe omówienie przedmiotu sporu oraz istotnych okoliczności faktycznych sprawy, jakie ustalił sąd odsyłający, lub co najmniej wskazanie okoliczności faktycznych, na jakich oparte są pytania;

b)      treść przepisów krajowych mogących mieć zastosowanie w sprawie oraz, w stosownym przypadku, wskazanie istotnego dla sprawy orzecznictwa sądów krajowych;

c)      omówienie powodów, dla których sąd odsyłający rozpatruje kwestię wykładni lub ważności określonych przepisów prawa Unii Europejskiej, jak również związku, jaki dostrzega on między tymi przepisami a uregulowaniami krajowymi, które znajdują zastosowanie w postępowaniu głównym”.

 Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

9        W ramach wszczętego przed sądem odsyłającym postępowania sąd ten stanął wobec konieczności dokonania wykładni niektórych przepisów prawa polskiego, w szczególności art. 13 ust. 1 pkt 3 i 4 oraz art. 13 ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. nr 124, poz. 1151), w wersji opublikowanej w dniu 16 grudnia 2009 r. (Dz.U. z 2010 r., nr 11, poz. 66), dotyczących obowiązkowych elementów umów oraz obowiązków informacyjnych ubezpieczyciela wobec konsumenta lub klienta.

10      W tym kontekście sąd odsyłający zastanawia się nad wykładnią art. 185 ust. 3 lit. i) i art. 185 ust. 4 dyrektywy 2009/138 oraz art. 36 ust. 1 w związku z pkt a.12 część A załącznika III do dyrektywy 2002/83, które zostały przetransponowane ustawą o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 r., w wersji opublikowanej w dniu 16 grudnia 2009 r., a których wersja w języku polskim różni się od wersji w języku niemieckim, angielskim i francuskim. Polska wersja językowa tych przepisów nakłada bowiem na ubezpieczyciela węższy obowiązek informowania niż obowiązek wynikający z tych przepisów w ich wersjach niemieckiej, angielskiej i francuskiej.

11      W tych okolicznościach Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie (Polska) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

„1)      [C]zy art. 185 ust. 3 lit. i) dyrektywy [2009/138] [i] art. 36 ust. 1 w zw[iązku] z załącznikiem [III część A pkt a.12] [do dyrektywy 2002/83] należy wykładać tak, że w wypadku umów ubezpieczenia na życie związanych z funduszem inwestycyjnym (ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym), w którym to funduszu aktywami bazowymi są instrumenty pochodne (albo instrumenty finansowe strukturyzowane, w które wbudowano instrumenty pochodne) ubezpieczającemu konsumentowi (a także ubezpieczonemu konsumentowi w wypadku grupowej umowy ubezpieczenia na życie) ubezpieczyciel obowiązany jest przekazywać informacje o naturze, specyfikację typu, charakterystykę (ang. indication of the nature, niem. Angabe der Art, fr. indications sur la nature) instrumentu bazowego (instrumentu pochodnego albo instrumentu finansowego strukturyzowanego, w które wbudowano instrument pochodny), czy też wystarczającym jest wskazanie rodzaju aktywów bazowych (podstawowych), co należy rozumieć jako podanie, że jest to instrument pochodny (albo strukturyzowany) oraz jego nazwy, bez przekazywania charakterystyki tego instrumentu?

2)      [W] wypadku odpowiedzi na pytanie pierwsze, iż ubezpieczyciel obowiązany jest przekazywać informacje o naturze, specyfikację typu, charakterystykę instrumentu bazowego (instrumentu pochodnego albo instrumentu finansowego strukturyzowanego, w które wbudowano instrument pochodny), czy art. 185 ust. 3 lit. i) dyrektywy [2009/138] [i] art. 36 ust. 1 w zw[iązku] z załącznikiem [III część A pkt a.12] [do dyrektywy 2002/83] należy wykładać tak, że informacja o naturze, specyfikacja typu, charakterystyka instrumentu bazowego (instrumentu pochodnego albo instrumentu finansowego strukturyzowanego, w które wbudowano instrument pochodny) powinna zawierać informacje tożsame – takie same jak wymagane przez art. 19 ust. 3 dyrektywy [2004/39] [i] art. 24 ust. 4 dyrektywy [2014/65], tj. kompleksowe informacje o instrumentach pochodnych oraz proponowanych strategiach inwestycyjnych, które powinny obejmować stosowne wytyczne oraz ostrzeżenia o ryzyku związanym z inwestycjami w takie instrumenty lub odnoszącym się do poszczególnych strategii inwestycyjnych, w tym w szczególności informacje o metodologii wyceny instrumentu bazowego stosowanej przez ubezpieczyciela lub agenta kalkulacyjnego w czasie trwania okresu ochrony ubezpieczeniowej [oraz] informacje dotyczące ryzyka związanego z instrumentem pochodnym i jego emitentem, w tym dotyczące zmiany wartości instrumentu pochodnego w czasie, poszczególnych czynników determinujących te zmiany i stopnia ich wpływu na wartość?

3)      [C]zy art. 185 ust. 4 dyrektywy [2009/138] należy wykładać tak, że w przypadku umów ubezpieczenia na życie i dożycie z funduszem inwestycyjnym (ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym), gdzie aktywem bazowym funduszu jest instrument pochodny (albo instrument finansowy strukturyzowany, w który wbudowano instrument pochodny), ubezpieczyciel obowiązany jest przekazać ubezpieczającemu (a także ubezpieczonemu konsumentowi w wypadku grupowej umowy ubezpieczenia na życie) informacje tożsame – takie same jak wymagane przez art. 19 ust. 3 dyrektywy [2004/39] [i] art. 24 ust. 4 dyrektywy [2014/65], tj. kompleksowe informacje o instrumentach pochodnych oraz proponowanych strategiach inwestycyjnych, które powinny obejmować stosowne wytyczne oraz ostrzeżenia o ryzyku związanym z inwestycjami w takie instrumenty lub odnoszącym się do poszczególnych strategii inwestycyjnych, w tym w szczególności informacje o metodologii wyceny instrumentu bazowego stosowanej przez ubezpieczyciela lub agenta kalkulacyjnego w czasie trwania okresu ochrony ubezpieczeniowej [oraz] informacje dotyczące ryzyka związanego z instrumentem pochodnym i jego emitentem, w tym dotyczące zmiany wartości instrumentu pochodnego w czasie, poszczególnych czynników determinujących te zmiany i stopnia ich wpływu na wartość?”.

 W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

12      Zgodnie z art. 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest oczywiście niedopuszczalny, Trybunał, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, może w każdej chwili wydać postanowienie z uzasadnieniem, bez dalszych czynności procesowych.

13      Powyższy przepis należy zastosować w niniejszej sprawie.

14      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi konieczność dokonania użytecznej dla sądu krajowego wykładni prawa Unii wymaga, aby dokładnie określił on ramy faktyczne i prawne stawianych pytań lub przynajmniej aby wyjaśnił założenia faktyczne, na których pytania te są oparte (wyroki: z dnia 26 stycznia 1993 r., Telemarsicabruzzo i in., od C‑320/90 do C‑322/90, EU:C:1993:26, pkt 6; z dnia 26 lipca 2017 r., Superfoz – Supermercados, C‑519/16, EU:C:2017:601, pkt 44). Trybunał jest bowiem jedynie uprawniony do orzekania w przedmiocie wykładni aktu prawa Unii na podstawie okoliczności faktycznych, które zostały mu wskazane przez sąd krajowy (zob. w szczególności wyroki: z dnia 11 września 2008 r., Eckelkamp i in., C‑11/07, EU:C:2008:489, pkt 52; z dnia 26 lipca 2017 r., Superfoz – Supermercados, C‑519/16, EU:C:2017:601, pkt 44).

15      Te wymogi dotyczące treści wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zostały wyraźnie uregulowane w art. 94 regulaminu postępowania, z którymi w ramach współpracy ustanowionej w art. 267 TFUE sąd odsyłający powinien być zapoznany i których powinien skrupulatnie przestrzegać (wyroki: z dnia 5 lipca 2016 r., Ognyanov, C‑614/14, EU:C:2016:514, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 26 października 2017 r., Balgarska energiyna borsa, C‑347/16, EU:C:2017:816, pkt 59).

16      Tak więc zgodnie z brzmieniem tego art. 94 każdy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zawiera „zwięzłe omówienie przedmiotu sporu oraz istotnych okoliczności faktycznych sprawy, jakie ustalił sąd odsyłający, lub co najmniej wskazanie okoliczności faktycznych, na jakich oparte są pytania”, „treść przepisów krajowych mogących mieć zastosowanie w sprawie oraz, w stosownym przypadku, wskazanie istotnego dla sprawy orzecznictwa sądów krajowych” oraz „omówienie powodów, dla których sąd odsyłający rozpatruje kwestię wykładni lub ważności określonych przepisów prawa Unii Europejskiej, jak również związku, jaki dostrzega on między tymi przepisami a uregulowaniami krajowymi, które znajdują zastosowanie w postępowaniu głównym”.

17      Wymagania te są również ujęte w zaleceniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dla sądów krajowych dotyczących składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. 2016, C 439, s. 1).

18      Ponadto należy podkreślić, że informacje zawarte w postanowieniach odsyłających powinny nie tylko pozwolić Trybunałowi na udzielenie użytecznych odpowiedzi, ale także dostarczyć rządom państw członkowskich oraz innym zainteresowanym stronom możliwości przedstawienia uwag zgodnie z art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zadaniem Trybunału jest zapewnić tę możliwość, przy uwzględnieniu faktu, że na mocy wymienionego artykułu zainteresowanym stronom doręczane są tylko postanowienia odsyłające (zob. w szczególności wyroki: z dnia 1 kwietnia 1982 r., Holdijk i in., od 141/81 do 143/81, EU:C:1982:122, pkt 6; z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C‑434/15, EU:C:2017:981, pkt 25).

19      W niniejszym przypadku postanowienie odsyłające w oczywisty sposób nie spełnia wymogów przypomnianych w pkt 14–18 niniejszego postanowienia.

20      Sąd odsyłający bardzo zwięźle bowiem przedstawia przedmiot zawisłego przed nim sporu, wymieniając jedynie strony postępowania głównego, nie podając ani szczegółów dotyczących dokładnego charakteru powództwa wniesionego przez stronę skarżącą w postępowaniu głównym, ani płatności będącej przedmiotem sporu.

21      Sąd odsyłający nie przedstawił również istotnych okoliczności faktycznych, jakie ustalił, ani co najmniej nie wskazał okoliczności faktycznych, na jakich oparte są pytania.

22      W tych okolicznościach oczywiste jest, że niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie spełnia wymogów art. 94 regulaminu postępowania i w konsekwencji nie pozwala Trybunałowi na udzielenie sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi w celu rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym ani też nie dostarcza rządom państw członkowskich oraz innym zainteresowanym stronom możliwości przedstawienia uwag zgodnie z art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

23      Należy jednak przypomnieć, że sąd odsyłający zachowuje możliwość przedłożenia kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, jeżeli będzie w stanie przedstawić Trybunałowi wszystkie informacje pozwalające temu ostatniemu na wydanie orzeczenia (postanowienie z dnia 12 maja 2016 r., Security Service i in., od C‑692/15 do C‑694/15, EU:C:2016:344, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

24      Mając na uwadze powyższe rozważania, należy stwierdzić, w myśl art. 53 § 2 regulaminu postępowania, że złożony w niniejszej sprawie wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest oczywiście niedopuszczalny.

 W przedmiocie kosztów

25      Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.






Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) postanawia, co następuje:

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie (Polska) postanowieniem z dnia 21 marca 2019 r. jest oczywiście niedopuszczalny.


Sporządzono w Luksemburgu w dniu 7 listopada 2019 r.

Sekretarz

 

Prezes dziewiątej izby

A. Calot Escobar

 

      S. Rodin


*      Język postępowania: polski.