WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ (druga izba)
z dnia 30 kwietnia 2009 r.(*)
Służba publiczna – Personel pomocniczy zatrudniony na czas trwania sesji Parlamentu – Dopuszczalność – Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi – Artykuł 283 WE – Artykuł 78 WZIP – Zarzut niezgodności z prawem – Równość traktowania – Stabilność zatrudnienia – Dyrektywa 1999/70 – Umowy na czas określony – Możliwość powołania się na daną podstawę prawną
W sprawie F‑65/07
mającej za przedmiot skargę wniesioną na podstawie art. 236 WE i art. 152 EWEA,
Laleh Aayhan, zamieszkała w Strasburgu (Francja), i 79 innych byłych pracowników pomocniczych zatrudnionych na czas trwania sesji Parlamentu, których nazwiska zamieszczone są w załączniku, reprezentowani przez adwokata R. Blindauera,
strona skarżąca,
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu, początkowo reprezentowanemu przez M. Mustaphę-Pachę oraz R. Ignătescu, działających w charakterze pełnomocników, a następnie przez R. Ignătescu oraz S. Seyr, działające w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
SĄD (druga izba),
w składzie: H. Kanninen, prezes, I. Boruta i S. Van Raepenbusch (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: R. Schiano, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 13 listopada 2008 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Skargą złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 29 czerwca 2007 r. L. Aayhan oraz 79 innych byłych pracowników pomocniczych zatrudnionych na czas trwania sesji Parlamentu Europejskiego wnoszą o stwierdzenie nieważności decyzji organu upoważnionego do zawierania umów (zwanego dalej „organem zatrudniającym”) z dnia 20 kwietnia 2007 r. odrzucającej ich „rzekome zażalenie” z dnia 19 grudnia 2006 r., w którym domagali się, by kolejne umowy o pracę na czas określony zawarte przez każdego z nich z Parlamentem zostały uznane za jedną umowę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze czasu pracy, aby zainteresowani zostali włączeni do personelu Parlamentu i by został im wypłacony ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, jaki nabyli za wszystkie przepracowane okresy.
Ramy prawne
1. Warunki zatrudnienia innych pracowników Wspólnot Europejskich
2 Zgodnie z art. 52 zdanie drugie Warunków zatrudnienia innych pracowników Wspólnot Europejskich (zwanych dalej „WZIP”) „[w] terminie po 31 grudnia 2006 r. nie można zatrudniać nowego personelu pomocniczego”.
3 Artykuł 58 akapit pierwszy WZIP stanowi:
„Personel pomocniczy jest uprawniony do płatnego urlopu w stosunku dwóch dni roboczych na miesiąc służby; okres pracy nieprzekraczający 15 dni lub połowy miesiąca nie uprawnia do urlopu”.
4 Artykuł 78 WZIP, należący do tytułu III „Personel pomocniczy”, przewiduje:
„W drodze odstępstwa od przepisów niniejszego tytułu personel pomocniczy zatrudniony przez Parlament Europejski na czas trwania sesji podlega warunkom naboru i wynagrodzenia ustanowionym w porozumieniu pomiędzy Parlamentem, Radą Europy i Zgromadzeniem Unii Zachodnioeuropejskiej w zakresie zatrudniania takiego personelu.
Właściwe organy budżetowe otrzymują informację o postanowieniach tego porozumienia i wprowadzonych poprawkach na miesiąc przed jego wejściem w życie.
Takie same warunki naboru i wynagrodzenia mające zastosowanie wobec tłumaczy konferencyjnych zatrudnionych przez Parlament […] stosuje się wobec pracowników personelu pomocniczego zatrudnionych przez Komisję [Wspólnot Europejskich] w charakterze tłumaczy konferencyjnych w imieniu instytucji i organów Wspólnoty.
Przepisy niniejszego artykułu stosuje się do dnia 31 grudnia 2006 r., po której to dacie odnośni pracownicy podlegają warunkom ustanowionym zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 90”.
5 Artykuł 90 WZIP, który znajduje się w tytule IV „Personel kontraktowy”, rozdział 5 „Przepisy szczególne dla członków personelu kontraktowego określonych w art. 3b”, stanowi:
„W drodze odstępstwa od przepisów niniejszego tytułu tłumacze konferencyjni zatrudnieni przez Parlament […] lub przez Komisję w imieniu instytucji i organów Wspólnoty podlegają warunkom przewidzianym w Porozumieniu z dnia 28 lipca 1999 r. między Parlamentem […], Komisją i Trybunałem Sprawiedliwości [Wspólnot Europejskich] [występującym] w imieniu instytucji z jednej strony i stowarzyszeń reprezentujących grupy zawodowe z drugiej strony.
Zmiany w powyższym Porozumieniu spowodowane wejściem w życie rozporządzenia Rady (WE, Euratom) [nr 723/2004 z dnia 22 marca 2004 r., zmieniającym Regulamin pracowniczy urzędników Wspólnot Europejskich i Warunki zatrudnienia innych pracowników Wspólnot Europejskich, Dz.U. L 124, s. 1] zostaną przyjęte przed dniem 31 grudnia 2006 r. zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 78 ust. 2. Po upływie tej daty zmian […] Porozumienia dokonuje się w drodze porozumienia między instytucjami”.
6 Na podstawie art. 91 WZIP, znajdującego się również w tytule IV „Personel kontraktowy”, rozdział 6 „Warunki pracy”, „[a]rtykuły 16–18 stosuje się na zasadzie analogii”. Artykuł 16 ust. 1 WZIP odsyła, w szczególności w odniesieniu do czasu pracy, do „art. 55–61 regulaminu pracowniczego [urzędników Wspólnot Europejskich]”, natomiast art. 55a ust. 4 Regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”) w kwestii pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy odsyła do załącznika IVa regulaminu pracowniczego, którego art. 1 akapit trzeci zdanie trzecie stanowi:
„Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy nie może trwać krócej niż połowę normalnego czasu pracy”.
2. Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony
7 Z drugiego i trzeciego akapitu preambuły oraz z ust. 6–8 postanowień ogólnych porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego w dniu 18 marca 1999 r. (zwanego dalej „porozumieniem ramowym”), załączonego do dyrektywy Rady 99/70/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (Dz.U. L 175, s. 43), wynika zasadniczo, że:
– sygnatariusze porozumienia ramowego uznają, z jednej strony, że umowy o pracę zawierane na czas nieokreślony są powszechną formą stosunku pracy i przyczyniają się do podnoszenia jakości życia zainteresowanych pracowników oraz do podnoszenia efektywności, jednak, z drugiej strony, w pewnych okolicznościach, umowy o pracę zawierane na czas określony, mogą odpowiadać jednocześnie potrzebom tak pracodawców, jak i pracowników;
– porozumienie ramowe ustanawia zasady ogólne i minimalne wymagania dotyczące pracy na czas określony, ustanawiając w szczególności ogólne ramy, w celu zagwarantowania równego traktowania pracowników zatrudnionych na czas określony poprzez zapewnienie im ochrony na wypadek dyskryminującego traktowania oraz w celu zapobiegania nadużyciom związanym z korzystaniem z kolejno zawieranych umów o pracę na czas określony, pozostawiając jednocześnie państwom członkowskim i partnerom społecznym ustalenie szczegółowych warunków ich stosowania, które muszą uwzględniać rzeczywistą sytuację, istniejącą w poszczególnych państwach, gałęziach i okresach;
– według sygnatariuszy porozumienia ramowego korzystanie z umów o pracę zawieranych na czas określony, oparte na obiektywnych przesłankach, jest środkiem zapobiegania nadużyciom w stosunku do pracowników.
8 Zgodnie z klauzulą 1 porozumienia ramowego jego celem jest:
„a) poprawa warunków pracy na czas określony poprzez zagwarantowanie przestrzegania zasady niedyskryminacji;
b) ustanowienie ram dla zapobiegania nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów lub stosunków pracy zawieranych na czas określony”.
9 Klauzula 5 porozumienia ramowego stanowi:
„1. W celu zapobiegania nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy zawieranych na czas określony państwa członkowskie, po przeprowadzeniu konsultacji z partnerami społecznymi, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, układami zbiorowymi i praktyką, lub partnerzy społeczni wprowadzają, o ile nie istnieją równoważne rozwiązania prawne zmierzające do zapobiegania nadużyciom, w sposób uwzględniający potrzeby [po]szczególnych gałęzi lub grup pracowników, jeden lub więcej spośród następujących środków:
a) obiektywne powody uzasadniające odnowienie takich umów lub stosunków pracy;
b) maksymalną łączną długość kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy na czas określony;
c) liczbę odnowień takich umów lub stosunków.
2. Państwa członkowskie po przeprowadzeniu konsultacji z partnerami społecznymi lub partnerzy społeczni ustalają, o ile to właściwe, na jakich warunkach umowy zawarte na czas określony lub stosunki pracy:
a) będą uważane za »kolejne«;
b) będą uważane za umowy o pracę lub stosunki pracy zawarte na czas nieokreślony”.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
10 Wszyscy skarżący są byłymi członkami personelu pomocniczego, którzy na podstawie art. 78 WZIP byli wielokrotnie zatrudniani przez Parlament na czas trwania sesji, każdorazowo na podstawie umowy na czas określony, w charakterze pracownika żłobka, wychowawczyni przedszkolnej, maszynistki, technika, kucharza, nauczyciela języków, szatniarza, tragarza przy przeprowadzkach, woźnego, drukarza, asystenta i innych.
11 Biorąc pod uwagę, że od dnia 1 stycznia 2007 r. Parlament w celu zaspokojenia potrzeb w zakresie zasobów ludzkich na czas trwania sesji będzie korzystał z pracowników czasowych, adwokat skarżących przesłał w dniu 18 września 2006 r. do dyrektora generalnego Dyrekcji Generalnej ds. Personelu pismo zawierające pewną liczbę zarzutów dotyczących systemu, jakim objęci byli wówczas pracownicy personelu pomocniczego zatrudnieni na czas trwania sesji, a w szczególności czasu trwania ich umów o pracę i prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, jak również zamiaru Parlamentu przekształcenia z dniem 1 stycznia 2007 r. byłych umów pracowników personelu pomocniczego zatrudnionych na czas trwania sesji w umowy o pracę tymczasową. We wnioskach adwokat skarżących domagał się, by umowy pracowników pomocniczych zatrudnionych na czas trwania sesji zostały przekształcone w umowy pracowników kontraktowych na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze czasu pracy (konkretnie na jedną czwartą etatu) na podstawie art. 3a lub 3b WZIP w taki sposób, by jego klienci mieli prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu zaległego płatnego urlopu wypoczynkowego oraz by rozwiązane zostały wszelkie stosunki umowne z agencją pracy czasowej, z której usług Parlament zamierzał skorzystać.
12 Po spotkaniu z adwokatem skarżących w dniu 9 października 2006 r. dyrektor generalny Dyrekcji Generalnej ds. Personelu w swoim piśmie z dnia 26 października 2006 r. odpowiedział zasadniczo, że nie może zatrudnić pracowników personelu pomocniczego na czas trwania sesji jako personelu kontraktowego zgodnie z art. 3a lub 3b WZIP oraz że korzystanie z pracowników tymczasowych w celu zapewnienia należytego przebiegu sesji Parlamentu w Strasburgu (Francja) jest zgodne z prawem zarówno w świetle WZIP, jak i prawa francuskiego.
13 Pismem z dnia 19 grudnia 2006 r. skarżący wnieśli „zażalenie” od decyzji z dnia 26 października 2006 r. odrzucającej ich wniosek z dnia 18 września 2006 r., wnosząc do organu zatrudniającego o wycofanie tej decyzji i „w konsekwencji, [o uznanie] całości zawartych umów na czas określony, wiążących skarżących z Parlamentem […] za […] jedną umowę na czas nieokreślony, która będzie obowiązywać po dniu 1 stycznia 2007 r., oraz zawarcie z wszystkimi [tymi] pracownikami umowy o pracę na czas nieokreślony […] [i przyznanie] każdemu ze skarżących pracowników ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, do którego nabył prawo z tytułu wszystkich przepracowanych okresów od początku jego zatrudnienia”.
14 W dniu 20 kwietnia 2007 r., po przekwalifikowaniu pisma z dnia 19 grudnia 2006 r. na „wniosek” w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, dyrektor generalny DG ds. Personelu odpowiedział, że nie może się do niego przychylić.
15 W dniu 21 czerwca 2007 r. skarżący złożyli zażalenie na decyzję odmowną z dnia 20 kwietnia 2007 r.
16 Decyzją z dnia 25 października 2007 r. organ zatrudniający oddalił to zażalenie.
Przebieg postępowania i żądania stron
17 Odrębnym pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 29 listopada 2007 r. Parlament podniósł zarzut niedopuszczalności skargi na podstawie – jak utrzymuje – art. 114 regulaminu Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich, zgodnie z art. 3 ust. 4 decyzji Rady 2004/752/WE, Euratom z dnia 2 listopada 2004 r. ustanawiającej Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (Dz.U L 333, s. 7) znajdującego zastosowanie mutatis mutandis do Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej do czasu wejścia w życie regulaminu postępowania tego Sądu.
18 Pismem, które wpłynęło faksem do sekretariatu Sądu w dniu 21 stycznia 2008 r. (oryginał złożono w dniu 24 stycznia 2008 r.), skarżący przedstawili uwagi w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności.
19 Postanowieniem z dnia 13 marca 2008 r. Sąd zarządził pozostawienie podniesionego przez Parlament zarzutu niedopuszczalności do rozstrzygnięcia w wyroku zgodnie z art. 78 ust. 3 akapit trzeci regulaminu postępowania obowiązującego od dnia 1 listopada 2007 r., tj. od daty poprzedzającej datę podniesienia wspomnianego zarzutu niedopuszczalności.
20 Skarżący wnoszą do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności decyzji odmownej z dnia 20 kwietnia 2007 r., którą Parlament przedstawił w odpowiedzi na ich zażalenie z dnia 19 grudnia 2006 r.,
a w konsekwencji o:
– przekształcenie wszystkich umów o pracę na czas określony wiążących ich z Parlamentem w jedną umowę na czas nieokreślony;
– stwierdzenie, że na Parlamencie spoczywa obowiązek zatrudnienia ich na podstawie umowy na czas nieokreślony;
– stwierdzenie, że pracownicy Parlamentu zwani personelem pomocniczym zatrudniani na czas trwania sesji mają prawo do ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, do którego nabyli prawo z tytułu wszystkich przepracowanych okresów od początku ich zatrudnienia;
– obciążenie Parlamentu zapłatą na rzecz każdego ze skarżących kwoty 2000 EUR tytułem poniesionych przez nich kosztów niepodlegających zwrotowi w ramach kosztów postępowania;
– obciążenie Parlamentu kosztami niniejszego postępowania.
21 Parlament wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie, że domniemana skarga o bezczynność jest oczywiście niedopuszczalna;
– stwierdzenie, że skarga o stwierdzenie nieważności decyzji jest bezzasadna;
– oddalenie jako niedopuszczalnego wniosku skarżących o przekształcenie wszystkich zawartych umów o pracę na czas określony wiążących ich z Parlamentem w jedną umowę na czas nieokreślony;
– oddalenie jako niedopuszczalnego wniosku o zawarcie z wszystkimi tymi pracownikami umowy na czas nieokreślony;
– oddalenie jako bezzasadnego wniosku o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego;
– stwierdzenie niedopuszczalności wniosku o zasądzenie na rzecz każdego ze skarżących kwoty 2000 EUR z tytułu poniesionych przez nich kosztów niepodlegających zwrotowi w ramach kosztów postępowania;
– orzeczenie zgodnie z prawem w przedmiocie kosztów postępowania.
22 Skargą, która wpłynęła faksem do sekretariatu Sądu w dniu 21 stycznia 2008 r. (oryginał złożono w dniu 28 stycznia 2008 r.), skarżący wnoszą w szczególności o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 25 października 2007 r. oddalającej ich zażalenie z dnia 27 czerwca 2007 r. (sprawa zarejestrowana pod numerem F‑10/08).
23 Na rozprawie skarżący zostali wezwani przez Sąd do przedstawienia ostatniej umowy pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji zawartej z Parlamentem przed wniesieniem przez nich zażalenia w dniu 19 grudnia 2006 r. Żądanie zostało spełnione pismem przekazanym faksem do sekretariatu Sądu w dniu 26 listopada 2008 r. (złożenie oryginału nastąpiło w dniu 1 grudnia 2008 r.). Parlament przedstawił swoje uwagi w przedmiocie tego pisma w dniu 12 grudnia 2008 r., w dniu zamknięcia części ustnej niniejszego postępowania, a niniejsza sprawa została poddana pod obrady sędziów.
W przedmiocie dopuszczalności skargi
1. Argumenty stron
24 Parlament stoi na stanowisku, że skarga jest w sposób oczywisty niedopuszczalna.
25 Zdaniem Parlamentu pierwsze pismo adwokata skarżących z dnia 18 września 2006 r. stanowi wyłącznie zbiór przemyśleń dotyczących w szczególności zgodności z prawem art. 78 WZIP, sytuacji prawnej personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji oraz rozwiązania przyjętego przez Parlament po dniu 1 stycznia 2007 r., polegającego na korzystaniu z usług pracowników tymczasowych.
26 Pismo nie zawierało żadnego precyzyjnie i formalnie określonego, skierowanego do organu zatrudniającego żądania podjęcia decyzji dotyczącej skarżących i kończyło się propozycją spotkania z dyrektorem generalnym Dyrekcji Generalnej ds. Personelu w celu przedyskutowania tych kwestii. Takie spotkanie miało zresztą miejsce w dniu 9 października 2006 r.
27 Odpowiedź dyrektora generalnego Dyrekcji Generalnej ds. Personelu z dnia 26 października 2006 r. nie nosiła znamion decyzji i była wyłącznie podsumowaniem stanowiska Parlamentu w kwestiach poruszanych w trakcie spotkania.
28 Natomiast pismo skarżących z dnia 19 grudnia 2006 r. zawierało precyzyjnie określone żądania i powinno być uznane za wniosek w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, a nie za zażalenie, wobec braku w tej dacie jakiejkolwiek podjętej przez Parlament decyzji niekorzystnej dla skarżących.
29 Wobec powyższego Parlament stoi na stanowisku, że skarżący mogli w sposób skuteczny złożyć w dniu 21 czerwca 2007 r. zażalenie od decyzji odmownej organu zatrudniającego z dnia 20 kwietnia 2007 r. oddalającej ten wniosek. To zażalenie zostało oddalone decyzją organu zatrudniającego z dnia 25 października 2007 r.
30 W powyższych okolicznościach należy uznać skargę wniesioną w dniu 29 czerwca 2007 r. za przedwczesną, gdyż w tej dacie postępowanie poprzedzające wniesienie skargi nie było zakończone, i tym samym uznać ją za niedopuszczalną.
31 Następnie Parlament podważa dopuszczalność wniosków skargi mających na celu, z jednej strony, przekształcenie całości zawartych umów o pracę na czas określony wiążących skarżących z Parlamentem w jedną umowę na czas nieokreślony oraz, z drugiej strony, orzeczenie przez Sąd, że na Parlamencie spoczywa obowiązek zawarcia umów na czas nieokreślony ze wszystkimi zainteresowanymi pracownikami.
32 Zdaniem Parlamentu wyłącznie organ zatrudniający ma prawo zatrudnić członka personelu tymczasowego lub pomocniczego. Ponadto sąd wspólnotowy w ramach uprawnień w zakresie orzekania o nieważności aktu przyjętego przez instytucję, jakie nadaje mu art. 230 WE, nie jest uprawniony do kierowania nakazów do instytucji. Parlament dodaje, że art. 233 WE ustanawia podział kompetencji pomiędzy władzą sądowniczą i władzą administracyjną, zgodnie z którym instytucja, która wydała akt, którego nieważność stwierdzono, jest zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku wspólnotowego stwierdzającego nieważność przez wykonanie, pod kontrolą sądu wspólnotowego, przysługujących jej uprawnień w zakresie oceny, przestrzegając sentencji oraz uzasadnienia wyroku, który zobowiązana jest wykonać, i przepisów prawa wspólnotowego.
33 Wreszcie podczas rozprawy Parlament stwierdził, że skarga jest niedopuszczalna z tego powodu, iż umowy na czas określony zawarte z pracownikiem czasowym wiążące skarżących z Parlamentem nigdy nie zostały podważone w terminach określonych w art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego.
34 Skarżący stoją na stanowisku, iż przeciwnie, pismo z dnia 18 września 2006 r. stanowi wniosek w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego. Oświadczają jednakże, że wnieśli nową skargę na decyzję z dnia 25 października 2007 r. na wypadek, gdyby pismo z dnia 18 września 2006 r. zostało uznane za wniosek.
2. Ocena Sądu
35 Należy przypomnieć, po pierwsze, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uznanie pisma czy noty za wniosek w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego podlega wyłącznie ocenie Sądu, a nie woli stron (postanowienia Sądu Pierwszej Instancji: z dnia 15 lipca 1993 r. w sprawie T‑115/92 Hogan przeciwko Parlamentowi, Rec. s. II‑895, pkt 3; z dnia 20 sierpnia 1998 r. w sprawie T‑132/97 Collins przeciwko Komitetowi Regionów, RecFP s. I‑A‑469, II‑1379, pkt 12–16).
36 W niniejszej sprawie jest oczywiste, że w piśmie z dnia 18 września 2006 r. skarżący domagali się, aby w przypadku każdego z nich wszystkie zawarte umowy personelu pomocniczego zatrudnionego na czas sesji zostały przekształcone w jedną umowę pracownika kontraktowego na czas nieokreślony, w niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie art. 3a lub 3b WZIP oraz domagali się wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za płatny urlop wypoczynkowy, do którego nabyli prawo z tytułu przepracowanych okresów, jak również by rozwiązane zostały wszelkie stosunki umowne z agencją pracy czasowej, z której usług Parlament zamierzał skorzystać. Takie pismo powinno być uznane za wniosek w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego.
37 Okoliczność, że wniosek ten zawierał propozycję „przedyskutowania” tych kwestii z „dyrektorem ds. zasobów ludzkich” Parlamentu nie stanowi przesłanki do podważenia tej kwalifikacji prawnej.
38 W powyższych okolicznościach należy uznać pismo z dnia 19 grudnia 2006 r. za zażalenie od decyzji z 26 października 2006 r. oddalającej wniosek z dnia 18 września 2006 r., ponieważ to zażalenie było przedmiotem decyzji oddalającej AIPN z dnia 20 kwietnia 2007 r.
39 Po drugie, należy zbadać, czy występując z wnioskiem w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, skarżący poprawnie skorzystali z postępowania administracyjnego poprzedzającego wniesienie skargi, określonego w art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, do których odsyła art. 46 WZIP.
40 W tym zakresie, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, urzędnik zamierzający w przypadku wydanej przez AIPN decyzji stanowiącej akt dla niego niekorzystny, wnieść o stwierdzenie jej nieważności, zmianę lub wycofanie nie powinien występować z wnioskiem w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, ale złożyć zażalenie w trybie ustanowionym w art. 90 ust. 2 (zob. podobnie postanowienie Sądu Pierwszej Instancji z dnia 7 czerwca 1991 r. w sprawie T‑14/91 Weyrich przeciwko Komisji, Rec. s. II‑235, pkt 32, 34; z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie T‑11/01 Mascetti przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑117, II‑579, pkt 33; wyrok Sądu z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie F‑27/05 Le Maire przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑1–47, II‑A‑1–159, pkt 36).
41 W tej sprawie, jak wynika z pkt 36 niniejszego wyroku, wnioskiem z dnia 18 września 2006 r. skarżący zamierzali uzyskać od administracji, z jednej strony, uznanie kolejno zawieranych umów pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas sesji za jedną umowę pracownika personelu kontraktowego zawartą na czas nieokreślony na podstawie art. 3a lub 3b WZIP oraz, z drugiej strony, wypłatę odszkodowania tytułem naprawienia szkody, jaką ponieśli na skutek nieprzyznania im płatnego urlopu wypoczynkowego za przepracowane okresy.
42 W odniesieniu do pierwszej części żądań Parlament podniósł zasadniczo na rozprawie, że skarżący powinni byli w określonym terminie złożyć zażalenie w trybie ustanowionym w art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego co najmniej na ostatnią umowę pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji, która nie została zawarta na czas nieokreślony.
43 Prawdą jest, że umowa jest skuteczna dopiero po jej podpisaniu. Wobec powyższego termin na złożenie zażalenia w stosownym czasie, w rozumieniu art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego, należy liczyć od daty jej podpisania (wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawach połączonych T‑137/99 i T‑18/00 Martínez Páramo i in. przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑119, II‑639, pkt 56). W niniejszej sprawie byłoby dopuszczalne, by skarżący złożyli formalne zażalenie na jedną z zawartych przez nich ostatnich umów pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji, która nie została zawarta czas nieokreślony ani w oparciu o art. 3a lub 3b WZIP.
44 Jednakże, ze względu na charakter zarzutów podniesionych przez skarżących oraz argumenty na ich poparcie i wszystkie okresy zatrudnienia w Parlamencie w charakterze pracowników personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji, było dopuszczalne w ich przypadku, w świetle trybu odwoławczego ustanowionego w art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego, aby w pierwszej kolejności zwrócili się oni do Parlamentu z wnioskiem w rozumieniu art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, by ten skorzystał ze swego zakresu uznania przy pełnej znajomości zarzutów i podniesionych argumentów oraz by podjął formalną decyzję dotyczącą możliwości uznania wszystkich spornych umów za umowę na czas nieokreślony; dopiero na tę decyzję mogło zostać następnie złożone zażalenie, a następnie, w określonym przypadku, skarga.
45 W każdym razie nawet gdyby należało przychylić się w tym względzie do tezy Parlamentu, należy stwierdzić, że ze względu na swój przedmiot i treść zażalenie złożone przez skarżących w dniu 19 grudnia 2006 r. może śmiało być uznane za zażalenie na ostatnie umowy pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji zawarte w okresie trzech wcześniejszych miesięcy pomiędzy Parlamentem i skarżącymi, których kopie zostały przedstawione przez skarżących na wniosek Sądu. Okoliczność, że umowy te zostały przedstawione na ostatnim etapie postępowania ustnego, bez zgłoszenia w tym względzie zastrzeżeń przez stronę pozwaną, nie może przesądzić o formalnej niedopuszczalności skargi.
46 Co się tyczy drugiej części wniosku z dnia 18 września 2006 r., w zakresie w jakim roszczenia odszkodowawcze skarżących znajdują swoje źródło w jakoby niezgodnym z prawem postępowaniu Parlamentu, który przez długie lata pozbawiał ich wszelkich praw do płatnego urlopu wypoczynkowego przez zawieranie z nimi krótkoterminowych umów pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji, skarżący powinni byli domagać się od organu zatrudniającego, wnioskiem złożonym w trybie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, naprawy zarzucanej Parlamentowi szkody, a w razie potrzeby złożyć zażalenie na decyzję odmowną oddalającą ten wniosek. Jak wynika z pkt 41–44 niniejszego wyroku, dokładnie taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie.
47 Wobec powyższego należy uznać, że niniejsza skarga dotyczy decyzji z dnia 26 października 2006 r. oddalającej wniosek z dnia 18 września 2006 r. (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”), zarówno w zakresie w jakim dotyczy wniosku o przekwalifikowanie, w przypadku każdego ze skarżących, kolejno zawieranych umów na czas określony pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji na umowę członka personelu kontraktowego na czas nieokreślony na podstawie art. 3a lub 3b WZIP, jak i w zakresie roszczeń odszkodowawczych.
48 Po trzecie, należy orzec w przedmiocie zakresu lub dopuszczalności niektórych wniosków skargi.
49 Skarżący wnoszą do Sądu w szczególności o:
„– [stwierdzenie nieważności] wyraźnej decyzji oddalającej z dnia 20 kwietnia 2007 r. Parlamentu […] na ich zażalenie z dnia 19 grudnia 2006 r. […],
a w konsekwencji o:
– [przekształcenie] wszystkich umów o pracę na czas określony wiążących ich z Parlamentem w jedną umowę na czas nieokreślony;
– [stwierdzenie], że na Parlamencie […] spoczywa obowiązek zatrudnienia ich na podstawie […] umowy na czas nieokreślony;
– [stwierdzenie], że pracownicy Parlamentu […] zwani personelem pomocniczym zatrudnionym na czas trwania sesji mają prawo od ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, do którego nabyli prawo z tytułu wszystkich przepracowanych okresów od początku ich zatrudnienia”.
50 W pierwszym powyżej określonym wniosku skarżący żądają stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 20 kwietnia 2007 r. oddalającej ich zażalenie. W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem zażalenie administracyjne i jego oddalenie, wyraźne lub dorozumiane, przez organ administracji stanowią integralną część postępowania. W powyższych okolicznościach skutkiem skargi do Sądu, nawet kiedy formalnie dotyczy ona decyzji oddalającej zażalenie, jest zaskarżenie do Sądu aktu niekorzystnego, na który złożono zażalenie (wyroki Trybunału: z dnia 17 stycznia 1989 r. w sprawie 293/87 Vainker przeciwko Parlamentowi, Rec. s. 23, pkt 8; z dnia 7 lutego 1990 r. w sprawie C‑343/87 Culin przeciwko Komisji, Rec. s. I‑225, pkt 7; wyroki Sądu Pierwszej Instancji: z dnia 16 października 1996 r. w sprawie T‑36/94 Capitanio przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑449, II‑1279, pkt 33; z dnia 7 czerwca 2005 r. w sprawie T‑375/02 Cavallaro przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑151, II‑673, pkt 59). W niniejszej sprawie skargę należy uznać za skierowaną na decyzję z dnia 26 października 2006 r. oddalającą wniosek skarżących z dnia 18 września 2006 r.
51 W drugim i trzecim wniosku określonym powyżej skarżący wnoszą w rzeczywistości do Sądu, by wydał nakaz danej instytucji lub orzekł w tym zakresie.
52 W ramach skargi wniesionej na podstawie art. 91 regulaminu pracowniczego sąd wspólnotowy nie może, bez naruszania prerogatyw władzy administracyjnej, składać oświadczeń ani wydawać nakazów instytucjom wspólnotowym (zob. podobnie wyroki Sądu Pierwszej Instancji: z dnia 27 czerwca 1991 r. w sprawie T‑156/89 Valverde Mordt przeciwko Trybunałowi, Rec. s. II‑407, pkt 150; z dnia 8 czerwca 1995 r. w sprawie T‑583/93 P przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑137, II‑433, pkt 17, 18; postanowienie Sądu Pierwszej Instancji z dnia 16 maja 2006 r. w sprawie F‑55/05 Voigt przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑1–15, II‑A‑1–51, pkt 25).
53 Wobec powyższego drugi i trzeci wniosek należy odrzucić jako niedopuszczalne.
54 W przedmiocie czwartego wniosku należy stwierdzić, że powtarza on treść drugiej części ww. w pkt 36 i 46 niniejszego wyroku wniosku z dnia 18 września 2006 r., w formie, w jakiej został on oddalony decyzją z dnia 26 października 2006 r., która jest przedmiotem niniejszej skargi. Czwarty wniosek jest tym samym tożsamy z pierwszym, określonym powyżej.
W przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności
1. Argumenty stron
55 Argumenty podniesione przez skarżących w uzasadnieniu skargi o stwierdzenie nieważności należy rozumieć jako oparte na zarzucie niezgodności z prawem art. 78 WZIP.
56 Skarżący uważają, że obejmując personel pomocniczy zatrudniany na czas trwania sesji warunkami naboru i wynagrodzenia ustanowionymi w porozumieniu pomiędzy Parlamentem, Radą Europy i Zgromadzeniem Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) (zwanym dalej „porozumieniem”), art. 78 WZIP wyklucza tę kategorię pracowników z zakresu zastosowania przepisów wspólnotowych mających zastosowanie do urzędników, personelu kontraktowego i pomocniczego, a nawet wyklucza z zastosowania wszelkich źródeł prawa, niezależnie czy są one krajowe, czy wspólnotowe.
57 Zdaniem skarżących z powyższego wynika, że personel pomocniczy zatrudniany na czas trwania sesji pracował przez lata w warunkach bezprawia.
58 Tymczasem zgodnie z postanowieniami art. 283 WE na Radzie Unii Europejskiej spoczywa obowiązek objęcia zainteresowanych pracowników regulaminem pracowniczym, nawet w formie dostosowanej do szczególnych warunków związanych z ich funkcją, a nie wykluczenie ich z zastosowania regulaminu pracowniczego, jak wynika to z art. 78 WZIP.
59 Skarżący dodają, że uzależnienie losu około 300 pracowników od wyłącznej woli trzech pracodawców, nawet publicznych, jest prawną aberracją, bowiem porozumienie pomiędzy Parlamentem, Radą Europy i Zgromadzeniem Unii Zachodnioeuropejskiej nie jest źródłem prawa. Porozumienie to jest źródłem prawa umownego regulującym stosunki wyłącznie pomiędzy tymi trzema instytucjami, ale nie reguluje stosunków łączących te instytucje z ich pracownikami. Porozumienie nie ma więc ani wartości przepisu wykonawczego, ani wartości regulaminu pracowniczego, ani wartości umowy.
60 Wobec powyższego nie należy stosować przepisów art. 78 WZIP, a w braku przepisów prawa krajowego mających zastosowanie do tej sytuacji, zastosować fundamentalne zasady Unii Europejskiej.
61 W pierwszej kolejności skarżący powołują w tym względzie Europejską kartę społeczną, sporządzoną w Turynie w dniu 18 października 1961 r., która gwarantuje prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia i sprawiedliwych warunków dotyczących czasu pracy oraz zakazuje nierównego traktowania.
62 Twierdzą, że w tym względzie jedyna i możliwa do ustalenia obiektywna różnica pomiędzy personelem pomocniczym zatrudnionym na czas trwania sesji i pozostałymi kategoriami pracowników zatrudnionych na podstawie umowy na czas nieokreślony wynika ze szczególnego sposobu funkcjonowania sesji plenarnych Parlamentu w Strasburgu. Wobec tego z uwagi na specyficzny charakter funkcji tych pracowników Parlament ma prawo zatrudniać personel pomocniczy na czas trwania sesji, tj. na pięć dni w miesiącu. Tym bardziej jednak nie może przyznawać im niepewnego statusu i poddawać ich wyłącznie woli, nawet wspólnej, trzech publicznych pracodawców.
63 Parlament stosował tym samym dyskryminację wśród pracowników, którzy wykonują ten sam typ pracy, podczas gdy nic w sposób obiektywny nie uzasadnia nierówności ich traktowania, a art. 283 WE nie pozwala wykluczyć tej kategorii pracowników z prawa objęcia ich regulaminem pracowniczym.
64 Skarżący dodają, że nabór personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji przeprowadzany jest na stałe stanowiska według szczególnego cyklu pracy, a nie na stanowiska czasowe.
65 Po drugie, skarżący powołują się na Konwencję nr 111 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącą dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywania zawodu, przyjętą w dniu 25 czerwca 1958 r. i konwencję nr 158 MOP dotyczącą rozwiązania stosunku pracy z inicjatywy pracodawcy, przyjętą w dniu 22 czerwca 1982 r., a w szczególności art. 4 tej ostatniej, który stanowi, że „[s]tosunek pracy z pracownikiem nie będzie rozwiązany, jeżeli nie istnieje ważna przyczyna takiego rozwiązania, wiążąca się z umiejętnościami lub zachowaniem się pracownika albo uzasadniona wymogami funkcjonowania przedsiębiorstwa, zakładu lub działu”.
66 Natomiast w tej sprawie Parlament, dzięki systemowi, jakim objął personel pomocniczy zatrudniony na czas trwania sesji, znajduje się w sytuacji umożliwiającej mu pozbycie się tych pracowników po upływie każdej umowy zawartej na okres pięciu dni, a zainteresowani nie mogą korzystać ze skutecznego prawa do sądu. Ponadto zlecenie wykonywania ich funkcji agencji pracy czasowej jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę zawartej z Parlamentem i stanowi w istocie zwolnienie bez ważnej określonej przyczyny.
67 Po trzecie, skarżący powołują się na porozumienie ramowe, z którego drugiego punktu preambuły wynika, że umowy o pracę zawierane na czas nieokreślony są powszechną formą stosunku pracy. Skarżący podkreślają, że wyłącznie umowa na czas nieokreślony gwarantuje pracownikowi rzeczywistą sytuację prawną, stabilność zatrudnienia i stanowi gwarancję jego praw podstawowych.
68 Ponadto skarżący stoją na stanowisku, że wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 16 lipca 1998 r. w sprawie T‑109/96 Gebhard przeciwko Parlamentowi, Rec. s. II‑2785, został wydany przed przyjęciem dyrektywy 1999/70 i jego przedmiotem nie jest status personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji. Ponadto w przeciwieństwie do tego, co wynika z pkt 41 tegoż wyroku, stanowiska pracy personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji nie odpowiadają chwilowym potrzebom.
69 Parlament podnosi, że w swojej skardze skarżący dążą do podniesienia uchybienia obowiązkowi spoczywającemu na prawodawcy wspólnotowym ustanowionemu art. 283 WE, tj. obowiązkowi przyjęcia regulaminu pracowniczego właściwego dla personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji. Skarga powinna więc być traktowana jako skarga na bezczynność. Natomiast zdaniem Parlamentu taka skarga powinna być odrzucona jako niedopuszczalna z powodów przedstawionych poniżej.
70 Po pierwsze, skarga powinna być wniesiona co najmniej przeciwko Radzie, która zgodnie z postanowieniami art. 283 WE jest prawodawcą w tej dziedzinie.
71 Po drugie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, wniesienie skargi na bezczynność jest możliwe wówczas, kiedy trwa bezczynność danej instytucji, pomimo wezwania jej do działania, oraz kiedy instytucja milczy lub każe czekać na odpowiedź. Skarga na bezczynność jest wykluczona w przypadku, kiedy instytucja zajmuje stanowisko inne od stanowiska, którego dotyczył wniosek; wówczas zainteresowanemu przysługuje możliwość wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności.
72 Ze względu na to, że w niniejszej sprawie Parlament, po skierowaniu do niego przez skarżących pisma z dnia 19 grudnia 2006 r. oraz złożeniu zażalenia w dniu 21 czerwca 2007 r. ani nie milczał, ani też nie kazał czekać na odpowiedź, jedyną drogą, jaka przysługiwała skarżącym, było wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności.
73 Po trzecie, zgodnie z art. 230 akapit czwarty WE skarga na bezczynność jest dopuszczalna wyłącznie wówczas, kiedy skarżący jest adresatem decyzji. Należy więc, jak wynika to z utrwalonego orzecznictwa, odrzucić jako niedopuszczalną skargę na bezczynność, której celem jest uzyskanie przyjęcia przepisu o charakterze ogólnym i normatywnym, a nie decyzji dotyczącej skarżącego bezpośrednio i indywidualnie.
74 W niniejszej sprawie celem skargi jest ustanowienie nowego systemu mającego zastosowanie do całego personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji.
75 Po czwarte, Parlament wątpi w możliwość wniesienia do Sądu skargi na bezczynność. Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. c) decyzji Rady 88/591/EWWiS, EWG, Euratom z dnia 24 października 1988 r. ustanawiającej Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich (Dz.U L 319, s. 1) rozpoznawanie skarg na bezczynność wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko instytucjom należy do właściwości Sądu Pierwszej Instancji. Nie wydaje się, by ten podział właściwości został zmieniony przy okazji ustanowienia Sądu [do Spraw Służby Publicznej].
76 Dodatkowo, na wypadek gdyby skarga na bezczynność została przez Sąd uznana za dopuszczalną, Parlament twierdzi, że nie ma żadnego uchybienia ze strony prawodawcy i że tym samym skarga powinna być oddalona jako bezzasadna. Na podstawie bowiem art. 283 WE Rada uchwaliła WZIP, zawierające art. 78, dotyczący w szczególności sytuacji personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji.
77 Zarzutowi skarżących, według którego personel pomocniczy zatrudniony na czas sesji znajduje się w strefie bezprawia, zaprzeczają fakty. Według twierdzeń Parlamentu pracownicy ci należą do kategorii personelu pomocniczego, objętego tytułem III WZIP i, z wyjątkiem przepisów derogacyjnych dotyczących ich naboru i wynagrodzenia, korzystali ze wszystkich praw i mieli takie same obowiązki jak personel pomocniczy: objęci byli ubezpieczeniem społecznym, płacili podatki i jeżeli sobie tego życzyli, podobnie jak inni członkowie personelu pomocniczego mogli być objęci ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia.
78 Ponadto Parlament, w braku związku prawnego pomiędzy zaskarżonymi decyzjami indywidualnymi i aktem ogólnym, którego zgodność z prawem jest kwestionowana, podaje w wątpliwość dopuszczalność zarzutu niezgodności z prawem podniesionym przez skarżących opartym na niezgodności art. 78 WZIP z pewnymi instrumentami międzynarodowymi. Decyzje indywidualne bowiem, będące przedmiotem skargi, powstały na podstawie decyzji organu zatrudniającego z dnia 20 kwietnia 2007 r. o odmowie przekwalifikowania umów skarżących. Tymczasem wówczas nie było już żadnego związku pomiędzy tą decyzją administracji a art. 78 WZIP, nieobowiązującym od 1 stycznia 2007 r.
79 Ponadto WZIP, jako regulamin uchwalony przez prawodawcę wspólnotowego, obowiązuje wszystkie podmioty prawa, w tym instytucje. Tym samym Parlament był zobowiązany wdrożyć przepisy WZIP przy naborze personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji, bowiem zgodnie z orzecznictwem akty wspólnotowe korzystają z domniemania ważności aż do stwierdzenia ich nieważności przez sąd wspólnotowy lub do momentu, w którym ten sąd stwierdzi ich niezgodność z prawem.
80 W każdym razie Parlament podnosi, że przestrzeganie Europejskiej karty społecznej, sporządzonej w Turynie w dniu 18 października 1961 r., podlega kontroli Europejskiego Komitetu Praw Społecznych Rady Europy, natomiast konwencje MOP, należące do międzynarodowego prawa powszechnego, nie stanowią źródła prawa wspólnotowego, ponieważ nie zostały zawarte na poziomie wspólnotowym. Z uwagi na fakt, że Wspólnota nie jest nimi związana, skarżący nie mają prawa podnosić niezgodności art. 78 WZIP z ich postanowieniami. Ponadto wspomniane konwencje nie należą do wspólnotowego porządku prawnego i nie mogą przyznawać skarżącym praw w ich stosunkach z Parlamentem.
81 Parlament powołuje się wreszcie na ww. wyrok w sprawie Gebhard przeciwko Parlamentowi, z którego wynika, że „art. 78 WZIP ma na celu umożliwienie instytucji parlamentarnej Wspólnot Europejskich zaspokajanie okresowego i dużego zapotrzebowania na personel dodatkowy, aby zapewnić właściwy przebieg posiedzeń jego różnych organów obradujących” (pkt 41). Parlament podkreśla, że w tym wyroku Sąd stwierdził, iż nie wydaje się, aby „Parlament przekroczył granice odstępstwa, które zostało mu przyznane przez Radę w art. 78 WZIP, ustanawiając na podstawie tego przepisu uregulowanie wewnętrzne mające zastosowanie do tłumaczy zatrudnionych na czas trwania sesji” (pkt 43).
82 Taki wniosek miałby również zastosowanie do uregulowania dotyczącego ogólnie personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji, w zakresie w jakim wyjątek przewidziany w art. 78 WZIP dotyczy wszystkich członków personelu pomocniczego zatrudnionych przez Parlament na czas trwania sesji.
83 Parlament dodaje, że tezy ww. wyroku w sprawie Gebhard przeciwko Parlamentowi zostały potwierdzone orzecznictwem wydanym po przyjęciu dyrektywy 1999/70 (wyroki Sądu Pierwszej Instancji z dnia 10 czerwca 2004 r.: w sprawie T‑275/01 Alvarez Moreno przeciwko Parlamentowi, Zb.Orz.SP s. I‑A‑171, II‑765; w sprawie T‑276/01 Garroni przeciwko Parlamentowi, Zb.Orz.SP s. I‑A‑177, II‑795; wyrok Sądu ds. Służby Publicznej z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie F‑10/06 André przeciwko Komisji, Zb.Orz.SP s. I‑A‑1–183, II‑A‑1–755).
2. Ocena Sądu
84 Skarżący w uzasadnieniu skargi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji podnoszą zarzut niezgodności z prawem art. 78 WZIP, w zakresie w jakim sporne umowy nie zostały przekwalifikowane na umowy zawarte na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze czasu pracy ani oparte na art. 3a lub 3b WZIP.
85 Na wstępie należy przypomnieć, że art. 78 WZIP dopuszcza odstępstwo od systemu mającego zastosowanie do personelu pomocniczego ustanowionego w tytule III WZIP, umożliwiając Parlamentowi ograniczenie do czasu trwania sesji okresu zatrudnienia personelu pomocniczego koniecznego do organizacji jego prac. Jak zauważył Trybunał w swoim wyroku z dnia 11 lipca 1985 r. w sprawie 43/84 Maag przeciwko Komisji Rec. s. 2581, pkt 19, w związku z tłumaczami zewnętrznymi, których nabór prowadziła Komisja, system obejmujący personel pomocniczy nie może w zasadzie mieć zastosowania do zatrudnienia, którego okres każdorazowo jest krótki, ale które co roku powtarza się z dużą częstotliwością. W braku odstępstwa przewidzianego w art. 78 WZIP tak samo byłoby w przypadku zatrudniania personelu wyłącznie na czas trwania sesji Parlamentu.
86 Jak podkreślił to również Sąd Pierwszej Instancji w ww. wyroku w sprawie Gebhard przeciwko Parlamentowi, pkt 40 i 41, art. 78 WZIP ma na celu umożliwienie Parlamentowi zaspokajania okresowego i dużego zapotrzebowania na dodatkowy personel, czego wymaga zapewnienie właściwego przebiegu posiedzeń jego organów. W tym zakresie rozpatrywany przepis odsyła do warunków naboru ustanowionych wcześniej pomiędzy trzema instytucjami europejskimi szczególnie zainteresowanymi tą kwestią, które mają zastosowanie do dodatkowego personelu koniecznego do obsługiwania działalności Parlamentu. Artykuł 78 akapit drugi WZIP stanowi, że właściwe organy budżetowe otrzymują informację o postanowieniach tego porozumienia i wprowadzonych poprawkach na miesiąc przed jego wejściem w życie.
W przedmiocie dopuszczalności zarzutu niezgodności z prawem
87 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem aby zarzut niezgodności z prawem był dopuszczalny, musi istnieć wystarczająco ścisły związek pomiędzy aktem indywidualnym będącym przedmiotem sporu a przepisem, względem którego podniesiony jest zarzut w taki sposób, by niezastosowanie jednego miało nieunikniony wpływ na zgodność z prawem drugiego aktu (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 13 lipca 1966 r. w sprawie 32/65 Włochy przeciwko Radzie i Komisji, Rec. s. 563, 594; z dnia 5 października 2000 r. w sprawach połączonych C‑432/98 P i C‑433/98 P Rada przeciwko Chvatal i in., Rec. s. I‑8535, pkt 33).
88 Ponieważ w niniejszej sprawie skarga skierowana jest na decyzję odmowną, oddalającą wniosek skarżących z dnia 18 września 2006 r. o przekształcenie kolejno zawieranych umów na czas ograniczony przez pracownika personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji w jedną umowę członka personelu kontraktowego na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze czasu pracy na podstawie art. 3a lub 3b WZIP, należy uznać, że zaskarżona decyzja przedstawia się jako przyjęta na podstawie art. 78 WZIP, a tym samym stwierdzenie niezgodności z prawem tego artykułu – przy założeniu, że został przyjęty z jakiegokolwiek powodu – musi mieć nieuchronny wpływ na oddalenie wniosku skarżących.
89 Jednakże przy założeniu, że art. 78 WZIP jest niezgodny z prawem i powinien być uznany za niemający zastosowania w tej sprawie, zarzut niezgodności z prawem podniesiony przez skarżących nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, jeżeli okaże się, że WZIP nie zawiera szczególnego przepisu, który mógłby stanowić odpowiednią podstawę prawną dla uznania wniosku skarżących mającego na celu uzyskanie zawarcia umowy na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze czasu pracy. W niniejszej sprawie skarżący oparli w tym względzie swój wniosek na art. 3a lub 3b WZIP. Tym samym nawet jeżeli ta kwestia w większym stopniu związana jest z zasadnością zarzutu niezgodności z prawem podniesionym przez skarżących aniżeli z jego dopuszczalnością, należy już na etapie jej rozpoznawania zbadać, czy art. 3a i 3b mogą, prima facie, stanowić wspomnianą stosowną podstawę prawną w celu określenia właściwej stawki w niniejszym sporze.
90 Zgodnie z postanowieniami WZIP, umowa na czas nieokreślony na warunkach ustalonych odpowiednio w art. 8 i 85 WZIP może zostać zawarta wyłącznie z członkiem personelu tymczasowego w rozumieniu art. 2 lit. a) lub c), lub członkiem personelu kontraktowego w rozumieniu art. 3a. Skarżący w sposób oczywisty nie mogą domagać się zawarcia umowy w rozumieniu art. 2 lit. c) WZIP, który dotyczy personelu tymczasowego zatrudnionego do pomocy osobie pełniącej urząd przewidziany w traktatach. Z uwagi na charakter świadczonej pracy, odpowiadającej okresowym i trwającym bardzo krótko potrzebom, powtarzającym się z miesiąca na miesiąc, nie mogą również domagać się uznania za członków personelu tymczasowego w rozumieniu art. 2 lit. a) WZIP, zatrudnianego na stałym stanowisku w administracji wspólnotowej, „które znajduje się na liście stanowisk załączonej do sekcji budżetu odnoszącej się do każdej instytucji” i, jak to podkreślił Trybunał w pkt 17 ww. wyroku w sprawie Maag przeciwko Komisji, nie daje się pogodzić z pracami wykonywanymi przez dodatkowy personel.
91 Artykuł 3a WZIP, który również umożliwia zawieranie umów na czas nieokreślony i w niepełnym wymiarze czasu pracy, dotyczy natomiast zatrudnienia pracownika nieobsadzanego na stanowisku „określon[ym] na liście stanowisk załączonej do sekcji budżetu odnoszącej się do danej instytucji”, w szczególności w celu „wykonywania pomocniczych prac fizycznych i administracyjnych”. Nie można prima facie wykluczyć, przy założeniu, że art. 78 WZIP nie może być zastosowany z powodu jego niezgodności z prawem, że oparcie się na art. 3a WZIP mogłoby zaspokoić wniosek skarżących o zawarcie z nimi umowy na czas nieokreślony w wymiarze jednej czwartej etatu.
92 Parlament jednakże podnosi, że na podstawie art. 1 akapit trzeci załącznika IVa do regulaminu pracowniczego, do którego odsyła art. 55a ust. 4 regulaminu pracowniczego, mający zastosowanie na zasadzie analogii do personelu kontraktowego (podobnie zresztą jak do personelu tymczasowego), zgodnie z art. 16 w związku z art. 91 WZIP praca członka personelu kontraktowego w niepełnym wymiarze czasu pracy nie może trwać krócej niż połowę zwykłego czasu pracy. Przepis ten w każdym wypadku wyklucza możliwość zawarcia przez Parlament umów personelu kontraktowego na jedną czwartą etatu z personelem zatrudnionym wyłącznie na czas trwania sesji.
93 Tej wykładni art. 1 akapit trzeci załącznika IVa do regulaminu pracowniczego nie można przyjąć. Artykuł 55a regulaminu pracowniczego, którego sposoby stosowania są określone we wspomnianym załączniku, dotyczy bowiem wyłącznie wniosku urzędnika o wydanie zezwolenia na pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy. Nie dotyczy on warunków, w jakich instytucja mogłaby wystąpić z inicjatywą zawarcia umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy z powodu charakteru świadczonej pracy, której umowa dotyczy.
94 Z powyższego wynika, że zarzut niezgodności z prawem podniesiony przez skarżących ma na celu nie tylko zakwestionowanie niezgodności z prawem art. 78 WZIP, ale mógłby skutkować również, w braku możliwości zastosowania art. 78 WZIP, skłonieniem Parlamentu, w celu zaspokojenia okresowego i dużego zapotrzebowania na personel w czasie trwania sesji, do skorzystania z innych rozwiązań umownych, spośród których nie można wykluczyć prima facie zastosowania art. 3a WZIP.
95 Wobec wystarczająco ścisłego związku pomiędzy zaskarżoną decyzją a art. 78 WZIP, w stosunku do którego podniesiony został zarzut, należy uznać, że zarzut skarżących jest dopuszczalny i mogą oni także kwestionować zgodność z prawem art. 78 WZIP.
W przedmiocie zasadności zarzutu niezgodności z prawem
96 W ramach zarzutu niezgodności z prawem podniesionego w stosunku do art. 78 WZIP skarżący zarzucają prawodawcy wspólnotowemu, że w stosunku do personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji nie przyjął specjalnych przepisów, dostosowanych do szczególnych warunków świadczonej przez ten personel pracy, i zrezygnował z przyjęcia regulaminu poprzez odesłanie do porozumienia o charakterze umownym, zawartego pomiędzy Parlamentem, Radą Europy i Zgromadzeniem UZE. W stosunku do skarżących utrzymana została sytuacja bezprawia i niepewnego stosunku pracy, chociaż byli zatrudniani, by zaspokajać zapotrzebowanie bez wątpienia okresowe, ale stałe. W tym zakresie art. 78 WZIP jest niezgodny z prawem z różnych przyczyn:
– po pierwsze, z naruszeniem art. 283 WE prawodawca wspólnotowy zrzekł się odpowiedzialności w zakresie uchwalenia regulaminu pracowniczego;
– po drugie, dopuścił się dyskryminacji personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji względem pracowników objętych pełnym i stabilnym systemem przepisów, naruszając przepisy Europejskiej karty społecznej, sporządzonej w Turynie w dniu 18 października 1961 r. i konwencji nr 111 MOP; oraz
– po trzecie, naruszył stabilność zatrudnienia, której mogą się domagać skarżący, przez co naruszył konwencję nr 158 MPO i dyrektywę 1999/70.
W przedmiocie rzekomego naruszenia art. 283 WE
97 W tym zakresie należy podnieść, że członkowie personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji są objęci przepisami tytułu III WZIP dotyczącego personelu pomocniczego, od których dopuszczono wyłącznie odstępstwo dotyczące warunków naboru i wynagrodzenia, określonych w porozumieniu. Oznacza to, że pozostałe przepisy tytułu III, dotyczące w szczególności warunków pracy i zabezpieczenia społecznego, znajdują do nich zastosowanie, niezależnie od szczególnych reguł wewnętrznych, przyjętych przez biuro lub sekretarza generalnego Parlamentu, mających na celu wykonanie i uzupełnienie norm ustanowionych w WZIP.
98 Z tego wynika, że do dnia 31 grudnia 2006 r. personel, który był zatrudniony przez Parlament, aby zaspokajać zapotrzebowanie na dodatkowy personel w okresie trwania sesji, bez wątpienia był objęty zakresem stosowania norm WZIP. Nie jest więc prawdziwe twierdzenie, że pracodawca wspólnotowy zrezygnował z wypełnienia ciążących na nim obowiązków w zakresie ustalenia regulaminu pracowniczego.
99 Okoliczność, że w zakresie warunków naboru i wynagrodzenia personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji prawodawca odwołał się do porozumienia, nie oznacza, że zrezygnował z wykonania uprawnienia nadanego mu art. 283 WE w zakresie uchwalenia regulaminu pracowniczego oraz WZIP. Przeciwnie, właśnie celem wykonania tego uprawnienia Rada, po uwzględnieniu wspólnych interesów i potrzeb tych trzech organizacji europejskich w zakresie zapewnienia należytego przebiegu sesji ich organów obradujących, uznała za stosowne dostosowanie warunków naboru i zatrudnienia personelu zatrudnianego na okres trwania sesji Parlamentu do warunków ustalonych pomiędzy trzema wspomnianymi instytucjami czy organizacjami, z zastrzeżeniem kontroli budżetowej określonej w art. 78 akapit drugi WZIP. Jednakowoż trzeba, by samo porozumienie, do którego odsyła art. 78 WZIP, nie naruszało normy prawa wspólnotowego wyższej rangi, co zostanie zbadane poniżej w świetle innych zarzutów podniesionych przez skarżących.
100 Wobec powyższego należy stwierdzić, że zarzut oparty na naruszeniu art. 283 WE nie ma oparcia w stanie faktycznym i tym samym powinien zostać oddalony.
W przedmiocie rzekomego naruszenia zasady równego traktowania
101 Co się tyczy zarzutu opartego na naruszeniu zasady niedyskryminacji, gwarantowanej przez Europejską kartę społeczną, sporządzoną w Turynie w dniu 18 października 1961 r., oraz konwencję nr 111 MOP, należy przypomnieć – bez konieczności wypowiadania się na temat obowiązywania oraz zakresu stosowania obu tych instrumentów międzynarodowych, na które powołują się skarżący – że zasady równego traktowania i niedyskryminacji stanowią podstawowe zasady wspólnotowego porządku prawnego.
102 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem naruszenie zasady równego traktowania ma miejsce w szczególności wtedy, kiedy dwie kategorie osób, których sytuacja faktyczna oraz prawna nie różni się zasadniczo, są traktowane odmiennie i kiedy różnica w traktowaniu nie ma obiektywnego uzasadnienia (wyrok Trybunału z dnia 11 stycznia 2001 r. w sprawie C‑389/98 P Gevaert przeciwko Komisji, Rec. s. I‑65, pkt 54; wyroki Sądu Pierwszej Instancji: z dnia 15 marca 1994 r. w sprawie T‑100/92 La Pietra przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑83, II‑275, pkt 50; z dnia 16 kwietnia 1997 r. w sprawie T‑66/95 Kuchlenz-Winter przeciwko Komisji, Rec. s. II‑637, pkt 55; z dnia 21 lipca 1998 r. w sprawach połączonych T‑66/96 i T‑221/97 Mellett przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, RecFP s. I‑A‑449, II‑1305, pkt 129; postanowienie Sądu Pierwszej Instancji z dnia 9 lipca 2007 r. w sprawie T‑415/06 P De Smedt przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowane w Zbiorze, pkt 52).
103 Tymczasem sytuacja zatrudnionych pracowników, którzy mają zaspokoić okresowe i duże zapotrzebowanie na dodatkowy personel, jakie występuje w Parlamencie wyłącznie w czasie trwania sesji, nie jest porównywalna z sytuacją pracowników zatrudnionych w celu zaspokajania stałego i codziennego zapotrzebowania, związanego z obecnością personelu składającego się z urzędników, a w razie potrzeby z pracowników tymczasowych lub personelu kontraktowego w rozumieniu art. 3a lub 3b WZIP.
104 Należy dodać, że nie można podważyć istniejących różnic w statusie różnych kategorii personelu zatrudnianego przez Wspólnoty, w zakresie w jakim niektóre kategorie mogą korzystać z przywilejów, które nie są przyznane pozostałym. Zdefiniowanie każdej kategorii pracowników odpowiada bowiem uzasadnionym potrzebom administracji wspólnotowej i charakterowi prac, jakie ma ona wykonać (wyrok Trybunału z dnia 6 października 1983 r. w sprawach połączonych od 118/82 do 123/82 Celant i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 2995, pkt 22; ww. postanowienie w sprawie De Smedt przeciwko Komisji, pkt 55).
105 W szczególności ustanawiając szczególną kategorię personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji, Rada skorzystała z uprawienia do swobodnego zarządzania w sposób szczególny tą kategorią pracowników, uwzględniając specyficzne potrzeby Parlamentu oraz charakter jego prac, podobnie jak w identyczny sposób skorzystała z tego uprawnienia w stosunku do szczególnej kategorii, jaką są tłumacze konferencyjni, którzy również mogą być zatrudnieni do wykonywania swojej pracy na krótki okres w odpowiedzi na czasowe, a nawet okazjonalne zapotrzebowanie na personel.
106 Zarzut oparty na naruszeniu zasady niedyskryminacji należy tym samym oddalić.
W przedmiocie stabilności zatrudnienia
107 Przede wszystkim należy zauważyć, że zarzut oparty na naruszeniu stabilności zatrudnienia, w zakresie w jakim art. 78 WZIP pozwala Parlamentowi pozbyć się członka personelu pomocniczego zatrudnionego na czas trwania sesji po upływie czasu obowiązywania każdej umowy, pozbawiając go powszechnej formy stosunku pracy, jakim są umowy o pracę na czas nieokreślony, prowadzi w rzeczywistości do postawienia pytania, czy zasada prawa wyższej rangi zobowiązuje Parlament przy ustaleniu warunków naboru personelu pomocniczego zatrudnianego na czas trwania sesji do odwołania się do stosunku pracy na czas nieokreślony, ale w niepełnym wymiarze czasu pracy.
108 W tym względzie skarżący przywołują zasadniczo:
– po pierwsze, art. 4 konwencji nr 158 MOP, który stanowi, że „[s]tosunek pracy z pracownikiem nie będzie rozwiązany, jeżeli nie istnieje ważna przyczyna takiego rozwiązania, wiążąca się z umiejętnościami lub zachowaniem się pracownika albo uzasadniona wymogami funkcjonowania przedsiębiorstwa, zakładu lub działu”;
– po drugie, porozumienie ramowe, a w szczególności akapit drugi jego preambuły i pkt 6 postanowień ogólnych, z których wynika, że umowy o pracę na czas nieokreślony „są powszechną formą stosunku pracy” i charakteryzują się stabilnością zatrudnienia, podczas gdy jedynie w pewnych okolicznościach umowy o pracę na czas określony mogą odpowiadać potrzebom tak pracodawców, jak i pracowników.
109 Artykuł 4 konwencji nr 158 MOP jako taki nie może mieć znaczenia w tej sprawie, ponieważ nie pozwala sam w sobie rozstrzygnąć kwestii, czy Parlament ma prawo zawrzeć umowę z członkiem personelu pomocniczego wyłącznie na czas trwania sesji Parlamentu. Nawet w przypadku odpowiedzi twierdzącej na powyższe pytanie nie można bowiem uznać wygaśnięcia każdej umowy na czas określony za rozwiązanie stosunku pracy, które musi być uzasadnione ważną przyczyną takiego rozwiązania, wiążącą się z umiejętnościami lub zachowaniem się pracownika albo uzasadnioną wymogami funkcjonowania Parlamentu, ponieważ mamy do czynienia z wygaśnięciem umowy z powodu upływu terminu, na jaki została zawarta.
110 Co się tyczy argumentu opartego na naruszeniu porozumienia ramowego, zbadanie tego zarzutu wymaga wcześniejszego zbadania kwestii, czy istnieje możliwość powoływania się na przepisy dyrektywy 1999/70 w sporze z instytucją wspólnotową.
– Możliwość powoływania się na przepisy dyrektywy 1999/70 przez urzędnika lub pracownika w sporze z instytucją wspólnotową
111 Na wstępie należy podnieść, że dyrektywy adresowane są do państw członkowskich, a nie do instytucji Wspólnoty. Wobec powyższego nie można uznać, by przepisy dyrektywy 1999/70 i porozumienia ramowego, które stanowi jej załącznik, nakładały obowiązki na instytucje w stosunkach z zatrudnionym przez nie personelem (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 9 września 2003 r. w sprawie C‑25/02 Rinke, Rec. s. I‑8349, pkt 24; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie T‑495/04 Belfass przeciwko Radzie, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 43).
112 Jednakże to twierdzenie nie może wykluczyć wszelkiej możliwości powoływania się na przepisy dyrektywy w stosunkach łączących instytucje z ich urzędnikami lub pracownikami.
113 Po pierwsze, przepisy dyrektywy mogą bowiem wiązać instytucję w sposób pośredni, jeżeli stanowią wyraz ogólnej zasady prawa wspólnotowego, którą instytucja zobowiązana jest jako taką stosować (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Rinke, pkt 25–28, dotyczący dyrektywy Rady 76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy, Dz.U. L 39, s. 40).
114 W tym przypadku stabilność zatrudnienia, o ile nawet uznana jest za ważny element ochrony pracowników (zob. wyroki Trybunału: z dnia 22 listopada 2005 r. w sprawie C‑144/04 Mangold, Zb.Orz. s. I‑9981, pkt 64; z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie C‑268/06 Impact, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 87), nie stanowi ogólnej zasady prawa, w świetle której należy oceniać zgodność z prawem aktu danej instytucji. W szczególności zaś ani z dyrektywy 1999/70, ani z porozumienia ramowego nie wynika w żaden sposób, że stabilność zatrudnienia została przyjęta za ogólnie obowiązującą normę prawa. Ponadto motywy 6 i 7 dyrektywy, podobnie jak akapit pierwszy preambuły i motyw 5 samego porozumienia ramowego, kładą nacisk na konieczność zachowania równowagi pomiędzy elastycznością i bezpieczeństwem zatrudnienia.
115 Stabilność zatrudnienia stanowi natomiast dążenie sygnatariuszy porozumienia ramowego, którego klauzula 1 lit. b) stanowi, że jego celem jest „ustanowienie ram dla zapobiegania nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów lub stosunków pracy zawieranych na czas określony”.
116 Po drugie, dyrektywa mogłaby również wiązać instytucję wówczas, gdyby w ramach swojej niezależności organizacyjnej oraz w ramach regulaminu pracowniczego instytucja ta postanawiała wykonać szczególne zobowiązanie określone przez dyrektywę lub gdyby akt ogólny mający zastosowanie wewnętrzne odsyłał ją wyraźnie do przepisów przyjętych przez prawodawcę wspólnotowego na podstawie traktatów. I tak art. 1e ust. 2 regulaminu pracowniczego stanowi, że urzędnikom „zapewnia się warunki pracy zgodne z odpowiednimi normami bezpieczeństwa i higieny pracy, co najmniej na poziomie minimalnych wymagań mających zastosowanie na mocy środków przyjętych w tych dziedzinach zgodnie z traktatami”. Na podstawie art. 10 akapit pierwszy i art. 80 ust. 4 WZIP ten ostatni przepis ma zastosowanie na zasadzie analogii do członków personelu tymczasowego oraz personelu kontraktowego.
117 Jednakże należy stwierdzić, że celem dyrektywy 1999/70 nie jest poprawa środowiska pracy poprzez wzmocnienie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, ale zbliżenie ustawodawstwa i praktyk krajowych w zakresie warunków pracy dotyczących czasu trwania stosunku pracy.
118 Po trzecie, należy w każdym wypadku przypomnieć, że zasada lojalnej współpracy ustanowiona w art. 10 WE nie tylko zobowiązuje państwa członkowskie do podejmowania działań mających zagwarantować zasięg i skuteczność prawa wspólnotowego (wyrok Trybunału w dnia 26 września 2000 w sprawie C‑262/97 Engelbrecht, Rec. s. I‑7321, pkt 38), ale nakłada również na instytucje wspólnotowe wzajemne zobowiązanie do lojalnej współpracy z państwami członkowskimi (wyroki Trybunału: z dnia 10 lutego 1983 r. w sprawie 230/81 Luksemburg przeciwko Parlamentowi, Rec. s. 255, pkt 37; z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie C‑383/00 Komisja przeciwko Republice Federalnej Niemiec, Rec. s. I‑4219, pkt 18; z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie C‑275/00 First i Franex, Rec. s. I‑10943, pkt 49; z dnia 4 marca 2004 r. w sprawie C‑344/01 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2081, pkt 79; z dnia 20 października 2005 r. w sprawie C‑511/03 Ten Kate Holding Musselkanaal i in., Zb.Orz. s. I‑8979, pkt 28) oraz pomiędzy samymi instytucjami (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 30 marca 1995 r. w sprawie C‑65/93 Parlament przeciwko Radzie, Rec. s. I‑643, pkt 23).
119 W związku z powyższym na instytucjach spoczywa obowiązek zapewnienia, w miarę możliwości, spójności pomiędzy ich wewnętrzną polityką a działaniami prawodawczymi prowadzonymi na szczeblu wspólnotowym, w szczególności w stosunku do państw członkowskich. Instytucje jako pracodawcy powinny uwzględniać przepisy wprowadzające normy minimalne mające na celu poprawę warunków życia i pracy pracowników w państwach członkowskich przez zbliżenie ustawodawstwa i praktyk krajowych oraz w szczególności poprzez wolę prawodawcy wspólnotowego, aby ze stabilności zatrudnienia uczynić zasadniczy cel w zakresie stosunków pracy w Unii Europejskiej. Zobowiązanie to ma tym większe znaczenie, że reforma administracji przeprowadzona na mocy rozporządzenia nr 723/2004 wzmocniła tendencję do zawierania umów kontraktowych w ramach europejskiej służby publicznej.
120 Co się tyczy w szczególności porozumienia ramowego, którego celem jest zbliżenie ustawodawstwa i praktyk krajowych przez przyjęcie norm minimalnych w zakresie stosunku pracy na czas określony, to zgodnie z obowiązkiem lojalności na Parlamencie spoczywa obowiązek dokonania, w miarę możliwości, wykładni przepisów WZIP w świetle przepisów i celów porozumienia ramowego, aby osiągnąć rezultat określony przez to porozumienie.
121 Konsekwencje wywiedzione z obowiązku lojalności wynikają również w niniejszej sprawie z utrwalonego orzecznictwa, zgodnie z którym przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa wspólnotowego należy uwzględniać nie tylko jego treść, ale również kontekst i cele uregulowania go obejmującego oraz całość prawa wspólnotowego (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 6 października 1982 r. w sprawie 283/81 Cilfit i in., Rec. s. 3415, pkt 20; z dnia 17 listopada 1983 r. w sprawie 292/82 Merck, Rec. s. 3781, pkt 12; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 6 października 2005 r. w sprawach połączonych T‑22/02 i T‑23/02 Sumitomo Chemical i Sumika Fine Chemicals przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4065, pkt 47). Wobec powyższego jest wykluczone, by w zakresie stosowania i wykładni przepisów WZIP dotyczących czasu trwania umów, instytucja nie uwzględniła wymogów minimalnych dotyczących stosunku pracy na czas określony, które zostały przyjęte na szczeblu wspólnotowym.
122 Uwzględniając powyższe, należy oddalić zarzut niezgodności z prawem art. 78 WZIP podniesiony przez skarżących, bowiem dyrektywa 1999/70 sama w sobie nie może stanowić podstawy zarzutu niezgodności z prawem przepisu rozporządzenia Rady ustanawiającego regulamin pracowniczy oraz WZIP, który byłby niezgodny z porozumieniem ramowym.
123 Jednakże wspomniana dyrektywa oraz porozumienie ramowe, którego wdrożenie ma ona zapewnić, nie mogą być w tym stanie faktycznym oraz w granicach określonych w pkt 118–121 powyżej podnoszone przez skarżących przeciwko Parlamentowi w celu dokonania, w granicach możliwości, wykładni reguł zawartych w regulaminie pracowniczym oraz w WZIP, zgodnej z wymogami określonymi przez porozumienie ramowe.
124 Badanie przywołanych przez skarżących przepisów porozumienia ramowego, które zostało przeprowadzone powyżej, nie pozwala w każdym razie stwierdzić, że Parlament naruszył art. 78 WZIP, jeżeli jego wykładnia zostanie dokonana w świetle celów i wymogów minimalnych, które określa.
– W przedmiocie treści porozumienia ramowego
125 Po pierwsze, należy podnieść, że dyrektywa 1999/70 i porozumienie ramowe mają zastosowanie do umów i stosunków pracy na czas określony zawartych z administracją i innymi jednostkami sektora publicznego (wyroki Trybunału: z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie C‑212/04 Adeneler i in., Zb.Orz. s. I‑6057, pkt 54; z dnia 7 września 2006 r.: w sprawie C‑53/04 Marrosu i Sardino, Zb.Orz. s. I‑7213, pkt 39; w sprawie C‑180/04 Vassallo, Zb.Orz. s. I‑7251, pkt 32).
126 W tym względzie porozumienie ramowe opiera się na założeniu, zgodnie z którym umowy o pracę zawierane na czas nieokreślony są powszechną formą stosunku pracy, jednak z drugiej strony przyznaje, że umowy o pracę zawierane na czas określony mogą stanowić cechę zatrudnienia w pewnych sektorach lub określonej działalności czy pracy (zob. pkt 6 i 8 postanowień ogólnych porozumienia ramowego; ww. wyrok w sprawie Adeneler i in., pkt 61).
127 W konsekwencji korzyść w postaci stabilności zatrudnienia jest postrzegana jako podstawowy element ochrony pracowników (zob. ww. wyrok w sprawie Mangold, pkt 64), podczas gdy umowy o pracę na czas określony jedynie w pewnych okolicznościach mogą odpowiadać potrzebom zarówno pracodawców, jak i pracowników (zob. akapit drugi preambuły i pkt 8 postanowień ogólnych porozumienia ramowego; zob. ww. wyrok w sprawie Adeneler i in., pkt 62).
128 W tej perspektywie porozumienie ramowe zmierza do ograniczenia stosowania tej ostatniej kategorii stosunków pracy uważanej za źródło potencjalnych nadużyć na niekorzyść pracowników poprzez ustanowienie pewnej liczby przepisów określających minimalny poziom ochronny w celu uniknięcia niestabilności sytuacji pracowników (zob. ww. wyrok w sprawie Adeneler i in., pkt 63).
129 Tak więc klauzula 5 pkt 1 porozumienia ramowego ma w szczególności na celu „zapobiegani[e] nadużyciom wynikającym z wykorzystywania kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy zawieranych na czas określony”.
130 W tym celu klauzula ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia do ich porządku prawnego co najmniej jednego ze środków wskazanych w jej pkt 1 lit. a)–c), jeżeli w danym państwie członkowskim brak jest równoważnych przepisów prawnych zapobiegających w skuteczny sposób nadużyciom w związku z zawieraniem kolejnych umów o pracę na czas określony (ww. wyrok w sprawie wyrok Adeneler i in., pkt 65). Natomiast porozumienie ramowe nie ustanawia ogólnego obowiązku wprowadzenia przez państwa członkowskie przepisów przewidujących przekształcanie umów o pracę na czas określony w umowy na czas nieokreślony ani też nie wskazuje szczegółowych przesłanek stosowania tych pierwszych (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Adeneler i in., pkt 91; w sprawie Marrosu i Sardino, pkt 47).
131 Wśród środków wymienionych w klauzuli 5 pkt 1 lit. a) znajdują się „obiektywne powody uzasadniające odnowienie takich umów lub stosunków pracy”.
132 Sygnatariusze porozumienia ramowego uznali, że korzystanie z umów o pracę na czas określony, oparte na obiektywnych przesłankach, jest środkiem zapobiegania nadużyciom w stosunku do pracowników (zob. pkt 7 postanowień ogólnych porozumienia ramowego).
133 Tymczasem w niniejszej sprawie z akt wynika, że Parlament powołuje się zasadniczo na „obiektywne powody”, mające uzasadniać odnowienie umów z pracownikami personelu pomocniczego przy okazji każdej sesji Parlamentu.
134 W tym zakresie Trybunał orzekł, w pkt 69 ww. wyroku w sprawie Adeneler i in., że pojęcie „obiektywne powody” w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. a) porozumienia ramowego musi być rozumiane jako odnoszące się do precyzyjnych i konkretnych okoliczności charakteryzujących określoną działalność, a zatem mogące uzasadniać w tym szczególnym kontekście wykorzystanie kolejnych umów o pracę na czas określony. Okoliczności te mogą w szczególności wynikać ze szczególnego charakteru zadań, dla których wykonania zawarto umowy, oraz ich swoistych cech lub w odpowiednim przypadku z realizacji zasadnych celów polityki socjalnej państwa członkowskiego (ww. wyrok w sprawie Adeneler i in., pkt 70).
135 W niniejszej sprawie Parlament słusznie podniósł, że odnawianie spornych umów na czas określony odpowiadało rzeczywistym potrzebom, ponieważ było konieczne do wypełniania powierzonych mu zadań. Oparcie się na przepisach art. 78 WZIP aż do dnia 1 stycznia 2007 r. pozwalało mu zaspokajać okresowe i duże zapotrzebowanie na dodatkowy personel wyłącznie na czas trwania sesji. Nie ulega wątpliwości, że znaczne ożywienie działań Parlamentu w Strasburgu przez okres ograniczający się do czterech lub pięciu dni w miesiącu pociąga za sobą znaczną zmianę w zakresie jego zapotrzebowania na personel wykonujący prace ściśle określone, a jednocześnie bardzo różnorodne, taki jak pracownik żłobka, wychowawczyni przedszkolna, maszynistka, technik, kucharz, nauczyciel języków, tłumacz, woźny, tragarz przy przeprowadzkach i inni. O ile te potrzeby były możliwe do przewidzenia, o tyle nadmiar pracy nie był ani stały, ani też trwały. Takie okoliczności mogły uzasadnić, w świetle klauzuli 5 pkt 1 lit. a) porozumienia ramowego, podpisywanie z personelem pomocniczym kolejnych umów na czas określony.
136 Oczywiście jak podnieśli to skarżący, zgodnie z art. 58 akapit pierwszy WZIP, personel pomocniczy jest uprawniony do płatnego urlopu, pod warunkiem że przepracuje co najmniej 15 dni lub połowę miesiąca i tym samym personel pomocniczy zatrudniany na czas trwania sesji został pozbawiony prawa do takiego urlopu wyłącznie na skutek zatrudnienia na podstawie umów na bardzo krótki okres, poniżej wymaganego minimalnego okresu zatrudnienia.
137 Jednakże skarżący nie podnieśli żadnego zarzutu niezgodności z prawem art. 58 akapit pierwszy WZIP. Wobec powyższego Sąd nie będzie badał tej kwestii pod rygorem wyjścia poza granice sporu określone przez skarżących.
138 Ze względu na powyższe zarzut niezgodności z prawem art. 78 WZIP, podniesiony przez skarżących, nie może zostać uwzględniony; podobnie Parlament nie naruszył zakresu stosowania tego artykułu w świetle dyrektywy 1999/70. Wobec tego żądanie stwierdzenia nieważności należy oddalić.
W przedmiocie wniosku od odszkodowanie
1. Argumenty stron
139 Skarżący wnioskują o zasądzenie od Parlamentu wypłaty ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego za przepracowane okresy oraz zapłaty na rzecz każdego z nich kwoty 2000 EUR tytułem kosztów postępowania „niepodlegających zwrotowi”.
140 Parlament odpowiada, że na podstawie art. 58 WZIP personel pomocniczy jest uprawniony do płatnego urlopu w stosunku dwóch dni roboczych na miesiąc służby, natomiast okres nieprzekraczający 15 dni lub połowy miesiąca nie uprawnia do urlopu. W tej sytuacji personel pomocniczy zatrudniany na czas trwania sesji, który jest zatrudniony przez maksymalnie pięć dni w miesiącu, nie może domagać się płatnego urlopu wypoczynkowego. Wobec powyższego skarżącym nie można przyznać prawa do jakiegokolwiek ekwiwalentu pieniężnego.
141 Ponadto Parlament podnosi, że zgodnie z art. 94 regulaminu postępowania postępowanie przed Sądem jest wolne od opłat. Regulamin ten nie przewiduje możliwości obciążenia strony przegrywającej kosztami niepodlegającymi zwrotowi w ramach kosztów postępowania. Wobec powyższego wniosek o zapłatę takich kosztów należy uznać za niedopuszczalny.
2. Ocena Sądu
142 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Wspólnota może zostać pociągnięta do odpowiedzialności, jeżeli są spełnione wszystkie przesłanki niezgodnego z prawem zachowania zarzucanego instytucjom, jeżeli szkoda rzeczywiście wystąpiła i istnieje związek skutkowo-przyczynowy pomiędzy zachowaniem i podnoszoną szkodą (wyrok Trybunału w dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie 111/86 Delauche przeciwko Komisji, Rec. s. 5345, pkt 30; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawach połączonych T‑331/00 i T‑115/01 Bories i in. przeciwko Komisji, RecFP s. I‑A‑309, II‑1479, pkt 192; wyrok Sądu z dnia 10 października 2007 r. w sprawie F‑107/06 Berrisford przeciwko Komisji, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 109). Jeżeli nie jest spełniona jedna z tych przesłanek, skarga zostaje oddalona w całości, bez konieczności badania pozostałych przesłanek.
143 Co się tyczy niezgodnego z prawem zachowania Parlamentu, skarżący w swojej skardze nie rozwinęli żadnej innej argumentacji oprócz argumentów podnoszonych na poparcie zarzutu niezgodności z prawem art. 78 WZIP w ramach żądania stwierdzenia nieważności. Jak wynika z pkt 96 niniejszego wyroku, zarzut ten został oparty zasadniczo na trzech elementach: naruszeniu art. 283 WE, naruszeniu zasady niedyskryminacji oraz naruszenia stabilności zatrudnienia. Tymczasem ponieważ zarzut niezgodności z prawem został oddalony, żaden z elementów zarzutów podnoszonych na jego poparcie nie może zostać uwzględniony.
144 Wobec powyższego wniosek o odszkodowanie zostaje oddalony, ponieważ skarżący nie udowodnili w wystarczającym stopniu niezgodnego z prawem zachowania Parlamentu.
W przedmiocie kosztów
145 Na podstawie art. 122 regulaminu postępowania przepisy rozdziału ósmego tytułu drugiego dotyczącego kosztów postępowania przed Sądem stosują się tylko do spraw wniesionych do Sądu po dniu wejścia w życie niniejszego regulaminu, tj. od dnia 1 listopada 2007 r. Istotne w tym zakresie przepisy regulaminu Sądu Pierwszej Instancji znajdują nadal zastosowanie odpowiednio do sporów zawisłych przed Sądem przed tą datą.
146 Zgodnie z art. 87 ust. 2 regulaminu Sądu Pierwszej Instancji kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Jednakże na podstawie art. 88 tego regulaminu w sporach między Wspólnotami a ich pracownikami instytucje pokrywają poniesione przez siebie koszty. Ponieważ skarżący przegrali sprawę, należy orzec, że każda ze stron pokryje własne koszty.
Z powyższych względów
SĄD (druga izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Każda ze stron pokrywa własne koszty.
Kanninen | Boruta | Van Raepenbusch |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 30 kwietnia 2009 r.
Treść niniejszego orzeczenia, jak również cytowanych w nim, a dotychczas nieopublikowanych orzeczeń sądów wspólnotowych, jest dostępna na stronie internetowej Trybunału Sprawiedliwości www.curia.europa.eu
Spis treści
Ramy prawne
1. Warunki zatrudnienia innych pracowników Wspólnot Europejskich
2. Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
Przebieg postępowania i żądania stron
W przedmiocie dopuszczalności skargi
1. Argumenty stron
2. Ocena Sądu
W przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności
1. Argumenty stron
2. Ocena Sądu
W przedmiocie dopuszczalności zarzutu niezgodności z prawem
W przedmiocie zasadności zarzutu niezgodności z prawem
W przedmiocie rzekomego naruszenia art. 283 WE
W przedmiocie rzekomego naruszenia zasady równego traktowania
W przedmiocie stabilności zatrudnienia
– Możliwość powoływania się na przepisy dyrektywy 1999/70 przez urzędnika lub pracownika w sporze z instytucją wspólnotową
– W przedmiocie treści porozumienia ramowego
W przedmiocie wniosku od odszkodowanie
1. Argumenty stron
2. Ocena Sądu
W przedmiocie kosztów
ZAŁĄCZNIK
Z uwagi na znaczną liczbę skarżących w niniejszej sprawie ich nazwiska nie zostały ujęte w niniejszym załączniku