KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
WATHELET
ippreżentati fil‑21 ta’ Ġunju 2018 (1)
Kawżi magħquda C‑391/16, C‑77/17 u C‑78/17
M
vs
Ministerstvo vnitra
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa min-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema, ir-Repubblika Ċeka))
u
X (C‑77/17)
X (C‑78/17)
vs
Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Conseil du contentieux des étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin, il-Belġju))
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Spazju ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja – Politika tal-ażil – Direttiva 2011/95/UE – Rifjut ta’ għoti jew revoka tal-istatus ta’ refuġjat – Kundanna għal delitt partikolarment serju – Artikolu 14(4) sa (6) – Interpretazzjoni u validità – Artikolu 18 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea – Artikolu 78(1) TFUE – Konvenzjoni dwar l-Istatus tar-Refuġjati, iffirmata f’Genève fit‑28 ta’ Lulju 1951”
I. Introduzzjoni
1. It-talbiet għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Conseil du contentieux des étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin, il-Belġju) fil-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17 jirrigwardaw l-interpretazzjoni tal-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95/UE (2) kif ukoll il-validità tiegħu fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”) u tal-Artikolu 78(1) TFUE.
2. Fil-Kawża C‑391/16, in-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema, ir-Repubblika Ċeka) tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-validità tal-Artikolu 14(4) u (6) tad-Direttiva 2011/95 fir-rigward ta’ dawn l-istess dispożizzjonijiet kif ukoll tal-Artikolu 6(3) TUE.
3. Dawn it-talbiet tressqu fil-kuntest ta’ kawżi dwar il-validità tad-deċiżjonijiet li permezz tagħhom l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti fil-qasam tal-ażil irrifjutaw li jagħtu l-istatus ta’ refuġjat u l-istatus mogħti mill-protezzjoni sussidjarja lil X (Kawża C‑77/17) fl-applikazzjoni tal-leġiżlazzjoni Belġjana li tittrasponi l-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95 u rtiraw l-istatus ta’ refuġjat mogħti preċedentement lil X (Kawża C‑78/17) u lil M (Kawża C‑391/16) bis-saħħa tad-dispożizzjonijiet tad-dritt intern (Belġjan u Ċek, rispettivament) li jittrasponi l-paragrafu 4 ta’ dan l-artikolu.
4. Il-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 jippermettu, essenzjalment, lil Stat Membru jirrevoka l-istatus mogħti lil refuġjat jew jirrifjuta l-għoti tal-istatus ta’ refuġjat meta r-refuġjat inkwistjoni jirrappreżenta perikolu għas-sigurtà jew għall-komunità ta’ dak l-Istat Membru. Il-paragrafu 6 ta’ dan l-artikolu jippreċiża d-drittijiet minimi li madankollu, it-tgawdija minnhom, għandha tiġi ggarantita lil dan ir-refuġjat sakemm idum jgħix fl-imsemmi Stat Membru.
5. Permezz tad-domandi preliminari tagħhom, il-qrati tar-rinviju jfittxu, essenzjalment, li jkunu jafu jekk dawn id-dispożizzjonijiet jiksrux il-Konvenzjoni ta’ Genève dwar l-Istatus tar-Refuġjati (3) (iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni ta’ Genève”) u jekk humiex, konsegwentement, invalidi fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta u tal-Artikolu 78(1) TFUE, li bis-saħħa tagħhom il-politika komuni tal-ażil għandha tosserva din il-konvenzjoni.
II. Il-kuntest ġuridiku
A. Id-dritt internazzjonali
6. L-Artikolu 1A(2) tal-Konvenzjoni ta’ Genève jiddefinixxi “refuġjat” bħala kwalunkwe persuna li, “minħabba f’biża’ bir-raġun li tiġi ppersegwitata għal raġunijiet ta’ razza, reliġjon, nazzjonalità, appartenenza għal grupp soċjali partikolari jew opinjoni politika partikolari, tkun barra mill-pajjiż tan-nazzjonalità tagħha u li ma tistax jew, minħabba din il-biża’, ma tixtieqx tapprofitta ruħha mill-protezzjoni ta’ dak il-pajjiż; jew li, jekk ma jkollhiex nazzjonalità u tkun tinsab barra l-pajjiż fejn qabel kellha r-residenza abitwali tagħha […], ma tistax jew, minħabba din il-biża’, ma tkunx trid tirritorna fih.” (4) [traduzzjoni mhux uffiċjali]
7. L-Artikolu 1(C) ta’ din il-konvenzjoni jipprovdi li:
“Din il-[k]onvenzjoni ma tibqax tapplika fir-rigward ta’ kull persuna li taqa’ taħt id-dispożizzjonijiet imsemmija fis-Sezzjoni A msemmija iktar ’il fuq:
1) Jekk hija b’mod volontarju tkun approfittat ruħha mill-ġdid mill-protezzjoni tal-pajjiż ta’ nazzjonalità tagħha; jew
2) Jekk, wara li tkun tilfet in-nazzjonalità tagħha, hija tkun kisbitha mill-ġdid b’mod volontarju; jew
3) Jekk hija tkun kisbet nazzjonalità ġdida u tgawdi mill-protezzjoni tal-pajjiż ta’ nazzjonalità ġdida tagħha; jew
4) Jekk hija tkun irritornat b’mod volontarju fil-pajjiż li minnu tkun telqet jew fejn tkun baqgħet tgħix barra minnu minħabba biża’ ta’ persekuzzjoni; jew
5) Jekk, minħabba li ċ-ċirkustanzi li bihom hija tkun ġiet irrikonoxxuta bħala refuġjat ikunu waqfu milli jeżistu, hija ma tkunx tista’ tkompli tirrifjuta milli tgawdi mill-protezzjoni tal-pajjiż ta’ nazzjonalità tagħha; […]
6) Fir-rigward ta’ persuna li ma jkollhiex nazzjonalità, jekk, minħabba li ċ-ċirkustanzi li bihom hija tkun ġiet irrikonoxxuta bħala refuġjat ikunu waqfu milli jeżistu, hija tkun tista’ tirritorna fil-pajjiż fejn kellha r-residenza abitwali tagħha;
[…]” [traduzzjoni mhux uffiċjali]
8. L-Artikolu 1(F) tal-imsemmija konvenzjoni jipprevedi:
“Id-dispożizzjonijiet ta’ din il-[k]onvenzjoni ma humiex applikabbli għall-persuni li fir-rigward tagħhom ikun hemm raġuni serja li jiġi ssuspettat li:
a) huma jkunu wettqu delitt kontra l-paċi, delitt tal-gwerra, jew delitt kontra l-umanità, kif iddefiniti fl-istrumenti internazzjonali mfassla sabiex jagħmlu dispożizzjoni rigward dawn id-delitti;
b) huma jkunu wettqu delitt serju mhux politiku barra l-pajjiż ospitanti qabel ma ġew aċċettati bħala refuġjati;
ċ) saru ħatja ta’ atti kontra l-għanijiet u l-prinċipji tan-Nazzjonijiet Uniti” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
9. L-Artikolu 33 tal-istess konvenzjoni jiddikjara:
“1. L-ebda Stat [k]ontraenti ma għandu jkeċċi jew jissuġġetta għal refoulment, bi kwalunkwe mod, refuġjat fuq il-fruntieri ta’ territorji fejn ħajtu jew il-libertà tiegħu jkunu mhedda minħabba r-razza tiegħu, ir-reliġjon tiegħu, iċ-ċittadinanza tiegħu, l-appartenenza tiegħu fi grupp soċjali, jew minħabba l-fehmiet politiċi tiegħu.
2. Madankollu din id-dispożizzjoni ma tistax tiġi invokata minn refuġjat li għal raġunijiet serji jitqies bħala perikolu għas-sigurtà tal-pajjiż fejn huwa jkun preżenti jew jikkostitwixxi, minħabba kundanna definittiva għal reat jew delitt partikolarment serju, perikolu għall-komunità ta’ dak il-pajjiż.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]
10. Bis-saħħa tal-Artikolu 42(1) tal-Konvenzjoni ta’ Genève, “[f]il-mument tal-firma, tar-ratifika jew tal-adeżjoni, kull Stat se jkun jista’ jifformula riżervi għall-artikoli tal-Konvenzjoni minbarra l-Artikoli 1, 3, 4, 16(1), 33, 36 sa 46 inklużi”. [traduzzjoni mhux uffiċjali]
B. Id-dritt tal-Unjoni
11. L-Artikolu 2 tad-Direttiva 2011/95 huwa fformulat kif ġej:
“Għall-iskopijiet ta’ din id-Direttiva għandhom japplikaw id-definizzjonijiet li ġejjin:
[…]
(d) ‛refuġjat’ ifisser ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz li, minħabba f’biża’ ġustifikat li jiġi persegwitat għar-raġunijiet ta’ razziżmu, reliġjon, nazzjonalità, opinjoni politika jew sħubija ta’ grupp soċjali partikolari, huwa barra mill-pajjiż ta’ nazzjonalità u ma jistax, jew minħabba dan il-biża’, ma jixtieqx japprofitta ruħu mill-protezzjoni ta’ dak il-pajjiż, jew persuna mingħajr stat, li, minħabba li qiegħda barra mill-pajjiż tar-residenza abitwali ta’ qabel għall-istess raġunijiet kif imsemmija hawn fuq, ma tistax jew, minħabba f’dan il-biża’, ma tixtieqx tirritorna lejha, u li l-Artikolu 12 ma japplikax għaliha;
(e) ‘status ta’ refuġjat’ ifisser ir-rikonoxximent minn Stat Membru ta’ ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat bħala refuġjat;
[…]”
12. L-Artikolu 11 ta’ din id-direttiva, intitolat “Terminazzjoni”, jipprovdi, fil-paragrafu 1 tiegħu:
“Ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat għandha tieqaf milli jkun refuġjat, jekk hija:
(a) approfittat ruħha mill-ġdid b’mod voluntarju mill-protezzjoni tal-pajjiż ta’ nazzjonalità; jew
(b) billi tkun tilfet in-nazzjonalità tagħha, reġgħet akkwistatha mill-ġdid b’mod voluntarju; jew
(c) akkwistat nazzjonalità ġdida, u tgawdi l-protezzjoni tal-pajjiż ta’ nazzjonalità ġdida tagħha; jew
(d) stabbiliet lilha nnifisha mill-ġdid b’mod voluntarju fil-pajjiż li hija tkun telqet minnu jew barra mill-liema hija tkun baqgħet minħabba biża’ ta’ persekuzzjoni; jew
(e) ma tistax aktar, minħabba li ċ-ċirkostanzi li bihom hija tkun ġiet rikonoxxuta bħala refuġjat ikunu waqfu milli jeżistu, tkompli tirrifjuta milli tapprofitta ruħha mill-protezzjoni tal-pajjiż ta’ nazzjonalità; jew
(f) billi hija persuna mingħajr stat, hija tista’, minħabba li ċ-ċirkostanzi li bihom hija ġiet rikonoxxuta bħala refuġjat ikunu waqfu milli jeżistu, tirritorna lejn il-pajjiż ta’ residenza abitwali ta’ qabel.”
13. L-Artikolu 12 tal-imsemmija direttiva, intitolat “Esklużjoni”, jipprevedi, fil-paragrafu 2 tiegħu:
“Persuna li tkun ċittadina nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat għandha tiġi eskluża milli tkun refuġjat meta jkun hemm raġunijiet serji biex jitqies li:
(a) hija kkommettiet delitt kontra l-paċi, delitt ta’ gwerra, jew delitt kontra l-umanità, kif definit fl-istrumenti internazzjonali mfassla biex jagħmlu provvediment rigward dawn id-delitti;
(b) hija kkommettiet delitt serju mhux politiku barra mill-pajjiż tar-refuġju qabel id-dħul tagħha bħala refuġjat; jiġifieri qabel il-mument tal-ħruġ ta’ permess ta’ residenza fuq il-bażi tal-għoti ta’ stat ta’ refuġjat; […]
(c) hija tkun instabet ħatja ta’ atti kontra l-għanijiet u l-prinċipji tan-Nazzjonijiet Uniti kif stabbilit fil-Preambolu u l-Artikoli 1 u 2 tal-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti.”
14. Skont l-Artikolu 13 tal-istess direttiva, “[l]-Istati Membri għandhom jagħtu status ta’ refuġjat lil ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat, li tikkwalifika bħala refuġjat bi qbil mal-Kapitoli II u III”.
15. L-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 jipprovdi li:
“1. Rigward applikazzjonijiet għal protezzjoni internazzjonali depożitati wara d-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2004/83/KE[(5)], l-Istati Membri għandhom jirrevokaw, itemmu jew jirrifjutaw li jġeddu l-istatus ta’ refuġjat ta’ ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat mogħti minn korp governattiv, amministrattiv, ġudizzjarju jew kważi-ġudizzjarju jekk hija tkun waqfet milli tkun refuġjat bi qbil mal-Artikolu 11.
[…]
3. L-Istati Membri għandhom jirrevokaw, itemmu jew jirrifjutaw li jġeddu l-istatus ta’ refuġjat ta’ persuna li tkun ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat jekk, wara li hija tkun ingħatat status ta’ refuġjat, jiġi stabbilit mill-Istat Membru interessat li:
(a) hija kellha tkun jew hija eskluża milli tkun refuġjat bi qbil mal-Artikolu 12;
(b) il-preżentazzjoni qarrieqa ta’ fatti jew l-ommissjoni tagħhom, inkluż l-użu ta’ dokumenti foloz, kienu deċiżivi għall-għoti tal-istat ta’ refuġjat.
4. L-Istati Membri jistgħu jirrevokaw, itemmu jew jirrifjutaw li jġeddu l-istatus mogħti lil refuġjat minn korp governattiv, amministrattiv, ġudizzjarju jew kważi-ġudizzjarju, meta:
(a) ikun hemm bażi raġonevoli sabiex il-persuna titqies bħala periklu għas-sigurtà tal-Istat Membru li fih hija tkun preżenti;
(b) hija, wara li tkun instabet ħatja minn sentenza finali ta’ delitt partikolarment serju, tikkostitwixxi periklu għall-komunità ta’ dak l-Istat Membru.
5. F’sitwazzjonijiet deskritti fil-paragrafu 4, l-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li ma jagħtux status lil refuġjat, fejn din id-deċiżjoni ma tkunx għadha ttieħdet.
6. Persuni li għalihom japplikaw il-paragrafi 4 jew 5 huma intitolati għal drittijiet dikjarati jew simili għal dawk dikjarati fl-Artikoli 3, 4, 16, 22, 31, 32 u 33 tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra safejn huma preżenti fl-Istat Membru.”
16. L-Artikolu 20(1) ta’ din id-direttiva, li jinsab taħt il-Kapitolu VII intitolat “Kontenut ta’ protezzjoni internazzjonali”, jipprevedi li “[d]an il-Kapitolu għandu jkun mingħajr preġudizzju għad-drittijiet preskritti fil-Konvenzjoni ta’ Ġinevra”.
17. Konformement mal-Artikolu 21 tal-imsemmija direttiva:
“1. L-Istati Membri għandhom jirrispettaw il-prinċipju ta’ non‑refoulement bi qbil mal-obbligi internazzjonali tagħhom.
2. Fejn mhux projbit mill-obbligi internazzjonali msemmija fil-paragrafu 1, l-Istati Membri jistgħu jirrifjutaw (refoule) refuġjat, sewwa jekk rikonoxxut formalment u sewwa jekk le, meta:
(a) ikun hemm bażi raġonevoli sabiex il-persuna titqies bħala periklu għas-sigurtà tal-Istat Membru li fih hija tkun preżenti; jew
(b) il-persuna, wara li tkun instabet ħatja b’sentenza finali ta’ delitt partikolarment serju, tikostitwixxi periklu għall-komunità ta’ dak l-Istat Membru.
3. L-Istati Membri jistgħu jirrevokaw, itemmu jew jirrifjutaw li jġeddu jew li jagħtu l-permess ta’ residenza ta’ (jew lil) refuġjat li għalih japplika l-paragrafu 2.”
C. Id-drittijiet nazzjonali
1. Id-dritt Belġjan
18. Il-loi du 15 décembre 1980 sur l’accès au territoire, le séjour, l’établissement et l’éloignement des étrangers (il-Liġi tal‑15 ta’ Diċembru 1980 dwar l-Aċċess għat-Territorju, ir-Residenza, l-Istabbiliment u t-Tneħħija ta’ Barranin, iktar ’il quddiem il-“Liġi Belġjana dwar il-Barranin”) (6), fil-verżjoni tagħha applikabbli għall-fatti fil-kawżi prinċipali fil-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17, tipprovdi fl-Artikolu 48/3(1) tagħha li “[l]-istatus ta’ refuġjat għandu jingħata lill-barrani li jissodisfa l-kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu (1) tal-[Konvenzjoni ta’ Genève]”.
19. L-Artikolu 48/4(1) ta’ din il-liġi jiddikjara l-kundizzjonijiet li fihom jingħata l-istatus ta’ protezzjoni sussidjarja.
20. Skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 52/4 tal-imsemmija liġi, “[i]l-Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides [il-Kummissarju Ġenerali għar-Refuġjati u l-Persuni Mingħajr Stat, iktar ’il quddiem iċ-“CGRA”] jista’ jirrifjuta li jirrikonoxxi l-istatus ta’ refuġjat jekk il-barrani jikkostitwixxi perikolu għas-soċjetà, minħabba li jkun ġie kkundannat b’mod definittiv għal reat partikolarment serju, jew meta jkunu jeżistu raġunijiet raġonevoli sabiex huwa jitqies bħala perikolu għas-sigurtà nazzjonali. F’dan il-każ iċ-[CGRA] joħroġ opinjoni fir-rigward tal-kompatibbiltà ta’ ordni ta’ tneħħija mal-Artikoli 48/3 u 48/4.”
21. L-Artikolu 55/3/1 tal-istess liġi jipprevedi:
“§ 1. Iċ-[CGRA] jista’ jirtira l-istatus ta’ refuġjat meta l-barrani jikkostitwixxi, minħabba kundanna definittiva għal reat partikolarment serju, perikolu għas-soċjetà jew meta jkunu jeżistu motivi raġonevoli biex huwa jitqies bħala perikolu għas-sigurtà nazzjonali.
[…]
§ 3. Meta huwa jirtira l-istatus ta’ refuġjat bl-applikazzjoni tal-paragrafu 1 […] iċ-[CGRA] jagħti, fil-kuntest tad-deċiżjoni tiegħu, opinjoni fir-rigward tal-kompatibbiltà ta’ ordni ta’ tneħħija mal-Artikoli 48/3 u 48/4.”
22. Il-motivi msemmija fl-Artikolu 55/3/1(1) tal-Liġi Belġjana dwar il-Barranin jimplikaw ukoll, bis-saħħa tal-Artikolu 55/4(2) ta’ din il-liġi, l-esklużjoni mill-istatus tal-protezzjoni sussidjarja.
2. Id-dritt Ċek
23. L-Artikolu 2(6) taż-zákon č. 325/1999 Sb., o azylu (il-Liġi Nru 325/1999 dwar l-Ażil, iktar ’il quddiem il-“Liġi Ċeka dwar l-Ażil”), fil-verżjoni tagħha fis-seħħ fid-data tal-fatti rilevanti fil-Kawża C‑391/16, jiddefinixxi r-refuġjat fis-sens ta’ din il-liġi (azylant) bħala “l-barrani li jkun ingħata, bis-saħħa ta’ din il-liġi, id-dritt għall-ażil, u dan matul il-perijodu ta’ validità tad-deċiżjoni tal-għoti tad-dritt għall-ażil”.
24. Bis-saħħa tal-Artikolu 12(b) ta’ din il-liġi, id-dritt għall-ażil jingħata lil barrani jekk ikun ġie stabbilit li huwa jkollu raġunijiet leġittimi biex jibża’ minn persekuzzjonijiet minħabba waħda mir-raġunijiet stabbiliti fl-Artikolu 1(A)(2) tal-Konvenzjoni ta’ Genève.
25. Skont l-Artikolu 17(1)(i) tal-imsemmija liġi, id-dritt għall-ażil jiġi rrevokat “jekk ikunu jeżistu raġunijiet leġittimi biex jitqies li r-refuġjat jirrappreżenta riskju għas-sigurtà tal-Istat”. L-Artikolu 17(1)(j) ta’ din l-istess liġi jipprevedi li d-dritt għall-ażil jiġi rrevokat “jekk ir-refuġjat ikun ingħata kundanna definittiva għal delitt partikolarment serju u jirrappreżenta għalhekk perikolu għas-sigurtà tal-Istat”. Dawn l-istess raġunijiet iwasslu, konformement mal-Artikolu 15a tal-Liġi Ċeka dwar l-Ażil, għall-impossibbiltà li tingħata protezzjoni sussidjarja.
26. Skont l-indikazzjonijiet tan-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema), azylant jibbenefika minn vantaġġi kwalitattivament ogħla mis-“sempliċi” refuġjat li jissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 1(A) tal-Konvenzjoni ta’ Genève. Refuġjat li l-istatus tiegħu jiġi rrevokat ma jibqax azylant u, għaldaqstant, ma jibqax jibbenefika minn dawn il-vantaġġi.
III. Il-fatti tal-kawża prinċipali, id-domandi preliminari u l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
A. Il-Kawża C‑77/17
27. X iddikjara li huwa ċittadin Ivorjan ta’ appartenenza etnika Bété. Huwa wasal fil-Belġju, f’Lulju 2003, fl-età ta’ 12‑il sena. X għalhekk akkumpanja lil missieru li, f’dak iż-żmien, kien qrib tal-President preċedenti Laurent Gbagbo u diplomat fi ħdan l-ambaxxata tal-Côte d’Ivoire fi Brussell.
28. Fl‑2010, X ġie kkundannat mit-Tribunal de première instance de Bruxelles (il-Qorti tal-Ewwel Istanza ta’ Brussell, il-Belġju) għal piena ta’ priġunerija ta’ tletin xahar minħabba daqqiet u korrimenti volontarji, pussess ta’ arma bil-ponta mingħajr raġuni leġittima, u pussess ta’ arma pprojbita. Fl‑2011, il-Cour d’appel de Bruxelles (il-Qorti tal-Appell ta’ Brussell, il-Belġju) ikkundannatu għal piena ta’ priġunerija ta’ erba’ snin għal stupru fuq minuri ta’ iktar minn 14‑il sena u ta’ inqas minn 16‑il sena.
29. Fl‑2013, X ippreżenta l-ewwel applikazzjoni għal ażil li iktar tard irrinunzja għaliha. Fl‑2015, huwa ppreżenta t-tieni applikazzjoni għal ażil fejn, insostenn tagħha huwa invoka biża’ ta’ persekuzzjonijiet marbuta mal-fatt li missieru u l-membri tal-familja tiegħu kellhom rabtiet mill-qrib mar-reġim Ivorjan preċedenti u mal-President preċedenti Laurent Gbagbo.
30. Permezz ta’ deċiżjoni tad‑19 ta’ Awwissu 2016, iċ-CGRA rrifjuta li jirrikonoxxilu l-istatus ta’ refuġjat, bis-saħħa tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 52/4 tal-Liġi Belġjana dwar il-Barranin. Iċ-CGRA qies li fid-dawl tan-natura partikolarment serja tar-reati li huwa kien wettaq u r-repetizzjoni tagħhom, X kien jikkostitwixxi perikolu għas-soċjetà fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni. Għal dawn l-istess raġunijiet, huwa eskluda lil X mill-protezzjoni sussidjarja bis-saħħa tal-Artikolu 55/4(2) ta’ din il-liġi. Barra minn hekk, iċ-CGRA ħareġ opinjoni skont l-Artikolu 52/4 tal-imsemmija liġi li fejn, fid-dawl ta’ din il-biża’ ta’ persekuzzjonijiet, X ma setax ikun suġġett għal refoulement lejn il-Côte d’Ivoire, peress li tali ordni ma tkunx kompatibbli mal-Artikoli 48/3 u 48/4 tal-istess liġi.
31. X ippreżenta rikors kontra din id-deċiżjoni quddiem il-qorti tar-rinviju. Din il-qorti tinnota li t-tieni subparagrafu tal-Artikolu 52/4 tal-Liġi Belġjana dwar il-Barranin jittrasponi fid-dritt Belġjan l-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95. Hija tistaqsi dwar il-validità ta’ dawn id-dispożizzjonijiet fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta u tal-Artikolu 78(1) TFUE.
32. L-imsemmija qorti tenfasizza essenzjalment li l-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95 jipprevedi, bħala raġuni għar-rifjut tal-għoti tal-istatus ta’ refuġjat, il-perikolu għas-sigurtà jew is-soċjetà ta’ Stat Membru. Madankollu, din ir-raġuni la hija prevista fost ir-raġunijiet għal esklużjoni elenkati b’mod eżawrjenti fl-Artikolu 1(F) tal-Konvenzjoni ta’ Genève, u lanqas minn xi dispożizzjoni oħra ta’ din il-konvenzjoni. L-Artikolu 14(5) ta’ din id-direttiva jistabbilixxi, bħala raġunijiet għal rifjut, is-sitwazzjonijiet imsemmija fl-Artikoli 32 u 33 ta’ din il-konvenzjoni, filwaqt li dawn l-artikoli ma jirregolawx id-determinazzjoni tal-istatus ta’ refuġjat, iżda t-tkeċċija tar-refuġjati. Għaldaqstant tqum il-kwistjoni dwar jekk l-Artikolu 14(5) tal-imsemmija direttiva joħloqx, bi ksur tal-Konvenzjoni ta’ Genève, forma ġdida ta’ esklużjoni mill-istatus ta’ refuġjat mhux prevista minn din il-konvenzjoni.
33. Il-qorti tar-rinviju tirrimarka li l-Uffiċċju tal-Kummissarju Għoli tan-Nazzjonijiet Uniti għar-Refuġjati (HCR jew UNHCR) ħareġ opinjoni partikolarment kritika fir-rigward tal-Artikolu 14(4) sa (6) tad-Direttiva 2004/83/KE (7) (issostitwita bid-Direttiva 2011/95). Is-silta rilevanti ta’ din l-opinjoni hija fformulata kif ġej (8):
“L-Artikolu [14(4)] tad-Direttiva [2004/83] jgħaddi mir-riskju li jintroduċi modifiki sostanzjali għall-klawżoli ta’ esklużjoni tal-[Konvenzjoni ta’ Genève], billi jżid id-dispożizzjoni tal-Artikolu [33(2)] ta’ [din il-konvenzjoni] (eċċezzjonijiet għall-prinċipju ta’ non-refoulement) bħala bażi ta’ esklużjoni tal-istatus ta’ refuġjat. Bis-saħħa tal-[imsemmija konvenzjoni], il-klawżoli ta’ esklużjoni u l-eċċezzjoni għall-prinċipju ta’ non-refoulement għandhom għanijiet differenti. Il-loġika tal-Artikolu 1(F) li jelenka b’mod eżawrjenti l-motivi tal-esklużjoni bbażati fuq l-aġir tal-applikant hija doppja. L-ewwel nett, ċerti atti huma tant serji li l-awturi tagħhom ma jkunx jistħoqqilhom protezzjoni internazzjonali. It-tieni nett, il-kuntest tal-ażil ma għandux ixekkel l-azzjonijiet ġudizzjarji fil-konfront ta’ kriminali kbar. Min-naħa l-oħra, l-Artikolu [33(2)] jikkonċerna t-trattament tar-refuġjati u jiddefinixxi ċ-ċirkustanzi li fihom dawn madankollu jkunu jistgħu jiġu ssuġġettati għal refoulement. Dan huwa intiż għall-protezzjoni tas-sigurtà tal-pajjiż ospitanti jew tal-komunità tal-imsemmi pajjiż. Id-dispożizzjoni tibbaża ruħha fuq l-evalwazzjoni tal-kwistjoni dwar jekk ir-refuġjat inkwistjoni jirrappreżentax perikolu għas-sigurtà nazzjonali tal-pajjiż jew jekk, minħabba li kien is-suġġett ta’ kundanna definittiva għal reat jew delitt partikolarment serju, jikkostitwixxix perikolu għall-komunità. L-Artikolu [33(2)] madankollu ma ġiex imfassal bħala motiv biex itemm l-istatus ta’ refuġjat […]. Il-paragun tal-eċċezzjonijiet għall-prinċipju ta’ non-refoulement permessi bis-saħħa tal-Artikolu [33(2)] mal-klawżoli ta’ esklużjoni tal-Artikolu 1(F) tkun għalhekk inkompatibbli mal-[Konvenzjoni ta’ Genève]. Barra minn hekk, din tista’ twassal għal interpretazzjoni żbaljata ta’ dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet ta’ [din il-konvenzjoni].
L-espressjoni ‘status mogħti lil refuġjat’ hija mifhuma għalhekk bħala li tirreferi għall-ażil (‘status’) mogħti mill-Istat iktar milli l-istatus ta’ refuġjat fis-sens tal-Artikolu 1[A(2)] tal-[Konvenzjoni ta’ Genève] […]. Konsegwentement, l-Istati madankollu huma obbligati jagħtu d-drittijiet ta’ [din il-konvenzjoni] li ma jeżiġux residenza regolari u li ma jipprevedux eċċezzjoni sakemm ir-refuġjat jgħix taħt il-ġurisdizzjoni tal-Istat ikkonċernat.” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
34. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Conseil du Contentieux des Étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin) iddeċieda li jissospendi l-proċeduri quddiemu u li jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) L-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95/KE għandu jiġi interpretat fis-sens li joħloq klawżola ġdida ta’ esklużjoni għall-istatus ta’ refuġjat previst fl-Artikolu 13 tal-istess direttiva u, konsegwentement, fl-Artikolu 1A tal-Konvenzjoni ta’ Genève?
2) Fil-każ li tingħata risposta fl-affermattiv għad-domanda [1], l-Artikolu 14(5) hekk interpretat huwa kompatibbli mal-Artikolu 18 tal-[Karta] u mal-Artikolu 78(1) [TFUE], li jipprevedu, b’mod partikolari, il-konformità tad-dritt […] idderivat [tal-Unjoni] mal-Konvenzjoni ta’ Genève, li l-klawżola ta’ esklużjoni tagħha, prevista fl-Artikolu 1F, hija fformulata b’mod eżawrjenti u hija ta’ interpretazzjoni stretta?
3) Fil-każ li tingħata risposta fin-negattiv għad-domanda [1], l-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95/UE għandu jiġi interpretat fis-sens li jistabbilixxi raġuni għar-rifjut tal-istatus ta’ refuġjat li ma hijiex prevista fil-Konvenzjoni ta’ Genève, li r-rispett tagħha huwa impost mill-Artikoli 18 tal-[Karta] u 78(1) [TFUE]?
4) Fil-każ li tingħata risposta fl-affermattiv għad-domanda [3], l-Artikolu 14(5) tad-direttiva [2011/95] huwa kompatibbli mal-Artikolu 18 tal-[Karta] u mal-Artikolu 78(1) [TFUE], li jipprevedu, b’mod partikolari, il-konformità tad-dritt […] idderivat [tal-Unjoni] mal-Konvenzjoni ta’ Genève, ġaladarba jistabbilixxi raġuni għar-rifjut tal-istatus ta’ refuġjat mingħajr ebda eżami tal-biża’ minn persekuzzjoni hekk kif rikjest mill-Artikolu 1A tal-Konvenzjoni ta’ Genève?
5) Fil-każ li tingħata risposta fin-negattiv għad-domandi [1 u 3], kif għandu jiġi interpretat l-Artikolu 14(5) tad-direttiva [2011/95] b’mod konformi mal-Artikolu 18 tal-Karta u mal-Artikolu 78(1) [TFUE], li jipprevedu, b’mod partikolari, il-konformità tad-dritt Ewropew idderivat mal-Konvenzjoni ta’ Genève?”
B. Il-Kawża C‑78/17
35. Skont id-dikjarazzjonijiet ta’ X, dan tal-aħħar huwa ċittadin tar-Repubblika Demokratika tal-Kongo fejn id-data tat-twelid tiegħu tinsab bejn is-snin 1986 u 1990. Fl‑1997, huwa ġie maħtuf lil ommu, ittieħed fil-kamp militari ta’ Kokolo (il-Kongo) u, sussegwentement, ġie mħarreġ f’Goma (il-Kongo) fejn kien ġie ddrogat, ittrattat ħażin u ntbagħat jipparteċipa f’operazzjonijiet militari. Fl‑2000, X ingħaqad ma’ missieru fil-Belġju fejn fl‑2006 ressaq applikazzjoni għal ażil. Permezz ta’ deċiżjoni tal‑21 ta’ Frar 2007, iċ-CGRA rrikonoxxielu l-kwalità ta’ refuġjat.
36. Fl‑2010, X ġie kkundannat mill-Cour d’assises de Bruxelles (il-Qorti tal-Assiżi ta’ Brussell, il-Belġju) għal piena ta’ priġunerija ta’ ħamsa u għoxrin sena minħabba serq li matulu seħħ omiċidju volontarju. Barra minn hekk, X kien wettaq diversi delitti ta’ serq u ta’ aggressjonijiet fil-Belġju qabel ir-rikonoxximent tal-kwalità tiegħu ta’ refuġjat.
37. Permezz ta’ deċiżjoni tal‑4 ta’ Mejju 2016, iċ-CGRA rtiralu l-istatus ta’ refuġjat, bl-applikazzjoni tal-Artikolu 55/3/1 tal-Liġi Belġjana dwar il-Barranin. Iċ-CGRA qies li fir-rigward tan-natura partikolarment serja tar-reati kkonstatati mill-Cour d’assises de Bruxelles (il-Qorti tal-Assiżi ta’ Brussell) kif ukoll mill-perkors tiegħu ta’ delinkwent, X kien jikkostitwixxi perikolu għas-soċjetà fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni – li tittrasponi l-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95. Barra minn hekk, il-CGRA ħareġ opinjoni li skontha t-tneħħija ta’ X tkun kompatibbli mal-Artikoli 48/3 u 48/4 ta’ din il-liġi sa fejn il-biża’ ta’ persekuzzjoni minħabba d-diżerzjoni tiegħu mill-armata Kongoliża, li kien spjega fl‑2007, ma tkunx għadha rilevanti.
38. X ippreżenta rikors kontra din id-deċiżjoni quddiem il-qorti tar-rinviju. Għall-istess motivi bħal dawk ippreżentati fil-Kawża C‑77/17, din il-qorti tistaqsi dwar il-validità tal-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95 fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta u tal-Artikolu 78(1) TFUE.
39. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Conseil du Contentieux des Étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin) iddeċieda li jissospendi l-proċeduri quddiemu u li jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) L-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95/KE għandu jiġi interpretat fis-sens li joħloq klawżola ġdida ta’ esklużjoni għall-istatus ta’ refuġjat previst fl-Artikolu 13 tal-istess direttiva u, konsegwentement, fl-Artikolu 1A tal-Konvenzjoni ta’ Genève?
2) Fil-każ li tingħata risposta fl-affermattiv għad-domanda [1], l-Artikolu 14(4) hekk interpretat huwa kompatibbli mal-Artikolu 18 tal-[Karta] u mal-Artikolu 78(1) [TFUE], li jipprevedu, b’mod partikolari, il-konformità tad-dritt […] idderivat [tal-Unjoni] mal-Konvenzjoni ta’ Genève, li l-klawżola ta’ esklużjoni tagħha, prevista fl-Artikolu 1F, hija fformulata b’mod eżawrjenti u hija ta’ interpretazzjoni stretta?
3) Fil-każ li tingħata risposta fin-negattiv għad-domanda [1], l-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95/UE għandu jiġi interpretat fis-sens li jistabbilixxi raġuni għall-irtirar tal-istatus ta’ refuġjat li ma hijiex prevista fil-Konvenzjoni ta’ Genève, li r-rispett tagħha huwa impost mill-Artikoli 18 tal-[Karta] u 78(1) [TFUE]?
4) Fil-każ li tingħata risposta fl-affermattiv għad-domanda [3], l-Artikolu 14(4) tad-direttiva [2011/95] huwa kompatibbli mal-Artikolu 18 tal-[Karta] u mal-Artikolu 78(1) [TFUE], li jipprevedu, b’mod partikolari, il-konformità tad-dritt […] idderivat [tal-Unjoni] mal-Konvenzjoni ta’ Genève, ġaladarba jistabbilixxi raġuni għall-irtirar tal-istatus ta’ refuġjat li, mhux biss ma hijiex prevista mill-Konvenzjoni ta’ Genève, iżda barra minn hekk ma ssib ebda bażi fiha?
5) Fil-każ li tingħata risposta fin-negattiv għad-domandi [1 u 3], kif għandu jiġi interpretat l-Artikolu 14(4) tad-direttiva [2011/95] b’mod konformi mal-Artikolu 18 tal-Karta u mal-Artikolu 78(1) [TFUE], li jipprevedu, b’mod partikolari, il-konformità tad-dritt Ewropew idderivat mal-Konvenzjoni ta’ Genève?”
C. Il-Kawża C‑391/16
40. Skont id-dikjarazzjonijiet ta’ M, huwa twieled fi Grozny fiċ-Ċeċenja u ġġieled viċin l-ex President taċ-Ċeċenja matul l-ewwel gwerra taċ-Ċeċenja. Wara din il-gwerra, huwa telaq mill-armata u ma ġġilidx iktar matul it-tieni gwerra taċ-Ċeċenja. M iddikjara biża’ kemm mir-Russi kif ukoll mis-sostenituri ta’ Ramzan Kadyrov, fejn dawn tal-aħħar ipprovaw joqtluh u pprovaw iqegħduh f’“kamp ta’ filtrazzjoni” fejn kien jiġi mmutilat u msawwat. Diversi membri tal-familja tiegħu ġew maqtula.
41. Wara li qies li din il-biża’ kienet fondata, il-Ministerstvo vnitra (il-Ministeru għall-Intern, ir-Repubblika Ċeka), permezz ta’ deċiżjoni tal‑21 ta’ April 2006, ta d-dritt għall-ażil lil M.
42. Fl‑2004, M instab ħati ta’ serq aggravat u ġie kkundannat għal piena li ċċaħħad il-libertà ta’ tliet snin permezz ta’ sentenza tal-Městský soud v Brně (il-Qorti Muniċipali ta’ Brno, ir-Repubblika Ċeka). Wara li ngħata libertà kkundizzjonata, M wettaq reati ta’ serq aggravat u ta’ estorsjoni, meqjusa li jikkostitwixxu reċidiva partikolarment perikoluża. Fl‑2007, din il-qorti kkundannatu għal din ir-raġuni għal piena li ċċaħħad il-libertà ta’ disa’ snin, li kellha tiġi eżegwita f’ċentru ta’ detenzjoni ta’ sigurtà għolja.
43. Fid-dawl ta’ dawn iċ-ċirkustanzi, il-Ministeru għall-Intern, permezz ta’ deċiżjoni tad‑29 ta’ April 2014, ikkonstata li M kellu jiġi kkundannat b’mod definittiv għal delitt partikolarment serju u kien jirrappreżenta perikolu għas-sigurtà tal-Istat u taċ-ċittadini tiegħu. Fuq din il-bażi, din l-awtorità, bl-applikazzjoni tal-Artikolu 17(1)(j) tal-Liġi Ċeka dwar l-Ażil, irrevokat id-dritt għall-ażil ta’ M u, skont l-Artikolu 15a ta’ din il-liġi, qieset li huwa ma setax jibbenefika mill-protezzjoni sussidjarja.
44. M ippreżenta rikors kontra din id-deċiżjoni quddiem il-Městský soud v Praze (il-Qorti Muniċipali ta’ Praga, ir-Repubblika Ċeka). Fir-rikors tiegħu, M sostna, b’mod partikolari, li l-Artikolu 17(1)(i) u (j) tal-Liġi Ċeka dwar l-Ażil – li jikkostitwixxi t-traspożizzjoni tal-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95 – jikser l-impenji internazzjonali tar-Repubblika Ċeka. Dan huwa minnu sa fejn din id-dispożizzjoni tintroduċi motivi ta’ revoka tal-protezzjoni internazzjonali li ma humiex previsti fil-lista eżawrjenti ta’ dawn il-motivi li tinsab fl-Artikolu 1(C) tal-Konvenzjoni ta’ Genève. Issa, l-Artikolu 42(1) ta’ din il-konvenzjoni ma jippermettix il-formulazzjoni ta’ riżervi għal din id-dispożizzjoni.
45. Peress li dan ir-rikors ġie miċħud, M ippreżenta appell ta’ kassazzjoni quddiem il-qorti tar-rinviju.
46. F’dan il-kuntest, din il-qorti tistaqsi, b’mod partikolari, dwar il-konformità tal-paragrafi 4 u 6 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 mal-Konvenzjoni ta’ Genève, peress li huwa mifhum li l-ksur ta’ din il-konvenzjoni jwassal għall-invalidità ta’ dawn id-dispożizzjonijiet fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta, tal-Artikolu 78(1) TFUE kif ukoll tal-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni stabbiliti fl-Artikolu 6(3) TUE.
47. B’mod partikolari, in-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema) tirreferi għal dokument li fih l-UNHCR ikkummenta l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea li wasslet għall-adozzjoni tad-Direttiva 2011/95 (9). L-UNHCR, b’mod partikolari, tenna fih id-dubji li kien esprima dwar il-konformità tal-Artikolu 14(4) sa (6) tad-Direttiva 2004/83 mal-Artikolu 1(F) tal-Konvenzjoni ta’ Genève (10). Il-qorti tar-rinviju tenfasizza li dawn id-dubji huma kondiviżi mill-Kunsill Ewropew għar-Refuġjati u l-Eżiljati (ECRE) (11), mill-Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Imħallfin fil-qasam tal-Ażil (12), kif ukoll mill-Ombudsman tar-Repubblika Ċeka.
48. Madankollu, din il-qorti tosserva li l-validità tal-Artikolu 14(4) u (6) tad-Direttiva 2011/95 hija wkoll is-suġġett ta’ opinjonijiet kuntrarji. Dawn l-opinjonijiet jibbażaw lilhom infushom fuq il-kunsiderazzjoni li din id-direttiva għandha l-għan li tiggarantixxi standards ta’ protezzjoni ogħla fir-rigward tal-motivi ta’ għoti tal-protezzjoni internazzjonali u l-kontenut ta’ din il-protezzjoni, sabiex tiġi ggarantita l-applikazzjoni sħiħa u globali tal-Konvenzjoni ta’ Genève kif ukoll ir-rispett tad-drittijiet fundamentali stabbiliti mill-Karta u mill-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl‑4 ta’ Novembru 1950 (iktar ’il quddiem il-“KEDB”). L-Artikolu 14(4) u (6) tad-Direttiva 2011/95 jagħti lill-persuni li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tagħha protezzjoni ogħla minn dik li tirriżulta mill-Konvenzjoni ta’ Genève. Dawn il-persuni jistgħu, bl-applikazzjoni tal-Artikolu 33(2) ta’ din il-konvenzjoni, jiġu suġġetti għal refoulement lejn pajjiż fejn huma jirriskjaw li jiġu ppersegwitati. Wara li jitilqu mill-pajjiż tal-ażil, huma ma jibqgħux jibbenefikaw minn vantaġġi li jirriżultaw mill-imsemmija konvenzjoni. Min-naħa l-oħra, l-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95, moqri flimkien mal-paragrafu 6 ta’ dan l-artikolu, ma jippermettix ir-refoulement tal-persuni kkonċernati u lanqas li jiġu miċħuda mil-livell minimu ta’ drittijiet li tipprevedi l-Konvenzjoni ta’ Genève.
49. F’dan il-kuntest, in-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejjin:
“L-Artikolu 14(4) u (6) tad-Direttiva [2011/95] huwa invalidu minħabba li jikser l-Artikolu 18 tal-[Karta], l-Artikolu 78(1) [TFUE] u l-prinċipji ġenerali tal-UE fis-sens tal-Artikolu 6(3) [TUE]?”
D. Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
50. Permezz ta’ deċiżjoni tas‑17 ta’ Marzu 2017, il-President tal-Qorti tal-Ġustizzja ordna li l-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17 jingħaqdu għall-finijiet tal-proċeduri bil-miktub u orali kif ukoll tas-sentenza.
51. F’dawn il-kawżi, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, il-Gvern tal-Belġju, tar-Repubblika Ċeka, tal-Ġermanja, ta’ Franza, tal-Ungerija u tar-Renju Unit kif ukoll il-Parlament Ewropew, il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u l-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
52. Fil-Kawża C‑391/16, il-Gvern tar-Repubblika Ċeka, tal-Belġju, ta’ Franza, tal-Pajjiżi l-Baxxi u tar-Renju Unit kif ukoll il-Parlament, il-Kunsill u l-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
53. Permezz ta’ deċiżjoni tal-President tal-Qorti tal-Ġustizzja tas‑17 ta’ Jannar 2018, il-Kawżi C‑77/17, C‑78/17 u C‑391/16 ingħaqdu għall-finijiet tal-proċedura orali u tas-sentenza.
54. X (fil-Kawża C‑77/17), X (fil-Kawża C‑78/17), M, il-Gvern tal-Belġju, tar-Repubblika Ċeka u tar-Renju Unit, kif ukoll il-Parlament, il-Kunsill u l-Kummissjoni pparteċipaw fis-seduta għas-sottomissjonijiet orali tas‑6 ta’ Marzu 2018.
IV. Analiżi
A. Kunsiderazzjonijiet preliminari
55. Il-possibbiltajiet ta’ revoka u ta’ rifjut għall-għoti tal-istatus ta’ refuġjat previsti fil-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 jistgħu jiġu eżerċitati meta jkun hemm bażi raġonevoli sabiex jitqies li refuġjat ikun ta’ perikolu għas-sigurtà tal-Istat Membru li fih huwa jkun preżenti jew meta huwa, wara li jkun instab ħati b’sentenza finali ta’ delitt partikolarment serju, jikkostitwixxi perikolu għall-komunità ta’ dak l-Istat Membru.
56. Dawn iċ-ċirkustanzi jikkorrispondu għal dawk li fihom tapplika l-eċċezzjoni għall-prinċipju ta’ non-refoulement stabbilit fl-Artikolu 21(2) tad-Direttiva 2011/95 (13), li l-formulazzjoni tiegħu tirriproduċi, essenzjalment, dik tal-Artikolu 33(2) tal-Konvenzjoni ta’ Genève (14). Bis-saħħa ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, l-Istati Membri jistgħu, meta jqumu tali ċirkustanzi, jidderogaw mill-prinċipju li skontu refuġjat ma jistax jitneħħa lejn territorji fejn ħajtu jew il-libertà tiegħu jkunu mhedda minħabba r-razza tiegħu, ir-reliġjon tiegħu, iċ-ċittadinanza tiegħu, l-appartenenza tiegħu għal grupp soċjali partikolari jew minħabba l-fehmiet politiċi tiegħu.
57. Madankollu, bħalma jippreċiża l-Artikolu 21(2) ta’ din id-direttiva, l-Istati Membri huma awtorizzati jimplimentaw din il-possibbiltà biss “[f]ejn mhux projbit mill-obbligi internazzjonali [tagħhom]”. Madankollu, l-iżviluppi li saru fil-qasam tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem sa mill-adozzjoni tal-Konvenzjoni ta’ Genève jimplikaw li l-obbligi tal-Istati Membri skont id-dritt tal-Unjoni u d-dritt internazzjonali minn issa ’l quddiem jinnewtralizzaw b’mod wiesa’ l-eċċezzjoni għall-prinċipju ta’ non-refoulement.
58. F’dan ir-rigward, l-Artikolu 19(2) tal-Karta jipprevedi li, “[ħ]add ma jista’ jitneħħa, jitkeċċa jew jkun estradit lejn Stat fejn hemm riskju serju li jkun soġġett għall-piena tal-mewt, għat-tortura jew għal pieni jew trattamenti oħra inumani jew degradanti”. Din id-dispożizzjoni – l-istess bħall-Artikolu 4 tal-Karta li jipprojbixxi t-tortura kif ukoll l-impożizzjoni ta’ tali pieni jew trattamenti (15) – ma tippermetti l-ebda deroga.
59. Fil-fatt, kif jirriżulta mill-ispjegazzjonijiet dwar il-Karta (16), l-Artikolu 19(2) tagħha ddaħħal fiha għall-finijiet tal-inkorporazzjoni tal-ġurisprudenza żviluppata mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (iktar ’il quddiem “il-Qorti EDB”) dwar il-projbizzjoni, ta’ natura assoluta, tat-tortura u tal-pieni jew it-trattamenti inumani jew degradanti stabbilita fl-Artikolu 3 KEDB, li miegħu jikkorrispondi l-Artikolu 4 tal-Karta (17). Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti EDB, l-Artikolu 3 KEDB jopponi, mingħajr deroga possibbli, għall-fatt li l-Istati kontraenti jneħħu, ikeċċu jew jestradixxu barrani meta jkunu jeżistu motivi serji u pprovati biex wieħed jemmen li fil-pajjiż ta’ destinazzjoni huwa se jkun f’riskju reali li jġarrab trattamenti pprojbiti minn din id-dispożizzjoni (18).
60. Din l-istess projbizzjoni tirriżulta wkoll mill-obbligi internazzjonali tal-Istati Membri permezz tal-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi (19) u tal-Konvenzjoni Kontra t-Tortura u Trattament jew Pieni Krudili, Inumani jew Degradanti oħra (20), adottati taħt l-awspiċji tan-Nazzjonijiet Uniti.
61. Minn dak li ntqal hawn fuq jirriżulta li meta r-refoulement ta’ refuġjat joħolqu riskju serju li jġarrab il-piena tal-mewt jew ta’ trattamenti pprojbiti mill-Artikolu 4 tal-Karta, mill-Artikolu 3 KEDB kif ukoll mill-obbligi internazzjonali l-oħra msemmija fil-punt preċedenti, il-possibbiltà ta’ deroga mill-prinċipju ta’ non-refoulement prevista fl-Artikolu 33(2) tal-Konvenzjoni ta’ Genève u fl-Artikolu 21(2) tad-Direttiva 2011/95 ma tibqa’ tirrappreżenta xejn ħlief possibbiltà teoretika fir-rigward tal-Istati Membri, li l-implimentazzjoni tagħha minn dak iż-żmien ’il quddiem tkun ipprojbita għall-finijiet tal-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali (21).
62. Bħalma enfasizzaw il-Gvern tar-Repubblika Ċeka, tal-Ġermanja, tal-Pajjiżi l-Baxxi u tar-Renju Unit kif ukoll il-Parlament, il-Kunsill u l-Kummissjoni, il-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 għandhom, preċiżament, l-għan li jirregolaw is-sitwazzjoni tar-refuġjati li, minkejja li jaqgħu taħt wieħed mix-xenarji koperti mill-eċċezzjoni għall-prinċipju ta’ non-refoulement, ma jiġux suġġetti għal refoulement minħabba li, b’mod partikolari, ir-refoulement tagħhom jikser l-obbligi imposti fuq l-Istati Membri skont il-Karta, il-KEDB u strumenti oħra tad-dritt internazzjonali. Għalhekk, meta jużaw il-possibbiltajiet previsti f’dawn id-dispożizzjonijiet, l-Istati Membri għandhom, bis-saħħa tal-paragrafu 6 tal-istess artikolu, jiggarantixxu lil dawn ir-refuġjati t-tgawdija mid-drittijiet stabbiliti minn ċerti dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni ta’ Genève.
B. Fuq l-istatut tal-Konvenzjoni ta’ Genève fid-dritt tal-Unjoni
63. L-Artikolu 18 tal-Karta jipprevedi li “[d]-dritt għall-asil għandu jkun garantit b’rispett għar-regoli tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra”. Skont l-Artikolu 78(1) TFUE, il-politika komuni dwar l-ażil “trid tkun konformi mal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra”.
64. Dawn id-dispożizzjonijiet tad-dritt primarju, li permezz tagħhom l-awturi tat-trattati kellhom l-intenzjoni li jobbligaw lill-istituzzjonijiet tal-Unjoni, kif ukoll lill-Istati Membri meta jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni, b’osservanza sħiħa tal-Konvenzjoni ta’ Genève, jittraduċu l-istatut speċifiku ta’ din il-konvenzjoni fid-dritt tal-Unjoni. Għalkemm l-Unjoni ma hijiex, għall-kuntrarju tal-Istati Membri tagħha, marbuta minn din il-konvenzjoni fil-konfront tal-Istati terzi li huma partijiet għaliha (22), l-istituzzjonijiet tal-Unjoni għandhom josservawha skont id-dritt tal-Unjoni (23).
65. Anki l-premessi 4, 23 u 24 tad-Direttiva 2011/95 jindikaw li l-Konvenzjoni ta’ Genève tikkostitwixxi l-“pedament” tar-reġim legali internazzjonali għall-protezzjoni tar-refuġjati u li d-dispożizzjonijiet ta’ din id-direttiva ġew adottati sabiex jgħinu lill-awtoritajiet kompetenti tal-Istati Membri japplikaw din il-konvenzjoni billi jibbażaw ruħhom fuq kunċetti u kriterji komuni. Il-premessa 3 tal-imsemmija direttiva żżid li, billi ispira ruħu mill-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew ta’ Tampere, il-leġiżlatur tal-Unjoni ried li s-sistema tal-ażil Ewropea, li l-istess direttiva tikkontribwixxi li tistabbilixxi, tkun ibbażata fuq l-applikazzjoni sħiħa u globali tal-Konvenzjoni ta’ Genève. Barra minn hekk, diversi dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2001/95 jirreferu għal dispożizzjonijiet ta’ din il-konvenzjoni (24) jew jirriproduċu l-kontenut tagħha (25).
66. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet repetutament li d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2011/95 għandhom jiġu interpretati fid-dawl tal-istruttura ġenerali u tal-għan ta’ din id-direttiva, billi jiġu osservati l-Konvenzjoni ta’ Genève u t-trattati l-oħra rilevanti msemmija fl-Artikolu 78(1) TFUE. Din l-interpretazzjoni għandha ssir ukoll, bħalma jirriżulta mill-premessa 16 tal-imsemmija direttiva, billi jiġu rispettati d-drittijiet fundamentali rrikonoxxuti mill-Karta (26).
67. Barra minn hekk, skont ġurisprudenza stabbilita, att tal-Unjoni għandu jiġi interpretat, sa fejn possibbli, b’tali mod li ma jkunx jaffettwa l-validità tiegħu u b’mod konformi mad-dritt primarju kollu (27). Minn dan il-prinċipju ta’ interpretazzjoni, applikat flimkien ma’ dak spjegat fil-punt preċedenti, jirriżulta li d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2011/95 għandhom, sa fejn possibbli, jinqraw b’mod li dawn ikunu josservaw il-Konvenzjoni ta’ Genève u jkunu, konsegwentement, konformi mal-Artikolu 18 tal-Karta u mal-Artikolu 78(1) TFUE. Huwa biss fl-ipoteżi fejn tali interpretazzjoni konformi tkun impossibbli li l-Qorti tal-Ġustizzja tkun tista’ tikkonstata l-invalidità ta’ dispożizzjoni ta’ din id-direttiva fir-rigward ta’ dawn id-dispożizzjonijiet tad-dritt primarju.
68. Meta l-Qorti tal-Ġustizzja tintalab tinterpreta dispożizzjoni tad-dritt sekondarju jew teżamina l-validità tagħha fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta u tal-Artikolu 78(1) TFUE, hija jkollha, hekk kif enfasizza l-Parlament matul is-seduta, tivverifika jekk din id-dispożizzjoni tad-dritt sekondarju toffrix lir-refuġjati livell ta’ protezzjoni mill-inqas ekwivalenti għal dak li tirriżervalhom il-Konvenzjoni ta’ Genève.
69. F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja titwassal b’mod inevitabbli, fl-eżerċizzju tal-funzjonijiet tagħha skont l-Artikolu 267 TFUE, sabiex tiddetermina minn qabel il-kontenut tar-rekwiżiti li jimplika l-osservanza ta’ din il-konvenzjoni. Tali determinazzjoni tista’ tirrikjedi li hija tagħti evalwazzjonijiet li jmorru lil hinn mis-sempliċi spjega tal-formulazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni ta’ Genève u jwasslu għalhekk sabiex tiġi interpretata b’mod inċidentali. Din il-konklużjoni bl-ebda mod ma tqajjem dubju dwar l-assenza ta’ ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tinterpreta direttament din il-konvenzjoni (28).
70. Huwa f’din il-perspettiva li l-Qorti tal-Ġustizzja twasslet, fis-sentenzi Bolbol (29) u Abed El Karem El Kott et (30), sabiex tinterpreta l-Artikolu 1(D) tal-Konvenzjoni ta’ Genève – li jirreferi għalih b’mod ċar l-Artikolu 12(1)(a) tad-Direttiva 2011/95 – għall-finijiet ta’ interpretazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni tad-dritt sekondarju skont l-Artikolu 267 TFUE. Fid-dawl ta’ dan ir-riferiment, il-Qorti tal-Ġustizzja ma setgħetx, fil-fatt, twettaq dan il-kompitu mingħajr ma tiddetermina minn qabel ir-rekwiżiti li jirriżultaw mill-Artikolu 1(D) ta’ din il-konvenzjoni.
71. Din l-istess loġika timplika, fil-fehma tiegħi, li, kull darba li l-eżerċizzju tal-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tiddeċiedi b’mod preliminari dwar l-interpretazzjoni jew il-validità ta’ dispożizzjoni tad-dritt sekondarju jimplika li għandu jiġi ppreċiżat dak li l-Konvenzjoni ta’ Genève tirrikjedi jew ma tirrikjedix, il-Qorti tal-Ġustizzja, meta jkun hemm bżonn, tista’ tinterpreta din il-konvenzjoni għall-finijiet ta’ tali preċiżazzjonijiet (31).
72. F’din il-perspettiva, l-eżami tad-domandi magħmula mill-qrati tar-rinviju se jinkludi, sa fejn ikun meħtieġ, tali interpretazzjonijiet tal-imsemmija Konvenzjoni ta’ Genève (32). Dawn se jitwettqu, konformement mal-prinċipji stabbiliti fl-Artikolu 31 tal-Konvenzjoni ta’ Vjenna dwar il-Liġi tat-Trattati (33), in bona fide skont is-sens ordinarju li għandu jingħata lit-termini tal-Konvenzjoni ta’ Genève fil-kuntest tagħhom u fid-dawl tal-għan u s-suġġett tagħha. In-noti interpretattivi tal-UNHCR se jingħataw, għal dan l-għan, attenzjoni speċjali. Għalkemm dawn ma humiex vinkolanti għall-Istati konraenti, dawn jikkostitwixxu elementi ta’ interpretazzjoni mogħnija b’“forza persważiva” partikolari (34).
73. F’dan il-każ, inqis, għar-raġunijiet spjegati iktar ’il quddiem, li l-paragrafi 4 sa 6 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 iwasslu għal interpretazzjoni li tippermetti li jiġi konkluż li dawn huma konformi mal-Artikolu 18 tal-Karta u l-Artikolu 78(1) TFUE.
C. Interpretazzjoni tal-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95
1. Fuq id-distinzjoni bejn ir-revoka jew ir-rifjut għall-għoti tal-istatus ta’ refuġjat u t-terminazzjoni jew l-esklużjoni tal-kwalità ta’ refuġjat
74. Permezz tal-ewwel u t-tieni domandi magħmula fil-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17 u permezz tad-domanda magħmula fil-Kawża C‑391/16, il-Conseil du contentieux des étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin) u n-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema) ifittxu essenzjalment li jsiru jafu jekk il-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 jiksrux l-Artikolu 18 tal-Karta u l-Artikolu 78(1) TFUE (35), minħabba li dawn jistabbilixxu raġunijiet għal terminazzjoni u għal esklużjoni mhux previsti fl-Artikolu 1(C) u (F) tal-Konvenzjoni ta’ Genève – li l-kontenut tiegħu huwa rriprodott fl-Artikoli 11 u 12 ta’ din id-direttiva. Bħalma jirriżulta mid-deċiżjonijiet tar-rinviju, id-dubji li jqajmu dawn il-qrati dwar dan is-suġġett huma essenzjalment immotivati mit-tħassib espress mill-UNHCR dwar il-kompatibbiltà ta’ dawn id-dispożizzjonijiet mal-Konvenzjoni ta’ Genève (36).
75. Nipproponi li tingħata risposta fin-negattiv għal dawn id-domandi, sa fejn l-applikazzjoni minn Stat Membru tal-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95, għall-kuntrarju tal-applikazzjoni ta’ raġuni għal terminazzjoni jew għal esklużjoni, ma jkollhiex il-konsegwenza li ċċaħħad lill-individwu kkonċernat mill-kwalità ta’ refuġjat. It-tħassib ta’ din id-distinzjoni jinsab fil-fatt li ż-żamma ta’ din il-kwalità timplika li dan l-individwu ma jkollux biss dritt għall-protezzjoni tal-UNHCR (37) u ta’ kull Stat ieħor parti għall-Konvenzjoni ta’ Genève jekk jitlaq minn dan l-Istat Membru, iżda wkoll, sakemm jibqa’ fl-imsemmi Stat Membru, għat-tgawdija tad-drittijiet li din il-konvenzjoni tiggarantixxi lil kull refuġjat indipendentement mir-regolarità tar-residenza tiegħu (se nerġa’ nittratta dan iktar ’il quddiem) (38).
76. Fir-rigward tal-paragrafu 4 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95, din il-konklużjoni tirriżulta mill-formulazzjoni tiegħu stess. Bħalma sostna l-Gvern Ġermaniż, l-użu tat-termini “[s]tatus mogħti lil refuġjat” (enfasi miżjuda minni) jindika, fil-fatt, li l-applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni ma tmurx kontra l-kwalità ta’ refuġjat tal-parti kkonċernata. Barra minn hekk, għalkemm il-verżjoni fil-lingwa Franċiża tal-paragrafu 5 ta’ dan l-artikolu tuża l-espressjoni “statut de réfugié” (status ta’ refuġjat), il-parti l-kbira tal-verżjonijiet lingwistiċi l-oħra jirrikorru għal formulazzjoni li tikkorrispondi għat-termini “li ma jagħtux status lil refuġjat” (39).
77. Konformement ma’ ġurisprudenza stabbilita, fil-każ ta’ nuqqas ta’ qbil bejn id-diversi verżjonijiet lingwistiċi ta’ test tad-dritt tal-Unjoni, id-dispożizzjoni inkwistjoni għandha tiġi interpretata fid-dawl tal-istruttura ġenerali u tal-iskop tal-leġiżlazzjoni li tagħmel parti minnha (40). Fil-każ ineżami, interpretazzjoni sistematika u teleoloġika tal-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 iwassalni biex inqis li l-applikazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet ma hijiex ekwivalenti għat-terminazzjoni jew l-esklużjoni tal-kwalità ta’ refuġjat.
78. Fl-ewwel lok, mill-istruttura ġenerali ta’ din id-direttiva jirriżulta li l-kundizzjonijiet sabiex tingħata l-kwalità ta’ refuġjat, minn naħa, u l-għoti jew l-irtirar tal-istatus ta’ refuġjat, min-naħa l-oħra, jikkostitwixxu żewġ kunċetti distinti.
79. Bħalma tenfasizza l-premessa 21 tad-Direttiva 2011/95, il-kwalità ta’ refuġjat tirriżulta mill-uniku fatt li persuna tissodisfa l-kundizzjonijiet sabiex titqies bħala refuġjat, indipendentement minn kwalunkwe rikonoxximent minn Stat Membru. Dawn il-kundizzjonijiet huma s-suġġett tal-Kapitolu III ta’ din id-direttiva, intitolat, “Kwalifika biex wieħed ikun refuġjat”. Dawn jikkorrispondu għal dawk stabbiliti fl-Artikolu 1 tal-Konvenzjoni ta’ Genève.
80. Dan il-Kapitolu III jinkludi l-Artikoli 11 u 12 tad-Direttiva 2011/95, relatati mat-terminazzjoni u mal-esklużjoni, fejn il-kontenut tagħhom jirriproduċi dak tal-Artikolu 1(C) u (F) tal-Konvenzjoni ta’ Genève. Dawn id-dispożizzjonijiet jistabbilixxu l-ipoteżijiet li fihom ċittadin ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat jiġu mċaħħda mill-kwalità ta’ refuġjat u, għaldaqstant, jiġu esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-protezzjoni internazzjonali skont din id-direttiva u din il-konvenzjoni (41).
81. Dawn l-ipoteżijiet ma jkoprux is-sitwazzjonijiet, bħal dawk inkwistjoni fil-kawżi prinċipali, li fihom refuġjat jikkostitwixxi perikolu għas-soċjetà tal-pajjiż tar-refuġju minħabba li jkun wettaq delitt partikolarment serju tad-dritt komuni f’dan il-pajjiż (42). Ir-raġunijiet għal esklużjoni, fil-fatt, ma ġewx stabbiliti bl-għan li jiġu protetti s-sigurtà jew is-soċjetà tal-pajjiż tar-refuġju kontra l-perikolu effettiv li jista’ jirrappreżenta refuġjat, iżda effettivament bl-għan li tiġi ppreservata l-integrità tas-sistema ta’ protezzjoni internazzjonali tar-refuġjati u jiġi evitat li l-benefiċċju minn din il-protezzjoni jippermetti lill-awturi ta’ ċerti delitti serji jaħarbu mir-responsabbiltà kriminali tagħhom (43).
82. Dawn is-sitwazzjonijiet, min-naħa l-oħra, jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-eċċezzjoni għall-prinċipju ta’ non-refoulement kif ukoll tal-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95. Din id-dispożizzjoni tinsab taħt kapitolu distint, jiġifieri l-Kapitolu IV tagħha, intitolat “Status ta’ refuġjat”.
83. Id-distinzjoni bejn il-kwalità ta’ refuġjat u l-istatus mogħti lil refuġjat hija enfasizzata wisq iktar fil-paragrafi 1 u 3 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95. Dawn id-dispożizzjonijiet jipprevedu l-obbligu ta’ revoka tal-istatus ta’ refuġjat mogħti lil persuni li ma jkollhomx jew li ma jkunx għad għandhom il-kwalità ta’ refuġjat, b’mod partikolari fil-preżenza ta’ waħda mir-raġunijiet għal terminazzjoni stabbiliti fl-Artikolu 11 ta’ din id-direttiva jew meta huma jkunu jew kellhom jiġu esklużi skont l-Artikolu 12 tal-imsemmija direttiva. It-terminazzjoni jew l-esklużjoni tal-kwalità ta’ refuġjat u r-revoka riżultanti tal-istatus ta’ refuġjat ma jistgħux għalhekk jiġu ridotti għal kunċett wieħed.
84. Fit-tieni lok, il-kisba tal-għanijiet tal-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95 jippreżumi wkoll li sakemm persuna tissodisfa l-kundizzjonijiet sabiex titqies bħala refuġjat, hija jibqa’ jkollha din il-kwalità, mingħajr ma din il-kwalità tiġi affettwata mir-revoka tal-istatus li kien ingħatalha jew mir-rifjut ta’ tali għoti.
85. Fil-fatt, ir-raġunijiet għal terminazzjoni u esklużjoni tal-kwalità ta’ refuġjat huma elenkati b’mod eżawrjenti fl-Artikolu 1(C) sa (F) tal-Konvenzjoni ta’ Genève (44) – dispożizzjonijiet li fir-rigward tagħhom l-Istati kontraenti ma humiex awtorizzati joħorġu riżervi bis-saħħa tal-Artikolu 42(1) ta’ din il-konvenzjoni. Konsegwentement, l-istabbiliment fid-Direttiva 2011/95 ta’ raġunijiet għal terminazzjoni jew għal esklużjoni addizzjonali jkun ikkomprometta l-għan ta’ din id-direttiva li jikkonsisti f’li tiġi żgurata l-applikazzjoni sħiħa tal-imsemmija konvenzjoni.
86. F’dan ir-rigward, huwa simboliku li l-Artikolu 17 tad-Direttiva 2011/95 jippermetti li ċittadin ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat jiġu “esklużi” mill-benefiċċju tal-protezzjoni sussidjarja għall-istess raġunijiet bħal dawk iddikjarati fl-Artikolu 14(4) u (5) ta’ din id-direttiva. Il-protezzjoni sussidjarja ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Konvenzjoni ta’ Genève, il-leġiżlatur tal-Unjoni, fil-fatt, kien liberu li jiddetermina ċ-ċirku ta’ benefiċjarji skont kriterji awtonomi. Min-naħa l-oħra, huwa għażel approċċ ieħor fir-rigward tar-refuġjati bl-għan li jiżgura l-kompatibbiltà tal-imsemmija direttiva ma’ din il-konvenzjoni (45).
87. Għalkemm il-kunsiderazzjonijiet preċedenti jindikaw li l-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 ma jistgħux jiġu pparagunati ma’ raġunijiet għal terminazzjoni jew għal esklużjoni tal-kwalità ta’ refuġjat, dawn ma jenfasizzawx bis-sħiħ il-portata u l-effetti reali. Din il-problema, essenzjalment, hija s-suġġett tat-tielet sal-ħames domandi magħmula fil-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17.
2. Fuq il-portata u l-effetti reali tal-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95
88. Permezz tat-tielet, ir-raba’ u l-ħames d-domandi, il-Conseil du contentieux des étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin) jistaqsi jekk, fl-ipoteżi fejn fir-rigward tal-ewwel domandi fil-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17, il-Qorti tal-Ġustizzja tagħti r-risposta li rrakkomandajt jien iktar ’il fuq, il-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 ikollhom għalhekk jiġu interpretati fis-sens li jistabbilixxu raġunijiet ta’ rtirar u ta’ rifjut tal-istatus ta’ refuġjat li ma humiex previsti mill-Konvenzjoni ta’ Genève u għalhekk huma invalidi (it-tielet u r-raba’ d-domandi), jew jekk dawn id-dispożizzjonijiet għandhomx ikunu s-suġġett ta’ interpretazzjoni oħra li tippermetti li tiġi żgurata l-konformità mad-dritt primarju tal-Unjoni (il-ħames domandi). L-eżami ta’ dawn id-domandi huwa neċessarju wkoll għall-finijiet ta’ għoti ta’ deċiżjoni dwar id-domanda magħmula min-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema).
89. Bl-għan li tingħata risposta għal dawn id-domandi, jidhirli meħtieġ li jiġi eżaminat iktar ’il quddiem is-sinjifikat li għandu jingħata lit-termini “[s]tatus mogħti lil refuġjat” u “status ta’ refuġjat” li jinsabu rispettivament fil-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 (46). Jekk l-“istatus” li jista’ jiġi rrevokat jew irrifjutat bl-applikazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet ma jkunx ekwivalenti għall-kwalità ta’ refuġjat, x’inhu s-sinjifikat ġenwin tiegħu?
90. L-Artikolu 2(e) tad-Direttiva 2011/95, li ma jikkorrispondi għal ebda dispożizzjoni tal-Konvenzjoni ta’ Genève, jiddefinixxi “status ta’ refuġjat” bħala “[r]-rikonoxximent minn Stat Membru […] bħala refuġjat”. Moqrija fid-dawl tal-premessa 21 ta’ din id-direttiva, dawn it-termini jidhru li jindikaw l-att, ta’ natura dikjarattiva, li bih Stat Membru jirrikonoxxi l-kwalità ta’ refuġjat lil applikant għal ażil, fejn huwa mifhum li dan l-att iseħħ b’riżultat ta’ proċedura intiża sabiex tivverifika jekk dan l-applikant jissodisfax il-kundizzjonijiet sabiex jiġi kkwalifikat bħala refuġjat (47).
91. L-imsemmi att jimplika, bħala prinċipju, l-għoti tad-drittijiet kollha msemmija fil-Kapitolu VII tad-Direttiva 2011/95 (bla ħsara għal-limitazzjonijiet previsti fiha (48)). Fil-fatt, bħalma enfasizzat il-Kummissjoni matul is-seduta, il-kwalità ta’ refuġjat u l-għoti ta’ dawn id-drittijiet jimxu id f’id neċessarjament lil hinn mill-kuntest tal-applikazzjoni tal-Artikolu 14(4) u (5) ta’ din id-direttiva. L-Istati Membri, bis-saħħa tal-Artikolu 20(2) tal-imsemmija direttiva, huma marbuta jagħtu lir-refuġjati rrikonoxxuti dawn id-drittijiet kollha, filwaqt li persuna li l-kwalità ta’ refuġjat tagħha ma tkunx (għadha) irrikonoxxuta ma tgawdix minnhom (49). Bl-istess mod, l-applikazzjoni għal persuna preċedentement irrikonoxxuta bħala refuġjat ta’ waħda mir-raġunijiet għal terminazzjoni jew għal esklużjoni stabbiliti fl-Artikoli 11 u 12 tad-Direttiva 2011/95 twassal, bis-saħħa tal-Artikolu 14(1) u (3) ta’ din id-direttiva, kemm għad-dekadenza jew in-nullità ta’ dan ir-rikonoxximent kif ukoll għat-telf tad-drittijiet li kienu jirriżultaw minnu.
92. Din ir-rabta intrinsika bejn ir-rikonoxximent tal-kwalità ta’ refuġjat u l-għoti ta’ dawn id-drittijiet tista’ tispjega r-raġuni għalfejn id-definizzjoni ta’ “status ta’ refuġjat”, li tinsab fl-Artikolu 2(e) ta’ din id-direttiva, tirreferi biss għar-rikonoxximent tal-kwalità ta’ refuġjat, mingħajr ma ssemmi l-għoti riżultanti tad-drittijiet marbuta magħha.
93. Min-naħa l-oħra, il-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 jintroduċu separazzjoni bejn il-kwalità ta’ refuġjat u l-għoti ta’ dawn id-drittijiet. Filwaqt li jżommu l-kwalità ta’ refuġjat, il-persuni li għalihom dawn id-dispożizzjonijiet japplikaw ma jibbenefikawx jew ma jibqgħux jibbenefikaw mid-drittijiet stabbiliti fil-Kapitolu VII ta’ din id-direttiva.
94. Huwa fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet li għandhom jiġu interpretati t-termini “[s]tatus mogħti lil refuġjat” u “status ta’ refuġjat”, użati rispettivament fil-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95. Fil-fehma tiegħi, dawn it-termini, f’dan il-kuntest, għandhom sinjifikat iktar ristrett minn dak li jirriżulta mill-Artikolu 2(e) ta’ din id-direttiva (50). Dawn jindikaw biss l-għoti tad-drittijiet stabbiliti fil-Kapitolu VII tal-imsemmija direttiva (51), madankollu mingħajr ma jmorru kontra r-rikonoxximent tal-kwalità ta’ refuġjat tal-persuni kkonċernati.
95. Din l-interpretazzjoni, fil-fehma tiegħi, hija l-unika waħda li tippermetti li tiġi ppreżervata l-koerenza interna ta’ din id-direttiva kif ukoll l-effett utli tad-dispożizzjonijiet tagħha.
96. Fl-ewwel lok, l-interpretazzjoni li skontha l-espressjoni “status ta’ refuġjat” tiġbor ir-rikonoxximent innifsu tal-kwalità ta’ refuġjat tidhirli inkompatibbli mal-formulazzjoni u l-istruttura tal-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95. Nosserva, f’dan ir-rigward, li din id-dispożizzjoni tapplika għar-refuġjati li jkunu għadhom ma ngħataw l-ebda status. B’danakollu, din effettivament issemmi r-“refuġjati” kif iddefiniti fl-Artikolu 2(d) ta’ din id-direttiva, u mhux l-“applikanti” fis-sens tal-Artikolu 2(i) tal-imsemmija direttiva. Barra minn hekk, l-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95 japplika għall-persuni li l-kwalità ta’ refuġjat tagħhom ġiet ivverifikata u konsegwentement irrikonoxxuta mill-Istat Membru ta’ refuġju.
97. Minn dan jirriżulta li, bħalma jenfasizzaw il-Gvernijiet tal-Belġju u ta’ Franza, din id-dispożizzjoni ma tistax tiġi interpretata fis-sens li tippermetti lill-Istati Membri jirrifjutaw li jeżaminaw applikazzjoni għal ażil li tkun ġiet ippreżentata lilhom, fl-osservanza tal-garanziji proċedurali previsti mid-Direttiva 2013/32, u li jirrikonoxxu, fejn ikun xieraq, il-kwalità ta’ refuġjat tal-applikant. Inżid, f’dan ir-rigward, li l-Artikolu 11(1) ta’ din id-direttiva jipprevedi li kull deċiżjoni dwar l-applikazzjoni għal ażil għandha tiġi kkomunikata bil-miktub lill-parti kkonċernata. Bħalma sostniet il-Kummissjoni matul is-seduta, il-persuna li l-istatus tagħha jiġi rrevokat għandha tkun tista’ tagħti prova tas-sitwazzjoni speċifika tagħha f’każ ta’ stħarriġ amministrattiv, li jimplika l-ħruġ ta’ dokument li jiddikjara l-kwalità tagħha ta’ refuġjat (52).
98. Fit-tieni lok, l-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95 għandu japplika skont id-definizzjoni lir-refuġjati li l-kwalità tagħhom kienet diġà s-suġġett ta’ rikonoxximent. L-applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni ma twassalx, bħalma spjegajt iktar ’il fuq, għat-telf ta’ din il-kwalità. F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-interpretazzjoni li skontha l-“istatus mogħti lil refuġjat” fis-sens tal-imsemmija direttiva jindika kemm ir-rikonoxximent tal-kwalità ta’ refuġjat kif ukoll l-għoti tad-drittijiet li jirriżultaw minnha, tkun nieqsa minn kull loġika. Fil-fatt, bħar-rikorrent fil-kawża prinċipali fil-Kawża C‑77/17, ma nistax nifhem x’sens jagħmel li jiġi rrevokat dan ir-rikonoxximent filwaqt li ma jitqegħidx f’dubju s-suġġett tiegħu – jiġifieri l-kwalità ta’ refuġjat tal-persuna kkonċernata (53).
99. Fuq dan l-istess argument, l-UNHCR ippreċiża li r-raġunijiet li jippermettu li tiġi invalidata deċiżjoni ta’ rikonoxximent tal-istatus ta’ refuġjat fis-sens tal-Konvenzjoni ta’ Genève ma jinkludux ir-raġunijiet li jimplikaw it-telf tal-protezzjoni mir-refoulement bis-saħħa tal-Artikolu 33(2) ta’ din il-konvenzjoni – li jikkorrispondu għar-raġunijiet ta’ revoka u ta’ rifjut ta’ għoti tal-istatus ta’ refuġjat previsti fl-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95 (54).
100. Fit-tielet lok, nenfasizza li r-refuġjati li fil-konfront tagħhom Stat Membru japplika l-paragrafi 4 jew 5 tal-Artikolu 14 ta’ din id-direttiva jżommu, minħabba l-kwalità ta’ refuġjat tagħhom, il-benefiċċju mid-drittijiet previsti mill-Konvenzjoni ta’ Genève li jirreferi għalihom il-paragrafu 6 ta’ dan l-artikolu. Madankollu, ir-rikonoxximent minn Stat Membru tal-benefiċċju minn dawn id-drittijiet, b’mod li jippermetti l-eżerċizzju tagħhom, jippreżumi r-rikonoxximent tal-kwalità ta’ refuġjat, li mingħajrha l-parti kkonċernata ma tkunx intitolata għall-imsemmija drittijiet. Fi kliem ieħor, għalkemm mhux kull rikonoxximent tal-kwalità ta’ refuġjat jiġi akkumpanjat mill-għoti tad-drittijiet kollha stabbiliti fil-Kapitolu VII tad-Direttiva 2011/95, kull għoti tad-drittijiet marbuta mal-kwalità ta’ refuġjat jimplika li ġiet irrikonoxxuta din il-kwalità.
101. Iktar minn hekk, l-interpretazzjoni li nipproponi tippermetti li jiġi rrimedjat it-tħassib indikat mill-UNHCR, billi din taqbel inċidentalment ma’ dik li rrakkomanda huwa stess f’diversi drabi. Skont l-UNHCR, sabiex jiġi evitat li l-possibbiltajiet previsti fl-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95 jiġu interpretati fl-Istati Membri b’mod li jintroduċu raġunijiet ġodda għal terminazzjoni u għal esklużjoni bi ksur tal-Konvenzjoni ta’ Genève, “l-espressjoni ‘status mogħti lil refuġjat’ għalhekk għandha tinftiehem fis-sens li tirreferi għall-ażil (‘status’) mogħti mill-Istat iktar milli għall-istatus [li jindika f’dan il-kuntest il-kwalità] ta’ refuġjat fis-sens tal-Artikolu 1[(A) ta’ din il-konvenzjoni] […] (55)” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
102. Konsegwentement, inqis li t-termini “[s]tatus mogħti lil refuġjat” u “status ta’ refuġjat”, fis-sens tal-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95, jindikaw biss il-benefiċċju mid-drittijiet li din id-direttiva tipprevedi fil-Kapitolu VII tagħha (56), bla ħsara għad-drittijiet li jistgħu jingħataw lir-refuġjati kkonċernati bis-saħħa tal-Konvenzjoni ta’ Genève (57).
103. Issa se nittratta d-domanda dwar il-validità ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, kif interpretati u moqrija flimkien mal-paragrafu 6 ta’ dan l-artikolu – li qabel se jkollu jkun is-suġġett ta’ interpretazzjoni bl-għan li tingħata risposta għal din id-domanda –, fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta u tal-Artikolu 78(1) TFUE.
D. Interpretazzjoni tal-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 u eżami tal-validità tal-Artikolu 14(4) u (6) ta’ din id-direttiva
104. Bħalma affermaw il-Gvern Belġjan u l-Parlament, id-Direttiva 2011/95 tikkostitwixxi strument awtonomu li jappartjeni għall-ordinament ġuridiku tal-Unjoni u li ma għandux l-għan li jittrasponi formalment il-Konvenzjoni ta’ Genève. F’din il-perspettiva, il-Kapitolu VII ta’ din id-direttiva, filwaqt li jippreċiża li d-dispożizzjonijiet li jinsabu taħt dan il-kapitolu huma bla ħsara għad-drittijiet stabbiliti f’din il-konvenzjoni (58), jistabbilixxi sett ta’ drittijiet fejn xi wħud minnhom ma humiex iggarantiti mill-imsemmija konvenzjoni, filwaqt li oħrajn jikkorrispondu għal dawk li tipprevedi l-istess konvenzjoni.
105. Għalhekk, minn naħa, bħalma nnota l-Gvern tar-Renju Unit, ċerti dispożizzjonijiet tal-Kapitolu VII tad-Direttiva 2011/95 jordnaw lill-Istati Membri jagħtu lir-refuġjati drittijiet li ma għandhomx ekwivalenti fil-Konvenzjoni ta’ Genève, bħad-drittijiet għal permess ta’ residenza, għar-rikonoxximent tal-kwalifiki, għall-kura tas-saħħa kif ukoll għall-aċċess għall-faċilitajiet ta’ integrazzjoni (59).
106. Ma għandu jkun hemm l-ebda dubju, fil-fehma tiegħi, li sa fejn id-dispożizzjonijiet tal-Kapitolu VII tad-Direttiva 2011/95 jiggarantixxu drittijiet distinti u awtonomi meta mqabbla mal-Konvenzjoni ta’ Genève, il-leġiżlatur tal-Unjoni seta’ wkoll, mingħajr ma jikser ir-rekwiżiti ta’ konformità ta’ din il-konvenzjoni, jiddetermina, permezz ta’ dispożizzjonijiet awtonomi oħrajn, iċ-ċirkustanzi li fihom refuġjat jista’ jiġi mċaħħad minn dawn id-drittijiet.
107. Min-naħa l-oħra, il-Kapitolu VII ta’ din id-direttiva jinkludi drittijiet li huma stabbiliti wkoll fil-Konvenzjoni ta’ Genève. Dawn jirrigwardaw, b’mod partikolari, id-drittijiet għall-ħruġ ta’ dokumenti ta’ vvjaġġar (60), għal-libertà ta’ moviment (61) kif ukoll għall-aċċess għal impjieg (62), għal akkomodazzjoni (63), u għal għajnuna soċjali (64).
108. Fil-fehma tiegħi, il-paragrafi 4 u 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95 lanqas ma jiksru l-Artikolu 18 tal-Karta u l-Artikolu 78(1) TFUE sa fejn dawn jippermettu li refuġjat jiġi mċaħħad mid-drittijiet iddikjarati fil-punt preċedenti meta jirrappreżenta perikolu għas-sigurtà jew għas-soċjetà ta’ Stat Membru, filwaqt li l-Konvenzjoni ta’ Genève ma tipprevedix espressament din il-possibbiltà.
109. Nenfasizza, f’dan ir-rigward, li dawn id-drittijiet, bis-saħħa tal-Konvenzjoni ta’ Genève, għandhom jiġu ggarantiti biss lir-refuġjati li jirrisjedu regolarment fit-territorju ta’ Stat kontraenti – għall-kuntarju ta’ drittijiet oħra previsti minn din il-konvenzjoni, li għandhom jingħataw lil kull refuġjat li jinsab f’dan it-territorju (65). L-imsemmija konvenzjoni ma tiddefinixxix il-kunċett ta’ residenza regolari. L-UNHCR, f’nota interpretattiva, qies li l-kriterju ta’ regolarità li fih dan il-kunċett jirreferi normalment għall-osservanza tal-istandards tad-dritt nazzjonali tal-Istati kontraenti relatati mal-kundizzjonijiet għall-ammissjoni u għar-residenza, fejn il-Konvenzjoni ta’ Genève ma tirregolax dawn il-kundizzjonijiet (66).
110. F’dan il-każ, l-applikazzjoni minn Stat Membru tal-Artikolu 14(4) jew (5) tad-Direttiva 2011/95 ikollha l-konsegwenza b’mod partikolari li ċċaħħad lir-refuġjat ikkonċernat mill-permess ta’ residenza li normalment ikollu dritt għalih bis-saħħa tal-Artikolu 24(1) ta’ din id-direttiva. Fil-fehma tiegħi, dan l-Istat Membru jista’, mingħajr ma jikser l-obbligi tiegħu misluta mill-Konvenzjoni ta’ Genève, iqis li dan ir-refuġjat ma jirrisjedix, jew ma għadux jirrisjedi, regolarment fit-territorju tiegħu fis-sens ta’ din il-konvenzjoni u, konsegwentement, iċaħħdu mid-drittijiet tiegħu previsti mill-imsemmija konvenzjoni li t-tgawdija minnhom tiddependi mil-legalità tar-residenza (67).
111. Bħalma affermaw il-gvernijiet u l-istituzzjonijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, dan l-approċċ huwa konformi mal-istruttura u mal-għanijiet tal-Konvenzjoni ta’ Genève. Fil-fatt, l-Artikoli 32 u 33 ta’ din il-konvenzjoni jawtorizzaw, f’ċerti kundizzjonijiet, it-tkeċċija u r-refoulement ta’ refuġjat li jippreżenta perikolu għas-sigurtà u għas-soċjetà tal-pajjiż ta’ refuġju. Għalkemm l-awturi tal-Konvenzjoni ta’ Genève kellhom għalhekk l-intenzjoni li jieħdu inkunsiderazzjoni l-interessi tal-Istati kontraenti għaż-żamma tal-ordni u tas-sigurtà pubbliċi billi jippermettu miżuri tant drastiċi, din il-konvenzjoni ma tistax tiġi interpretata fis-sens li tipprojbixxilhom fiha nnifisha milli jqisu li tali refuġjat ma jirrisjedix jew ma għadux jirrisjedi b’mod regolari fit-territorju tagħhom u, għaldaqstant, li ma jgawdix jew ma jibqax igawdi mid-drittijiet li l-benefiċċju minnhom l-imsemmija konvenzjoni tirriżerva lir-refuġjati b’residenza regolari.
112. Għalhekk, wara li jkunu għamlu użu tal-possibbiltajiet previsti fl-Artikolu 14(4) jew (5) tad-Direttiva 2011/95, l-Istati Membri jibqgħu marbuta li jiggarantixxu lir-refuġjati inkwistjoni d-drittijiet li, bis-saħħa tal-Konvenzjoni ta’ Genève, ikunu ta’ benefiċċju għar-refuġjati kollha indipendentement mil-legalità tar-residenza tagħhom. Dawn id-drittijiet jirrigwardaw in-nondiskriminazzjoni (l-Artikolu 3), il-libertà tar-reliġjon (l-Artikolu 4), il-protezzjoni tal-proprjetà mobbli u immobbli (l-Artikolu 13), l-aċċess għall-qrati (l-Artikolu 16), ir-razzjonar (l-Artikolu 20), l-aċċess għall-edukazzjoni pubblika (l-Artikolu 22), l-għajnuna amministrattiva (l-Artikolu 25), il-ħruġ ta’ dokumenti tal-identità (l-Artikolu 27), l-assenza ta’ diskriminazzjoni fil-qasam fiskali (l-Artikolu 29), l-assenza ta’ sanzjonijiet kriminali minħabba d-dħul jew ir-residenza irregolari (l-Artikolu 31), kif ukoll il-protezzjoni mit-tkeċċija (l-Artikolu 32) u mir-refoulement (l-Artikolu 33) (68).
113. F’din il-perspettiva, l-UNHCR osserva li, meta l-Istati Membri jimplimentaw dawn il-possibbiltajiet, l-Istati Membri “madankollu huma obbligati jagħtu d-drittijiet tal-[Konvenzjoni ta’ Genève] li ma jirrikjedux residenza regolari u li ma jipprevedux eċċezzjoni sakemm ir-refuġjat jgħix taħt il-ġurisdizzjoni tal-Istat ikkonċernat.” (69) [traduzzjoni mhux uffiċjali]. L-UNHCR reċentement tenna għal darba oħra, essenzjalment, din il-pożizzjoni fil-kummenti tiegħu relatati mal-abbozz ta’ regolament maħsub sabiex jissostitwixxi d-Direttiva 2011/95 (70).
114. Huwa fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet li għandu jinqara l-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95. Din id-dispożizzjoni tipprevedi li r-refuġjati li jkunu s-suġġett ta’ revoka jew ta’ rifjut għall-għoti tal-istatus ta’ refuġjat bl-applikazzjoni tal-paragrafi 4 jew 5 ta’ dan l-artikolu jibqgħu, sakemm ikunu jinsabu fit-territorju ta’ Stat Membru, intitolati “għal drittijiet dikjarati jew simili għal dawk dikjarati fl-Artikoli 3, 4, 16, 22, 31, 32 u 33 tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra”.
115. Ir-rikorrenti fit-tliet kawżi prinċipali qajmu dubju dwar il-validità tal-Artikolu 14(6) ta’ din id-direttiva minħabba li din id-dispożizzjoni ma ssemmix, fil-lista tad-drittijiet elenkati fiha, id-drittijiet previsti mill-Artikoli 13, 20, 25, 27 u 29 tal-Konvenzjoni ta’ Genève.
116. Konformement mal-prinċipji mfakkra fil-punti 66 u 67 ta’ dawn il-konklużjonijiet, għandu jiġi eżaminat jekk huwiex possibbli li l-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 jiġi interpretat, fl-osservanza tal-Konvenzjoni ta’ Genève, b’mod li jippreserva l-validità fir-rigward tad-dritt primarju kif ukoll li jiġi żgurat l-ilħuq tal-għan tiegħu ta’ applikazzjoni sħiħa ta’ din il-konvenzjoni.
117. Dawn il-prinċipji jimplikaw li din id-dispożizzjoni għandha tiġi interpretata b’mod li din ma tmurx kontra l-obbligu tal-Istati Membri, skont il-Konvenzjoni ta’ Genève, li jiggarantixxu t-tgawdija mid-drittijiet kollha li, bis-saħħa ta’ din il-konvenzjoni, għandhom ikunu ta’ benefiċċju għar-refuġjati kollha li jinsabu fit-territorju ta’ Stat Membru, indipendentement mir-regolarità tar-residenza tagħhom.
118. L-essenzjal għal tali interpretazzjoni konformi jinsab, fil-fehma tiegħi, fit-termini “jew [drittijiet] simili” użati fl-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95.
119. Il-portata u s-sinjifikat ta’ dawn it-termini la ġew ippreċiżati f’din id-direttiva u lanqas fix-xogħol preparatorju li ppreċeda l-adozzjoni tagħha jew dik tad-Direttiva 2004/83. Dan ix-xogħol preparatorju lanqas ma jixħet dawl fir-rigward tar-raġunijiet għalfejn il-leġiżlatur żamm lura milli jistabbilixxi d-drittijiet kollha rilevanti misluta mill-Konvenzjoni ta’ Genève fil-lista li tinsab fl-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95.
120. F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-eżami tal-formulazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni fid-dawl tal-kuntest u tal-għanijiet tal-leġiżlazzjoni li tifforma parti minnha, bħalma teħtieġ il-ġurisprudenza (71), iwassalni sabiex nikkonkludi li din għandha tiġi interpretata fis-sens li t-termini “jew [drittijiet] simili” jindikaw id-drittijiet previsti mill-Konvenzjoni ta’ Genève fejn l-Istati Membri għandhom jiggarantixxu, lir-refuġjati li kienu s-suġġett tal-applikazzjoni tal-paragrafi 4 jew 5 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95, it-tgawdija b’mod addizzjonali, u mhux alternattiv, għal dawk elenkati espressament fil-paragrafu 6 ta’ dan l-artikolu.
121. Fir-rigward tal-formulazzjoni tal-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95, infakkar li, bħalma kkonstatat diġà l-Qorti tal-Ġustizzja f’kuntesti oħra, il-konġunzjoni “jew” tista’, minn perspettiva lingwistika, ikollha sens kemm ta’ alternattiva kemm ta’ aggregazzjoni. Din, konsegwentement, għandha tinqara fil-kuntest li hija użata fih u fid-dawl tal-għanijiet tal-att inkwistjoni (72).
122. F’dan il-każ, il-kuntest u l-għan tad-Direttiva 2011/95 jeħtieġu, fil-fehma tiegħi, l-attribuzzjoni ta’ sens aggregattiv għal din il-konġunzjoni. Fil-fatt, diġà kkonstatajt li l-leġiżlatur tal-Unjoni kellu l-għan, bl-adozzjoni ta’ din id-direttiva, li jiżgura l-applikazzjoni sħiħa tal-Konvenzjoni ta’ Genève fl-Istati Membri. Dan tal-aħħar għalhekk, ċertament, ma kienx immotivat mill-intenzjoni li jċaħħad, lir-refuġjati koperti mill-Artikolu 14(4) u (5), mill-benefiċċju tad-drittijiet li l-Istati Membri huma marbuta li jagħtuhom bis-saħħa ta’ din il-konvenzjoni. Dan l-għan ġie affermat mill-ġdid fl-osservazzjonijiet sottomessi lill-Qorti tal-Ġustizzja mill-Parlament, il-Kunsill u l-Kummissjoni (73).
123. Madankollu, l-attribuzzjoni ta’ sens alternattiv għall-konġunzjoni “jew” li tinsab fl-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 tkun inkompatibbli ma’ tali għan sa fejn dan jimplika li l-Istati Membri jkunu jistgħu, meta jkunu jixtiequ, jagħtu lir-refuġjati inkwistjoni kemm id-drittijiet stabbiliti fl-Artikoli 3, 4, 16, 22, 31, 32 u 33 tal-Konvenzjoni ta’ Genève, jew drittijiet oħrajn ta’ portata simili. Dan ir-riżultat jikser manifestament din il-konvenzjoni, li teħtieġ li jiġu ggarantiti d-drittijiet li hija tistabbilixxi, fejn l-għoti ta’ drittijiet “simili” għalihom jista’ ma jkunx biżżejjed.
124. Fid-dawl tal-għan ta’ applikazzjoni sħiħa tal-Konvenzjoni ta’ Genève li tfittex tilħaq id-Direttiva 2011/95, it-termini “jew [drittijiet] simili” jirreferu pjuttost, fil-fehma tiegħi, għad-drittijiet, li jingħaddu ma’ dawk li għalihom l-Artikolu 14(6) ta’ din id-direttiva jagħmel riferiment espress, li l-għoti tagħhom huwa previst minn din il-konvenzjoni lil kull refuġjat li jinsab fit-territorju ta’ Stat kontraenti.
125. Din l-interpretazzjoni hija kkonfermata mill-fatt li ebda gvern li ssottometta osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, minbarra l-Gvern tar-Renju Unit, ma semma l-ħtieġa li dawn il-persuni jiġu mċaħħda minn xi wħud minn dawn id-drittijiet. Għall-kuntrarju, il-Gvern tal-Belġju u dak tar-Repubblika Ċeka sostnew, matul is-seduta, li l-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 kellu essenzjalment il-funzjoni li jfakkar, b’mod mhux eżawrjenti, lill-Istati Membri l-obbligi internazzjonali tagħhom.
126. F’dan ir-rigward, nenfasizza, b’mod partikolari, li d-dritt għall-ħruġ ta’ dokument tal-identità, stabbilit fl-Artikolu 27 tal-Konvenzjoni ta’ Genève, jirrappreżenta inċidentalment prerekwiżit għall-eżerċizzju tad-drittijiet previsti minn din il-konvenzjoni li l-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 jelenka espressament (74). Tali eżerċizzju jiġi mxekkel jekk ir-refuġjat ikkonċernat ma jinħariġlux dokument tal-identità, li jista’, barra minn hekk, iservi wkoll sabiex jiddikjara l-kwalità ta’ refuġjat tiegħu (75).
127. L-ommissjoni li tiġi kkompletata l-lista prevista fl-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 billi ma jissemmewx l-Artikoli 13, 20, 25, 27 u 29 tal-Konvenzjoni ta’ Genève, tidhirli wkoll li tista’ tiġi spjegata mill-fatt li, bħalma affermaw il-Gvern tal-Belġju u dak tal-Pajjiżi l-Baxxi kif ukoll il-Parlament u l-Kunsill, dawn l-artikoli jistgħu jkunu s-suġġett ta’ riżervi skont l-Artikolu 42(1) ta’ din il-konvenzjoni. Fil-fatt, din id-dispożizzjoni tippermetti lill-Istati kontraenti jifformulaw, fil-mument tal-firma, tar-ratifika jew tal-adeżjoni mal-Konvenzjoni ta’ Genève, riżervi għad-dispożizzjonijiet ta’ din il-konvenzjoni “minbarra l-Artikoli 1, 3, 4, 16(1), 33, 36 sa 46 [tagħha] inklużi” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
128. Il-leġiżlatur tal-Unjoni għalhekk kellu l-intenzjoni li jfakkar lill-Istati Membri fl-obbligi rilevanti tagħhom skont il-Konvenzjoni ta’ Genève li għalihom ma tista’ ssir l-ebda riżerva– jiġifieri l-Artikoli 3, 4, 16 u 33 (76) – filwaqt li jobbligahom ukoll sabiex jagħtu lir-refuġjati kkonċernati d-drittijiet stabbiliti fl-Artikoli 22 u 31 ta’ din il-konvenzjoni fir-rigward tal-importanza partikolari li l-ordinament ġuridiku tal-Unjoni jagħti lil dawn id-drittijiet (77). L-Artikoli 13, 20, 25, 27 u 29 tal-imsemmija konvenzjoni, min-naħa l-oħra, ma ssemmewx espressament sa fejn l-Istati Membri setgħu jagħmlu riżervi għalihom (78), filwaqt li għandu jitqies li d-Direttiva 2011/95 ma taffettwax l-obbligu tal-Istati Membri li jiggarantixxu d-drittijiet previsti f’dawn l-artikoli meta ma jkunux ħarġu tali riżervi.
129. Din l-ispjegazzjoni għandha tiġi mifhuma fir-rigward tal-karattru minimu tal-livell ta’ protezzjoni li jimponi l-Artikolu 14(6) ta’ din id-direttiva. Peress li l-paragrafi 4 u 5 ta’ dan l-artikolu jistabbilixxu sempliċi possibbiltajiet, fi kwalunkwe każ l-Istati Membri jibqgħu liberi li jagħtu, lir-refuġjati li fir-rigward tagħhom huma jeżerċitaw dawn il-possibbiltajiet, drittijiet li jmorru lil hinn mil-limitu previst fil-paragrafu 6 tal-imsemmi artikolu. B’mod iktar ġenerali, l-Artikolu 3 tad-Direttiva 2011/95, moqri fid-dawl tal-premessa 12 tagħha, jippermetti lill-Istati Membri jipprevedu standards iktar favorevoli relatati b’mod partikolari mal-kontenut tal-protezzjoni internazzjonali, sakemm dawn ikunu kompatibbli ma’ din id-direttiva.
130. Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, inqis li l-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 għandu jiġi interpretat fis-sens li Stat Membru li jagħmel użu tal-possibbiltajiet previsti fil-paragrafi 4 jew 5 ta’ dan l-artikolu huwa marbut jagħti lir-refuġjat ikkonċernat, minbarra d-drittijiet stabbiliti fl-Artikoli 3, 4, 16, 22, 31, 32 u 33 tal-Konvenzjoni ta’ Genève, id-drittijiet l-oħra li din il-konvenzjoni tiggarantixxi lir-refuġjati kollha li jkunu jinsabu fit-territorju ta’ Stat kontraenti, jiġifieri d-drittijiet previsti fl-Artikoli 13, 20, 25, 27 u 29 tal-imsemmija konvenzjoni, sakemm dan l-Istat Membru ma jkunx ta riżervi għalihom skont l-Artikolu 42(1) tal-istess konvenzjoni.
131. Konsegwentement, inqis, li l-paragrafi 4 sa 6 tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2011/95, moqrija flimkien, kif interpretati bil-mod propost f’dawn il-konklużjonijiet, ma jiksrux l-Artikolu 18 tal-Karta u l-Artikolu 78(1) TFUE.
E. Kummenti konklużivi
132. Għall-finijiet ta’ eżawrjenza, nippreċiża li l-konklużjoni preċedenti tirrigwarda esklużivament il-validità tal-Artikolu 14(4) sa (6) tad-Direttiva 2011/95, sa fejn dan jistabbilixxi l-possibbiltà għall-Istati Membri li jċaħħdu lil ċerti refuġjati mid-drittijiet previsti fil-Kapitolu VII ta’ din id-direttiva, fir-rigward tal-Artikolu 18 tal-Karta u tal-Artikolu 78(1) TFUE. Fil-fatt, huwa biss dwar il-validità in abstracto ta’ din il-possibbiltà fir-rigward ta’ dawn id-dispożizzjonijiet li l-Qorti tal-Ġustizzja ġiet mistiedna tiddeċiedi fil-kuntest ta’ dawn ir-rinviji għal deċiżjoni preliminari u dwar liema, għaldaqstant, kienu jitrattraw l-osservazzjonijiet sottomessi lill-Qorti tal-Ġustizzja.
133. Din il-konklużjoni hija bla ħsara għall-evalwazzjoni, każ b’każ, tal-kompatibbiltà tal-eżerċizzju minn Stat Membru tal-possibbiltajiet previsti fl-Artikolu 14(4) u (5) tad-Direttiva 2011/95 ma’ ċerti drittijiet fundamentali ggarantiti mill-Karta.
134. F’dan ir-rigward, f’moħħi jiġuni tliet eżempji. L-ewwel nett, fl-ipoteżi fejn Stat Membru jċaħħad, wara l-eżerċizzju ta’ dawn il-possibbiltajiet, lil refuġjat mill-aċċes għal ċerta kura medika, tali ċaħda tkun tista’ tikser l-Artikolu 35 tal-Karta (dwar id-dritt għas-saħħa) u saħansitra, sa fejn din tqiegħed fil-perikolu l-ħajja ta’ dan ir-refuġjat jew tesponih għal trattamenti inumani jew degradanti, l-Artikolu 2(1) (dwar id-dritt għall-ħajja) jew l-Artikolu 4 tal-Karta (79). It-tieni nett, fil-każ fejn Stat Membru jiddeċiedi li jkeċċi lir-refuġjat inkwistjoni lejn pajjiż terz sigur li jkun lest li jaċċettah fit-territorju tiegħu (80), dan l-Istat Membru jkollu jivverifika l-kompatibbiltà ta’ tali miżura mad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata u tal-familja stabbilit fl-Artikolu 7 tal-Karta (81). It-tielet nett, għalkemm l-Artikolu 15 tal-Karta, dwar il-libertà professjonali u d-dritt għax-xogħol, huwa ta’ benefiċċju biss għaċ-ċittadini ta’ pajjiżi terzi “li huma awtorizzati jaħdmu fit-territorji ta’ l-Istati Membri”, ma jistax jiġi eskluż, b’mod partikolari, li r-rifjut li refuġjat jitħalla jidħol fis-suq tax-xogħol wara l-ħruġ tiegħu mill-ħabs, filwaqt li huwa ma jkunx jista’ jitneħħa lejn pajjiż terz u jkun għalhekk iddestinat li jibqa’ b’mod indefinit fl-Istat Membru ta’ refuġju, ikun jista’, minħabba ċ-ċirkustanzi, jikser l-Artikolu 7 tal-Karta. Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti EDB, l-Artikolu 8 KEDB, li jikkorrispondi għall-Artikolu 7 tal-Karta, jiġbor fih, fil-fatt, l-identità soċjali kif ukoll ir-relazzjonijiet personali, soċjali u ekonomiċi li jikkostitwixxu l-ħajja privata ta’ kull bniedem (82).
V. Konklużjoni
135. Fid-dawl ta’ dak kollu li ntqal hawn fuq, nipproponi li tingħata risposta kif ġej għad-domandi magħmula mill-Conseil du contentieux des étrangers (il-Kunsill għall-Kwistjonijiet dwar Barranin, il-Belġju) fil-Kawżi C‑77/17 u C‑78/17 u min-Nejvyšší správní soud (il-Qorti Amministrattiva Suprema, ir-Repubblika Ċeka) fil-Kawża C‑391/16:
1) L-Artikolu 14(4) tad-Direttiva 2011/95/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑13 ta’ Diċembru 2011 dwar standards għall-kwalifika ta’ ċittadini nazzjonali ta’ pajjiżi terzi jew persuni mingħajr stat bħala benefiċjarji ta’ protezzjoni internazzjonali, għal stat uniformi għar-refuġjati jew għal persuni eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja, u għall-kontenut tal-protezzjoni mogħtija, għandu jiġi interpretat fis-sens li din id-dispożizzjoni tippermetti li l-Istati Membri jirrevokaw, itemmu jew jirrifjutaw li jġeddu d-deċiżjoni li permezz tagħha huma taw id-drittijiet previsti fil-Kapitolu VII ta’ din id-direttiva lir-refuġjati li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-imsemmija dispożizzjoni, mingħajr ma tali deċiżjoni taffettwa l-kwalità ta’ refuġjat ta’ dawn tal-aħħar u lanqas ma twassal għall-invalidità tad-deċiżjoni li permezz tagħha din il-kwalità ġiet irrikonoxxuta lilhom.
2) L-Artikolu 14(5) tad-Direttiva 2011/95 għandu jiġi interpretat fis-sens li din id-dispożizzjoni tippermetti lill-Istati Membri jirrifjutaw li jagħtu d-drittijiet previsti fil-Kapitolu VII ta’ din id-direttiva lir-refuġjati li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-imsemmija dispożizzjoni, mingħajr ma tali rifjut jaffettwa l-kwalità ta’ refuġjat ta’ dawn tal-aħħar u lanqas l-obbligu li jaqa’ fuq l-Istati Membri li jeżaminaw l-applikazzjoni tagħhom għal protezzjoni internazzjonali fl-osservanza tar-rekwiżiti li jirriżultaw mid-Direttiva 2013/32/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas‑26 ta’ Ġunju 2013 dwar proċeduri komuni għall-għoti u l-irtirar tal-protezzjoni internazzjonali.
3) L-Artikolu 14(6) tad-Direttiva 2011/95 għandu jiġi interpretat fis-sens li, meta Stat Membru jagħmel użu mill-possibbiltajiet previsti fl-Artikolu 14(4) u (5), dan l-Istat Membru jibqa’ marbut li jiggarantixxi lir-refuġjati kkonċernati, sakemm dawn tal-aħħar ikunu jinsabu fit-territorju tiegħu, mhux biss id-drittijiet previsti fl-Artikoli 3, 4, 16, 22, 31, 32 u 33 tal-Konvenzjoni dwar l-Istatus tar-Refuġjati, iffirmata f’Genève fit‑28 ta’ Lulju 1951, iżda wkoll dawk previsti fl-Artikoli 13, 20, 25, 27 u 29 ta’ din il-konvenzjoni, sakemm l-imsemmi Stat Membru ma jkunx ħareġ riżervi għal dawn id-dispożizzjonijiet konformement mal-Artikolu 42(1) tal-imsemmija konvenzjoni.
4) L-eżami tal-Artikolu 14(4) sa (6) tad-Direttiva 2011/95 ma żvelax element ta’ natura li taffettwa l-validità tiegħu.