WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(druga izba)
z dnia 8 lutego 2011 r.
Sprawa F-95/09
Carina Skareby
przeciwko
Komisji Europejskiej
Służba publiczna – Urzędnicy – Mobbing ze strony przełożonego – Artykuły 12a i 24 regulaminu pracowniczego – Wniosek o udzielenie wsparcia – Rozsądny termin – Rozpoczęcie biegu – Czas trwania
Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 236 WE i art. 152 EWEA, w której C. Skareby żąda zasadniczo stwierdzenia nieważności odmownej decyzji Komisji z dnia 4 marca 2009 r. w sprawie wszczęcia dochodzenia administracyjnego dotyczącego rzekomego mobbingu, którego sprawcą był jeden z jej byłych przełożonych.
Orzeczenie: Stwierdza się nieważność odmownej decyzji Komisji z dnia 4 marca 2009 r. w sprawie wszczęcia dochodzenia administracyjnego dotyczącego rzekomego mobbingu, którego sprawcą był jeden z byłych przełożonych skarżącej. Komisja pokrywa całość kosztów postępowania.
Streszczenie
1. Urzędnicy – Skarga – Interes prawny
(regulamin pracowniczy, art. 91)
2. Urzędnicy – Obowiązek wspomagania ciążący na administracji – Wykonanie w obszarze mobbingu – Złożenie wniosku o udzielenie wsparcia – Dochowanie rozsądnego terminu
(regulamin pracowniczy, art. 12a, 24, art. 90 ust. 1)
3. Urzędnicy – Obowiązek wspomagania ciążący na administracji – Wykonanie w obszarze mobbingu – Złożenie wniosku o udzielenie wsparcia – Rozpoczęcie biegu terminu, którego należy dochować
(regulamin pracowniczy, art. 12a)
4. Urzędnicy – Obowiązek wspomagania ciążący na administracji – Wykonanie w obszarze mobbingu – Złożenie wniosku o udzielenie wsparcia – Dochowanie rozsądnego terminu – Termin
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 46; regulamin pracowniczy, art. 24)
1. Jeśli chodzi o kwestię tak poważną jak mobbing, należy przyznać, że urzędnik uważający się za ofiarę mobbingu, który zaskarżył przed sądem odmowne rozstrzygnięcie instytucji w przedmiocie zbadania co do istoty wniosku o udzielenie wsparcia, zachowuje zasadniczo wymagany przez orzecznictwo interes jako przesłankę dopuszczalności skargi, mimo że nie żąda on naprawienia szkody wynikającej z mobbingu ani wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko sprawcy domniemanego mobbingu i mimo że uważa się, że mobbingu zaprzestano wiele lat temu.
Takie podejście narzuca się prima facie z uwagi na sam ciężar gatunkowy praktyk mobbingu, które mogą mieć bardzo destrukcyjne skutki dla stanu zdrowia danej osoby. Domniemana ofiara mobbingu zachowuje swój interes prawny, niezależnie od kwestii, czy taki mobbing wciąż trwa lub czy rozpatrywana osoba składa, a nawet ma prawo czy zamiar złożyć, inne wnioski w związku z mobbingiem, między innymi odszkodowawcze. Ewentualne uznanie przez administrację istnienia mobbingu może samo w sobie mieć dobroczynny skutek na proces terapeutyczny powrotu do zdrowia osoby, wobec której stosowano mobbing.
(zob. pkt 23, 25, 26)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑80/08 Wenig przeciwko Komisji, 30 listopada 2009 r.; pkt 35
2. Przestrzeganie terminu, który powinien być „rozsądny”, jest wymagane w tych wszystkich przypadkach, gdy w braku regulacji prawnych zasady pewności prawa lub ochrony uzasadnionych oczekiwań sprzeciwiają się temu, aby instytucje Unii oraz osoby fizyczne lub prawne działały bez jakiegokolwiek ograniczenia w czasie, narażając się, między innymi, na naruszenie stabilności ukształtowanych sytuacji prawnych.
W zakresie, w jakim wniosek o udzielenie wsparcia w odniesieniu do rzekomego mobbingu ma na celu uzyskanie stwierdzenia istnienia niewłaściwego i niezgodnego z prawem zachowania urzędnika lub pracownika i gdy nie można wykluczyć, że takie zachowanie – w sytuacji gdy miało miejsce przy wykonywaniu obowiązków przez sprawcę rzekomego mobbingu – mogło w odpowiednim przypadku powodować powstanie odpowiedzialności po stronie danej instytucji, wniosek o udzielenie wsparcia opisujący takie zachowanie jest powiązany pod względem prawnym z wnioskiem odszkodowawczym przedłożonym przez urzędnika administracji na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego. Tymczasem w obszarze odszkodowań należy zgodnie z orzecznictwem przestrzegać terminu, który powinien być „rozsądny”. Należy również stwierdzić istnienie terminu obowiązującego urzędnika w odniesieniu do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia w odniesieniu do mobbingu.
(zob. pkt 41, 43, 44)
Odesłanie:
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑281/01 Huygens przeciwko Komisji, 6 lipca 2004 r., pkt 42, 46–48; sprawa T‑144/02 Eagle i in. przeciwko Komisji, 5 października 2004 r., pkt 57, 66
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑30/08 Nanopoulos przeciwko Komisji, 11 maja 2010 r., pkt 117, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑308/10 P; sprawa F‑91/09 Marcuccio przeciwko Komisji, 9 lipca 2010 r., pkt 32, odwołanie w toku przed Sądem Unii Europejskiej, sprawa T‑450/10 P
3. Zgodnie z art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego mobbing oznacza zachowanie, które ma miejsce na przestrzeni pewnego okresu, powtarza się lub ma charakter ciągły. Mobbing, który stanowi więc z definicji naruszenie ciągłe, bezwzględnie rozciąga się w czasie i aby uznać, że do niego doszło, wymaga powtarzającego się lub regularnego charakteru. Ponadto symptomy mogą pojawić się dopiero po pewnym czasie od pierwszych aktów mobbingu lub powzięcia przez ofiarę pełnej świadomości znaczenia tych aktów, ponieważ ofiara potrzebuje zwykle czasu, by zdać sobie sprawę z tego, co jej się stało i wyzwolić się spod wpływu sprawcy mobbingu.
Tym samym jest właściwe, w świetle specyfiki mobbingu i wymogu pewności prawa, by oprzeć się na wyłącznie obiektywnych kryteriach, obierając za rozpoczęcie biegu terminu do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia w odniesieniu do mobbingu ostatni akt sprawcy domniemanego mobbingu lub w każdym razie moment, od którego domniemany sprawca nie jest już w stanie ponawiać swych aktów wobec ofiary, niezależnie od tego, czy ofiara wiedziała lub była świadoma różnych aktów mobbingu, jak i aktu, poprzez który niewłaściwe zachowanie domniemanego sprawcy mobbingu nabrało charakteru „ciągłego” lub „[mającego miejsce] na przestrzeni pewnego okresu”, czego wymaga się do stwierdzenia istnienia takiego mobbingu.
(zob. pkt 47, 49)
4. W świetle powiązania prawnego pomiędzy składanymi przez urzędników wnioskami o odszkodowanie a wnioskiem o udzielenie wsparcia, opierającym się na istnieniu mobbingu, oraz w braku jakiegokolwiek istotnego powodu do odrzucenia powyższego punktu odniesienia, należy stwierdzić, po pierwsze, że termin do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia powinien być rozsądny, po drugie, że termin pięcioletni, na wzór terminu przewidzianego w art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości należy uznać zasadniczo za rozsądny, by móc skutecznie poinformować o mobbingu administrację i zażądać wsparcia, wnosząc w szczególności o wszczęcie dochodzenia administracyjnego w tym względzie. Taki okres pozwala bowiem administracji w pełni zastosować zasadę staranności i spełnić obowiązki wynikające z art. 24 regulaminu pracowniczego, poprzez ewentualne podejmowanie działań z własnej inicjatywy, a zainteresowanemu –korzystać z wystarczająco długiego okresu do sformułowania żądań do instytucji; pozwala on również na uwzględnienie szczególnych cech pojęcia mobbingu, czyli okoliczności, że po pierwsze, symptomy mogą pojawić się dopiero po pewnym czasie od pierwszych aktów stanowiących mobbing, a po drugie, że ofiara zwykle potrzebuje czasu, by zdać sobie sprawę z tego, co jej się stało i wyzwolić się spod wpływu sprawcy mobbingu.
Jednakże w drodze analogii do tego, co stwierdzono w obszarze skarg odszkodowawczych urzędników, pięcioletni termin do złożenia wniosku o udzielenie wsparcia w odniesieniu do mobbingu nie może zostać uznany za sztywną i niepodważalną regułę. W szczególności, o ile wniosek o udzielenie wsparcia w odniesieniu do mobbingu złożony w ciągu pięciu lat jest zasadniczo dopuszczalny, o tyle może być inaczej w obliczu szczególnych okoliczności, które trzeba ocenić na podstawie wagi sporu, złożoności sprawy i zachowania zainteresowanego.
(zob. pkt 53, 54)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑87/07 Marcuccio przeciwko Komisji, 4 listopada 2008 r., pkt 30