POSTANOWIENIE PREZESA TRYBUNAŁU
z dnia 26 listopada 2018 r.(*)
Postępowanie w trybie przyspieszonym
W sprawach połączonych C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18
mających za przedmiot trzy wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Sąd Najwyższy (Polska) postanowieniami z dnia 31 sierpnia 2018 r. (sprawa C‑585/18) i 19 września 2018 r. (sprawy C‑624/18 i C‑625/18), które wpłynęły do Trybunału, odpowiednio, w dniach 20 września 2018 r. (sprawa C‑585/18) i 3 października 2018 r. (sprawy C‑624/18 i C‑625/18), w postępowaniach:
A.K.
przeciwko
Krajowej Radzie Sądownictwa (C‑585/18),
CP
przeciwko
Sądowi Najwyższemu,
przy udziale:
Prokurator Bożeny Góreckiej (C‑624/18),
oraz
DO
przeciwko
Sądowi Najwyższemu,
przy udziale:
Prokurator Bożeny Góreckiej (C‑625/18),
PREZES TRYBUNAŁU,
po wysłuchaniu sędzi sprawozdawczyni A. Prechal i rzecznika generalnego E. Tancheva,
wydaje następujące
Postanowienie
1 Niniejsze wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 2 i art. 19 ust. 1 TUE, art. 267 akapit trzeci TFUE, art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych”), a także art. 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2000, L 303, s. 16 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 5, t. 4, s. 79).
2 Co się tyczy sprawy C‑585/18, wniosek został złożony w ramach sporu toczącego się między A.K. a Krajową Radą Sądownictwa (Polska) (zwaną dalej „KRS”) w sprawie wydanej przez tę ostatnią opinii w przedmiocie dalszego zajmowania stanowiska sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego (Polska) przez A.K. W sprawach C‑624/18 i C‑625/18 wnioski zostały złożone w ramach sporów toczących się, odpowiednio, między CP i DO a Sądem Najwyższym (Polska) w przedmiocie żądania ustalenia, że ich stosunek służbowy jako sędziów tego sądu w stanie czynnym nie przekształcił się w stosunek służbowy sędziów tego sądu w stanie spoczynku.
3 W swych odesłaniach prejudycjalnych Sąd Najwyższy nawiązuje do szeregu niedawnych zmian ustawodawczych dotyczących przepisów regulujących między innymi funkcjonowanie Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego.
4 W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że przepisy art. 37 §§ 1 i 1a ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5), która weszła w życie w dniu 3 kwietnia 2018 r. (zwanej dalej „nową ustawą o Sądzie Najwyższym”), mające zastosowanie zarówno do sędziów Sądu Najwyższego, jak i do sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, przewidują obecnie, że sędziowie przechodzą w stan spoczynku wraz z osiągnięciem wieku 65 lat, chyba że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, po zasięgnięciu opinii KRS, wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie przez nich stanowiska sędziowskiego. Artykuł 39 tej ustawy przewiduje, że datę przejścia sędziego najwyższych organów sądowniczych w stan spoczynku albo przeniesienia sędziego najwyższych organów sądowniczych w stan spoczynku stwierdza Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.
5 Ponadto sąd odsyłający nawiązuje do przepisów nowej ustawy o Sądzie Najwyższym przewidujących utworzenie w Sądzie Najwyższym nowej Izby Dyscyplinarnej, która ma rozpatrywać sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczące sędziów Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz z zakresu przeniesienia sędziów Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego w stan spoczynku, w tym w szczególności odwołania od decyzji KRS wydawanych w przedmiocie przenoszenia sędziów tych dwóch sądów w stan spoczynku. Sąd odsyłający precyzuje w tym względzie, że do momentu wejścia w życie tej ustawy rozpatrywanie odwołań od decyzji KRS należało do Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, natomiast spory ze stosunku służbowego sędziów Sądu Najwyższego lub z nim związane rozstrzygały sądy powszechne.
6 W sprawie C‑585/18 A.K., sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, który ukończył wiek 65 lat, wystąpił do Sądu Najwyższego z odwołaniem od negatywnej dla niego opinii dotyczącej dalszego zajmowania przez niego stanowiska sędziowskiego, wydanej przez KRS w dniu 27 lipca 2018 r. na podstawie art. 37 § 1a nowej ustawy o Sądzie Najwyższym. Na poparcie tego odwołania A.K. powołał zarzuty oparte na naruszeniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TFUE, art. 47 karty praw podstawowych oraz art. 9 ust. 1 dyrektywy 2000/78.
7 W sprawach C‑624/18 i C‑625/18 CP i DO, będący sędziami Sądu Najwyższego, zostali poinformowani, że na mocy art. 39 nowej ustawy o Sądzie Najwyższym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej stwierdził ich przejście z dniem 4 lipca 2018 r. w stan spoczynku na podstawie art. 37 § 1 tej ustawy. Zainteresowani wnieśli do Sądu Najwyższego skierowane przeciw temu sądowi powództwo o ustalenie, że ich stosunek służbowy sędziego Sądu Najwyższego w stanie czynnym nie przekształcił się z tym dniem w stosunek służbowy sędziego tego sądu w stanie spoczynku. Na poparcie tego żądania powołali się oni między innymi na naruszenie art. 2 ust. 1 dyrektywy 2000/78.
8 Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sądu odsyłającego, która wystąpiła z niniejszymi odesłaniami prejudycjalnymi, wskazuje, że pozwy w postępowaniu głównym wpłynęły do niej, ponieważ nowa Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, wspomniana w pkt 5 niniejszego postanowienia, nie została jeszcze ukonstytuowana, przy czym zaznacza, że proces powoływania nowych sędziów, którzy mają orzekać w tej izbie, jest już bardzo zaawansowany.
9 Sąd odsyłający stoi zaś na stanowisku, że zważywszy w szczególności na przepisy regulujące trwający proces powoływania tych nowych sędziów i przewidujące, że muszą oni zostać powołani przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wyłącznie z rekomendacji KRS, nasuwają się poważne wątpliwości co do tego, czy ta Izba Dyscyplinarna zapewni wystarczające gwarancje niezależności od władzy wykonawczej i ustawodawczej.
10 W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że 15 z 25 członków KRS, której Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej powierza zadanie stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, było wcześniej wybieranych spośród sędziów przez zgromadzenia ogólne sędziów sądów wszystkich szczebli, przy czym pozostałymi dziesięcioma członkami są, odpowiednio, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Minister Sprawiedliwości oraz sześciu parlamentarzystów wyznaczonych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast w następstwie niedawnych zmian ustawodawczych wprowadzonych w dniu 8 grudnia 2017 r. w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa wraz z uchwaleniem nowej ustawy o Sądzie Najwyższym 15 członków KRS wybieranych dotychczas spośród sędziów będzie od tej pory wyłanianych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Z tego względu 23 z 25 członków KRS będzie od tej pory ostatecznie desygnowanych przez inne władze niż władza sądownicza, co zdaniem sądu odsyłającego będzie skutkowało naruszeniem podziału i równowagi między władzą ustawodawczą, władzą wykonawczą i władzą sądowniczą, które stanowią podłoże modelu demokratycznego państwa prawa wynikającego z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
11 W tych okolicznościach sąd odsyłający zastanawia się, jakie znaczenie z punktu widzenia poszanowania wypływającego z prawa Unii wymogu niezależności i niezawisłości sądów i sędziów w ramach porządku krajowego państw członkowskich należy przypisać czynnikom takim jak z jednej strony niezależność od władzy politycznej organu odpowiedzialnego za wybór sędziów, mającego stać na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, zaś z drugiej strony okoliczności wyboru składu sądu tworzonego od podstaw w danym państwie członkowskim, wiedząc, że sąd ten będzie właściwy do rozpoznawania spraw podlegających prawu Unii.
12 W tym kontekście sąd odsyłający zauważa także, że zarówno okoliczności, zwłaszcza proceduralne, w jakich aktualni członkowie KRS zostali wyłonieni i powołani w 2018 r., jak i analiza dotychczasowej działalności tego organu w jego obecnym składzie wskazują na brak zdolności tego organu do wykonywania konstytucyjnego zadania stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
13 Ponadto procedura wyłaniania przez KRS kandydatów na stanowiska sędziowskie w nowo utworzonej w Sądzie Najwyższym Izbie Dyscyplinarnej została w opinii sądu odsyłającego skonstruowana i następnie zmieniona w taki sposób, że KRS może dowolnie wybierać takich sędziów bez jakiejkolwiek kontroli sądowej. Przeprowadzona przez KRS procedura konkursowa mająca na celu obsadzenie 16 ogłoszonych przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 24 maja 2018 r. wolnych stanowisk sędziowskich we wspomnianej Izbie Dyscyplinarnej ukazuje zdaniem sądu odsyłającego z kolei, że wśród 12 wskazanych kandydatów znajdują się osoby dotychczas podporządkowane władzy wykonawczej albo osoby, które w toku kryzysu w sprawie praworządności w Polsce działały na zlecenie władzy politycznej lub w sposób zbieżny z jej oczekiwaniami.
14 Z tych różnych względów, i jak wynika z pytania pierwszego w sprawie C‑585/18 oraz z pytania drugiego w sprawach C‑624/18 i C‑625/18, wątpliwości sądu odsyłającego dotyczą w szczególności tego, czy w świetle przepisów prawa pierwotnego przywołanych w pkt 1 niniejszego postanowienia taka Izba Dyscyplinarna stanowi niezależny i niezawisły sąd w rozumieniu prawa Unii.
15 W przypadku gdyby Trybunał odpowiedział na powyższe pytania przecząco, sąd odsyłający zmierza do ustalenia, jak wynika to z pytania drugiego w sprawie C‑585/18 oraz z pytania trzeciego w sprawach C‑624/18 i C‑625/18, czy te przepisy prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że izba sądu ostatniej instancji państwa członkowskiego spełniająca wymogi prawa Unii dla sądu, do której wniesiono środek zaskarżenia w sprawie podlegającej prawu Unii, powinna pominąć przepisy prawa krajowego wyłączające jej właściwość w tej sprawie.
16 Orzekając w przedmiocie środków zabezpieczających, sąd odwoławczy wstrzymał ponadto wykonalność uchwały KRS zaskarżonej w postępowaniu głównym w sprawie C‑585/18.
17 W tym kontekście sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o rozpoznanie niniejszych odesłań prejudycjalnych w trybie przyspieszonym przewidzianym w art. 105 regulaminu postępowania przed Trybunałem.
18 Zgodnie z tym przepisem na wniosek sądu odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym, stanowiącym odstępstwo od przepisów tego regulaminu.
19 W niniejszym wypadku sąd odsyłający stoi na stanowisku, że rozpatrzenie niniejszych spraw w trybie przyspieszonym jest uzasadnione koniecznością ustalenia, jaki sąd jest właściwy dla rozstrzygnięcia sporów w postępowaniach głównych, ponieważ organ wskazany przez prawo krajowe jako właściwy może nie spełniać wymogów pozwalających uznać go za sąd w rozumieniu prawa Unii, oraz koniecznością uchronienia w ten sposób systemu prawnego państwa członkowskiego przed sytuacją chaosu, w którą mógłby on popaść. Zdaniem sądu odsyłającego chodzi również o zachowanie samej możliwości zgodnego z prawem oraz z zasadą pewności prawa wykonywania przez najwyższą instancję sądowniczą państwa członkowskiego, której zadaniem jest zapewnienie rozstrzygnięć zgodnych z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych, jej kompetencji jurysdykcyjnych z udziałem sędziów usuwanych z urzędu przez władzę ustawodawczą oraz władzę wykonawczą z ewentualnym naruszeniem zasad nieusuwalności sędziów oraz niezawisłości sędziów, a także zakazu dyskryminacji ze względu na wiek.
20 Ponadto sąd odsyłający wskazuje, po pierwsze, na zapowiedzi wszczęcia postępowań dyscyplinarnych przed nową Izbą Dyscyplinarną Sądu Najwyższego wobec sędziów, którzy kierują do Trybunału wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, po drugie, na wypowiedzi członków KRS w prasie krajowej, zgodnie z którymi żaden z dotychczas pełniących służbę sędziów sądu odsyłającego nie powinien dalej orzekać, skoro dopuścili oni do możliwości wystąpienia do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym, oraz po trzecie, na złożenie w dniu 23 sierpnia 2018 r. przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (Polska), mającego zdaniem sądu odsyłającego na celu między innymi wypowiedzenie się przez Trybunał Konstytucyjny w przedmiocie zgodności art. 267 TFUE z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Otóż zdaniem sądu odsyłającego te rozmaite elementy wzbudzają obawy przed podjęciem zarówno przez władzę ustawodawczą lub władzę wykonawczą, jak i przez nowo utworzoną w Sądzie Najwyższym Izbę Dyscyplinarną działań, które mogą służyć doprowadzeniu do cofnięcia pytań prejudycjalnych wniesionych przez sąd odsyłający w niniejszych sprawach połączonych.
21 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że niezwłoczne wydanie rozstrzygnięcia przez Trybunał może rozwiać poważne wątpliwości, z jakimi boryka się sąd odsyłający, co do zasadniczych kwestii mających związek z podstawowymi przepisami prawa Unii wskazanymi w pkt 1 niniejszego postanowienia, jak również w szczególności z niezawisłością sędziowską, którą prawo to gwarantuje, a także co do konsekwencji, jakie mogłaby mieć wykładnia tego prawa dla samego składu oraz samych zasad funkcjonowania tego sądu jako najwyższej instancji sądowniczej państwa członkowskiego. Ponadto powyższe wątpliwości mogą mieć wpływ na funkcjonowanie systemu współpracy sądowej, którego wyraz stanowi mechanizm odesłania prejudycjalnego przewidziany w art. 267 TFUE, będący filarem systemu sądowniczego Unii Europejskiej, dla którego niezależność sądów krajowych, a w szczególności sądów orzekających w ostatniej instancji, ma zasadnicze znaczenie [zob. podobnie opinia 2/13 (przystąpienie Unii do EKPC) z dnia 18 grudnia 2014 r., EU:C:2014:2454, pkt 176; wyrok z dnia 27 lutego 2018 r., Associação Sindical dos Juízes Portugueses, C‑64/16, EU:C:2018:117, pkt 43].
22 Zważywszy na wyżej wskazane niepewności, sprawy połączone C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18 należy objąć trybem przyspieszonym przewidzianym w art. 105 § 1 regulaminu postępowania.
Z powyższych względów prezes Trybunału postanawia, co następuje:
Sprawy połączone C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18 zostają objęte trybem przyspieszonym przewidzianym w art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem.
Sporządzono w Luksemburgu w dniu 26 listopada 2018 r.
A. Calot Escobar | | K. Lenaerts |