WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)
z dnia 11 grudnia 2012 r.(*)
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Pomoc państwa – Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie – Zarzut niedopuszczalności – Artykuł 228 ust. 2 WE i art. 260 ust. 2 TFUE – Niewykonanie – Kary pieniężne
W sprawie C‑610/10
mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie, na podstawie art. 260 ust. 2 TFUE, uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wniesioną w dniu 22 grudnia 2010 r.,
Komisja Europejska, reprezentowana przez B. Stromsky’ego oraz C. Urracę Caviedesa, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona skarżąca,
przeciwko
Królestwu Hiszpanii, reprezentowanemu przez N. Díaz Abad, działającą w charakterze pełnomocnika,
strona pozwana,
popieranemu przez:
Republikę Czeską, reprezentowaną przez M. Smolka, D. Hadrouška oraz J. Očkovą, działających w charakterze pełnomocników,
interwenient,
TRYBUNAŁ (wielka izba),
w składzie: V. Skouris, prezes, K. Lenaerts, wiceprezes, A. Tizzano, M. Ilešič, T. von Danwitz i J. Malenovský, prezesi izb, U. Lõhmus, E. Levits, A.Ó. Caoimh, J.C. Bonichot, A. Arabadjiev (sprawozdawca), C. Toader i J.J. Kasel, sędziowie,
rzecznik generalny: J. Mazák,
sekretarz: M. Ferreira, główny administrator,
uwzględniając etap pisemny postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 12 czerwca 2012 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 6 września 2012 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W swej skardze Komisja wnosi do Trybunału o:
– stwierdzenie, że nie podejmując wszelkich środków koniecznych do wykonania wyroku Trybunału z dnia 2 lipca 2002 r. w sprawie C‑499/99 Komisja przeciwko Hiszpanii, Rec. s. I‑6031, dotyczącego odzyskania pomocy, która na mocy decyzji Komisji 91/1/EWG z dnia 20 grudnia 1989 r. w sprawie pomocy przyznanej w Hiszpanii przez rząd centralny i szereg autonomicznych rządów regionalnych na rzecz MAGEFESA, producenta przyborów kuchennych ze stali nierdzewnej i małych urządzeń elektrycznych (Dz.U. L 5, s. 18), została uznana za przyznaną bezprawnie, Królestwo Hiszpanii uchybiło zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy tej decyzji i art. 260 ust. 1 TFUE;
– zasądzenie od Królestwa Hiszpanii na rzecz Komisji za zwłokę w wykonaniu ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii dziennej kary pieniężnej w kwocie wynoszącej 131 136 EUR, naliczanej począwszy od dnia ogłoszenia wyroku w niniejszej sprawie do dnia wykonania tego wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii;
– zasądzenie od Królestwa Hiszpanii na rzecz Komisji ryczałtu, którego kwota jest wynikiem przemnożenia dziennej kwoty wynoszącej 14 343 EUR przez liczbę dni trwania naruszenia, naliczanej począwszy od dnia ogłoszenia ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii do dnia ogłoszenia wyroku w niniejszej sprawie lub zaprzestania przez państwo członkowskie naruszenia, oraz
– obciążenie Królestwa Hiszpanii kosztami postępowania.
I – Okoliczności powstania sporu
2 W dniu 20 grudnia 1989 r. Komisja wydała decyzję 91/1, w której uznała za bezprawną i niezgodną ze wspólnym rynkiem przyznaną przez centralny rząd hiszpański i szereg autonomicznych rządów regionalnych na rzecz przedsiębiorstw należących do grupy Magefesa pomoc w postaci gwarancji udzielonych na zabezpieczenie pożyczek oraz udzielenia pożyczki na warunkach odbiegających od rynkowych, pomocy bezzwrotnej oraz umorzenia odsetek.
3 W zakresie dotyczącym niniejszej sprawy grupa Magefesa składa się z czterech zakładów przemysłowych wytwarzających artykuły gospodarstwa domowego; są to Industrias Domésticas SA (zwana dalej „Indosą”), Cubertera del Norte SA (zwana dalej „Cunosą”), Manufacturas Gur SA (zwana dalej „GURSĄ”) i Manufacturas Inoxidables Gibraltar SA (zwana dalej „MIGSĄ”).
4 Pomoc, która na mocy decyzji 91/1 została uznana za bezprawną i niezgodną ze wspólnym rynkiem, dzieli się w zakresie środków przyznanych przez Wspólnotę Autonomiczną Kraju Basków na następujące elementy:
– udzielona bezpośrednio Indosie gwarancja pożyczki na kwotę 300 mln ESP;
– gwarancja pożyczki na kwotę 672 mln ESP udzielona Fiducias de la cocina y derivados SA, spółce zarządzającej utworzonej w Kraju Basków w celu przyznania tej pomocy spółkom należącym do grupy Magefesa, oraz
– umorzenie odsetek na kwotę 9 mln ESP.
5 W tej samej decyzji władze hiszpańskie zostały m.in. wezwane do cofnięcia gwarancji pożyczek, przekształcenia pożyczki preferencyjnej w normalny kredyt oraz odzyskania bezzwrotnej pomocy.
II – Wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii
6 W dniu 22 grudnia 1999 r. Komisja wniosła na podstawie art. 88 ust. 2 akapit drugi WE przeciwko Królestwu Hiszpanii skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu na to, że Hiszpania nie podjęła w wyznaczonych terminach środków koniecznych w celu zastosowania się w szczególności do decyzji 91/1.
7 W ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii Trybunał w szczególności rozstrzygnął, że Królestwo Hiszpanii uchybiło ciążącemu na nim obowiązkowi podjęcia środków koniecznych w celu zastosowania się do tej decyzji uznającej za bezprawną i niezgodną ze wspólnym rynkiem pomoc przyznaną przedsiębiorstwom Indosa, GURSA, MIGSA i Cunosa.
III – Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi
8 Po wydaniu ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii instytucja ta i to państwo członkowskie wymieniły obszerną korespondencję dotyczącą wykonania tego wyroku.
9 Z przedstawionych Trybunałowi akt sprawy wynika, że choć Indosa ogłosiła w dniu 19 kwietnia 1994 r. upadłość, to nadal prowadziła działalność.
10 W odpowiedzi na przesłane przez Komisję w dniach 25 marca, 27 lipca 2004 r., a także 31 stycznia 2005 r. żądania udzielenia informacji władze hiszpańskie w szczególności w piśmie z dnia 31 marca 2005 r. wskazały, że ugoda w przedmiocie likwidacji Indosy została zatwierdzona w dniu 29 września 2004 r., a zatwierdzenie to zostało zaskarżone, jednak bez skutku zawieszającego, efektem czego można było wszcząć mające za przedmiot aktywa Indosy postępowanie likwidacyjne.
11 Pismami z dnia 5 lipca i 16 grudnia 2005 r. Komisja wskazała, że ponad trzy lata po ogłoszeniu ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii Indosa nadal prowadzi działalność, postępowanie likwidacyjne dotyczące jej aktywów nie zostało wszczęte, a bezprawnie przyznana pomoc nie została odzyskana. Instytucja ta zwróciła się ponadto z żądaniem zakończenia działalności Indosy i likwidacji jej aktywów najpóźniej do dnia 25 stycznia 2006 r.
12 W trakcie tego samego 2006 r. Komisja uznała, że decyzja 91/1 została wykonana w zakresie dotyczącym GURSY, MIGSY i Cunosy, które zaprzestały prowadzenia działalności, a ich aktywa zostały sprzedane po cenach rynkowych.
13 Pismem z dnia 30 maja 2006 r. Królestwo Hiszpanii powiadomiło, że ugoda w przedmiocie likwidacji Indosy nabrała w dniu 2 maja 2006 r. ostatecznego charakteru.
14 Jednak Komisja w szeregu listów, m.in. z dnia 18 października 2006 r., 27 stycznia 2007 r. i 26 września 2008 r., stwierdziła, że Indosa w rzeczywistości nie zaprzestała prowadzonej działalności, a jej aktywa nie uległy likwidacji. Z dostarczonych przez Królestwo Hiszpanii informacji wynikało bowiem, że działalność Indosy jest nadal prowadzona za pośrednictwem jej całkowicie zależnej spółki Compañía de Menaje Doméstico SL (zwanej dalej „CMD”) utworzonej przez syndyka masy upadłościowej Indosy w celu sprzedaży jej produkcji, na którą przeniesione zostały jej wszystkie aktywa, a także załoga. Uznając, że aktywa przedsiębiorstwa Indosa nie zostały sprzedane w ramach otwartego i przejrzystego postępowania, Komisja doszła do wniosku, iż CMD nadal prowadzi subwencjonowaną działalność, i co za tym idzie, do rzeczywistego wykonania decyzji 91/1 konieczne jest odzyskanie od CMD niezgodnej ze wspólnym rynkiem pomocy.
15 Królestwo Hiszpanii odpowiedziało szeregiem pism, m.in. z dnia 8 października, 13 listopada 2008 r., a także 24 lipca i 25 sierpnia 2009 r., z których wynika, że upadłość CMD została ogłoszona w dniu 30 czerwca 2008 r., a jej syndycy złożyli wniosek o zbiorowe rozwiązanie umów o pracę całej załogi, który to wniosek został zatwierdzony przez właściwy sąd krajowy.
16 Pismami z dnia 18 sierpnia oraz 7 i 21 września 2009 r. Komisja zwróciła się o podanie jej dokładnego terminarza określającego dokładną datę zaprzestania działalności przez CMD, a także bardziej wyczerpujących informacji dotyczących postępowania w przedmiocie zbycia jej aktywów, w tym również dowodów na to, że to zbycie zostało przeprowadzone na warunkach rynkowych. Instytucja ta zwróciła się również do Królestwa Hiszpanii o dostarczenie jej dowodów świadczących o tym, że uznana za niezgodną ze wspólnym rynkiem pomoc została wpisana po stronie pasywów CMD jako długi obciążające masę upadłościową.
17 W pismach z dnia 21 września oraz 13 i 21 października 2009 r. Królestwo Hiszpanii w istocie odparło, że CMD zaprzestała działalności w dniu 30 lipca 2009 r., lecz nie dostarczyło Komisji żądanego przez nią dokładnego terminarza.
18 W dniu 3 września 2009 r. dawni pracownicy CMD utworzyli pracowniczą spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością nazwaną Euskomenaje 1870 SLL (zwaną dalej „Euskomenaje”), której działalność polegała na wytwarzaniu i sprzedaży przyborów kuchennych i małych urządzeń elektrycznych.
19 Po utworzeniu tej spółki syndycy masy upadłościowej CMD zezwolili na tymczasowe, aż do zakończenia postępowania w przedmiocie likwidacji CMD, zbycie aktywów tej spółki na rzecz Euskomenaje.
20 W dniu 23 listopada 2009 r. Komisja wysłała do Królestwa Hiszpanii wezwanie do usunięcia uchybienia, zgodnie z art. 228 ust. 2 WE. W piśmie tym Komisja wskazała, że po zapoznaniu się z uwagami tego państwa lub jeśli uwagi te nie zostaną jej wysłane w wyznaczonym terminie, zastrzega ona sobie prawo do wydania w stosownym wypadku uzasadnionej opinii zgodnie z przepisami tego postanowienia.
21 W dniu 26 stycznia 2010 r. Królestwo Hiszpanii odpowiedziało na to wezwanie do usunięcia uchybienia, wskazując, że Indosa i CMD są w trakcie likwidacji i zakończyły działalność.
22 W dniu 22 marca 2010 r. Komisja wysłała Królestwu Hiszpanii uzupełniające wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym wezwała to państwo członkowskie w zastosowaniu art. 260 ust. 2 TFUE do przedłożenia jej uwag w terminie dwóch miesięcy od doręczenia tego wezwania. W piśmie tym Komisja wskazała, że zastrzega sobie prawo, po zapoznaniu się z uwagami danego państwa członkowskiego lub jeśli uwagi te nie zostaną jej wysłane w wyznaczonym terminie, do wniesienia sprawy do Trybunału na mocy tego samego postanowienia.
23 W pismach z dnia 2 i 9 czerwca 2010 r. Królestwo Hiszpanii przedstawiło działania, jakie zostały podjęte w celu wykonania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii. Wskazało ono w szczególności, że Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków nie znajdowała się na wykazie wierzycieli CMD w odniesieniu do pomocy uznanej w decyzji 91/1 za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem, lecz że zamierza ono wziąć udział w postępowaniu w sprawie upadłości tego przedsiębiorstwa, zwracając się o dopisanie do listy wierzytelności także wierzytelności związanej z tą pomocą. W dniu 10 czerwca 2010 r. ten region autonomiczny zgłosił wierzytelność na kwotę 16 828,34 EUR. Zgłoszenie to było następnie wielokrotnie korygowane, a kwota wierzytelności podnoszona, efektem czego wynosiła ona, zgodnie z ostatnim oświadczeniem z dnia 7 grudnia 2011 r., 22 683 745 EUR.
24 Pismem z dnia 7 lipca 2010 r. Królestwo Hiszpanii podało do wiadomości Komisji plan likwidacji CMD oraz orzeczenie właściwego sądu krajowego z dnia 22 czerwca 2010 r. zatwierdzające ten plan. Wynika z niego, że rozpatrywana bezprawna pomoc nie znalazła się na liście potwierdzonych wierzytelności. Plan ten stanowił ponadto, że wszystkie aktywa CMD należy sprzedać jego wierzycielom, czyli przede wszystkim jej załodze, jako częściową rekompensatę ich wierzytelności – chyba że w ciągu 15 dni od publikacji tego planu zostanie przedstawiona lepsza oferta.
25 Ponieważ Komisja nie uznała dostarczonych przez Królestwo Hiszpanii wyjaśnień za przekonujące, wniosła ona niniejszą skargę.
26 Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 13 maja 2011 r. Republika Czeska została dopuszczona do udziału w sprawie w charakterze interwenienta popierającego żądania Królestwa Hiszpanii.
IV – Rozwój sytuacji po wniesieniu skargi do Trybunału
27 Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2011 r. Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao (Hiszpania) nakazał zaprzestanie działalności przez CMD i zamknięcie jej zakładów.
28 W dniu 3 marca 2011 Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków złożyła do tego sądu wniosek o nakazanie zaprzestania działalności Euskomenaje prowadzonej przez nią w zakładach CMD.
29 W dniu 10 marca 2011 r. ta wspólnota autonomiczna wniosła odwołanie od postanowienia z dnia 22 czerwca 2010 r. zatwierdzającego plan likwidacji CMD.
30 Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2012 r. Audiencia Provincial de Bizkaia (Hiszpania) uchyliła to postanowienie i nakazała likwidację aktywów CMD na warunkach rynkowych, w przejrzystym i otwartym dla wszystkich postępowaniu.
31 Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2012 r. Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao wierzytelność Wspólnoty Autonomicznej Kraju Basków na kwotę 22 683 745 EUR została wpisana po stronie pasywów CMD.
V – W przedmiocie dopuszczalności
A – Argumentacja stron
32 Popierane przez Republikę Czeską Królestwo Hiszpanii kwestionuje dopuszczalność niniejszej skargi ze względu na to, że Komisja nie skierowała do niego uzasadnionej opinii zgodnie z art. 228 ust. 2 WE, podczas gdy to postanowienie miało zastosowanie w niniejszej sprawie ze względu na to, iż postępowanie zostało wszczęte w dniu 20 listopada 2009 r., czyli przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego. Postanowienie to zaś przewidywało zarówno wezwanie państwa członkowskiego do usunięcia uchybienia, jak i skierowanie doń uzasadnionej opinii.
33 Królestwo Hiszpanii podnosi, iż ze względu na to, że wykładni art. 260 ust. 2 TFUE można dokonywać w ten sposób, iż znosi się w nim etap wydawania uzasadnionej opinii, zastosowanie wstecz tego przepisu do postępowania wszczętego przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego jest sprzeczne z zasadami pewności prawa, niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar.
34 Ponadto z pkt 42 wyroku z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie C‑387/97 Komisja przeciwko Grecji, Rec. s. I‑5047, wynika, że normy ustanowione w nowym postanowieniu traktatowym znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy wszystkie etapy postępowania poprzedzającego wniesienie skargi zostały przeprowadzone przed wejściem tego traktatu w życie.
35 Ponadto protokół nr 36 w sprawie postanowień przejściowych, który stanowi załącznik do traktatu FUE, nie zawiera przepisów umożliwiających zastosowanie art. 260 ust. 2 TFUE do postępowania wszczętego przed wejściem tego traktatu w życie.
36 Tytułem ewentualnym Królestwo Hiszpanii podnosi, że wykładni art. 260 ust. 2 TFUE nie można dokonywać w ten sposób, iż w ramach postępowania poprzedzającego wniesienie skargi zniesiony został etap związany ze skierowaniem uzasadnionej opinii. Inna wykładnia oznaczałaby ograniczenie przysługujących danemu państwu członkowskiemu uprawnień proceduralnych i praw.
37 Tytułem w dalszej kolejności ewentualnym to państwo członkowskie podnosi, że z art. 288 akapit pierwszy TFUE, zgodnie z którym instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie w celu wykonania kompetencji Unii, wynika obowiązek wydania uzasadnionej opinii w ramach postępowania przewidzianego w art. 260 ust. 2 TFUE.
38 Komisja wnosi o oddalenie podniesionego przez Królestwo Hiszpanii zarzutu niedopuszczalności.
B – Ocena Trybunału
39 Przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego postępowanie w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu na niewykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego naruszenie przez państwo członkowskie prawa Unii regulował art. 228 ust. 2 WE.
40 Zgodnie z tym przepisem, jeśli Trybunał stwierdza, że dane państwo uchybiło jednemu z obowiązków, które ciążą na nim na mocy traktatu WE, a następnie Komisja uzna, że to państwo członkowskie nie podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie, wydaje ona, po umożliwieniu temu państwu członkowskiemu przedstawienia uwag, uzasadnioną opinię precyzującą punkty, w których państwo członkowskie nie zastosowało się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości.
41 Przewidziane w art. 228 ust. 2 WE postępowanie poprzedzające wniesienie skargi obejmuje zatem dwa następujące po sobie etapy, czyli wezwanie danego państwa do usunięcia uchybienia i wydanie skierowanej do niego uzasadnionej opinii.
42 Począwszy od wejścia w życie traktatu lizbońskiego, art. 260 ust. 2 TFUE stanowi, iż jeśli Komisja uzna, że dane państwo członkowskie nie podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie, może ona, po umożliwieniu temu państwu przedstawienia uwag, wnieść do Trybunału sprawę.
43 Z samego brzmienia art. 260 ust. 2 TFUE wynika zaś, że przepis ten zmienił przebieg postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, znosząc etap polegający na wydaniu uzasadnionej opinii. Obecnie postępowanie to obejmuje tylko jeden etap, polegający na wezwaniu danego państwa członkowskiego do usunięcia uchybienia.
44 W ramach rozpatrywania niniejszej skargi nasuwa się pytanie, czy postępowanie poprzedzające wniesienie skargi, które zostało wszczęte przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego, czyli przed dniem 1 grudnia 2009 r., lecz które jest nadal zawisłe po tym dniu, jest regulowane na gruncie art. 228 ust. 2 WE, czy też art. 260 ust. 2 TFUE.
45 Należy przypomnieć w tym względzie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przepisy proceduralne mają zastosowanie w momencie ich wejścia w życie (wyroki: z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie C‑334/08 Komisja przeciwko Włochom, Zb.Orz. s. I‑6869, pkt 60, z dnia 29 marca 2011 r. w sprawach połączonych C‑201/09 P i C‑216/09 P ArcelorMittal Luxembourg przeciwko Komisji i Komisja przeciwko ArcelorMittal Luxembourg i in., Zb.Orz. s. I‑2239, pkt 75 i przytoczone tam orzecznictwo; w sprawie C‑352/09 P ThyssenKrupp Nirosta przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑2359, pkt 88; z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie C‑17/10 Toshiba Corporation i in., pkt 47).
46 Postanowienia, które regulują przebieg postępowania poprzedzającego wniesienie skargi i określają między innymi, z jakich etapów się ona składa, obejmują zaś mające zastosowanie w tej dziedzinie przepisy proceduralne. Wezwanie danego państwa członkowskiego do usunięcia uchybienia i wydanie skierowanej doń uzasadnionej opinii stanowią bowiem jedynie środki procesowe mające na celu poszanowanie ciążącego na tym państwie obowiązku podjęcia środków pociągających za sobą wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie. Dlatego etapy, które składają się na to postępowanie, nie dotyczą jako takie obowiązków państw członkowskich, które ciążą na nich na mocy traktatu, i kar, jakie mogą na nie zostać nałożone w przypadku niewywiązania się z tych obowiązków.
47 Przewidziane w art. 260 ust. 2 TFUE reguły rządzące postępowaniem poprzedzającym wniesienie skargi są zatem przepisami proceduralnymi mającymi zastosowanie jako takie od momentu wejścia tego postanowienia w życie. Wynika z tego, że reguły te należy stosować w odniesieniu do wszystkich skarg o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wniesionych po dacie ich wejścia w życie i to bez względu na okoliczność, że postępowanie poprzedzające wniesienie skargi zostało wszczęte przed tą datą.
48 Powyższe racje nie mogą zostać podważone przez powołane przez Królestwo Hiszpanii zasady pewności prawa, niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar.
49 W odniesieniu do zasady pewności prawa należy przypomnieć, że zasada ta wymaga, aby dane uregulowanie Unii umożliwiało zainteresowanym dokładne zapoznanie się z zakresem obowiązków, które na nich nakłada, oraz aby mogli oni poznać jednoznacznie swoje prawa i obowiązki i podjąć w związku z tym odpowiednie działania (ww. wyrok w sprawach połączonych ArcelorMittal Luxembourg przeciwko Komisji i Komisja przeciwko ArcelorMittal Luxembourg i in., pkt 68).
50 W tym względzie należy podkreślić, że państwa członkowskie były w pełni świadome zarówno spoczywającego na nich obowiązku podjęcia środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego, jak i konsekwencji, jakie może pociągnąć za sobą niewywiązanie się z tego obowiązku, ponieważ zostały one ustanowione w prawie pierwotnym Unii jeszcze przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego. W tych okolicznościach państwa członkowskie nie mogą powoływać się na zasadę pewności prawa, aby sprzeciwić się natychmiastowemu zastosowaniu zawartych w art. 260 ust. 2 TFUE nowych przepisów proceduralnych.
51 Podobnie w odniesieniu do zasad niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar wystarczy stwierdzić, że traktat lizboński nie wprowadza żadnych zmian dotyczących, po pierwsze, spoczywającego na państwach członkowskich obowiązku podjęcia środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie, oraz po drugie, sankcji, na jakie narażają się te państwa w przypadku niewywiązania się z tego obowiązku.
52 Królestwo Hiszpanii nie ma również podstaw, aby powoływać się na naruszenie przysługującego mu prawa do obrony, ponieważ w niniejszym przypadku miało ono możliwość przedstawienia swych uwag w odpowiedzi zarówno na wezwanie do usunięcia uchybienia, jak i na uzupełniające wezwanie do usunięcia uchybienia. Ponadto to państwo członkowskie zostało w tym ostatnim wezwaniu poinformowane o zamiarze wniesienia przez Komisję skargi do Trybunału w zastosowaniu art. 260 ust. 2 TFUE.
53 Jeśli chodzi o wniosek, jaki Królestwo Hiszpanii wyciąga z ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Grecji, zgodnie z którym normy ustanowione w nowym postanowieniu traktatowym znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy wszystkie etapy postępowania poprzedzającego wniesienie skargi zostały przeprowadzone przed wejściem tego traktatu w życie, stwierdzić należy, że wynika on z błędnego zrozumienia tego wyroku.
54 Zarzut niedopuszczalności podniesiony w ramach sporu, który doprowadził do wydania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Grecji, został oparty na przesłance, że postępowanie poprzedzające wniesienie skargi zostało wszczęte przed wejściem w życie traktatu UE w wersji poprzedzającej traktat lizboński. Do oddalenia tego zarzutu wystarczyło, że Trybunał stwierdził, iż wbrew temu, co twierdzi zainteresowane państwo członkowskie, wszystkie etapy tego postępowania miały miejsce już po wejściu tego traktatu w życie. Na podstawie tego wyroku nie można jednak twierdzić, że gdyby jeden z tych etapów miał miejsce jeszcze przed wejściem tego traktatu w życie, Trybunał wyciągnąłby wniosek przeciwny.
55 Również nie można przyjąć argumentów podniesionych przez Królestwo Hiszpanii tytułem ewentualnym. W odniesieniu do twierdzenia, zgodnie z którym art. 260 ust. 2 TFUE nie zniósł w ramach postępowania poprzedzającego wniesienie skargi etapu związanego z wydaniem uzasadnionej opinii, odesłać należy do rozważań zawartych w pkt 43 niniejszego wyroku. Jeśli chodzi natomiast o argument oparty na art. 288 akapit pierwszy TFUE, wystarczy stwierdzić, że to postanowienie pozostaje bez jakiegokolwiek związku z postępowaniem uregulowanym w art. 260 ust. 2 TFUE.
56 W świetle powyższego należy oddalić podniesiony przez Królestwo Hiszpanii zarzut niedopuszczalności.
VI – W przedmiocie uchybienia
A – Argumentacja stron
57 Komisja zarzuca Królestwu Hiszpanii, że nie podjęło ono środków koniecznych do wykonania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii w zakresie dotyczącym pomocy przyznanej bezprawnie Indosie (zwanej dalej „rozpatrywaną bezprawną pomocą”). Choć bowiem upadłość tej ostatniej została ogłoszona już 1994 r., pomoc nie została ani odzyskana, ani uznana za dług obciążający masę upadłościową tego przedsiębiorstwa.
58 Ponadto pomimo ogłoszenia upadłości działalność Indosy była nadal prowadzona – początkowo przez samą Indosę, a następnie przez jej całkowicie zależną spółkę CMD. Ponadto przeniesienie działalności Indosy na CMD zostało przeprowadzone w sposób nieprzejrzysty i z pominięciem postępowania przetargowego.
59 Jeśli chodzi o CMD, czyli spółki, która następnie również została postawiona w stan upadłości, Komisja stoi na stanowisku, że władze hiszpańskie nie wykazały tego, iż wierzytelność z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy została w ramach postępowania w przedmiocie upadłości CMD wpisana na listę wierzytelności przed upływem terminu wyznaczonego w wezwaniu do usunięcia uchybienia. Przesłana Komisji w dniu 1 grudnia 2009 r. ostateczna lista wierzytelności nie zawierała bowiem wierzytelności z tytułu zwrotu tej pomocy, co zresztą zostało wyraźnie potwierdzone przez władze hiszpańskie w ich pismach z dnia 2 i 9 czerwca 2010 r.
60 Królestwo Hiszpanii twierdzi natomiast, że podjęło ono wszystkie możliwe środki służące wykonaniu decyzji 91/1 i ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
61 W odniesieniu do w pierwszej kolejności wpisania na listę wierzytelności sporządzonej w ramach postępowania w przedmiocie upadłości CMD wierzytelności z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy, to państwo członkowskie jest zdania, że Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków podjęła szereg działań, opisanych w pkt 23 niniejszego wyroku, mających na celu dopisanie tej wierzytelności do listy.
62 W drugiej kolejności jeśli chodzi o zaprzestanie prowadzenia subwencjonowanej działalności, Królestwo Hiszpanii przyznaje, że była ona nadal prowadzona w lokalach CMD przez przedsiębiorstwo Euskomenaje. To państwo członkowskie jest jednak zdania, że podjęło ono wszelkie kroki konieczne do zakończenia tej działalności.
63 W odniesieniu do w trzeciej kolejności sprzedaży aktywów CMD, Królestwo Hiszpanii, powołując się na wyrok z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie C‑496/09 Komisja przeciwko Włochom, Zb.Orz. s. I‑11483, podnosi, że dla wywiązania się z obowiązku odzyskania bezprawnie przyznanej i niezgodnej ze wspólnym rynkiem pomocy wystarczy, iż wierzytelność z tytułu zwrotu tej pomocy zostanie wpisana na listę wierzytelności, efektem czego nie będzie konieczności sprzedaży aktywów beneficjenta tej pomocy po cenach rynkowych.
64 Królestwo Hiszpanii podnosi, że wierzyciele publiczni nie mogli przyspieszyć likwidacji CMD, ponieważ odbywała się ona pod nadzorem sądu i w ramach przewidzianej przez mające zastosowanie prawo krajowe procedury.
B – Ocena Trybunału
65 Aby ustalić, czy Królestwo Hiszpanii podjęło wszelkie środki konieczne w celu zastosowania się do ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, należy sprawdzić, czy będące przedmiotem niniejszego sporu kwoty bezprawnie przyznanej pomocy zostały zwrócone przez przedsiębiorstwo będące jej beneficjentem. W tym względzie należy stwierdzić, że zawisły przed Trybunałem spór dotyczy jedynie pomocy przyznanej Indosie.
66 Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału dotyczącym art. 228 ust. 2 WE datą odniesienia dla oceny istnienia uchybienia w rozumieniu tego postanowienia jest data upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii wydanej na jego podstawie (zob. wyroki: z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie C‑304/02 Komisja przeciwko Francji, Zb.Orz. s. I‑6263, pkt 30; z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie C‑369/07 Komisja przeciwko Grecji, Zb.Orz. s. I‑5703, pkt 43).
67 Ze względu na to, że traktat FUE usunął z uregulowanej w jego art. 260 ust. 2 TFUE procedury w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego etap wydawania uzasadnionej opinii, jak stwierdzono w pkt 43 niniejszego wyroku, datą odniesienia dla oceny istnienia takiego uchybienia jest data upływu terminu wyznaczonego w wezwaniu do usunięcia uchybienia wydanego na podstawie tego postanowienia.
68 W niniejszej sprawie ze względu na to, że Komisja skierowała do Królestwa Hiszpanii uzupełniające wezwanie do usunięcia uchybienia, ww. datę odniesienia stanowi data upływu wyznaczonego w tym wezwaniu terminu, czyli 22 maja 2010 r.
69 Nie ma zaś żadnej wątpliwości co do tego, że w tym dniu bezprawnie wypłacona Indosie pomoc nie została jeszcze odzyskana.
70 Nie jest ponadto kwestionowane to, że pomoc tę należy odzyskać od CMD, czyli spółki, której upadłość ogłoszono w dniu 30 czerwca 2008 r., już po ogłoszeniu upadłości jej poprzednika, czyli Indosy, w dniu 19 kwietnia 1994 r.
71 W sytuacjach, w których bezprawnie przyznana pomoc musi być odzyskana od przedsiębiorstwa w stanie upadłości lub objętego postępowaniem upadłościowym, którego celem jest zbycie aktywów i uregulowanie zobowiązań, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem okoliczność, iż to przedsiębiorstwo przeżywa trudności lub jest w stanie upadłości, nie ma wpływu na obowiązek odzyskania pomocy (zob. w szczególności wyrok z dnia 6 grudnia 2007 r. w sprawie C‑280/05 Komisja przeciwko Włochom, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
72 Również zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przywrócenie stanu poprzedniego i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy może co do zasady zostać zrealizowane poprzez wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 stycznia 1986 r. w sprawie 52/84 Komisja przeciwko Belgii, Rec. s. 89, pkt 14; z dnia 21 marca 1990 r. w sprawie C‑142/87 Belgia przeciwko Komisji, zwany „wyrokiem w sprawie Tubemeuse”, Rec. s. I‑959, pkt 60–62; z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑277/00 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3925, pkt 85; z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie C‑331/09 Komisja przeciwko Polsce, Zb.Orz. s. I‑2933, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo).
73 W niniejszym przypadku nie ma wątpliwości co do tego, że Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków dopiero w dniu 10 czerwca 2010 r. wniosła w ramach postępowania w przedmiocie upadłości CMD o umieszczenie wierzytelności z tytułu zwrotu bezprawnie przyznanej pomocy na liście wierzytelności, przy czym należy wyjaśnić, że wniosek ten dotyczył jedynie minimalnej części pomocy, której zwrot został nakazany w decyzji 91/1. Wniosek ten był następnie wielokrotnie modyfikowany, a ostatnia jego wersja pochodzi z dnia 7 grudnia 2011 r. Wszystkie te działania miały zaś już miejsce po upływie terminu wyznaczonego w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia.
74 Należy więc stwierdzić, że w dniu 22 maja 2010 r., kiedy to upływał termin wyznaczony w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia, wierzytelność z tytułu zwrotu bezprawnie przyznanej pomocy nie znajdowała się na liście wierzytelności stwierdzonych w ramach postępowania w przedmiocie upadłości CMD.
75 W tych okolicznościach Królestwo Hiszpanii nie może twierdzić, że podjęło w wyznaczonym terminie wszelkie środki niezbędne do wykonania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
76 Należy zatem stwierdzić, że nie podejmując do dnia, w którym wygasał termin wyznaczony w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia wydanym przez Komisję w zastosowaniu art. 260 ust. 2 TFUE, wszelkich środków zapewniających wykonanie ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii dotyczących w szczególności odzyskania od Indosy pomocy, która została w decyzji 91/1 uznana za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem, Królestwo Hiszpanii uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy ust. 1 tego postanowienia traktatowego.
VII – W przedmiocie kar pieniężnych
A – W przedmiocie okresowej kary pieniężnej
1. Argumentacja stron
77 Komisja stoi na stanowisku, że nałożenie kar pieniężnych jest w niniejszym przypadku konieczne, uwzględniając fakt, iż działalność, która odnosi korzyści z rozpatrywanej bezprawnej pomocy, jest w 22 lata od wydania decyzji 91/1 nadal prowadzona poprzez pośredników: najpierw przez CMD, a następnie przez Euskomenaje.
78 W zakresie dotyczącym zmian, jakie zaszły już po upływie terminu wyznaczonego w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia, Komisja jest zdania, że nie doprowadziły one do zakończenia uchybienia, które zostało stwierdzone w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
79 Przyznając, że wierzytelność z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy została ostatecznie dopisana do listy wierzytelności po wydaniu postanowienia Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao z dnia 4 kwietnia 2012 r., Komisja podnosi, iż subwencjonowana działalność jest nadal prowadzona w lokalach CMD przez Euskomenaje.
80 Komisja przypomina ponadto, że w planie likwidacji CMD przewidziana była sprzedaż jej aktywów dawnym członkom jej załogi, którzy w międzyczasie, aby nadal prowadzić subwencjonowaną działalność, utworzyli Euskomenaje. Choć jest prawdą, że zatwierdzenie tego planu zostało uchylone postanowieniem Audiencia provincial de Bizkaia z dnia 16 stycznia 2012 r., to uchylenie pozostało bez wpływu na fakt wykorzystywania aktywów CMD przez Euskomenaje. Syndycy masy upadłościowej CMD zezwolili bowiem Euskomenaje na tymczasowe i nieodpłatne korzystanie z tych aktywów.
81 W odniesieniu do kwoty okresowej kary pieniężnej Komisja, opierając się na swym komunikacie SEC(2005) 1658 z dnia 13 grudnia 2005 r. dotyczącym stosowania art. 228 WE (Dz.U. 2007, C 126, s. 15), uaktualnionym komunikatem SEC(2010) 923 z dnia 20 lipca 2010 r. proponuje, aby obliczać ją, mnożąc jednolity ryczałt podstawowy przez współczynnik wagi naruszenia i współczynnik czasu trwania naruszenia Uzyskany rezultat należy przemnożyć przez czynnik uwzględniający jednocześnie możliwości finansowe winnego uchybienia państwa członkowskiego i liczbę głosów, jakimi dysponuje ono w Radzie Unii Europejskiej.
82 W niniejszym przypadku Komisja jest zdania, że dzienna kara pieniężna w kwocie 131 136 EUR jest dostosowana do okoliczności i proporcjonalna do rozpatrywanego uchybienia, a także możliwości finansowych państwa członkowskiego, którego dotyczy. Kwota ta została obliczona na podstawie ryczałtu podstawowego wynoszącego 640 EUR, pomnożonego przez współczynnik wagi naruszenia wynoszący 5 (w skali od 1 do 20), współczynnik czasu trwania naruszenia wynoszący 3 (w skali od 1 do 3) i odzwierciedlający możliwości finansowe Hiszpanii współczynnik n wynoszący 13,66.
83 W odniesieniu do w pierwszej kolejności wagi naruszenia Komisja przypomina, że postanowienia traktatu FUE w dziedzinie pomocy państwa są normami o podstawowym znaczeniu. Ponadto odzyskanie rozpatrywanej bezprawnej pomocy nie powinno było napotkać poważniejszych trudności, ponieważ należało je przeprowadzić w odniesieniu do tylko jednego przedsiębiorstwa. Następnie w zakresie dotyczącym czasu trwania naruszenia uchybienie to trwało przez ponad 22 lata, począwszy od podania do wiadomości decyzji 91/1. W odniesieniu wreszcie do okresowości kary pieniężnej Komisja stoi na stanowisku, że powinna to być kara dzienna.
84 Królestwo Hiszpanii jest zdania, że w niniejszym przypadku nie było potrzeby nakładania kar pieniężnych, biorąc pod uwagę w szczególności działania mające na celu zapewnienia wykonania decyzji 91/1 i ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, podjęte po upływie terminu wyznaczonego w wezwaniu do usunięcia uchybienia.
85 Po pierwsze, opisane w pkt 23 niniejszego wyroku działania podjęte przez Wspólnotę Autonomiczną Kraju Basków w celu wpisania wierzytelności z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy na listę wierzytelności doprowadziły w szczególności do wydania postanowienia z dnia 4 kwietnia 2012 r., w którym Juzgado de lo Mercantil n°2 de Bilbao potwierdził wpisanie na rzecz tej Wspólnoty Autonomicznej wierzytelności z tytułu zwrotu tej pomocy na kwotę 22 683 745 EUR. Ponadto wbrew szacunkom Komisji kwota rozpatrywanej pomocy wynosi 22 469 459 EUR, a nie 22 683 745 EUR.
86 Po drugie, postanowieniem z dnia 12 stycznia 2011 r. Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao nakazał zaprzestanie działalności CMD i zamknięcie jej lokali handlowych. Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków w dniu 3 marca 2011 r. zwróciła się również do tego sądu o nakazanie faktycznego zaprzestania działalności prowadzonej przez Euskomenaje w lokalach CMD.
87 W odniesieniu do korzystania przez Euskomenaje z praw własności przemysłowej MAGFESA, do których należy znak handlowy MAGFESA, Królestwo Hiszpanii podnosi, że plan likwidacji tej spółki przewiduje bezpośrednie przeniesienie tych praw na Euskomenaje. Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków zakwestionowała jednak ten plan i zażądała zablokowania możliwości korzystania z tych praw. Wspólnota ta zaproponowała również, aby prawa te zostały zbyte w ramach procedury przetargowej, która winna zostać ogłoszona na poziomie Unii Europejskiej. Żądania te nie zostały jednak uwzględnione.
88 Po trzecie, twierdząc jednocześnie, że początkowy plan likwidacji CMD, zatwierdzony postanowieniem właściwego sądu krajowego z dnia 22 czerwca 2010 r., przewidywał przeprowadzenie otwartego, bezwarunkowego i przejrzystego postępowania przetargowego, Królestwo Hiszpanii podnosi, że Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków wniosła odwołanie od tego postanowienia. W dniu 16 stycznia 2012 r. Audiencia Provincial de Bizkaia uchyliła to postanowienie i nakazała likwidację aktywów CMD na zasadach wolnej i przejrzystej dla osób trzecich konkurencji.
89 W każdym razie Królestwo Hiszpanii, powołując się na ww. wyrok z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, twierdzi, że do wykazania, iż decyzja 91/1 i ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii zostały wykonane, wystarczy dowieść, że władze krajowe wykazały staranność przy wpisywaniu wierzytelności z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy na listę wierzytelności.
90 W odniesieniu do zaproponowanej przez Komisję kwoty okresowej kary pieniężnej Królestwo Hiszpanii twierdzi, że jest ona nieproporcjonalna. To państwo członkowskie twierdzi w tym względzie, że niniejsze postępowanie dotyczy jedynie jednej z czterech wchodzących w skład Magefesa spółek, które były beneficjentami tej pomocy. Z uwagi na to podstawowy ryczałt powinien wynosić tylko czwartą część kwoty zaproponowanej przez Komisję, czyli 160 EUR dziennie.
91 Ponadto, że względu na to, iż rozpatrywana bezprawna pomoc została przyznana przez Wspólnotę Autonomiczną, która stanowi 6,24% hiszpańskiego produktu krajowego brutto (zwanego dalej „PIB”), a prawo krajowe nakłada na rząd hiszpański obowiązek przeniesienia negatywnych konsekwencji kar, jakie mają ewentualnie zostać nałożone w niniejszej sprawie, na znajdujące się poniżej szczebla państwowego podmioty odpowiedzialne za nieprzestrzeganie prawa Unii, w opinii tego państwa członkowskiego ten podstawowy ryczałt winien zostać ustalony na poziomie 9,98 EUR dziennie, co odpowiada przemnożeniu kwoty 160 EUR przez 6,24%.
92 W zakresie dotyczącym współczynnika wagi naruszenia to państwo członkowskie proponuje, aby wynosił on 1 ze względu na to, że władze krajowe uczyniły wszystko, co tylko było możliwe, aby wykonać ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii. Ponadto rzeczywista wartość sprzedaży dokonywanej przez Indosę, CMD i Euskomenaje w latach 1986–2010 zmalała o 77,7%, a stan pozostałej załogi wynosił zaledwie 3,3% stanu z 1986 r. Udział w rynku właściwym, jaki Indosa posiadała w 2002 r., był znacznie większy niż ten posiadany przez Euskomenaje w 2010 r., który zresztą zmalał z 8,4% do 4,1%. Dane te świadczą o znacznym ograniczeniu zakłócenia konkurencji spowodowanego dalszym prowadzeniem działalności przez Euskomenaje.
93 W odniesieniu do współczynnika dotyczącego trwania naruszenia, zdaniem Królestwa Hiszpanii winien on wynosić 1 ze względu na to, że to trwanie winno w niniejszym przypadku być oceniane w kontekście tego, iż przeciętne postępowanie upadłościowe w tym kraju trwa 1114 dni.
94 Królestwo Hiszpanii proponuje zatem, aby kwota kary pieniężnej wynosiła 136,33 EUR dziennie.
95 W odniesieniu do okresowego charakteru tej kary to państwo członkowskie twierdzi, że nie powinna być ona dzienna, lecz kwartalna, a to ze względu na to, iż w zastosowaniu prawa krajowego syndycy masy upadłościowej przedstawiają swoje sprawozdania co kwartał.
2. Ocena Trybunału
a) Uwagi wstępne
96 Po stwierdzeniu, że Królestwo Hiszpanii nie zastosowało się w wyznaczonym w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia terminie do ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, Trybunał może nałożyć na to państwo członkowskie obowiązek zapłaty okresowej kary pieniężnej tylko w zakresie, w jakim uchybienie trwa do dnia dokonania przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Komisja przeciwko Grecji, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo).
97 Należy zatem sprawdzić, czy ma to miejsce w niniejszym przypadku.
b) Czas trwania uchybienia
98 W celu ustalenia, czy uchybienie zarzucane Królestwu Hiszpanii trwało do chwili zbadania przez Trybunał okoliczności faktycznych w sprawie, należy zbadać środki, które zdaniem pozwanego państwa zostały przyjęte po terminie wyznaczonym w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia.
99 W tym względzie, podobnie jak w pkt 71 niniejszego wyroku, należy przypomnieć, że w przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnie przyznanej pomocy sprzecznej ze wspólnym rynkiem przywrócenie stanu poprzedniego i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy może co do zasady zostać zrealizowane poprzez wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności.
100 W niniejszym przypadku Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków zwróciła się w dniu 10 czerwca 2010 r. o wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy na kwotę 16 828,34 EUR. Ze względu na to, że kwota ta była w oczywisty sposób niższa od kwoty rozpatrywanej pomocy, Wspólnota wielokrotnie ją zmieniała, efektem czego według jej ostatniego oświadczenia z dnia 7 grudnia 2011 r. kwota ta wynosiła 22 683 745 EUR, co odpowiada dokonanym przez Komisję szacunkom tej wierzytelności. Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao w postanowieniu z dnia 4 kwietnia 2012 r. nakazał wpisanie tej wierzytelności po stronie pasywów CMD w tej właśnie kwocie.
101 W odniesieniu do tych ostatnich okoliczności nie ma potrzeby badania twierdzenia Królestwa Hiszpanii, zgodnie z którym kwota rozpatrywanej pomocy wynosi 22 469 459 EUR, a nie – 22 683 745 EUR.
102 Należy zatem stwierdzić, że wierzytelność z tytułu zwrotu rozpatrywanej bezprawnej pomocy została wpisana na listę wierzytelności sporządzoną w ramach postępowania w przedmiocie upadłości CMD.
103 Jednak wbrew temu, co podnosi Królestwo Hiszpanii, okoliczność ta sama w sobie nie jest wystarczająca, aby obowiązek wykonania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii można było uznać za spełniony.
104 Jak bowiem wielokrotnie rozstrzygał Trybunał, wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności umożliwia wywiązanie się z obowiązku odzyskania jedynie wówczas jeśli, w przypadku gdy władze krajowe nie mogły odzyskać całej kwoty pomocy, postępowanie upadłościowe zakończyło się likwidacją przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnej pomocy, czyli ostatecznym zaprzestaniem przez nie prowadzonej działalności (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Komisja przeciwko Belgii, pkt 14, 15; w sprawie Komisja przeciwko Polsce, pkt 63–65, a także wyrok z dnia 13 października 2011 r. w sprawie C‑454/09 Komisja przeciwko Włochom, pkt 36).
105 Należy przypomnieć w tym względzie, że odzyskanie pomocy uznanej za niezgodną ze wspólnym rynkiem ma na celu wyeliminowanie zakłócenia konkurencji spowodowanego przez przewagę konkurencyjną, z której beneficjent tej pomocy skorzystał – w stosunku do swoich konkurentów – w ramach rynku, i przywrócenie sytuacji sprzed wypłacenia rzeczonej pomocy (zob. podobnie wyrok z dnia 4 kwietnia 1995 r. w sprawie C‑348/93 Komisja przeciwko Włochom, Rec. s. I‑673, pkt 27; ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Polsce, pkt 56).
106 Jeśli zaś przedsiębiorstwo będące beneficjentem bezprawnie przyznanej pomocy znajduje się w stanie upadłości i stworzona została spółka mająca na celu dalsze prowadzenie części jego działalności, to dalsze prowadzenie działalności, jeśli tylko bezprawnie przyznana pomoc nie została odzyskana, może nadal powodować zakłócenie konkurencji wynikające z przewagi konkurencyjnej wobec konkurentów tej spółki, która została jej przysporzona na danym rynku. Taka nowoutworzona spółka, jeśli ta korzyść po jej stronie utrzyma się, może zostać zobowiązana do zwrotu rozpatrywanej pomocy. Ma to miejsce w szczególności w przypadku, gdy dowiedzione zostanie, że spółka ta rzeczywiście korzysta z tej związanej ze skorzystaniem z pomocy przewagi konkurencyjnej, a w szczególności gdy dokonuje ona nabycia aktywów likwidowanego przedsiębiorstwa, nie płacąc w zamian ceny rynkowej, lub też jeśli dowiedzione zostanie, że utworzenie takiej spółki skutkuje obejściem obowiązku zwrotu tej pomocy (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Niemcom, pkt 86). Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której zapłata ceny rynkowej nie wystarcza do zniesienia przewagi konkurencyjnej związanej z korzystaniem z bezprawnie przyznanej pomocy.
107 W takim przypadku wpisanie wierzytelności z tytułu pomocy uznanej za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem na listę wierzytelności nie może samo w sobie wystarczyć do zniesienia stworzonego w ten sposób zakłócenia konkurencji.
108 Powyższe względy nie są sprzeczne z ww. wyrokiem z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom. Z wyroku tego nie wynika bowiem, że jeśli wierzytelność z tytułu danej pomocy została wpisana na listę wierzytelności stworzoną w ramach postępowania w przedmiocie upadłości beneficjenta tej pomocy, beneficjent ten może nadal prowadzić swą działalność pomimo tego, że pomoc ta nie została w całości odzyskana.
109 W pkt 69 niniejszego wyroku stwierdzono, że w niniejszym przypadku nie odzyskano rozpatrywanej bezprawnej pomocy. Należy zatem sprawdzić, czy w dniu przeprowadzania przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych niniejszego przypadku przewaga konkurencyjna związana z korzystaniem z bezprawnie przyznanej pomocy nadal istnieje.
110 W tym względzie z przedstawionych Trybunałowi akt sprawy wynika, że Euskomenaje nadal faktycznie korzysta z tej przewagi. Działania, jakie nastąpiły w ramach postępowania w przedmiocie upadłości CMD, świadczą o tym, że celem ich jest zapewnienie dalszego prowadzenia subwencjonowanej działalności, i to pomimo tego, że rozpatrywana bezprawna pomoc nie została w całości odzyskana.
111 Z akt sprawy wynika w szczególności, że:
– zatwierdzony przez Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao postanowieniem z dnia 22 czerwca 2010 r. plan likwidacji CMD przewidywał w szczególności, że wszystkie aktywa tej spółki zostaną łącznie sprzedane jej wierzycielom, którymi byli głównie jej dawni pracownicy, w drodze częściowej rekompensaty ich wierzytelności; dodać należy, że wierzytelność z tytułu rozpatrywanej bezprawnej pomocy nie znajdowała się wówczas na liście potwierdzonych wierzytelności;
– Euskomenaje, której działalność jest w istocie identyczna jak ta prowadzona wcześniej przez CMD, została stworzona właśnie przez dawnych pracowników tej spółki na krótko przed zatwierdzeniem tego planu;
– plan likwidacji CMD realizował „wyraźnie cel zapewnienia dalszego prowadzenia działalności przez nowoutworzoną spółkę, która nie ponosiła odpowiedzialności za długi CMD”, jak wynika z pisma z dnia 17 lutego 2011 r., jakie skierował rząd baskijski do prezesa zarządu Euskomenaje;
– Euskomenaje korzysta z praw własności przemysłowej Magefesa, w tym ze znaku towarowego Magefesa, który został jej przydzielony bezpośrednio, czyli z pominięciem zasad konkurencji i nieodpłatnie, jak wynika to w szczególności z pism z dni 3 grudnia 2010 r. i 10 marca 2011 r., jakie Wspólnota Autonomiczna Kraju Basków skierowała do Juzgado de Primera Instancia n°10 de Bilbao;
– zakwestionowanie przez Wspólnotę Autonomiczną Kraju Basków tego przyznania znaku towarowego nie zostało uwzględnione;
– choć wskutek odwołania wniesionego przez Wspólnotę Autonomiczną Kraju Basków już po zaskarżeniu sprawy przed Trybunałem plan likwidacji CMD został uchylony postanowieniem Audiencia Provincial de Bizkaia z dnia 16 stycznia 2012 r., syndycy masy upadłościowej tej spółki w międzyczasie zezwolili na tymczasowe przekazanie aktywów CMD Euskomenaje aż do zakończenia postępowania upadłościowego; przekazanie to było nieodpłatne, nie zostało poprzedzone żadnym ogłoszeniem, nie wiązało się z przeniesieniem tytułów własności i było „sprzeczne z elementarnymi zasadami zarządzania postępowaniem upadłościowym”, jak wynika to w szczególności z pisma wspomnianego w tiret trzecim niniejszego punktu;
– pomimo wydania postanowienia z dnia 12 stycznia 2011 r. w przedmiocie zaprzestania działalności CMD i zamknięcia jej zakładów, Euskomenaje nadal wytwarza artykuły gospodarstwa domowego w zakładach CMD, korzystając z jej nieruchomości, maszyn i własności przemysłowej, jak wynika to z powództwa wniesionego w dniu 3 marca 2011 r. przez Wspólnotę Autonomiczną Kraju Basków przed Juzgado de lo Mercantil n° 2 de Bilbao, mającego na celu właśnie położenie kresu działalności Euskomenaje, która była nadal prowadzona w zakładach CMD.
112 Biorąc pod uwagę przedstawione Trybunałowi akta sprawy, należy wyciągnąć wniosek, że związana z korzystaniem z bezprawnie przyznanej pomocy korzyść konkurencyjna nadal istnieje, efektem czego wpisanie w międzyczasie wierzytelności z tytułu odzyskania rozpatrywanej bezprawnej pomocy na listę wierzytelności nie wystarcza do zastosowania się do decyzji 91/1 i ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
113 W świetle powyższego stwierdzić należy, że zarzucane Królestwu Hiszpanii uchybienie trwało aż do momentu dokonania przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych niniejszego przypadku.
114 W tych okolicznościach Trybunał uważa, że obciążenie Królestwa Hiszpanii okresową karą pieniężną stanowi odpowiedni środek finansowy do skłonienia tego ostatniego do podjęcia działań koniecznych w celu położenia kresu stwierdzonemu uchybieniu i zapewnienia pełnego wykonania decyzji 91/1 oraz ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
c) W przedmiocie kwoty okresowej kary pieniężnej
i) Uwagi wstępne
115 Należy przypomnieć, że do Trybunału należy dokonanie w każdej sprawie oceny, jakie sankcje pieniężne należy orzec w świetle okoliczności danego przypadku (ww. wyrok z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 86; wyrok z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie C‑177/04 Komisja przeciwko Francji, Zb.Orz. s. I‑2461, pkt 58).
116 Zatem propozycje Komisji nie mogą bowiem wiązać Trybunału i stanowią jedynie użyteczny punkt odniesienia. Podobnie wytyczne takie jak te zawarte w komunikatach Komisji nie wiążą Trybunału, lecz przyczyniają się do zagwarantowania przejrzystości, przewidywalności i pewności prawa w zakresie działań podejmowanych przez tę instytucję (zob. podobnie wyrok z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie C‑70/06 Komisja przeciwko Portugalii, Zb.Orz. s. I‑1, pkt 34; ww. wyrok z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Komisja przeciwko Grecji, pkt 112).
117 Co się tyczy nałożenia okresowej kary pieniężnej, Trybunał orzekł, że taka sankcja musi zostać dostosowana do stopnia dolegliwości niezbędnej, by państwo członkowskie, które nie wykonało wyroku w sprawie naruszenia zobowiązań, zmieniło swoje zachowanie i położyło kres wskazanemu naruszeniu (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 91).
118 W ramach przysługującej Trybunałowi w tej dziedzinie swobody oceny, jego zadaniem jest określenie wysokości okresowej kary pieniężnej w ten sposób, by była ona, po pierwsze, stosowna do okoliczności sprawy, a po drugie, proporcjonalna do stwierdzonego uchybienia oraz do możliwości płatniczych danego państwa członkowskiego (zob. ww. wyroki: z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 103; z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 61).
119 Zatem kryteriami, które w ramach oceny Trybunału należy uwzględnić, by zapewnić, że okresowa kara pieniężna wywrze odpowiedni nacisk, wymuszając jednolite i skuteczne stosowanie prawa Unii, są co do zasady czas trwania naruszenia, jego waga oraz możliwości finansowe danego państwa członkowskiego. Stosując te kryteria, trzeba wziąć pod uwagę w szczególności skutki niewykonania wyroku dla interesów prywatnych i interesu publicznego oraz to, jak pilne jest spowodowanie zastosowania się przez państwo członkowskie do jego zobowiązań (zob. w szczególności ww. wyroki: z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 104; z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 62; w sprawie Komisja przeciwko Portugalii, pkt 39).
ii) W przedmiocie czasu trwania naruszenia
120 Czas trwania naruszenia musi być oceniany z uwzględnieniem chwili, w której Trybunał bada stan faktyczny, a nie – momentu wniesienia przez Komisję skargi do Trybunału (zob. ww. wyroki: z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 71; w sprawie Komisja przeciwko Portugalii, pkt 45).
121 W tych okolicznościach, ponieważ Królestwo Hiszpanii nie mogło wykazać, że rzeczywiście położyło kres uchybieniu przez nie obowiązkowi pełnego wykonania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, należy stwierdzić, że rzeczone uchybienie trwa od ponad 10 lat, co stanowi wyjątkowo długi czas.
122 Należy ponadto wziąć pod uwagę, że od wydania decyzji 91/1 do zbadania przez Trybunał okoliczności faktycznych sprawy upłynęło ponad 22 lata.
123 Tak długi okres jest w niniejszym przypadku nie do zaakceptowania, tym bardziej że liczba beneficjentów pomocy uznanej w decyzji 91/1 za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem była niewielka, że zostali oni wskazani z nazwy zarówno w tej decyzji, jak i ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, oraz ze względu na to, że w decyzji tej określono dokładnie kwoty, jakie należało odzyskać. W tych okolicznościach wykonanie tego wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii nie powinno nastręczyć większych trudności.
124 Przeciętny czas przeprowadzenia postępowania upadłościowego, powołany przez Królestwo Hiszpanii w celu wyjaśnienia opóźnienia w wykonaniu ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, również nie może uzasadnić takiego opóźnienia, biorąc w szczególności pod uwagę okoliczność, że to państwo członkowskie podjęło rzeczywiste działania mające na celu położeniu kresu rozpatrywanemu uchybieniu dopiero na krótko przed datą wniesienia przez Komisję skargi do Trybunału, a nawet w istocie podjęło ono takie działania dopiero po złożeniu tej skargi, jak wynika to z pkt 23–31 niniejszego wyroku.
iii) W przedmiocie wagi naruszenia
125 W odniesieniu do wagi naruszenia należy przypomnieć podstawowy charakter postanowień traktatu w dziedzinie pomocy państwa (ww. wyrok z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Komisja przeciwko Grecji, pkt 118).
126 Reguły, na których oparte zostały zarówno decyzja 91/1, jak i ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, stanowią wyraz jednego z podstawowych zadań Komisji powierzonych jej na podstawie art. 3 ust. 3 TUE, polegającego na ustanowieniu rynku wewnętrznego, oraz na podstawie protokołu nr 27 w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji, który zgodnie z art. 51 TUE stanowi integralną część traktatów i według którego rynek wewnętrzny obejmuje system zapewniający niezakłóconą konkurencję (zob. ww. wyrok z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 60).
127 Znaczenie przepisów prawa Unii naruszonych w przypadku takim jak niniejszy znajduje odzwierciedlenie w szczególności w fakcie, że poprzez odzyskanie pomocy uznanej za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem wyeliminowane zostaje zakłócenie konkurencji spowodowane przysporzoną dzięki tej pomocy przewagą konkurencyjną, a beneficjent tej pomocy po dokonaniu zwrotu traci przewagę, z której korzystał na rynku wobec swych konkurentów (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 4 kwietnia 1995 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 22; ww. wyrok w sprawie Niemcy przeciwko Komisji, pkt 75).
128 W przypadku uchybienia stwierdzonego w niniejszej sprawie podnieść należy, że ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii został wykonany w odniesieniu do trzech z czterech beneficjentów, którym przyznano bezprawnie pomoc, o której mowa w decyzji 91/1. Nie ma ponadto wątpliwości co do tego, że przyznana Indosie pomoc stanowi około piątej części całej kwoty pomocy, której dotyczy ta decyzja i ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
129 Żadna ze stron nie kwestionuje zatem tego, że przyznana Indosie pomoc pozostała w całości nieodzyskana do dzisiaj.
130 Ponadto choć Królestwo Hiszpanii podjęło całkiem niedawno szereg działań świadczących o poważnym zamiarze położenia kresu rozpatrywanemu uchybieniu, nie ma wątpliwości co do tego, że działania te zostały podjęte na krótko przed złożeniem skargi do Trybunału, a nawet w istocie dopiero po złożeniu tej skargi. To państwo członkowskie nie wykazywało zatem przez wiele lat należytej staranności.
iv) W przedmiocie zdolności płatniczych Królestwa Hiszpanii
131 W odniesieniu do zdolności płatniczych Królestwo Hiszpanii należy wziąć pod uwagę stopę inflacji i PIB tego państwa członkowskiego według stanu na moment przeprowadzania przez Trybunał analizy okoliczności faktycznych sprawy.
132 W tym względzie nie można przyjąć podniesionego przez Królestwo Hiszpanii argumentu, zgodnie z którym zdolność płatnicza winna w niniejszym przypadku odzwierciedlać możliwości Wspólnoty Autonomicznej Kraju Basków, a nie państwa członkowskiego jako takiego. Wystarczy przypomnieć w tym zakresie, że okoliczność, iż państwo członkowskie powierzyło swoim regionom zadanie przeprowadzenia odzyskania pomocy, pozostaje bez wpływu na stosowanie art. 260 TFUE. Choć bowiem każde państwo członkowskie ma swobodę ustalania wewnętrznego podziału kompetencji prawodawczych, tak jak uważa to za stosowne, to jednak w świetle tego postanowienia ponosi ono wyłączną odpowiedzialność w stosunku do Unii za wywiązywanie się z zobowiązań wynikających z prawa Unii (zob. w zakresie dotyczącym art. 226 WE wyrok z dnia 10 czerwca 2004 r. w sprawie C‑87/02 Komisja przeciwko Włochom, Zb.Orz. s. I‑5975, pkt 38).
v) W przedmiocie okresowego charakteru kary pieniężnej
133 Co się tyczy okresowego charakteru kary pieniężnej, należy ją nałożyć na pozwane państwo członkowskiej na podstawie dziennej.
134 Nie można w tym względzie przyjąć żądania Królestwa Hiszpanii, aby ta kara pieniężna miała charakter kwartalny, biorąc pod uwagę, po pierwsze, niezwykle długi okres uchybienia, oraz po drugie, niecierpiącą zwłoki konieczność natychmiastowego położenia mu kresu.
vi) Wniosek
135 W świetle powyższego Trybunał jest zdania, że właściwym jest nałożenie grzywny w kwocie 50 000 EUR dziennie.
136 Uwzględniając całość powyższych okoliczności, należy nałożyć na Królestwo Hiszpanii obowiązek wpłacenia Komisji, na rachunek „Dochody własne Unii Europejskiej”, okresowej kary pieniężnej w wysokości 50 000 EUR za każdy dzień zwłoki w podjęciu środków koniecznych do zastosowania się do ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, począwszy od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku do dnia wykonania ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
B – W przedmiocie ryczałtowej kwoty
1. Argumentacja stron
137 Komisja proponuje, aby przy obliczaniu ryczałtowej kwoty zastosować metodę polegającą na ustaleniu dziennej kwoty podstawowej w wysokości 210 EUR, którą należy najpierw przemnożyć przez współczynnik związany z wagą naruszenia oraz współczynnik zwany „współczynnikiem n”, których wartości są identyczne jak te proponowane przy obliczaniu kary pieniężnej (odpowiednio 5 i 13,66), a następnie przez liczbę dni trwania uchybienia. Ryczałtowa kwota winna zatem odpowiadać wynikowi przemnożenia 14 343 EUR przez liczbę dni, jakie upłynęły od daty ogłoszenia ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii do dnia wywiązania się przez państwo członkowskie ze swych obowiązków lub, w jego braku, daty ogłoszenia niniejszego wyroku.
138 Opierając się na tych samych argumentach jak te podniesione w kwestii okresowej kary pieniężnej, Królestwo Hiszpanii proponuje, aby służąca do obliczenia ryczałtu kwota podstawowa została podzielona na cztery, aby odzwierciedlić w ten sposób fakt, że ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii został wykonany w przypadku trzech z czterech beneficjentów bezprawnie przyznanej pomocy, a następnie należy go przemnożyć przez 6,24%, aby uwzględnić okoliczność, iż ta wielkość odpowiada udziałowi Kraju Basków w hiszpańskim PIB. Ta kwota podstawowa winna zatem wynosić 3,28 EUR. Należy następnie zastosować ten sam współczynnik wagi uchybienia oraz ten sam „współczynnik n” jak te jak te proponowane przy obliczaniu kary pieniężnej. Kwota ryczałtowa winna zatem odpowiadać wynikowi przemnożenia 44,80 EUR przez liczbę dni trwania uchybienia.
139 Królestwo Hiszpanii wnosi ponadto, aby okres pomiędzy podniesieniem zarzutu niedopuszczalności w niniejszej sprawie i datą wydania przez Trybunał rozstrzygnięcia w przedmiocie tego zarzutu nie powinien zostać wliczony dla celów obliczenia kwoty ryczałtowej do liczby dni trwania uchybienia.
2. Ocena Trybunału
140 Na wstępie należy przypomnieć, że Trybunał jest uprawniony w ramach swobodnej oceny przyznanej mu w rozpatrywanej dziedzinie do nałożenia jednocześnie okresowej kary pieniężnej i kary ryczałtowej (ww. wyrok z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Komisja przeciwko Grecji, pkt 143).
141 Ta kara ryczałtowa powinna w każdym razie być nakładana na podstawie całokształtu istotnych elementów związanych z naturą stwierdzonego uchybienia, oraz z postawą państwa członkowskiego, którego dotyczy postępowanie wszczęte na podstawie art. 260 TFUE. W tym zakresie postanowienie to przyznaje Trybunałowi znaczną swobodę oceny w odniesieniu do decyzji o nałożeniu bądź braku nałożenia takiej sankcji (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Komisja przeciwko Grecji, pkt 144).
142 W niniejszym sporze ogół okoliczności prawnych i faktycznych dotyczących stwierdzonego uchybienia świadczy o tym, że skuteczne zapobieganie powtarzaniu się analogicznych naruszeń prawa Unii w przyszłości wymaga podjęcia środków odstraszających takich jak nałożenie kary ryczałtowej.
143 W tych okolicznościach zadaniem Trybunału korzystającego z przysługującej mu swobody oceny jest ustalenie kwoty ryczałtowej w taki sposób, aby była ona, po pierwsze, dostosowana do tych okoliczności, i po drugie, proporcjonalna do stwierdzonego uchybienia oraz zdolności płatniczych danego państwa członkowskiego (ww. wyrok z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Komisja przeciwko Grecji, pkt 146).
144 Do istotnych w tym zakresie względów należą czynniki takie jak to, że zarzucane uchybienie trwało od dnia wydania stwierdzającego je wyroku, a także waga naruszenia (zob. ww. wyrok z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 94).
145 Okoliczności, które należy wziąć pod uwagę, wynikają w szczególności ze względów przedstawionych w pkt 120–130 niniejszego wyroku i dotyczących okresu trwania i wagi uchybienia. Po pierwsze, stwierdzono więc, że uchybienie to trwało ponad 10 lat od dnia ogłoszenia ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii oraz ponad 22 lata od wydania decyzji 91/1, oraz po drugie, że wykonanie tego wyroku nie powinno było nastręczyć większych trudności, ponieważ liczba beneficjentów przyznanej bezprawnie pomocy była niewielka, zostali oni wskazani z nazwy, a ponadto w decyzji tej określono dokładnie kwoty, jakie należało odzyskać.
146 W odniesieniu do przedstawionego w pkt 139 niniejszego wyroku żądania Królestwa Hiszpanii stwierdzić należy, że nie można go uwzględnić, ponieważ dokonywana przez Trybunał analiza podniesionego przez to państwo członkowskie w ramach niniejszego sporu zarzutu niedopuszczalności jest pozbawiona jakiegokolwiek związku z zarzucanym uchybieniem.
147 Mając na uwadze powyższe rozważania w świetle oceny okoliczności słuszne jest określenie w niniejszym przypadku ryczałtowej kwoty, jaką Królestwo Hiszpanii winno zapłacić, na 20 mln EUR.
148 Należy zatem zobowiązać Królestwo Hiszpanii do wpłacenia Komisji na rachunek „Zasoby wspólne Unii Europejskiej” ryczałtowej kwoty 20 mln EUR.
VIII – W przedmiocie kosztów
149 Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania Trybunału Sprawiedliwości kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie Królestwa Hiszpanii kosztami postępowania, a Królestwo Hiszpanii przegrało sprawę, należy obciążyć je kosztami postępowania. Zgodnie z art. 140 § 1 tego samego regulaminu, zgodnie z którym państwa członkowskie i instytucje interweniujące w sprawie pokrywają własne koszty, należy rozstrzygnąć, że Republika Czeska pokrywa swoje własne koszty.
Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:
1) Nie podejmując do dnia, w którym upłynął termin wyznaczony w uzupełniającym wezwaniu do usunięcia uchybienia wydanym w dniu 18 marca 2010 r. przez Komisję Europejską w zastosowaniu art. 260 ust. 2 TFUE, wszelkich środków koniecznych do wykonania wyroku Trybunału z dnia 2 lipca 2002 r. w sprawie C‑499/99 Komisja przeciwko Hiszpanii dotyczącego odzyskania pomocy, która na mocy decyzji Komisji 91/1/EWG z dnia 20 grudnia 1989 r. w sprawie pomocy przyznanej w Hiszpanii przez rząd centralny i szereg autonomicznych rządów regionalnych na rzecz MAGEFESA, producenta przyborów kuchennych ze stali nierdzewnej i małych urządzeń elektrycznych, została uznana za przyznaną bezprawnie, Królestwo Hiszpanii uchybiło zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy ust. 1 tego postanowienia traktatowego.
2) Królestwo Hiszpanii zostaje zobowiązane do zapłacenia na rzecz Komisji Europejskiej na rachunek „Zasoby własne Unii Europejskiej” okresowej kary pieniężnej w kwocie 50 000 EUR za każdy dzień zwłoki w podjęciu środków koniecznych do zastosowania się do tego wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii, począwszy od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku do dnia wykonania tego wyroku w sprawie Komisja przeciwko Hiszpanii.
3) Królestwo Hiszpanii zostaje zobowiązane do wpłacenia na rzecz Komisji Europejskiej na rachunek „Zasoby własne Unii Europejskiej” ryczałtowej kwoty 20 mln EUR.
4) Królestwo Hiszpanii zostaje obciążone kosztami postępowania.
5) Republika Czeska pokrywa swoje własne koszty.
Podpisy