Language of document : ECLI:EU:C:2017:755

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα)

της 12ης Οκτωβρίου 2017 (*)

«Προδικαστική παραπομπή – Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης – Κανονισμός (ΕΕ) 650/2012 – Κληρονομική διαδοχή και ευρωπαϊκό κληρονομητήριο – Πεδίο εφαρμογής – Ακίνητο κείμενο σε κράτος μέλος το οποίο δεν γνωρίζει την άμεση κληροδοσία (“legatum per vindicationem”) – Άρνηση αναγνωρίσεως των εμπράγματων αποτελεσμάτων μιας τέτοιας κληροδοσίας»

Στην υπόθεση C‑218/16,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim (περιφερειακό δικαστήριο του Gorzów Wielkopolski, Πολωνία) με απόφαση της 8ης Μαρτίου 2016, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 19 Απριλίου 2016, στο πλαίσιο της διαδικασίας που κίνησε η

Aleksandra Kubicka

παρισταμένης της:

Przemysława Bac, ενεργούσας υπό την ιδιότητα της συμβολαιογράφου,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα),

συγκείμενο από τους M. Ilešič, πρόεδρο τμήματος, A. Rosas, C. Toader (εισηγήτρια), A. Prechal και E. Jarašiūnas, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: Y. Bot

γραμματέας: M. Aleksejev, διοικητικός υπάλληλος,

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 1ης Μαρτίου 2017,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

–        η Przemysława Bac, ενεργούσα υπό την ιδιότητα της συμβολαιογράφου, εκπροσωπούμενη από τον M. Margoński, zastępca notarialny,

–        η Πολωνική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους B. Majczyna και M. Nowak, καθώς και από την S. Żyrek,

–        η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους T. Henze, J. Möller και M. Hellmann, καθώς και από την J. Mentgen,

–        η Ελληνική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις E. Τσαούση και Αικ. Μαγριππή,

–        η Ισπανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την V. Ester Casas και τον S. Jiménez García,

–        η Ουγγρική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους Z. Fehér και G. Koós, καθώς και από την M. Tátrai,

–        η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τον M. Wilderspin και την A. Stobiecka‑Kuik,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 17ης Μαΐου 2017,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, και του άρθρου 31 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου (ΕΕ 2012, L 201, σ. 107).

2        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαδικασίας την οποία κίνησε η Aleksandra Kubicka ενώπιον συμβολαιογράφου εδρεύοντος στο Słubice (Πολωνία), για τη σύνταξη δημόσιας διαθήκης περιέχουσας διάταξη περί άμεσης κληροδοσίας (legatum per vindicationem).

 Το νομικό πλαίσιο

 Το δίκαιο της Ένωσης

3        Οι αιτιολογικές σκέψεις 7, 8, 15, 18, 19 και 37 του κανονισμού 650/2012 έχουν ως εξής:

«(7)      Θα πρέπει να διευκολυνθεί η ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς μέσω της εξάλειψης των εμποδίων για την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σήμερα δυσκολίες στην προσπάθειά τους να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο μιας κληρονομικής διαδοχής που έχει διασυνοριακές επιπτώσεις. Στον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, οι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να οργανώσουν εκ των προτέρων την κληρονομική τους διαδοχή. Θα πρέπει να κατοχυρώνονται με αποτελεσματικότητα τα δικαιώματα των κληρονόμων και των κληροδόχων, των άλλων οικείων προσώπων που σχετίζονται με τον θανόντα, καθώς και των κληρονομικών δανειστών.

(8)      Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, θα πρέπει να συγκεντρωθούν στον παρόντα κανονισμό οι διατάξεις σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση ή, κατά περίπτωση, την αποδοχή, την εκτελεστότητα και την εκτέλεση αποφάσεων, δημόσιων εγγράφων και δικαστικών συμβιβασμών, καθώς και σχετικά με το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο.

[…]

(15)      Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να επιτρέπει τη δημιουργία ή τη μεταβίβαση μέσω κληρονομικής διαδοχής δικαιώματος επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, κατά τα προβλεπόμενα στο δίκαιο που είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή. Δεν θα πρέπει ωστόσο να θίγει τον κλειστό αριθμό (“numerus clausus”) των εμπράγματων δικαιωμάτων που είναι γνωστά στο εθνικό δίκαιο ορισμένων κρατών μελών. Ένα κράτος μέλος δεν θα πρέπει να υποχρεούται να αναγνωρίσει ένα εμπράγματο δικαίωμα επί περιουσιακών στοιχείων ευρισκομένων σε αυτό το κράτος μέλος, εάν το εν λόγω εμπράγματο δικαίωμα δεν είναι γνωστό στο δίκαιο του κράτους αυτού.

[…]

(18)      Οι προϋποθέσεις καταχώρισης δικαιώματος επί ακίνητων ή κινητών περιουσιακών στοιχείων σε μητρώο θα πρέπει να εξαιρεθούν από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού. Ως εκ τούτου το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο (για την ακίνητη περιουσία, το δίκαιο της τοποθεσίας του πράγματος) θα καθορίζει υπό ποιες νομικές προϋποθέσεις, πώς θα γίνεται η καταχώριση και ποιες αρχές, όπως κτηματολογικά γραφεία ή συμβολαιογράφοι, είναι υπεύθυνες να ελέγχουν αν πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις και αν τα έγγραφα που υποβλήθηκαν επαρκούν ή περιέχουν τις απαιτούμενες πληροφορίες. Ειδικότερα, οι αρχές μπορούν να ελέγχουν ότι το δικαίωμα του κληρονομουμένου επί της κληρονομιαίας περιουσίας που αναφέρεται στο έγγραφο που υποβάλλεται προς καταχώριση, είναι δικαίωμα που καταχωρίζεται ως τέτοιο στο μητρώο ή διαφορετικά αποδεικνύεται σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο. Προς αποφυγή επικάλυψης εγγράφων, οι αρχές καταχώρισης θα πρέπει να δέχονται τα έγγραφα που συντάχθηκαν σε άλλο κράτος μέλος από τις αρμόδιες αρχές και των οποίων η κυκλοφορία προβλέπεται από τον παρόντα κανονισμό. Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο που εκδίδεται δυνάμει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να συνιστά έγκυρο τίτλο για την καταχώριση της κληρονομιαίας περιουσίας σε μητρώο κράτους μέλους. Αυτό δεν θα πρέπει να εμποδίζει τις αρχές που συμμετέχουν στη καταχώριση να καλούν το πρόσωπο που ζητεί την καταχώριση να υποβάλει πρόσθετες πληροφορίες ή να προσκομίσει συμπληρωματικά έγγραφα που απαιτούνται από το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο, για παράδειγμα πληροφορίες ή έγγραφα που αφορούν την πληρωμή φόρων. Η αρμόδια αρχή μπορεί να υποδείξει στο πρόσωπο που ζητεί την καταχώριση τον τρόπο με τον οποίο είναι δυνατόν να δοθούν οι πληροφορίες ή τα έγγραφα που λείπουν.

(19)      Τα αποτελέσματα της καταχώρισης δικαιώματος σε μητρώο θα πρέπει επίσης να αποκλεισθούν από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού. Συνεπώς, το κατά πόσον, π.χ., η καταχώριση έχει δηλωτικό ή συστατικό αποτέλεσμα θα πρέπει να κρίνεται από το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο. Επομένως, εφόσον, π.χ., η κτήση δικαιώματος επί ακινήτου απαιτεί καταχώριση σε μητρώο σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο, προκειμένου να διασφαλιστεί erga omnes το αποτέλεσμα της εγγραφής ή να προστατευθούν δικαιοπραξίες, η χρονική στιγμή κτήσης του δικαιώματος θα πρέπει να καθορίζεται από το δίκαιο του εν λόγω κράτους μέλους.

[…]

(37)      Για να είναι δυνατό για τους πολίτες να αξιοποιήσουν, υπό συνθήκες πλήρους ασφάλειας δικαίου, τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η εσωτερική αγορά, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τους επιτρέπει να γνωρίζουν εκ των προτέρων το δίκαιο που θα εφαρμοσθεί στην κληρονομική τους διαδοχή. Θα πρέπει να θεσπιστούν εναρμονισμένοι κανόνες περί σύγκρουσης δικαίων προς αποφυγήν αντιφατικών αποτελεσμάτων. Ο κύριος κανόνας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι η κληρονομική διαδοχή θα διέπεται από ένα δίκαιο που να μπορεί να προβλεφθεί και με το οποίο συνδέεται στενά. Για λόγους ασφάλειας δικαίου και προς αποφυγή κατάτμησης της κληρονομίας, το εν λόγω δίκαιο θα πρέπει να διέπει το σύνολο της κληρονομίας, δηλαδή όλα τα περιουσιακά στοιχεία που αποτελούν μέρος της περιουσίας, ανεξάρτητα από τη φύση τους και από το εάν αυτά βρίσκονται σε άλλο κράτος μέλος ή σε τρίτο κράτος.»

4        Το άρθρο 1 του κανονισμού αυτού ορίζει τα εξής:

«1.      Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται στις κληρονομικές διαδοχές. Δεν εφαρμόζεται σε φορολογικά, τελωνειακά ή διοικητικά ζητήματα.

2.      Αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού τα ακόλουθα:

[…]

ια)      η φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων· και

ιβ)      η οιαδήποτε καταχώριση σε μητρώο δικαιωμάτων επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, περιλαμβανομένων των νομικών απαιτήσεων της καταχώρισης, και τα αποτελέσματα της καταχώρισης ή της μη καταχώρισης αυτών των δικαιωμάτων σε μητρώο.»

5        Κατά τον ορισμό του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του εν λόγω κανονισμού, ως «κληρονομική διαδοχή» νοείται «η διαδοχή στην κληρονομία θανόντος και καλύπτει όλες τις περιπτώσεις μεταβίβασης αιτία θανάτου περιουσιακών στοιχείων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, είτε πρόκειται για εκούσια μεταβίβαση δυνάμει διατάξεως τελευταίας βούλησης είτε για μεταβίβαση μέσω εξ αδιαθέτου διαδοχής».

6        Το άρθρο 22 του κανονισμού 650/2012, το οποίο επιγράφεται «Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου», προβλέπει στην παράγραφο 1, πρώτο εδάφιο, τα εξής:

«Ένα πρόσωπο δύναται να επιλέξει ως δίκαιο που θα διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής του το δίκαιο του κράτους του οποίου έχει την ιθαγένεια κατά το χρόνο πραγματοποίησης της επιλογής του ή κατά το χρόνο του θανάτου.»

7        Το άρθρο 23 του κανονισμού αυτού, το οποίο επιγράφεται «Πεδίο εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου», ορίζει, στην παράγραφο 1 και στην παράγραφο 2, στοιχεία βʹ και εʹ, τα εξής:

«1.      Το δίκαιο που προσδιορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 21 ή το άρθρο 22 διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής.

2.      Το δίκαιο αυτό διέπει, ενδεικτικά, τα ακόλουθα:

[…]

β)      τον καθορισμό των δικαιούχων, της κληρονομικής μερίδας που τους αναλογεί και των υποχρεώσεων που πιθανώς τους έχει επιβάλει ο θανών, καθώς και τον καθορισμό των υπόλοιπων κληρονομικών δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων των κληρονομικών δικαιωμάτων του επιζώντος συζύγου ή συντρόφου·

[…]

ε)      τη μεταβίβαση προς τους κληρονόμους και, κατά περίπτωση, τους κληροδόχους των περιουσιακών στοιχείων, των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που απαρτίζουν την κληρονομία, περιλαμβανομένων των όρων και των αποτελεσμάτων της αποδοχής ή της αποποίησης κληρονομιάς ή κληροδοσίας».

8        Το άρθρο 31 του εν λόγω κανονισμού, με τίτλο «Προσαρμογή εμπραγμάτων δικαιωμάτων», έχει ως εξής:

«Σε περίπτωση που ένα πρόσωπο επικαλείται εμπράγματο δικαίωμα το οποίο έχει βάσει του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου, και το εν λόγω εμπράγματο δικαίωμα δεν είναι γνωστό στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο γίνεται η επίκλησή του, το δικαίωμα αυτό προσαρμόζεται, εφόσον είναι απαραίτητο και κατά το μέτρο του δυνατού, στο εγγύτερο ισοδύναμο εμπράγματο δικαίωμα βάσει του δικαίου αυτού του κράτους, λαμβανομένων υπόψη των σκοπών και των συμφερόντων που επιδιώκονται από το συγκεκριμένο εμπράγματο δικαίωμα και των αποτελεσμάτων που συνδέονται με αυτό.»

9        Το κεφάλαιο VI του κανονισμού 650/2012, το οποίο επιγράφεται «Ευρωπαϊκό κληρονομητήριο», περιλαμβάνει τα άρθρα 62 έως 73 του κανονισμού αυτού. Το άρθρο 62 του κανονισμού ορίζει τα εξής:

«1.      Με τον παρόντα κανονισμό δημιουργείται ευρωπαϊκό κληρονομητήριο (εφεξής “κληρονομητήριο”) το οποίο εκδίδεται προς χρήση σε άλλο κράτος μέλος και παράγει τα αποτελέσματα που αναφέρονται στο άρθρο 69.

2.      Η χρήση του κληρονομητηρίου δεν είναι υποχρεωτική.

3.      Το κληρονομητήριο δεν υποκαθιστά εσωτερικά έγγραφα που χρησιμοποιούνται για παρόμοιους σκοπούς στα κράτη μέλη. Ωστόσο, άπαξ και εκδόθηκε για να χρησιμοποιηθεί σε άλλο κράτος μέλος, το κληρονομητήριο παράγει τα αποτελέσματα που αναφέρονται στο άρθρο 69 και στο κράτος μέλος του οποίου οι αρχές το εξέδωσαν δυνάμει του παρόντος κεφαλαίου.»

10      Το άρθρο 63 του κανονισμού αυτού, το οποίο επιγράφεται «Σκοπός του κληρονομητηρίου», προβλέπει, στις παραγράφους 1 και 2, τα εξής:

«1.      Το κληρονομητήριο προορίζεται προς χρήση των κληρονόμων, των κληροδόχων που έχουν άμεσα δικαιώματα στην κληρονομία […] οι οποίοι πρέπει να επικαλεσθούν σε άλλο κράτος μέλος την ιδιότητά τους ή να ασκήσουν αντιστοίχως τα δικαιώματά τους ως κληρονόμων ή κληροδόχων […].

2.      Το κληρονομητήριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιδίως για να αποδειχθούν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

α)      η ιδιότητα ή/και τα δικαιώματα εκάστου κληρονόμου ή, κατά περίπτωση, κληροδόχου που μνημονεύεται στο κληρονομητήριο και οι κληρονομικές μερίδες που τους αντιστοιχούν·

β)      η απόδοση ενός ή περισσότερων συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων που αποτελούν τμήμα της περιουσίας στον ή τους κληρονόμους ή, κατά περίπτωση, στον ή τους κληροδόχους που μνημονεύονται στο κληρονομητήριο·

[…]».

11      Το άρθρο 68 του εν λόγω κανονισμού, το οποίο αφορά το περιεχόμενο του κληρονομητηρίου, ορίζει τα εξής:

«Το κληρονομητήριο περιέχει τις κάτωθι πληροφορίες στην έκταση που επιβάλλεται από το σκοπό για τον οποίον αυτό εκδίδεται:

[…]

ιγ)      απαρίθμηση των δικαιωμάτων ή/και περιουσιακών στοιχείων για κάθε συγκεκριμένο κληροδόχο.

[…]»

12      Το άρθρο 69 του ίδιου κανονισμού, το οποίο επιγράφεται «Αποτελέσματα του κληρονομητηρίου», ορίζει τα εξής:

«1.      Το κληρονομητήριο παράγει τα αποτελέσματά του σε όλα τα κράτη μέλη χωρίς να απαιτείται καμία ειδική διαδικασία.

2.      Τεκμαίρεται ότι το κληρονομητήριο πιστοποιεί επακριβώς τα στοιχεία που έχουν εξακριβωθεί σύμφωνα με το δίκαιο το οποίο είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή ή σύμφωνα με οποιοδήποτε άλλο δίκαιο είναι εφαρμοστέο σε συγκεκριμένα στοιχεία. Το πρόσωπο που καθορίζεται στο κληρονομητήριο ως κληρονόμος, κληροδόχος, […] τεκμαίρεται ότι έχει την ιδιότητα που αναφέρεται στο κληρονομητήριο ή/και ότι κατέχει τα δικαιώματα ή τις εξουσίες που προσδιορίζονται στο κληρονομητήριο, χωρίς άλλες προϋποθέσεις ή/και περιορισμούς όσον αφορά τα εν λόγω δικαιώματα ή εξουσίες εκτός από τα προβλεπόμενα στο κληρονομητήριο.

[…]

5.      Το κληρονομητήριο συνιστά έγκυρο τίτλο για την καταχώριση της κληρονομιαίας περιουσίας στο οικείο μητρώο ενός κράτους μέλους, με την επιφύλαξη του άρθρου 1, παράγραφος 2, στοιχεία ια) και ιβ).»

 Το πολωνικό δίκαιο

 Ο Αστικός Κώδικας

13      Το άρθρο 9811, παράγραφος 1, του Kodeks Cywilny (Αστικού Κώδικα) ορίζει τα εξής:

«Ο διαθέτης δύναται να ορίσει σε διαθήκη περιβαλλόμενη τον συμβολαιογραφικό τύπο ότι ορισμένο πρόσωπο θα αποκτήσει το αντικείμενο της κληροδοσίας κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας (άμεση κληροδοσία).»

14      Κατά την παράγραφο 2, σημείο 2, αυτού του άρθρου 9811, αντικείμενο μιας τέτοιας κληροδοσίας μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, το ποσοστό συγκυριότητας επί ακινήτου, το οποίο αποτελεί μεταβιβαστό περιουσιακό δικαίωμα.

15      Το άρθρο 968 του Αστικού Κώδικα αφορά την έμμεση κληροδοσία (legatum per damnationem), την οποία ο διαθέτης μπορεί να συστήσει με διαθήκη περιβαλλόμενη κάθε νόμιμο τύπο, ακόμη και ιδιόγραφη. Στην περίπτωση αυτού του είδους κληροδοσίας, ο κληρονόμος έχει την υποχρέωση να μεταβιβάσει το δικαίωμα επί του πράγματος στον κληροδόχο, ο οποίος δικαιούται επίσης να αξιώσει από τον κληρονόμο την εκτέλεση της κληροδοσίας.

 Ο νόμος περί συμβολαιογράφων

16      Κατά το άρθρο 81 του Prawo o notariacie (νόμου για τη θέσπιση συμβολαιογραφικού κώδικα), της 14ης Φεβρουαρίου 1991 (Dz. U. αριθ. 22, θέση 91), όπως τροποποιήθηκε με τον νόμο της 13ης Δεκεμβρίου 2013 (Dz. U. του 2014, θέση 164) (στο εξής: νόμος περί συμβολαιογράφων), ο συμβολαιογράφος υποχρεούται να αρνείται τη σύνταξη παράνομων συμβολαιογραφικών πράξεων.

17      Από το άρθρο 83, παράγραφος 2, του νόμου περί συμβολαιογράφων προκύπτει ότι σε περίπτωση αρνήσεως συμβολαιογράφου να συντάξει συμβολαιογραφική πράξη μπορεί να ασκηθεί προσφυγή από τον θιγόμενο από την άρνηση αυτή. Η προσφυγή αυτή εξετάζεται καταρχάς από τον συμβολαιογράφο που αρνήθηκε τη σύνταξη της πράξεως, ο οποίος, εάν την κρίνει βάσιμη, θα συντάξει τη συμβολαιογραφική πράξη που του ζητήθηκε. Εάν, αντιθέτως, ο συμβολαιογράφος απορρίψει την προσφυγή, αυτή εξετάζεται από το Sąd Okręgowy (περιφερειακό δικαστήριο, Πολωνία) της περιφέρειας στην οποία εδρεύει ο συμβολαιογράφος.

 Τα πραγματικά περιστατικά της κύριας δίκης και το προδικαστικό ερώτημα

18      Η A. Kubicka, Πολωνή υπήκοος και κάτοικος Φρανκφούρτης επί του Όντερ (Γερμανία), είναι παντρεμένη με Γερμανό υπήκοο. Από τον γάμο αυτό έχει αποκτήσει δύο ανήλικα ακόμη τέκνα. Οι σύζυγοι είναι εξ ημισείας συγκύριοι ενός οικοπέδου κειμένου στη Φρανκφούρτη επί του Όντερ, επί του οποίου έχει οικοδομηθεί η οικογενειακή οικία. Προκειμένου να συντάξει τη διαθήκη της, η Α. Kubicka αποτάθηκε σε συμβολαιογράφο του Słubice.

19      Η Α. Kubicka επιθυμεί να συστήσει υπέρ του συζύγου της άμεση κληροδοσία, επιτρεπόμενη από το πολωνικό δίκαιο, με αντικείμενο το ποσοστό συγκυριότητάς της επί του εξ αδιαιρέτου κτηθέντος και κειμένου στη Φρανκφούρτη επί του Όντερ ακινήτου. Για τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία που συνθέτουν την κληρονομιαία περιουσία της, επιθυμεί να διατηρήσει τη νόμιμη κληρονομική διαδοχή, βάσει της οποίας ο σύζυγος και τα τέκνα της κληρονομούν κατ’ ισομοιρία.

20      Η Α. Kubicka απέκλεισε ρητώς τη χρήση της προβλεπόμενης στο άρθρο 968 του Αστικού Κώδικα έμμεσης κληροδοσίας (legatum per damnationem), στο μέτρο που η εν λόγω κληροδοσία συνεπαγόταν δυσχέρειες συνδεόμενες με την εκπροσώπηση των εχόντων κληρονομικό δικαίωμα ανήλικων τέκνων της και πρόσθετες δαπάνες.

21      Στις 4 Νοεμβρίου 2015, ο αναπληρωτής συμβολαιογράφος αρνήθηκε να συντάξει διαθήκη περιέχουσα, όπως επιθυμούσε η Α. Kubicka, διάταξη περί συστάσεως άμεσης κληροδοσίας, με την αιτιολογία ότι η σύνταξη διαθήκης περιέχουσας την εν λόγω διάταξη αντιβαίνει στη γερμανική νομοθεσία και νομολογία περί εμπράγματων δικαιωμάτων και κτηματολογίου, τις οποίες όφειλε να λάβει υπόψη δυνάμει του άρθρου 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, καθώς και του άρθρου 31 του κανονισμού 650/2012, και ότι, συνεπώς, μια τέτοια πράξη είναι παράνομη.

22      Ο ανωτέρω αναπληρωτής συμβολαιογράφος διευκρίνισε ότι, στη Γερμανία, ο κληροδόχος μπορεί να καταχωρισθεί στο κτηματολόγιο μόνο βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως περί μεταβιβάσεως της κυριότητας του ακινήτου μεταξύ των κληρονόμων και του κληροδόχου. Οι αλλοδαπές άμεσες κληροδοσίες αποτελούν στη Γερμανία αντικείμενο προσαρμογής σε έμμεσες κληροδοσίες δυνάμει του άρθρου 31 του κανονισμού 650/2012. Η ερμηνεία αυτή προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση του γερμανικού νόμου, ο οποίος τροποποίησε το εσωτερικό δίκαιο σύμφωνα με τις διατάξεις του κανονισμού 650/2012 [Internationales Erbrechtsverfahrensgesetz (νόμος περί των διαδικασιών σε υποθέσεις διεθνούς κληρονομικού δικαίου) της 29ης Ιουνίου 2015, BGBl. I, σ. 1042].

23      Στις 16 Νοεμβρίου 2015, η Α. Kubicka κατέθεσε, δυνάμει του άρθρου 83 του νόμου περί συμβολαιογράφων, ενώπιον του αρμόδιου για τη σύνταξη της πράξεως συμβολαιογράφου, προσφυγή κατά της αποφάσεώς του να αρνηθεί τη σύνταξη διαθήκης περιέχουσας διάταξη περί συστάσεως της εν λόγω άμεσης κληροδοσίας. Υποστήριξε ότι οι διατάξεις του κανονισμού 650/2012 έπρεπε να ερμηνευθούν αυτοτελώς και ότι, κατ’ ουσίαν, από καμία διάταξη του κανονισμού αυτού δεν δικαιολογείται ο περιορισμός του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου διά της μη αναγνωρίσεως των εμπράγματων αποτελεσμάτων της άμεσης κληροδοσίας.

24      Κατόπιν απορρίψεως της προσφυγής της ενώπιον του συμβολαιογράφου, η Α. Kubicka προσέφυγε ενώπιον του Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim (περιφερειακού δικαστηρίου του Gorzów Wielkopolski, Πολωνία).

25      Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά μεν ότι, δυνάμει του άρθρου 23, παράγραφος 2, στοιχεία βʹ και εʹ, και του άρθρου 68, στοιχείο ιγʹ, του κανονισμού 650/2012, η άμεση κληροδοσία εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου της κληρονομικής διαδοχής, διερωτάται, όμως, κατά πόσο το δίκαιο της τοποθεσίας του ακινήτου που αποτελεί αντικείμενο της κληροδοσίας αυτής δύναται να περιορίσει τα εμπράγματα αποτελέσματα μιας άμεσης κληροδοσίας προβλεπόμενης από το επιλεγέν ως εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο.

26      Δεδομένου ότι, δυνάμει του άρθρου 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιαʹ, του κανονισμού 650/2012, η «φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων» αποκλείεται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, η άμεση κληροδοσία που προβλέπεται από το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο δεν είναι δυνατό να παράγει εμπράγματα δικαιώματα, τα οποία δεν γνωρίζει το lex rei sitae του κληροδοτούμενου πράγματος. Εντούτοις πρέπει να εξεταστεί εάν η διάταξη αυτή αποκλείει από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού και τις πιθανές βάσεις κτήσεως εμπράγματων δικαιωμάτων. Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι το ζήτημα της κτήσεως εμπράγματων δικαιωμάτων με άμεση κληροδοσία διέπεται αποκλειστικά από το δίκαιο της κληρονομικής διαδοχής. Η πολωνική βιβλιογραφία στον τομέα αυτό λαμβάνει την ίδια θέση ενώ η αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου για το διεθνές κληρονομικό δίκαιο και για την τροποποίηση των διατάξεων περί κληρονομητηρίου και άλλων διατάξεων [Gesetzesentwurf der Bundesregierung, BT-Drs. 17/5451 της 4ης Μαρτίου 2015] προβλέπει ότι, στο πλαίσιο του κανονισμού 650/2012, δεν απαιτείται το γερμανικό δίκαιο να αναγνωρίζει την άμεση κληροδοσία βάσει διαθήκης, η οποία έχει συνταχθεί σύμφωνα με το δίκαιο άλλου κράτους μέλους.

27      Παραπέμποντας στο άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιβʹ, του ίδιου κανονισμού, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, επίσης, εάν το δίκαιο που διέπει τα μητρώα ακινήτων ή κινητών πραγμάτων μπορεί να επηρεάσει τα έννομα αποτελέσματα της κληροδοσίας βάσει του κληρονομικού δικαίου. Συναφώς, διευκρινίζει ότι εάν αναγνωριστεί ότι η κληροδοσία παράγει εμπράγματα αποτελέσματα στο πλαίσιο της κληρονομικής διαδοχής, το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται ένα τέτοιου είδους μητρώο θα ρύθμιζε μόνον τον τρόπο αποδείξεως των αποτελεσμάτων της κτήσεως κυριότητας βάσει κληρονομικής διαδοχής και δεν θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή καθαυτήν την κτήση της κυριότητας.

28      Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά, κατά συνέπεια, ότι η ερμηνεία του άρθρου 31 του κανονισμού 650/2012 εξαρτάται και από το αν το κράτος μέλος της τοποθεσίας του πράγματος, το οποίο αποτελεί αντικείμενο της κληροδοσίας, έχει τη δυνατότητα να αμφισβητήσει το εμπράγματο αποτέλεσμα της κληροδοσίας αυτής που απορρέει από το επιλεγέν δίκαιο της κληρονομικής διαδοχής.

29      Υπό τις συνθήκες αυτές, το Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim (περιφερειακό δικαστήριο του Gorzów Wielkopolski) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Έχουν το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, ή το άρθρο 31 του κανονισμού [650/2012] την έννοια ότι επιτρέπουν την άρνηση αναγνωρίσεως των εμπράγματων αποτελεσμάτων της άμεσης κληροδοσίας (legatum per vindicationem), η οποία προβλέπεται από το εφαρμοστέο κληρονομικό δίκαιο, αν η εν λόγω κληροδοσία αφορά την κυριότητα ακινήτου κειμένου εντός κράτους μέλους του οποίου το δίκαιο δεν γνωρίζει τον θεσμό της παράγουσας άμεσα εμπράγματα αποτελέσματα κληροδοσίας;»

 Επί του προδικαστικού ερωτήματος

 Επί του παραδεκτού

30      Η Γερμανική και η Ουγγρική Κυβέρνηση αμφισβητούν το παραδεκτό του προδικαστικού ερωτήματος για τον λόγο ότι είναι υποθετικό.

31      Κατά πάγια νομολογία, η διαδικασία του άρθρου 267 ΣΛΕΕ είναι ένα μέσο συνεργασίας μεταξύ του Δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων, τα οποία φέρουν την ευθύνη να εκτιμούν, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε υποθέσεως, τόσο το αν είναι αναγκαία η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως, προκειμένου να είναι σε θέση να αποφανθούν, όσο και το αν τα εκ μέρους τους υποβαλλόμενα στο Δικαστήριο ερωτήματα ασκούν επιρροή στη διαφορά της κύριας δίκης (βλ., συναφώς, αποφάσεις της 3ης Απριλίου 2014, Weber, C‑438/12, EU:C:2014:212, σκέψη 34, και της 2ας Μαρτίου 2017, Pérez Retamero, C‑97/16, EU:C:2017:158, σκέψη 20 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

32      Συνεπώς, το Δικαστήριο μπορεί να αρνηθεί να απαντήσει σε προδικαστικό ερώτημα εθνικού δικαστηρίου μόνον όταν η ζητούμενη ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης δεν έχει καμία σχέση με το υποστατό ή το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης, όταν το πρόβλημα είναι υποθετικής φύσεως ή ακόμη όταν το Δικαστήριο δεν διαθέτει τα πραγματικά ή νομικά στοιχεία που είναι αναγκαία προκειμένου να δώσει χρήσιμη απάντηση στα ερωτήματα που του έχουν υποβληθεί (βλ., μεταξύ άλλων, αποφάσεις της 3ης Απριλίου 2014, Weber, C‑438/12, EU:C:2014:212, σκέψη 35, και της 2ας Μαρτίου 2017, Pérez Retamero, C‑97/16, EU:C:2017:158, σκέψεις 21 και 22 καθώς και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

33      Η Γερμανική Κυβέρνηση εκτιμά ότι από την απόφαση του αιτούντος δικαστηρίου δεν προκύπτουν σαφώς οι λόγοι για τους οποίους είναι παράνομη η σύνταξη δημόσιας διαθήκης κατ’ εφαρμογήν του επιλεγέντος από τον διαθέτη πολωνικού δικαίου, η οποία προβλέπει άμεση κληροδοσία ακινήτου κειμένου στη Γερμανία.

34      Συναφώς πρέπει να επισημανθεί ότι, όπως εκθέτει το αιτούν δικαστήριο, το άρθρο 81 του νόμου περί συμβολαιογράφων ορίζει ότι ο συμβολαιογράφος υποχρεούται εκ του νόμου να αρνείται τη σύνταξη παράνομων συμβολαιογραφικών πράξεων. Περαιτέρω, όπως υπομνήσθηκε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, τα πολωνικά δικαστήρια θα έκριναν παράνομες τις διατάξεις διαθήκης περί συστάσεως άμεσης κληροδοσίας, οι οποίες δεν θα παρήγαν λόγω της νομικής δομής τους έννομα αποτελέσματα.

35      Όμως, στην υπόθεση της κύριας δίκης, η διαθέτις, η οποία επέλεξε, δυνάμει του άρθρου 22, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 650/2012, το πολωνικό κληρονομικό δίκαιο, επιθυμεί να συστήσει με τη διαθήκη της άμεση κληροδοσία ακινήτου κειμένου στη Γερμανία, κράτος μέλος στο οποίο δεν αναγνωρίζονται τα εμπράγματα αποτελέσματα της εν λόγω κληροδοσίας.

36      Συνεπώς, από την αίτηση προδικαστικής αποφάσεως προκύπτει σαφώς ότι η ερμηνεία του άρθρου 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, και του άρθρου 31 του κανονισμού 650/2012 είναι αναγκαία για την επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης. Πράγματι, στο αιτούν δικαστήριο εναπόκειται να διακριβώσει εάν είναι βάσιμη, υπό το πρίσμα του κανονισμού αυτού, η άρνηση του συμβολαιογράφου να συντάξει τη συμβολαιογραφική πράξη που ζήτησε η προσφεύγουσα στην κύρια δίκη για τον λόγο ότι αντίκειται στη γερμανική νομοθεσία.

37      Για να στηρίξει την άποψή της περί απαραδέκτου του προδικαστικού ερωτήματος, η Ουγγρική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το ερώτημα αυτό αφορά ένδικη διαφορά η οποία δεν έχει ακόμη ανακύψει, καθόσον η διαθέτις δεν έχει αποβιώσει και η αρμόδια για την τήρηση του κτηματολογίου γερμανική αρχή δεν έχει επιληφθεί της σχετικής με το εν λόγω ακίνητο υποθέσεως.

38      Συναφώς, αρκεί να διαπιστωθεί ότι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 7 του κανονισμού 650/2012, σκοπός του κανονισμού αυτού είναι να διευκολύνει τους πολίτες να οργανώνουν εκ των προτέρων την κληρονομική διαδοχή τους. Το γεγονός και μόνον ότι δεν έχει ακόμη επέλθει η κληρονομική διαδοχή δεν μπορεί, συνεπώς, να προσδώσει υποθετικό χαρακτήρα στο υποβληθέν ερώτημα.

39      Βάσει των προεκτεθέντων, πρέπει να γίνει δεκτό ότι το προδικαστικό ερώτημα είναι παραδεκτό.

 Επί της ουσίας

40      Με το ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί εάν το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, και το άρθρο 31 του κανονισμού 650/2012 έχουν την έννοια ότι δεν επιτρέπουν την άρνηση αναγνωρίσεως, από αρχή κράτους μέλους, των εμπράγματων αποτελεσμάτων της άμεσης κληροδοσίας, την οποία γνωρίζει το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο που επέλεξε ο διαθέτης σύμφωνα με το άρθρο 22, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, όταν η εν λόγω άρνηση στηρίζεται στον λόγο ότι η συγκεκριμένη κληροδοσία αφορά το δικαίωμα κυριότητας επί ακινήτου κειμένου εντός αυτού του κράτους μέλους, του οποίου η νομοθεσία δεν γνωρίζει τον θεσμό της κληροδοσίας που παράγει άμεσα εμπράγματα αποτελέσματα κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας.

41      Πρέπει, προκαταρκτικώς, να υπομνησθεί ότι, κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, πρώτη περίοδος, του κανονισμού 650/2012, ο κανονισμός αυτός εφαρμόζεται στις κληρονομικές διαδοχές. Το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού αυτού διευκρινίζει ότι η εν λόγω διαδοχή «καλύπτει όλες τις περιπτώσεις μεταβίβασης αιτία θανάτου περιουσιακών στοιχείων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, είτε πρόκειται για εκούσια μεταβίβαση δυνάμει διατάξεως τελευταίας βούλησης είτε για μεταβίβαση μέσω εξ αδιαθέτου διαδοχής».

42      Δεν αμφισβητείται ότι τα πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως της κύριας δίκης αφορούν διαδοχή εκ διαθήκης.

43      Από το γράμμα του άρθρου 22, παράγραφος 1, του κανονισμού 650/2012 προκύπτει ότι ο διαθέτης μπορεί να επιλέξει, ως δίκαιο που θα διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής του, το δίκαιο του κράτους του οποίου έχει την ιθαγένεια. Πρέπει, επίσης, να διευκρινιστεί ότι ο κανονισμός αυτός καθιερώνει, στο άρθρο 23, παράγραφος 1, την αρχή της ενότητας του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου.

44      Ο νομοθέτης της Ένωσης διευκρίνισε συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 37 του κανονισμού αυτού, ότι για λόγους ασφάλειας δικαίου και προς αποφυγή κατατμήσεως της κληρονομίας, το δίκαιο αυτό πρέπει να διέπει το σύνολο της κληρονομίας, δηλαδή όλα τα περιουσιακά στοιχεία που αποτελούν μέρος της κληρονομίας, ανεξάρτητα από τη φύση τους και από το εάν βρίσκονται σε άλλο κράτος μέλος ή σε τρίτο κράτος. Ειδικότερα, το εν λόγω δίκαιο διέπει, σύμφωνα με το άρθρο 23, παράγραφος 2, του κανονισμού 650/2012, μεταξύ άλλων τη μεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων που απαρτίζουν την κληρονομία στους κληρονόμους και, κατά περίπτωση, στους κληροδόχους.

45      Συναφώς, το άρθρο 1, παράγραφος 2, του κανονισμού 650/2012 απαριθμεί διάφορες περιπτώσεις που αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού, μεταξύ των οποίων καταλέγονται, στο στοιχείο ιαʹ της διατάξεως αυτής, η «φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων» και, στο στοιχείο ιβʹ της ίδιας διατάξεως, «η οιαδήποτε καταχώριση σε μητρώο δικαιωμάτων επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, περιλαμβανομένων των νομικών απαιτήσεων της καταχώρισης, και τα αποτελέσματα της καταχώρισης ή της μη καταχώρισης αυτών των δικαιωμάτων σε μητρώο».

46      Όσον αφορά, πρώτον, το ζήτημα αν το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιαʹ, του κανονισμού 650/2012 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει την άρνηση αναγνωρίσεως, στη Γερμανία, των εμπράγματων αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης στο πολωνικό δίκαιο άμεσης κληροδοσίας, πρέπει να παρατηρηθεί ότι η διάταξη αυτή αποκλείει από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού τη «φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων».

47      Η εν λόγω διάταξη αφορά, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση της προτάσεως κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων και δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου [COM(2009) 154 τελικό, σ. 5], τον χαρακτηρισμό των περιουσιακών στοιχείων και δικαιωμάτων και τον προσδιορισμό των εξουσιών του δικαιούχου των δικαιωμάτων αυτών.

48      Περαιτέρω, η ύπαρξη και ο αριθμός των εμπράγματων δικαιωμάτων στην έννομη τάξη των κρατών μελών («numerus clausus») εμπίπτουν επίσης στο πεδίο εφαρμογής της διατάξεως αυτής. Πράγματι, η αιτιολογική σκέψη 15 του κανονισμού 650/2012 διευκρινίζει συναφώς ότι ο κανονισμός αυτός δεν θίγει τον κλειστό αριθμό («numerus clausus») των εμπράγματων δικαιωμάτων που είναι γνωστά στο εθνικό δίκαιο ορισμένων κρατών μελών και ότι ένα κράτος μέλος δεν θα πρέπει να υποχρεούται να αναγνωρίσει ένα εμπράγματο δικαίωμα επί περιουσιακών στοιχείων ευρισκόμενων σε αυτό το κράτος μέλος, εάν το εν λόγω εμπράγματο δικαίωμα δεν είναι γνωστό στο δίκαιό του.

49      Εν προκειμένω, τόσο η προβλεπόμενη από το πολωνικό δίκαιο άμεση κληροδοσία όσο και η προβλεπόμενη από το γερμανικό δίκαιο έμμεση κληροδοσία συνιστούν τρόπο μεταβιβάσεως της κυριότητας πράγματος, δηλαδή, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 46 και 47 των προτάσεών του, ενός εμπράγματου δικαιώματος γνωστού σε αμφότερα τα νομικά συστήματα. Συνεπώς, η άμεση μεταβίβαση του δικαιώματος κυριότητας με άμεση κληροδοσία αφορά μόνον τον τρόπο μεταβιβάσεως αυτού του εμπράγματου δικαιώματος κατά τον χρόνο θανάτου του διαθέτη, μεταβίβαση την οποία αποσκοπεί ακριβώς, κατά την αιτιολογική σκέψη 15, να επιτρέψει ο κανονισμός 650/2012 σύμφωνα με το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο.

50      Όμως, το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιαʹ, του κανονισμού 650/2012 δεν αφορά αυτούς τους τρόπους μεταβιβάσεως.

51      Επιβάλλεται, συνεπώς, η διαπίστωση ότι το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιαʹ, του κανονισμού 650/2012 δεν επιτρέπει την άρνηση αναγνωρίσεως, σε κράτος μέλος του οποίου το νομικό σύστημα δεν γνωρίζει την άμεση κληροδοσία, των εννόμων αποτελεσμάτων μιας τέτοιας κληροδοσίας κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας κατ’ εφαρμογήν του κληρονομικού δικαίου που επέλεξε ο διαθέτης.

52      Δεύτερον, όσον αφορά το ζήτημα αν το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιβʹ, του κανονισμού 650/2012 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει την άρνηση αναγνωρίσεως των εμπράγματων αποτελεσμάτων της άμεσης κληροδοσίας, πρέπει να παρατηρηθεί ότι, κατά τη διάταξη αυτή, η οιαδήποτε καταχώριση σε μητρώο δικαιωμάτων επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, περιλαμβανομένων των νομικών απαιτήσεων της καταχωρίσεως, και τα αποτελέσματα της καταχωρίσεως ή της μη καταχωρίσεως αυτών των δικαιωμάτων σε μητρώο αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού.

53      Η αιτιολογική σκέψη 18 του κανονισμού 650/2012 διευκρινίζει συναφώς ότι «το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο (για την ακίνητη περιουσία, το δίκαιο της τοποθεσίας του πράγματος) θα καθορίζει υπό ποιες νομικές προϋποθέσεις [και] πώς θα γίνεται η καταχώριση [εμπράγματου δικαιώματος]». Επιπροσθέτως, κατά την αιτιολογική σκέψη 19 του κανονισμού αυτού, εφόσον «η κτήση δικαιώματος επί ακινήτου απαιτεί καταχώριση σε μητρώο σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο, προκειμένου να διασφαλιστεί erga omnes το αποτέλεσμα της εγγραφής ή να προστατευθούν δικαιοπραξίες, η χρονική στιγμή κτήσης του δικαιώματος θα πρέπει να καθορίζεται από το δίκαιο του εν λόγω κράτους μέλους».

54      Επομένως, όπως υπογράμμισε κατ’ ουσίαν ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 60 των προτάσεών του, στο μέτρο που το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιβʹ, του κανονισμού 650/2012 αφορά μόνον την καταχώριση σε μητρώο δικαιωμάτων επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, περιλαμβανομένων των νομικών απαιτήσεων της καταχωρίσεως, καθώς και τα αποτελέσματα της καταχωρίσεως ή της μη καταχωρίσεως αυτών των δικαιωμάτων σε μητρώο, οι προϋποθέσεις κτήσεως των δικαιωμάτων αυτών δεν καταλέγονται μεταξύ των ζητημάτων που αποκλείονται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού δυνάμει της εν λόγω διατάξεως.

55      Η ερμηνεία αυτή επιρρωννύεται από την αρχή της ενότητας του εφαρμοστέου κληρονομικού δικαίου, όπως προβλέπεται στο άρθρο 23 του κανονισμού 650/2012, και ιδίως στην παράγραφο 2, στοιχείο εʹ, του άρθρου αυτού, που ορίζει ότι το εφαρμοστέο κληρονομικό δίκαιο διέπει «τη μεταβίβαση προς τους κληρονόμους και, κατά περίπτωση, τους κληροδόχους των περιουσιακών στοιχείων, των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που απαρτίζουν την κληρονομία».

56      Μια τέτοια ερμηνεία εξυπηρετεί και τον επιδιωκόμενο σκοπό που αναφέρει η αιτιολογική σκέψη 7 του κανονισμού 650/2012, κατά την οποία σκοπός του κανονισμού είναι να διευκολυνθεί η ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς διά της εξαλείψεως των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους στο πλαίσιο κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις. Κατά την ίδια αιτιολογική σκέψη, στον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, οι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να οργανώσουν εκ των προτέρων την κληρονομική τους διαδοχή.

57      Στο πλαίσιο αυτό, η παραδοχή ότι το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχείο ιβʹ, του κανονισμού 650/2012 επιτρέπει τον αποκλεισμό της κτήσεως κυριότητας με άμεση κληροδοσία από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού θα συνεπαγόταν κατάτμηση της κληρονομικής διαδοχής, η οποία δεν συνάδει προς το γράμμα του άρθρου 23 και τους σκοπούς του κανονισμού αυτού.

58      Ως εκ τούτου, το άρθρο 1, παράγραφος 2, σημείο ιβʹ, του κανονισμού 650/2012 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει την άρνηση αναγνωρίσεως, σε κράτος μέλος του οποίου το νομικό σύστημα δεν γνωρίζει την άμεση κληροδοσία, των εμπράγματων αποτελεσμάτων μιας τέτοιας κληροδοσίας κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας κατ’ εφαρμογήν του κληρονομικού δικαίου που έχει επιλεγεί.

59      Πρέπει, εξάλλου, να προστεθεί ότι ο κανονισμός 650/2012 προβλέπει την καθιέρωση κληρονομητηρίου που θα πρέπει να παρέχει σε κάθε κληρονόμο, κληροδόχο ή άλλο δικαιούχο που μνημονεύεται σ’ αυτό τη δυνατότητα να αποδεικνύει εντός άλλου κράτους μέλους την ιδιότητα και τα δικαιώματά του, και ειδικότερα την απόδοση ορισμένου πράγματος στον κληροδόχο που μνημονεύεται στο εν λόγω κληρονομητήριο.

60      Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, το κληρονομητήριο παράγει τα αποτελέσματά του σε όλα τα κράτη μέλη χωρίς να απαιτείται καμία ειδική διαδικασία. Η παράγραφος 2 του άρθρου αυτού προβλέπει ότι το πρόσωπο που καθορίζεται στο κληρονομητήριο ως κληροδόχος τεκμαίρεται ότι έχει την ιδιότητα και τα δικαιώματα που προσδιορίζονται στο κληρονομητήριο, χωρίς άλλες προϋποθέσεις ή/και περιορισμούς όσον αφορά τα εν λόγω δικαιώματα εκτός από τα προβλεπόμενα στο κληρονομητήριο.

61      Τρίτον, όσον αφορά την ερμηνεία του άρθρου 31 του κανονισμού 650/2012, πρέπει να υπομνησθεί ότι, κατά το γράμμα του άρθρου αυτού, «[σ]ε περίπτωση που ένα πρόσωπο επικαλείται εμπράγματο δικαίωμα το οποίο έχει βάσει του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου, και το εν λόγω εμπράγματο δικαίωμα δεν είναι γνωστό στη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο γίνεται η επίκλησή του, το δικαίωμα αυτό προσαρμόζεται, εφόσον είναι απαραίτητο και κατά το μέτρο του δυνατού, στο εγγύτερο ισοδύναμο εμπράγματο δικαίωμα βάσει του δικαίου αυτού του κράτους, λαμβανομένων υπόψη των σκοπών και των συμφερόντων που επιδιώκονται από το συγκεκριμένο εμπράγματο δικαίωμα και των αποτελεσμάτων που συνδέονται με αυτό».

62      Εν προκειμένω, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το εμπράγματο δικαίωμα που η Α. Kubicka επιθυμεί να μεταβιβάσει με άμεση κληροδοσία είναι το περιουσιακό δικαίωμα του ποσοστού συγκυριότητάς της επί του κειμένου στη Γερμανία ακινήτου. Δεν αμφισβητείται ότι το γερμανικό δίκαιο γνωρίζει το περιουσιακό δικαίωμα που το πολωνικό δίκαιο απονέμει στον κληροδόχο.

63      Το άρθρο 31 του κανονισμού 650/2012 δεν αφορά τον τρόπο μεταβιβάσεως των εμπράγματων δικαιωμάτων, στον οποίο εμπίπτουν η άμεση ή έμμεση κληροδοσία, αλλά μόνον τον σεβασμό του περιεχομένου των εμπράγματων δικαιωμάτων, το οποίο καθορίζεται από το δίκαιο της κληρονομικής διαδοχής (lex causae), και την αποδοχή τους στην έννομη τάξη του κράτους μέλους στο οποίο προβάλλονται (lex rei sitae).

64      Κατά συνέπεια, καθόσον το εμπράγματο δικαίωμα που μεταβιβάζεται με την άμεση κληροδοσία είναι το δικαίωμα κυριότητας, το οποίο αναγνωρίζεται στο γερμανικό δίκαιο, δεν απαιτείται η προβλεπόμενη στο άρθρο 31 του κανονισμού 650/2012 προσαρμογή.

65      Επομένως, το άρθρο 31 του κανονισμού 650/2012 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει την άρνηση αναγνωρίσεως, εντός κράτους μέλους του οποίου το νομικό σύστημα δεν γνωρίζει τον θεσμό της άμεσης κληροδοσίας, των εμπράγματων αποτελεσμάτων μιας τέτοιας κληροδοσίας κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας κατ’ εφαρμογήν του κληρονομικού δικαίου που έχει επιλεγεί.

66      Κατόπιν των προεκτεθέντων, στο υποβληθέν ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, και το άρθρο 31 του κανονισμού 650/2012 έχουν την έννοια ότι δεν επιτρέπουν την άρνηση αναγνωρίσεως, από αρχή κράτους μέλους, των εμπράγματων αποτελεσμάτων της άμεσης κληροδοσίας, την οποία γνωρίζει το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο που επέλεξε ο διαθέτης σύμφωνα με το άρθρο 22, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, όταν η εν λόγω άρνηση στηρίζεται στον λόγο ότι η κληροδοσία αυτή αφορά το δικαίωμα κυριότητας επί ακινήτου κειμένου σε αυτό το κράτος μέλος, του οποίου η νομοθεσία δεν γνωρίζει τον θεσμό της κληροδοσίας που παράγει άμεσο εμπράγματο αποτέλεσμα κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας.

 Επί των δικαστικών εξόδων

67      Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφαίνεται:

Το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, και το άρθρο 31 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, έχουν την έννοια ότι δεν επιτρέπουν την άρνηση αναγνωρίσεως, από αρχή κράτους μέλους, των εμπράγματων αποτελεσμάτων της άμεσης κληροδοσίας, την οποία γνωρίζει το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο που επέλεξε ο διαθέτης σύμφωνα με το άρθρο 22, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, όταν η εν λόγω άρνηση στηρίζεται στον λόγο ότι η κληροδοσία αυτή αφορά το δικαίωμα κυριότητας επί ακινήτου κειμένου σε αυτό το κράτος μέλος, του οποίου η νομοθεσία δεν γνωρίζει τον θεσμό της κληροδοσίας που παράγει άμεσο εμπράγματο αποτέλεσμα κατά τον χρόνο επαγωγής της κληρονομίας.

(υπογραφές)


*      Γλώσσα διαδικασίας: η πολωνική.