WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 8 grudnia 2011 r.(*)
Odwołanie – Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek miedzianych rur instalacyjnych – Grzywny – Możliwość uwzględnienia rozmiaru rynku, czasu trwania naruszenia i współpracy – Skuteczny środek prawny przed sądem
W sprawie C‑389/10 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 28 lipca 2010 r.,
KME Germany AG, dawniej KM Europa Metal AG, z siedzibą w Osnabrück (Niemcy),
KME France SAS, dawniej Tréfimétaux SA, z siedzibą w Courbevoie (Francja),
KME Italy SpA, dawniej Europa Metalli SpA, z siedzibą we Florencji (Włochy),
reprezentowane przez M. Siragusę, avvocato, A. Wincklera, avocat, G.C. Rizzę, avvocato, T. Grafa, adwokat, oraz M. Piergiovanniego, avvocato,
strona wnosząca odwołanie,
w której drugą stroną postępowania jest:
Komisja Europejska, reprezentowana przez E. Gippiniego Fourniera oraz S. Noë, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez C. Thomasa, solicitor, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona pozwana w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: J.N. Cunha Rodrigues, prezes izby, U. Lõhmus, A. Rosas (sprawozdawca), A. Ó Caoimh i A. Arabadjiev, sędziowie,
rzecznik generalny: E. Sharpston,
sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 12 maja 2011 r.,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 W odwołaniu KME Germany AG, dawniej KM Europa Metal AG (zwana dalej „KME Germany”), KME France SAS, dawniej Tréfimétaux SA (zwana dalej „KME France”) oraz KME Italy SpA, dawniej Europa Metalli SpA (zwana dalej „KME Italy”) (zwane dalej łącznie „grupą KME”) wnoszą o uchylenie wyroku Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie T‑25/05 KME Germany i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1167, zwany dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym Sąd oddalił ich skargę o uchylenie lub obniżenie kwoty grzywny nałożonej na wnoszące odwołanie na mocy art. 2 lit. g)–i) decyzji Komisji C(2003) 2826 wersja ostateczna z dnia 3 września 2004 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 81 traktatu WE i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/E-1/38.069 − Miedziane rury instalacyjne) (zwanej dalej „sporną decyzją”).
Ramy prawne
2 Artykuł 15 ust. 2 rozporządzenia Rady EWG nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. [81] i [82] traktatu (Dz.U. 1962, 13, s. 204), stanowi:
„Komisja może nałożyć, w drodze decyzji, na przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw kary pieniężne w wysokości 1000–1 000 000 jednostek rozliczeniowych albo ponad tę kwotę do dziesięciu procent wartości osiągniętego w poprzednim roku gospodarczym obrotu każdego z przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu, jeśli umyślnie lub przez niedbalstwo:
a) naruszają art. [81] ust. l [WE] lub art. [82 WE];
b) naruszają obowiązki nałożone zgodnie z art. 8 ust. 1.
Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej należy uwzględnić, oprócz wagi naruszenia, również okres trwania tego naruszenia”.
3 Rozporządzenie nr 17 zostało uchylone i zastąpione rozporządzeniem Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 traktatu (Dz.U. 2003, L 1, s. 1), obowiązującym do dnia 1 maja 2004 r.
4 Artykuł 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003 otrzymał następujące brzmienie:
„2. Komisja może, w drodze decyzji, nałożyć grzywny na przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, jeżeli umyślnie lub w wyniku zaniedbania:
a) naruszają art. 81 lub 82 traktatu […];
[…].
Dla każdego przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw biorących udział w naruszeniu grzywna nie przekroczy 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym.
[…]
3. Przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się ciężar i czas trwania naruszenia”.
5 Artykuł 31 tego rozporządzenia ma następujące brzmienie:
„Trybunał Sprawiedliwości ma nieograniczoną jurysdykcję do rozpatrywania odwołań od decyzji, w których Komisja nałożyła grzywnę lub okresową karę pieniężną. Trybunał Sprawiedliwości może uchylić, obniżyć lub podwyższyć nałożoną grzywnę lub okresową karę pieniężną”.
6 W preambule do komunikatu Komisji, zatytułowanego „Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS” (Dz.U. 1998, C 9, s. 3, zwanego dalej „wytycznymi”), który obowiązywał w momencie wydawania spornej decyzji, czytamy:
„Przedstawione […] w zarysie zasady powinny zapewnić przejrzystość oraz bezstronność decyzji Komisji zarówno w oczach przedsiębiorstw, jak również Trybunału Sprawiedliwości, przy jednoczesnym respektowaniu posiadanego przez Komisję prawa do ustalania grzywien według własnego uznania, w ramach odnośnego prawodawstwa, w granicach 10% całości obrotu. Jednakże decyzja taka musi być podjęta zgodnie z konsekwentną i niedyskryminacyjną polityką, która jest spójna z celami nakładania grzywien za naruszenia zasad konkurencji.
Nowa metoda określania kwoty grzywny będzie zgodna z następującymi przepisami, które na wstępie określają kwotę podstawową, która będzie zwiększona tak, aby umożliwić wzięcie pod uwagę okoliczności obciążających oraz zmniejszana tak, aby wziąć pod uwagę okoliczności łagodzące”.
7 Zgodnie z pkt 1 wytycznych „[k]wota podstawowa będzie określana w zależności od wagi i trwania naruszenia, które są jedynymi kryteriami, do których istnieje odniesienie w artykule 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17”.
8 Jeśli chodzi o wagę naruszenia pkt 1A wytycznych przewiduje, że przy ocenie wagi naruszenia należy wziąć pod uwagę charakter naruszenia, jego rzeczywisty wpływ na rynek, tam gdzie może to być zmierzone, oraz rozmiar właściwego rynku geograficznego. Naruszenia będą więc zaliczane do jednej z trzech kategorii: naruszenia o małym znaczeniu, poważne naruszenia oraz bardzo poważne naruszenia.
9 Zgodnie z wytycznymi bardzo poważnymi naruszeniami są ograniczenia horyzontalne, takie jak „kartele cenowe” i podział rynku. Możliwa do zastosowania w tym zakresie kwota podstawowa grzywny wynosi „powyżej 20 mln EUR”. Komisja w wytycznych podkreśliła konieczność zróżnicowania kwoty podstawowej grzywny w celu uwzględnienia charakteru popełnionego naruszenia, leżących po stronie sprawców naruszenia rzeczywistych możliwości gospodarczych spowodowania znaczących szkód innym podmiotom działającym na rynku, w szczególności konsumentom, oraz odstraszającego skutku grzywny, jak również wiedzy prawnej i gospodarczej oraz infrastruktury przedsiębiorstw, która umożliwia im łatwiejsze zdanie sobie sprawy, że ich zachowanie stanowi naruszenie. Komisja uściśliła również, że tam, gdzie w naruszeniu uczestniczy kilka przedsiębiorstw, może wystąpić potrzeba wzięcia pod uwagę określonej wagi naruszenia, a tym samym, rzeczywistego wpływu zachowania każdego z przedsiębiorstw noszącego znamiona naruszenia na konkurencję, w szczególności tam, gdzie istnieje znaczna dysproporcja pomiędzy rozmiarami przedsiębiorstw popełniających naruszenie tego samego typu.
10 W odniesieniu do czasu trwania naruszenia Komisja w wytycznych wyróżniła: naruszenia krótkotrwałe, co do zasady trwające mniej niż rok, naruszenia o średnim okresie trwania, trwające co do zasady od roku do pięciu lat oraz naruszenia długotrwałe, trwające co do zasady ponad pięć lat. W stosunku do ostatnich z naruszeń przewidziano dodatkową kwotę grzywny, która może wynosić w odniesieniu do każdego roku naruszenia 10% kwoty obliczonej na podstawie wagi naruszenia. W odniesieniu do naruszeń długotrwałych przewidziano również możliwość zwiększenia kwoty grzywny w celu rzeczywistego ukarania ograniczeń, które spowodowały trwałe skutki szkodliwe dla konsumentów oraz by zwiększyć chęć do ujawnienia naruszeń oraz do współpracy z Komisją.
11 Zgodnie z pkt 2 wytycznych podstawowa kwota grzywny może zostać powiększona, gdy występują okoliczności obciążające, takie jak w szczególności powtórzenie naruszenia tego samego typu przez to samo przedsiębiorstwo. Na podstawie pkt 3 tych wytycznych podstawowa kwota grzywny może zostać obniżona, gdy występują okoliczności łagodzące, w szczególności takie jak wyłącznie bierna rola lub pójście w ślad za liderem w danym naruszeniu, brak wprowadzenia w życie zawartych porozumień lub skuteczna współpraca przedsiębiorstwa w toku postępowania poza zakresem stosowania obwieszczenia Komisji dotyczącego nienakładania lub zmniejszania grzywien w przypadku karteli (Dz.U. 1996, C 207, s. 4, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy”).
12 Wyżej przytaczane wytyczne zostały z dniem 1 września 2006 r. zastąpione przez Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2).
13 Komunikat w sprawie współpracy określa przesłanki zwolnienia z grzywny przedsiębiorstw współpracujących z Komisją w trakcie prowadzonego przez nią dochodzenia w sprawie kartelu lub skorzystania przez nie z obniżenia grzywny, która zostałaby im wymierzona w innych okolicznościach. Według części B niniejszego komunikatu korzysta z obniżenia o co najmniej 75% kwoty grzywny, a nawet z całkowitej rezygnacji z nałożenia grzywny, w szczególności przedsiębiorstwo, które ujawnia Komisji istnienie kartelu o tajnym charakterze, zanim ta przystąpi do weryfikacji, pod warunkiem że nie dysponuje ona jeszcze wystarczającymi informacjami, aby wykazać istnienie ujawnionego kartelu, albo które jako pierwsze dostarcza danych, które mają przesądzające znaczenie dla udowodnienia istnienia tego kartelu. Część D tego komunikatu przewiduje, że przedsiębiorstwo może z obniżki w wysokości 10–50% kwoty grzywny, jeżeli przed wysłaniem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów przedsiębiorstwo przedstawia Komisji informacje, dokumenty lub inne środki dowodowe, które przyczyniają się do stwierdzenia istnienia naruszenia.
14 Komunikat w sprawie współpracy został z dniem 14 lutego 2002 r. zastąpiony obwieszczeniem Komisji w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli (Dz.U. 2002, C 45, s. 3). Komisja zastosowała jednak w niniejszej sprawie komunikat w sprawie współpracy, ponieważ to na tym komunikacie opierały się przedsiębiorstwa podejmując współpracę z Komisją.
Okoliczności powstania sporu
15 Wspólnie z innymi przedsiębiorstwami produkującymi półfabrykaty z miedzi i stopów miedzi wnoszące odwołanie uczestniczyły w kartelu zmierzającym do ustalania cen i podziału rynku oraz wymianie poufnych informacji dotyczących rynku miedzianych rur instalacyjnych.
16 Po przeprowadzeniu kontroli i dochodzenia w dniu 3 września 2004 r. Komisja wydała sporną decyzję, której streszczenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 13 lipca 2006 r. (Dz.U. L 192, s. 21).
17 Oceniając wagę spornego naruszenia, Komisja uwzględniła sam charakter naruszenia, jego rzeczywisty wpływ na dany rynek, zakres i rozmiar danego rynku geograficznego. Komisja stwierdziła, że praktyki podziału rynków i ustalanie cen, takie jak w niniejszej sprawie, stanowią z uwagi na sam swój charakter bardzo ciężkie naruszenie, a także uznała, że kartel oddziaływał na rynek geograficzny, który odpowiadał terytorium Europejskiego Obszaru Geograficznego (EOG). Komisja uwzględniła również fakt, iż rynek miedzianych rur instalacyjnych stanowił bardzo istotny sektor gospodarki. Jeśli chodzi o rzeczywisty wpływ na rynek Komisja stwierdziła, że istniały wystarczające dowody na okoliczność, że kartel miał całościowy wpływ na rynek właściwy. Komisja stwierdziła zatem, że zaangażowane przedsiębiorstwa dopuściły się bardzo ciężkiego naruszenia.
18 Komisja określiła w spornej decyzji cztery grupy przedsiębiorstw, które uznała za reprezentatywne z uwagi na ich odpowiednie znaczenie w ramach rozpatrywanego naruszenia. Grupa KME została uznana za główny podmiot na właściwym rynku i zaliczona do pierwszej kategorii.
19 Udziały w rynku zostały określone w oparciu o obroty osiągane przez każdego ze sprawców ze sprzedaży miedzianych rur instalacyjnych na połączonym rynku zwykłych miedzianych rur instalacyjnych oraz miedzianych rur instalacyjnych izolowanych plastikiem. Komisja ustaliła w konsekwencji wyjściową wysokość grzywien na 70 mln EUR w stosunku do grupy KME.
20 Zważywszy, że do czerwca 1995 r. KME France i KME Italy stanowiły łącznie jedno przedsiębiorstwo, odrębne od KME Germany, wyjściowa kwota grzywien, ustalona na 70 mln EUR dla całej grupy KME, została rozdzielona w następujący sposób: 35 mln EUR wobec grupy KME, 17,5 mln EUR wobec KME Germany i 17,5 mln EUR wobec KME Italy i KME France solidarnie.
21 Ze spornej decyzji wynika, że Komisja podwyższyła wyjściową kwotę grzywien o 10% za pełny rok naruszenia i o 5% za każdy dodatkowy okres wynoszący co najmniej sześć miesięcy, nie dłuższy jednak niż rok. Komisja stwierdziła więc, że:
– wyjściową kwotę grzywny, w wysokości 35 mln EUR, wymierzoną grupie KME, która uczestniczyła w kartelu przez pięć lat i siedem miesięcy, należy podwyższyć o 55%;
– wyjściową kwotę grzywny, w wysokości 17,5 mln EUR, wymierzoną KME Germany, która uczestniczyła w kartelu przez siedem lat i dwa miesiące, należy podwyższyć o 70%; oraz
– wyjściową kwotę grzywny, w wysokości 17,5 mln EUR, wymierzoną KME France i KME Italy, które uczestniczyły w kartelu przez pięć lat i dziesięć miesięcy, należy podwyższyć o 55%.
22 Jak wynika z motywu 719 spornej decyzji, po podwyższeniu kwoty grzywny z tytułu czasu trwania udziału w naruszeniu kwoty wyjściowe grzywien nałożonych na wnoszące odwołanie są następujące:
– grupa KME: 54,25 mln EUR;
– KME Germany: 29,75 mln EUR;
– KME France i KME Italy (solidarnie): 27,13 mln EUR.
23 Jako okoliczność łagodzącą Komisja uwzględniła, jak to wynika z motywów 758 i 759 spornej decyzji, fakt, że grupa KME oraz Outokumpu Oyj i OutokumpuCopper Products Oy (zwane dalej łącznie „grupą Outokumpu”) dostarczyły jej informacje dotyczące ich współpracy niewynikające z komunikatu w sprawie współpracy. W związku z tym Komisja obniżyła wyjściową kwotę grzywny nałożonej na grupę Outokumpu o 40,17 mln EUR, co odpowiadało grzywnie wymierzonej za naruszenie trwające od września 1989 r. do lipca 1997 r., którego ustalenie było możliwe dzięki informacjom przekazanym przez nią Komisji. W odniesieniu do grupy KME, jak wynika z motywu 761 spornej decyzji, wyjściowa kwota grzywny została obniżona o 7,93 mln EUR w związku ze współpracą z jej strony, która umożliwiła Komisji ustalenie, że sporne naruszenie dotyczyło również miedzianych rur instalacyjnych izolowanych plastikiem.
24 Zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 i art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 Komisja ustaliła kwotę grzywien dla przedsiębiorstw-adresatów spornej decyzji w sposób następujący:
– grupa KME: 32,75 mln EUR;
– KME Germany: 17,96 mln EUR; oraz
– KME France i KME Italy (solidarnie): 16,37 mln EUR.
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
25 Wnoszące odwołanie podniosły siedem zarzutów, z których wszystkie były związane z ustaleniem kwoty nałożonej na nie grzywny. Zarzuty te dotyczyły odpowiednio niewłaściwego uwzględnienia rzeczywistego wpływu kartelu dla obliczenia wyjściowej kwoty grzywny, błędnej oceny rozmiaru sektora, którego dotyczyło naruszenie, błędnej oceny znaczenia grupy KME na rynku miedzianych rur instalacyjnych, błędnego podwyższenia wyjściowej kwoty grzywny z powodu czasu funkcjonowania kartelu, braku uwzględnienia niektórych okoliczności łagodzących, błędnego zastosowania komunikatu w sprawie współpracy oraz braku uwzględnienia złej sytuacji finansowej grupy KME.
26 Sąd oddalił każdy z podniesionych zarzutów oraz skargę w całości.
27 Oddalił on również roszczenie wzajemne Komisji o podwyższenie kwoty grzywien.
Żądania stron i postępowanie przed Trybunałem
28 W grupa KME wnosi do Trybunału o:
– – uchylenie zaskarżonego wyroku;
– – w zakresie w jakim to możliwe w świetle okoliczności przedstawionych przed Trybunałem – stwierdzenie częściowej nieważności spornej decyzji oraz obniżenie nałożonej na nią grzywny;
– – obciążenie Komisji kosztami postępowania w niniejszej instancji, jak i w postępowaniu przed Sądem lub
– − tytułem żądania ewentualnego – uchylenie zaskarżonego wyroku i odesłanie sprawy do rozpoznania przez Sąd.
29 Komisja wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania; oraz
– obciążenie grupy KME kosztami postępowania.
30 Trybunał podjął decyzję o rozstrzygnięciu niniejszej sprawy bez opinii, tego samego dnia co sprawy C‑386/10 P Chalkor przeciwko Komisji, dotyczącej tego samego kartelu. Jednakże ponieważ wnoszące odwołanie podniosły wiele podobnych zarzutów do tych, na które powołały się w rozpatrywanej wcześniej sprawie C‑272/09 P KME Germany i in. przeciwko Komisji, w której wnoszące odwołanie również występują przeciw Komisji, a która dotyczy pierwszej decyzji wymierzającej karę za jednoczesny udział w kartelu na rynku miedzianych rur przemysłowych, strony zostały wezwane do rozważenia podczas rozprawy opinii rzecznik generalnej E. Sharpston w tej sprawie ogłoszonej w dniu 10 lutego 2011 r.
W przedmiocie odwołania
31 Grupa KME podnosi sześć zarzutów, dotyczących odpowiednio rozmaitych naruszeń prawa dotyczących wpływu naruszenia na rynek, uwzględnienia obrotu, czasu trwania naruszenia, naruszenia wytycznych, jak również zasady słuszności i równego traktowania poprzez brak uwzględnienia okoliczności łagodzących, naruszenia wytyczanych, wadliwego uzasadnienia i wreszcie naruszenia prawa do skutecznego środka prawnego w postępowaniu sądowym.
W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego rozmaitych naruszeń prawa w odniesieniu do wpływu naruszenia na rynek
Argumentacja stron
32 Wnoszące odwołanie wskazują, że ich pierwszy zarzut odnosi się do pkt 81−92 zaskarżonego wyroku. Powyższe punkty poprzedza streszczenie argumentów stron oraz stanowisko Sądu w sprawie dopuszczalności niektórych argumentów oraz dwóch nowych sprawozdań gospodarczych przedstawionych przez wnoszące odwołanie w celu wykazania braku rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek, w którym Sąd, w pkt 77 zaskarżonego wyroku, uznał dopuszczalność wspomnianych wyżej argumentów i sprawozdań.
33 Punkty 81−92 zaskarżonego wyroku mają następujące brzmienie:
„81 Podobnie w odniesieniu do oceny wagi naruszenia należy także podnieść, że nawet jeśli Komisja nie dowiodłaby, że kartel miał rzeczywisty wpływ na rynek, nie miałoby to znaczenia dla kwalifikacji naruszenia jako »bardzo poważnego« i w związku z tym dla ustalenia kwoty grzywny.
82 W tym względzie należy stwierdzić, że z systemu sankcji za naruszenie reguł konkurencji wprowadzonego przez rozporządzenia nr 17 i nr 1/2003, tak jak jest on interpretowany w orzecznictwie, wynika, że porozumienia takie jak kartele z uwagi na ich charakter powinny być karane najwyższymi grzywnami. Ich ewentualny rzeczywisty wpływ na rynek, a zwłaszcza kwestia zakresu, w jakim ograniczenie konkurencji pozwoliło określonym przedsiębiorstwom uzyskać poziom cen rynkowych wyższy od poziomu, który byłby osiągnięty przy braku kartelu, nie jest kryterium rozstrzygającym dla ustalenia poziomu grzywien [zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 7 czerwca 1983 r. w sprawach połączonych od 100/80 do 103/80 Musique diffusion française i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 1825, pkt 120, 129; z dnia 16 listopada 2000 r. w sprawie C‑286/98 P Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji, Rec. s. I‑9925, pkt 68–77; zob. również opinię rzecznika generalnego J. Mischa w sprawie C‑283/98 P Mo och Domsjö przeciwko Komisji (wyrok Trybunału z dnia 16 listopada 2000 r.), Rec. I‑9855, I‑9858, pkt 95–101].
83 Należy dodać, że z wytycznych wynika, że porozumienia lub uzgodnione praktyki mające między innymi na celu, jak w niniejszej sprawie, ustalenie cen i podział klientów mogą zostać zakwalifikowane jako »bardzo poważne« wyłącznie na podstawie ich charakteru, przy czym nie ma potrzeby charakteryzowania takiego zachowania szczególnym wpływem na rynek lub szczególnym zakresem geograficznym rynku. Wniosek ten poparty jest faktem, że o ile opis »poważnych« naruszeń wyraźnie wspomina o wpływie na rynek oraz skutkach wywoływanych na dużych obszarach wspólnego rynku, to opis »bardzo poważnych« naruszeń nie zawiera żadnego wymogu rzeczywistego wpływu na rynek ani skutków dotyczących określonego obszaru (wyrok Sądu z dnia 25 października 2005 r. w sprawie T‑38/02 Groupe Danone przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4407, pkt 150).
84 Ponadto Sąd uważa, że Komisja wykazała w sposób wystarczający pod względem prawnym rzeczywisty wpływ kartelu na właściwy rynek.
85 W tym kontekście należy podkreślić, że założenie skarżących, zgodnie z którym Komisja, w przypadku gdyby powoływała się na rzeczywisty wpływ kartelu na rynek w celu ustalenia kwoty grzywny, byłaby zobowiązania do wykazania w sposób naukowy istnienia rzeczywistego wpływu ekonomicznego na rynek oraz związku przyczynowo‑skutkowego pomiędzy wpływem a naruszeniem, zostało odrzucone w orzecznictwie.
86 Sąd wielokrotnie bowiem orzekał, że rzeczywisty wpływ kartelu na rynek należy uznać za dostatecznie wykazany, jeżeli Komisja jest w stanie przedstawić konkretne i wiarygodne dane, które wskazują z wystarczającym prawdopodobieństwem, że kartel miał wpływ na rynek (wyroki Sądu [z dnia 18 lipca 2005 r.] w sprawie [T‑241/01] Scandinavian Airlines System przeciwko Komisji [Rec. s. II‑2917], pkt 122; z dnia 27 września 2006 r.: w sprawie T‑59/02 Archer Daniels Midland przeciwko Komisji Rec. s. II‑3627, pkt 159–161; w sprawie T‑43/02 Jungbunzlauer przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3435, pkt 153–155; w sprawie T‑329/01 Archer Daniels Midland przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3255, pkt 176–178; w sprawie T‑322/01 Roquette Frères przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3137, pkt 73–75).
87 W tym względzie należy przypomnieć, że okoliczności faktyczne, na których Komisja oparła się w celu stwierdzenia istnienia rzeczywistego wpływu kartelu na rynek, to wprowadzenie w życie systemu wymiany danych odnoszących się do wielkości sprzedaży i poziomów cen, dokumenty sporządzone w ramach spotkań kartelu, stwierdzające wzrost cen w niektórych okresach funkcjonowania kartelu oraz wskazujące, że kartel umożliwił uczestniczącym w nim przedsiębiorstwom osiągnięcie ich celów cenowych, istotny udział w rynku, jaki posiadają wszyscy uczestnicy rozpatrywanego naruszenia, oraz okoliczność, że przypadające uczestnikom kartelu udziały w rynku pozostały w całym okresie rozpatrywanego naruszenia względnie stabilne […].
88 Skarżące podniosły, że wprowadzenie w życie kartelu było ograniczone oraz że za pomocą innych okoliczności, na które powołuje się Komisja, nie jest ona w stanie wykazać, że rozpatrywane naruszenie miało rzeczywisty wpływ na rynek.
89 Tymczasem z orzecznictwa wynika, że Komisja może z przesłanek przywołanych w punkcie poprzednim wywieść, że naruszenie miało rzeczywisty wpływ na rynek (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Jungbunzlauer przeciwko Komisji, pkt 159; w sprawie Roquette Frères przeciwko Komisji, pkt 78; w sprawie T‑59/02 Archer Daniels Midland, pkt 165; w sprawie T‑329/01 Archer Daniels Midland, pkt 181; wyrok Sądu z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawach połączonych od T‑259/02 do T‑264/02 i T‑271/02 Raiffeisen Zentralbank Österreich i in. przeciwko Komisji Zb.Orz. s. II‑5169, pkt 285–287).
90 Poza tym nie można zarzucać Komisji, że w [spornej] decyzji stwierdziła, że pierwotne sprawozdanie nie umożliwia obalenia jej wniosków dotyczących rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek. Pierwotne sprawozdanie dotyczy bowiem jedynie danych liczbowych odnoszących się do skarżących. Jak wynika jednak z orzecznictwa, rzeczywiste zachowanie przedsiębiorstwa, które jakoby miało miejsce, nie ma bowiem znaczenia przy ocenie wpływu kartelu na rynek, ponieważ należy uwzględnić tylko skutki wynikające z całości naruszenia (wyrok Trybunału z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie C‑49/92 P Komisja przeciwko Anic Partecipazioni, Rec. s. I‑4125, pkt 150, 152; wyroki Sądu z dnia 17 grudnia 1991 r. w sprawie T‑7/89 Hercules Chemicals przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1711, pkt 342; wyrok Sądu z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie T‑224/00 Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2597, pkt 167).
91 Dlatego też w świetle ogółu powyższych rozważań należy oddalić niniejszy zarzut jako bezpodstawny.
92 Poza tym Sąd w ramach przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania i w świetle powyższych rozważań uznaje, że nie należy podważać dokonanej przez Komisję w motywie 693 [spornej] decyzji oceny kwoty wyjściowej grzywny nałożonej na skarżące, ustalonej na podstawie wagi naruszenia”.
34 Wnoszące odwołanie twierdzą, że Sąd uzasadnił zaskarżony wyrok w sposób nielogiczny i nieadekwatny oraz że naruszył prawo, uznając, iż Komisja mogła, w celu ustalenia wyjściowej kwoty grzywny na nie nałożonej ze względu na wagę naruszenia, uwzględnić wpływ kartelu na właściwy rynek, nie mając jednocześnie obowiązku wykazania, że porozumienia rzeczywiście wywarły taki wpływ, a w każdym razie wywodząc przekonanie o takim wpływie ze zwykłych poszlak. Poza tym orzekając, że Komisja wykazała w sposób wymagany prawem, że porozumienia wywarły wpływ na rynek, Sąd w oczywisty sposób przeinaczył okoliczności faktyczne i przedłożone mu przez grupę KME dowody o charakterze gospodarczym.
35 Komisja podnosi w pierwszym rzędzie, że zarzut pierwszy jest bezskuteczny. W zarzucie tym wnoszące odwołanie nie uwzględniły bowiem faktu, że w pkt 92 zaskarżonego wyroku Sąd skorzystał z nieograniczonego prawa orzekania w celu potwierdzenia kwoty wyjściowej grzywny nałożonej na grupę KME, ustalonej przez Komisję adekwatnie do wagi naruszenia w motywie 693 spornej decyzji.
36 Komisja podnosi następnie, że Sąd miał podstawy by uznać, iż ustalenia dotyczące wpływu naruszenia na rynek nie były decydujące, i że w każdym wypadku zastosował on odpowiednie kryteria prawne podczas badania tego wpływu. Komisja zwraca poza tym uwagę, że zarzut pierwszy jest niedopuszczalny, ponieważ dotyczy oceny okoliczności faktycznych i dowodów. Ponadto podnosi ona, że wnioski Sądu zostały należycie uzasadnione, w szczególności pkt 90 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd podkreśla, że należy uwzględnić tylko skutki wynikające z całości naruszenia, co wyjaśnia, dlaczego nie uwzględnił sprawozdań ekonometrycznych przedstawionych przez wnoszące odwołanie i ich dotyczących.
Ocena Trybunału
37 Wnoszące odwołanie nie kwestionują ustaleń Sądu co do klasyfikacji naruszenia pośród „naruszeń bardzo poważnych” w rozumieniu wytycznych, ale jego wnioski dotyczące rzeczywistego skutku kartelu dla konkurencji jako jednego z aspektów oceny w procesie ustalania kwoty podstawowej grzywny.
38 Zgodnie z pkt 1A wytycznych ocena kryterium wagi naruszenia powinna uwzględniać rzeczywisty jego wpływu na rynek tylko wówczas, gdy może on być zmierzony.
39 Ustalenie rzeczywistego wpływu kartelu na rynek zakłada mianowicie porównanie sytuacji powstałej na rynku w wyniku zaistnienia kartelu z sytuacją, która wynikałaby z wolnej gry konkurencyjnej. Tego rodzaju porównanie zakłada bezwzględnie posługiwanie się hipotezami, biorąc pod uwagę wielość zmiennych, które mogą mieć wpływy na rynek.
40 W motywie 629 uzasadnienia spornej decyzji Komisja podkreśliła, iż niemożliwe jest określenie sposobu ewolucji cen w okresie ponad 12 lat trwania naruszenia przy hipotezie braku zaistnienia kartelu. Odrzuciwszy argumenty podnoszone przez wnoszące odwołanie, Komisja wskazała na okoliczności, które pozwoliły jej uznać w motywie 673 tej decyzji, że antykonkurencyjny system miał globalny wpływ na rynek, nawet jeśli nie jest możliwe jego dokładne ilościowe określenie.
41 Ze spornej decyzji wynika zatem, że w niniejszej sprawie Komisja nie uznała za możliwe uwzględnienia w procesie obliczania grzywny tego fakultatywnego aspektu oceny, jakim jest rzeczywisty wpływ naruszenia na rynek, ponieważ wpływ nie mógł zostać zmierzony. Wniosek ten nie został podważony w zaskarżonym wyroku.
42 Sąd przypomniał w pkt 86 i 89 zaskarżonego wyroku orzecznictwo dotyczące wymogów co do dowodu na okoliczność rzeczywistego wpływu kartelu na rynek. Potwierdził w wyniku badania, czemu dał wyraz w pkt 87 i 90 tego wyroku, że Komisja wykazała w sposób wymagany prawem rzeczywisty wpływ kartelu na rynek. Kontroli tej dokonał jednak Sąd pomocniczo, jak wskazano w pkt 84 zaskarżonego wyroku, słusznie przypomniawszy najpierw w pkt 82 tego wyroku, że rzeczywisty wpływ karteli na rynek nie jest decydującym kryterium ustalania wysokości grzywien. Wynika stąd, że zarzut podniesiony przez wnoszące odwołanie przeciwko tej części rozumowania Sądu jest bezskuteczny.
43 W każdym wypadku rozumowanie Sądu dotyczące dowodu na okoliczność wpływu naruszenia na rynek odpowiada na argument wnoszących odwołanie, streszczony w pkt 58−62 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym dostarczenie takiego dowodu nie należy do Komisji w spornej decyzji. Sąd uznał, iż istnieją dowody pozwalające na stwierdzenie takiego wpływu, ale nie podważył niemożliwości jego zmierzenia w precyzyjny sposób.
44 Dlatego nie zaprzeczając sobie, Sąd z jednej strony przypomniał zasadę, zgodnie z którą rzeczywisty wpływ naruszenia na rynek nie jest decydującym kryterium przy ustalaniu wysokości grzywny, a z drugiej strony zbadał dowód na okoliczność zajścia takiego wpływu.
45 W związku z tym wnoszące odwołanie błędnie, jak to wynika z treści ich zarzutu pierwszego, wywodzą z kontroli przeprowadzonej przez Sąd wniosek, że należało uwzględnić rzeczywisty wpływ naruszenia na rynek w celu obliczenia kwoty wyjściowej grzywny na nie nałożonej. Argument ten jest oparty na błędnej przesłance.
46 Jeśli chodzi o przeinaczenie przez Sąd dowodów o charakterze gospodarczym, które wnoszące odwołanie przedstawiły przed Sądem, nie twierdzą one, że Sąd odczytał sprawozdania gospodarcze w sposób oczywiście sprzeczny z ich brzmieniem (zob. podobnie w wyrok z dnia 10 lutego 2011 r. w sprawie C‑260/09 P Activision Blizzard Germany przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑419, pkt 57), ale raczej że Sąd popełnił błąd w ocenie treści tych sprawozdań. W każdym razie wnoszące odwołanie nie wskazują dokładnie części tych sprawozdań, których sens jasny i jednoznaczny Sąd przeinaczył. Argument ten jest w konsekwencji niedopuszczalny.
47 Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy należy oddalić.
W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego rozmaitych naruszeń prawa w odniesieniu do uwzględnienia obrotu
Argumentacja stron
48 Zarzut drugi dotyczy co do zasady pkt 97−101 zaskarżonego wyroku, które mają następujące brzmienie:
„97 Należy stwierdzić na wstępie, iż nie istnieje żaden uzasadniony powód, by wielkość obrotów na właściwym rynku obliczać z wykluczeniem określonych kosztów produkcji. Jak słusznie podniosła Komisja – we wszystkich sektorach przemysłowych istnieją koszty dotyczące produktu końcowego, których producent nie może kontrolować, a które jednak stanowią zasadniczą część całej jego działalności i w związku z tym nie mogą być wykluczone z wartości obrotów przy ustalaniu kwoty wyjściowej grzywny (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 15 marca 2000 r. w sprawach połączonych T‑25/95, T‑26/95, od T‑30/95 do T‑32/95, od T‑34/95 do T‑39/95, od T‑42/95 do T‑46/95, T‑48/95, od T‑50/95 do T‑65/95, od T‑68/95 do T‑71/95, T‑87/95, T‑88/95, T‑103/95 i T‑104/95 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑491, pkt 5030, 5031). Okoliczność, że cena miedzi stanowi znaczną część ceny końcowej rur instalacyjnych lub że ryzyko wahania cen jest znacznie wyższe niż w przypadku innych surowców, nie prowadzi do podważenia tego wniosku.
98 W odniesieniu do różnych twierdzeń skarżących, w których utrzymują one, że zamiast odwoływać się do kryterium wielkości obrotów właściwego rynku w świetle odstraszającego celu grzywien i zasady równego traktowania bardziej stosowne byłoby ustalenie kwoty grzywny na podstawie rentowności właściwego sektora lub wartości dodanej z nim związanej, należy stwierdzić, że są one nieistotne.
99 W tym względzie należy przede wszystkim stwierdzić, że waga naruszenia jest określana na podstawie wielu czynników, które Komisja ocenia, dysponując zakresem uznania (wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawach połączonych T‑101/05 i T‑111/05 BASF przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4949, pkt 65), a ponieważ nie została ustalona wiążąca lub wyczerpująca lista kryteriów, które należy obowiązkowo uwzględnić (wyrok Trybunału z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie C‑407/04 P Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑829, pkt 129), nie jest zadaniem sądu wspólnotowego, lecz Komisji, dokonanie w ramach jej zakresu uznania i zgodnie z ograniczeniami wynikającymi z zasady równego traktowania i rozporządzenia nr 17 oraz nr 1/2003 wyboru czynników i danych liczbowych, jakie uwzględni w celu wprowadzenia w życie polityki zapewniającej poszanowanie zakazów, o których mowa w art. 81 WE.
100 Następnie jest bezsporne, że wartość obrotów przedsiębiorstwa lub rynku jest w sposób nieunikniony nieprecyzyjnym i niedoskonałym czynnikiem oceny wagi naruszenia. Odwołanie się do tego kryterium nie umożliwia bowiem dokonania rozróżnienia ani pomiędzy sektorami o wysokiej wartości dodanej a sektorami o niskiej wartości dodanej, ani pomiędzy przedsiębiorstwami rentownymi a tymi, które osiągają mniejsze zyski. Jednakże wielkość obrotów pomimo jej przybliżonego charakteru jest obecnie uważana zarówno przez prawodawcę wspólnotowego, jak i przez Komisję i Trybunał, za odpowiednie kryterium do oceny rozmiaru i siły gospodarczej danych przedsiębiorstw [zob. między innymi [ww.] w pkt 64 wyrok w sprawie Musique diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 121; rozporządzenie nr 17, art. 15 ust. 2; rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. L 24, s. 1), motyw 10, art. 14, 15].
101 W świetle całości powyższych rozważań należy stwierdzić, że Komisja słusznie uwzględniła cenę miedzi do celów ustalenia rozmiaru właściwego rynku”.
49 Zdaniem wnoszących odwołanie Sąd naruszył przepisy prawa Unii oraz w nieodpowiedni sposób uzasadnił zaskarżony wyrok, uznając odesłanie − którym posłużyła się Komisja, aby ustalić rozmiar rynku objętego naruszeniem dla określenia wagi naruszenia w kontekście wysokości nałożonej na nie grzywny − do wartości rynkowej, do której niesłusznie wliczono dochody ze sprzedaży dokonanej na oddzielnym rynku, będącym następnym ogniwem w stosunku do rynku „skartelizowanego”, pomimo iż członkowie kartelu nie byli pionowo zintegrowani w ramach tego rynku.
50 Wnoszące odwołanie wykazują, że przemysł przetwarzania miedzi charakteryzuje się pewnymi cechami szczególnymi. Przede wszystkim to klient decyduje o momencie dokonania zakupu metalu na London Metal Exchange, a co za tym idzie, o jego cenie. Nawet jeśli cena, jaką obciąża klienta producent rur, zawiera w sobie marżę za przetwarzanie, uwzględnienie jej w celu obliczenia obrotu przedsiębiorstwa oznaczałoby zlekceważenie rzeczywistości gospodarczej rynku, którą charakteryzuje w szczególności fakt, że istotną częścią kosztu wytworzenia towaru jest surowiec oraz fluktuacja cen tego surowca. Okoliczności te zostały ustalone przez Sąd.
51 Zdaniem wnoszących odwołanie Sąd naruszył zasadę proporcjonalności, nie uznając, że Komisja powinna była wziąć pod uwagę orzecznictwo Sądu i własną wcześniejszą praktykę decyzyjną, zgodnie z którą w sytuacji gdy Komisja oblicza kwotę wyjściową grzywny lub kiedy stosuje górną granicę 10% obrotu, jest zobowiązana uwzględnić cechy szczególne danego rynku.
52 Twierdzą one ponadto, że nie odróżniając ich od innych przedsiębiorstw, na które obrót cena surowca nie ma tak dużego wpływu, Sąd naruszył zasadę niedyskryminacji, która wymaga odmiennego traktowania różnych sytuacji.
53 Wreszcie wnoszące odwołanie kwestionują orzecznictwo, na które powołał się Sąd, opierające się na zakresie uznania Komisji. Uważają one, że Sąd nie zbadał, czy kryteria stosowane przez Komisję w celu ustalenia wagi kartelu były trafne i adekwatne.
54 Komisja podnosi, że Sąd miał podstawy, by słusznie stwierdzić w pkt 97 zaskarżonego wyroku, że we wszystkich sektorach przemysłu istnieją koszty wytworzenia produktu końcowego, niepodlegające kontroli producenta, które jednak stanowią zasadniczą część całej jego działalności i które w związku z tym nie mogą być wyłączone z obrotu przy ustalaniu wyjściowej kwoty grzywny.
55 Twierdzi ona ponadto, że w zakresie w jakim wnoszące odwołanie zwracają się do Trybunału o dokonanie odmiennej niż ocena Sądu oceny tego, czy sektor miedzianych rur instalacyjnych ma charakter wyjątkowy, czy też takiego charakteru jest pozbawiony, zarzut ten jest niedopuszczalny.
56 Zdaniem Komisji Sąd dokonał obiektywnej oceny, biorąc pod uwagę raczej obroty niż kontrowersyjne dane, które wymagałoby odliczenia kosztów, które „niepodlegają kontroli”. Wniosek ten jest zgodny z zasadą proporcjonalności.
57 Wreszcie Komisja kwestionuje twierdzenia wnoszących odwołanie jeśli chodzi o sposób ustalania cen obowiązujących na rynku, którego sprawa dotyczy. Błędem byłoby odróżnić rynek wyższego szczebla od rynku, na który kartel miał wpływ. Istniał bowiem, zdaniem Komisji, tylko jeden rynek − rur miedzianych, a miedź stanowiła wyłącznie jeden z kosztów.
Ocena Trybunału
58 Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w celu dokonania oceny wagi naruszenia należy wziąć pod uwagę wiele czynników, których charakter i znaczenie różnią się w zależności od rodzaju naruszenia oraz szczególnych okoliczności danego naruszenia. Pośród tych czynników mogą w zależności od przypadku znajdować się ilość i wartość towarów będących przedmiotem naruszenia, jak również rozmiar i siła gospodarcza przedsiębiorstwa, a tym samym wpływ, jaki przedsiębiorstwo to mogło wywierać na rynku (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 120).
59 Mimo że Trybunał stwierdził, że jest dopuszczalne – celem określenia kwoty grzywny – uwzględnienie zarówno całkowitego obrotu przedsiębiorstwa, który stanowi wskazówkę co do rozmiaru tego przedsiębiorstwa i jego siły gospodarczej, jak i części tego obrotu, która pochodzi ze sprzedaży towarów będących przedmiotem naruszenia i która może stanowić wskazówkę co do zakresu tego naruszenia, to jednak przyznał, iż całkowity obrót przedsiębiorstwa stanowi jedynie wskazówkę przybliżoną i nieprecyzyjną w kwestii rozmiaru tego przedsiębiorstwa (ww. wyrok w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 121; wyroki: z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie C‑185/95 P Baustahlgewebe przeciwko Komisji, Rec., s. 8417, pkt 139; z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych C‑189/02 P, C‑202/02 P, od C 205/02 P do C‑208/02 P i C‑213/02 P Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5425, pkt 243; z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie C‑397/03 P Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑4429, pkt 100; a także z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie C‑510/0 P Archer Daniels Midland przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑1843, pkt 74).
60 Poza tym Trybunał wielokrotnie podkreślał, że nie należy przyznawać ani jednemu, ani drugiemu obrotowi nieproporcjonalnego znaczenia w porównaniu z pozostałymi aspektami oceny wagi naruszenia (ww. wyroki: w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 121; w sprawie Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 243; z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients przeciwko Komisji, pkt 100; jak również z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie Archer Daniels Midland przeciwko Komisji, pkt 74).
61 Sąd nie naruszył zatem prawa, a w szczególności zasady proporcjonalności ani zasady niedyskryminacji, przypominając w pkt 100 zaskarżonego wyroku, że obrót, chociaż jest wskazówką niejasną i nieprecyzyjną, pozostaje odpowiednim kryterium dla dokonania oceny rozmiaru i siły gospodarczej danych przedsiębiorstw.
62 Ponadto Sąd nie naruszył również prawa, orzekając w pkt 97 zaskarżonego wyroku, iż nie istnieje żaden ważny powód po temu, by obroty właściwego rynku obliczać z wyłączeniem niektórych kosztów produkcji. Tak jak orzekł Trybunał w ogłaszanym dziś wyroku w sprawie C‑272/09 P, w której wnoszące odwołanie w niniejszej sprawie również występują przeciw Komisji, brak wzięcia pod uwagę wartości obrotów brutto w niektórych przypadkach, a uwzględnienie jej w innych, wymagałoby ustalenia wartości progowej w postaci stosunku pomiędzy wartością obrotów netto i brutto, która byłaby trudna w stosowaniu i dawałaby początek niekończącym się i niemożliwym do rozwiązania sporom, w tym zarzutom nierównego traktowania.
63 Odnosząc się do zarzutu, iż Sąd nie zbadał, czy kryteria, którymi posłużyła się Komisja w celu ustalenia wagi kartelu, były trafne i adekwatne, należy przypomnieć, że w skardze o stwierdzenie nieważności decyzji w dziedzinie konkurencji do strony skarżącej należy podniesienie zarzutów w tym zakresie, a Sąd nie jest zobowiązany do kontrolowania z urzędu wagi nadanej każdemu z aspektów oceny uwzględnionych przez Komisję w celu ustalenia kwoty grzywny.
64 W zaskarżonym wyroku Sąd dokonał należącej do jego obowiązków kontroli. Ustosunkował się do podniesionych przez wnoszące odwołanie zarzutów oraz nie naruszył prawa, stwierdzając w pkt 101 zaskarżonego wyroku, że Komisja słusznie uwzględniła cenę miedzi, ustalając rozmiar właściwego rynku.
65 Zarzut drugi jest więc bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego rozmaitych naruszeń prawa w odniesieniu do uwzględnienia czasu trwania naruszenia
Argumentacja stron
66 Wnoszące odwołanie wskazują, że ich zarzut trzeci dotyczy pkt 111−117 zaskarżonego wyroku. Twierdzą one, że Sąd naruszył prawo wspólnotowe oraz w sposób niejasny, nielogiczny i nieadekwatny uzasadnił ten wyrok, utrzymując w mocy tę część spornej decyzji, w której Komisja błędnie zastosowała wytyczne i naruszyła zasady proporcjonalności i równego traktowania, podwyższając o maksymalną wartość procentową wyjściową kwotę grzywny z tytułu czasu trwania naruszenia
67 Zdaniem wnoszących odwołanie z pkt 1B wytycznych wynika, iż celem zwiększenia grzywny ze względu na czas trwania naruszenia jest „nakładani[e] skutecznych sankcji [za] ograniczenia, które mają szkodliwy wpływ na konsumentów w długim okresie czasu”. Zależność, która powinna istnieć pomiędzy czasem trwania naruszenia a jego szkodliwym skutkiem, wynika również z orzecznictwa. Sąd nie zbadał jednak, czy dokonując oceny wagi naruszenia, Komisja przypisała należyte znaczenie okoliczności, że na przestrzeni czasu kartel miał różne natężenie i różną skuteczność. W konsekwencji Sąd błędnie orzekł w pkt 116 zaskarżonego wyroku, że zwiększenie o 125% wyjściowej kwoty grzywny nie jest w oczywisty sposób nieproporcjonalne
68 Ponadto nieuznanie przez Sąd faktu, że grupa KME znajdowała się w sytuacji bardzo podobnej do sytuacji przedsiębiorstw będących stroną skarżącą w sprawie T‑18/05 IMI i in. przeciwko Komisji, w której Sąd wydał wyrok w dniu 19 maja 2010 r., Zb.Orz. s. II‑1769, oraz odmowa ponownego ustalenia przez Sąd kwoty wyjściowej grzywny, inaczej niż postąpił on w przywołanej sprawie, doprowadziły do niezgodnego z prawem odmiennego traktowania grupy KME i tych przedsiębiorstw.
69 Komisja zwraca uwagę, że wnoszące odwołanie nie obaliły ustaleń Sądu przedstawionych w pkt 111–115 zaskarżonego wyroku. Dodaje, że sam art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 ustawia rozróżnienie pomiędzy wagą naruszenia a czasem trwania naruszenia oraz że uwzględnienie zasady równego traktowania w odniesieniu do czasu trwania naruszenia wymaga zbadana czasu trwania naruszenia, a nie aspektów dotyczących ciężaru naruszenia, takich jak natężenie naruszenia i jego skutki.
70 Jeśli chodzi o przedsiębiorstwa będące stroną skarżącą w wyżej wymienionej sprawie IMI i in. przeciwko Komisji, Komisja przypomina, że Sąd stwierdził nieważność decyzji stwierdzającej naruszenie, których przedsiębiorstwa te były adresatami, w odniesieniu do okresu 16 miesięcy ich uczestnictwa w tym naruszeniu. Przedsiębiorstwa te znajdowały się zatem w innej sytuacji niż wnoszące odwołanie.
71 Komisja podkreśla wreszcie, że w celu uwzględnienia szkody spowodowanej istnieniem kartelu wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 przewidują podwyższenie grzywny o 100% za każdy rok naruszenia. Podwyższenie grzywny o 10% za każdy następny rok, zastosowane w niniejszej sprawie, jest w rzeczywistości bardzo niskie i wyraźnie nieproporcjonalne.
Ocena Trybunału
72 W ramach zarzutu trzeciego wnoszące odwołanie kwestionują zasadę podwyższenia grzywny w celu uwzględnienia czasu trwania naruszenia oraz jej skutek w stosunku do nich, tj. podwyższenie wyjściowej kwoty grzywny ustalonej na 70 mln EUR o 125% w celu uwzględnienia czasu trwania naruszenia, wynoszącego 12 lat i 9 miesięcy − 10% podwyższenia na każdy rok czasu trwania naruszenia. Zgodnie z danymi liczbowymi figurującymi w motywie 719 spornej decyzji, powtórzonymi w pkt 22 niniejszego wyroku, podstawowa kwota grzywny dla grupy KME wyniosła w ten sposób 111,13 mln EUR.
73 Zarzut dotyczący tego wyniku jest oparty na błędnym założeniu, że stopa podwyżki wyniosła 125%, podczas gdy wynosiła jedynie 58,75% (111,13/70 = 1,5875).
74 Jeśli chodzi o zasadę podwyższenia grzywny w celu uwzględnienia czasu trwania naruszenia nie jest konieczne ustalenie na podstawie dowodów bezpośredniego związku między czasem trwania naruszania a poważniejszą szkodą w realizacji celów Unii określonych przez reguły konkurencji.
75 W celu stosowania art. 81 ust. 1 WE jest bowiem zbędne uwzględnienie rzeczywistych skutków porozumienia, skoro jest oczywiste, iż jego celem jest ograniczenie, zapobieżenie lub zakłócenie konkurencji (zob. podobnie wyrok z dnia 13 lipca 1966 r. w sprawach połączonych 56/64 i 58/64 Consten i Grundig przeciwko Komisji, Rec. s. 429). Dzieje się tak w szczególności, jak w niniejszej sprawie, w przypadku porozumień dotyczących oczywistych ograniczeń konkurencji, takich jak ustalanie cen i podział rynku. Jeżeli kartel prowadzi to utrwalenia istniejącego na rynku w chwili jego powstania status quo, jego długa obecność na rynku może wpłynąć na usztywnienie struktur poprzez ograniczenie chęci uczestników kartelu do innowacji i rozwoju. Powrót do stanu wolnej konkurencji będzie tym trudniejszy i dłuższy, im dłuższy będzie czas trwania naruszenia.
76 Choć natężenie i skuteczność kartelu zmieniają się w czasie, pozostaje faktem, że kartel ten nadal istnieje, a tym samym tym bardziej wpływa na usztywnienie struktur rynku.
77 W przypadku całkowitego braku realizacji porozumienia należy pamiętać, że pkt 3 wytycznych przewiduje, że niezastosowanie w praktyce stanowiących naruszenie porozumień lub praktyk może stanowić okoliczność łagodzącą i powodować zmniejszenie kwoty podstawowej grzywny. Nie okazuje się jednak, by miało to miejsce w niniejszej sprawie, skoro wnoszące odwołanie zakwestionowały nie fakt realizacji przez nie kartelu, lecz wyłącznie brak uwzględnienia zmiennego natężenia jego realizacji oraz rzeczywisty i obiektywny wpływ kartelu na konsumentów.
78 Ponadto obliczenie rzeczywistych szkód, jakie ponieśli konsumenci, może być trudne, zważywszy na wielość zmiennych, jakie należałoby wziąć pod uwagę, szczególnie w zakresie kształtowania się cen wytwarzanego produktu.
79 W każdym wypadku czas trwania naruszenia jest wymieniony przez prawodawcę jako aspekt, który należy uwzględnić jako taki przy ustalaniu kwoty grzywien.
80 Biorąc pod uwagę te czynniki, Sąd słusznie w pkt 117 zaskarżonego wyroku oddalił jako bezzasadny zarzut dotyczący podwyższenia kwoty grzywny z tytułu czasu trwania naruszenia.
81 Odnosząc się do przedsiębiorstw będących stroną skarżącą w wyżej wymienionej sprawie IMI i in. przeciwko Komisji, jak wskazano w pkt 96 tego wyroku, Sąd przyjął, iż istniała przerwa w naruszeniu wynosząca ponad 16 miesięcy. Sytuacja tych przedsiębiorstw była zatem zupełnie inna od sytuacji wnoszących odwołanie, które nigdy nie powoływały się na przerwę w naruszeniu, ale podnosiły wyłącznie zarzut jego zmiennego natężenia. Wynika stąd, że Sąd nie naruszył zasady niedyskryminacji, traktując wnoszące odwołanie i wspomniane przedsiębiorstwa w odmienny sposób.
82 Z ogółu powyższych rozważań wynika, że zarzut trzeci jest bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego naruszenia wytycznych oraz zasad słuszności, równego traktowania w sytuacji braku uwzględnienia niektórych okoliczności łagodzących
Argumentacja stron
83 Wnoszące odwołanie wskazują, że czwarty z podniesionych przez nie zarzutów dotyczy pkt 125−142 zaskarżonego wyroku. Twierdzą one, że Sąd naruszył prawo Unii, utrzymując w mocy tę część spornej decyzji, w której Komisja, naruszając wytyczne oraz zasadę słuszności i równego traktowania, odmówiła im przywileju obniżenia grzywny z tytułu, po pierwsze, ograniczonej realizacji kartelu, po drugie, kryzysu w przemyśle produkcji miedzianych rur przemysłowych, a po trzecie, ich współpracy wykraczającej poza zakres zastosowania komunikatu w sprawie współpracy.
84 Wnoszące odwołanie podnoszą w pierwszej kolejności, że Sąd naruszył prawo, całkowicie pomijając w zaskarżonym wyroku okoliczność, że wstrzymały się one od wprowadzenia w życie porozumień i przyjęły postawę konkurencyjną. Podważają one w tym zakresie wskazane w pkt 127 tego wyroku kryterium zastosowane przez Sąd w celu ustalenia, czy spełniają one przesłanki zastosowania okoliczności łagodzących, a mianowicie kryterium wyraźnego i znaczącego naruszenia zobowiązań mających na celu wprowadzenie kartelu w życie, do tego stopnia, by zakłócić funkcjonowanie tego kartelu. Zdaniem wnoszących odwołanie kryterium to jest bardziej restrykcyjne niż zastosowane w celu ustalenia momentu ustania uczestnictwa w kartelu, czyli otwartego zdystansowania się od niezgodnych z prawem uzgodnień − co jest nielogiczne.
85 Wnoszące odwołanie podnoszą w drugiej kolejności, że Sąd naruszył zasadę niedyskryminacji, ponieważ powinien był wziąć pod uwagę trudną sytuację przemysłu produkcji rur instalacyjnych jako okoliczność łagodzącą.
86 Wnoszące odwołanie twierdzą w trzeciej kolejności, że Sąd naruszył prawo Unii, utrzymując w mocy tę część zaskarżonej decyzji, w której Komisja odmówiła im przywileju skorzystania z obniżenia grzywny z powodu ich współpracy wykraczającej poza zakres komunikatu w sprawie współpracy. Ich zdaniem tylko one powinny były skorzystać z obniżenia grzywny lub częściowego z niej zwolnienia, na tej podstawie, iż dostarczyły dowodów na okoliczność czasu trwania naruszenia, w przeciwieństwie do grupy Outokumpu, która dostarczyła wyłącznie informacji dotyczących łącznego czasu trwania kartelu.
87 Komisja uważa, że Sąd prawidłowo odwołał się do orzecznictwa, zgodnie z którym można przyznać obniżenie grzywny z tytułu braku realizacji kartelu.
88 Komisja wskazuje również, że decyzje dotyczące innych karteli nie mogą być podstawą zarzutu dotyczącego naruszenia zasady niedyskryminacji. W każdym wypadku trudny okres w historii sektora, którego dotyczy sprawa, nastąpił po zakończeniu funkcjonowania kartelu.
89 Wreszcie w odniesieniu do współpracy Komisja twierdzi, że w zakresie w jakim grupa KME wnosi do Trybunału o zastąpienia oceny Sądu jego własną oceną, zarzut czwarty jest niedopuszczalny.
90 Zarzut ten jest również bezpodstawny. Komisja twierdzi, że w odpowiedzi na wszystkie argumenty przedstawione przez grupę KME Sąd przedstawił jasne i logiczne uzasadnienie swej oceny przypadków, w których częściowe zwolnienie z grzywny może być przyznane.
91 Grupa Outokumpu skorzystała z obniżenia grzywny ze względu na fakt, iż informacje przez nią przekazane pozwoliły Komisji prowadzenie dochodzenia i poszukiwanie dowodów. Wnoszące odwołanie ułatwiły zadanie, dostarczając dowodów, ale nic ponadto. Wbrew temu, co w odwołaniu sugerują wnoszące odwołanie, nie skorzystałyby one również z częściowego zwolnienia z grzywny na podstawie obwieszczenia Komisji w sprawie zwalniania z grzywien i zmniejszania grzywien w sprawach kartelowych, ponieważ takie zwolnienie z grzywny obejmuje dowody dotyczące „okoliczności wcześniej nieznanych Komisji”, co nie miało miejsca w przypadku łącznego czasu trwania kartelu.
92 Komisja podkreśla wreszcie, że zastosowanie częściowego zwolnienia z grzywny w sytuacji opisanej przez wnoszące odwołanie byłoby sprzeczne z częścią D komunikatu w sprawie współpracy, który przewiduje obniżenie grzywny już w momencie dostarczenia przez przedsiębiorstwo Komisji informacji, dokumentów lub innych dowodów, które przyczyniają się do potwierdzenia faktu popełnienia naruszenia.
Ocena Trybunału
93 Pierwszy argument dotyczy pkt 127 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd odniósł się do orzecznictwa, zgodnie z którym aby skorzystać z pkt 3 tiret drugie wytycznych, podmioty, które popełniły naruszenie, winny wykazać, że przyjmowały konkurencyjną postawę na rynku lub że przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszały zobowiązania mające na celu wprowadzenie kartelu w życie, do tego stopnia, iż zakłócały jego funkcjonowanie, oraz że nie wywoływały wrażenia, iż stosują się do porozumienia, zachęcając w ten sposób pozostałe przedsiębiorstwa do wprowadzenia w życie danego kartelu (wyroki Sądu: z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑50/00 Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2395, pkt 292; z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie T‑26/02 Daiichi Pharmaceutical przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑713, pkt 113).
94 W pkt 491 wyżej wymienionego wyroku w sprawie Raiffeisen Zentralbank Österreich przeciwko Komisji Sąd w szczególności objaśnił to orzecznictwo, przypominając, że przedsiębiorstwo, które mimo uzgodnień ze swymi konkurentami prowadzi na rynku bardziej lub mniej niezależną politykę, może próbować zwyczajnie wykorzystać kartel dla swojej korzyści. Jeżeliby uznać okoliczności łagodzące w takim przypadku, zminimalizowanie ryzyka obowiązku zapłaty wysokiej grzywny stałoby się dla przedsiębiorstw zbyt łatwe, ponieważ mogły one odnosić korzyści z niezgodnego z prawem kartelu, a następnie korzystać z obniżenia grzywny z tego powodu, że odgrywały wyłącznie ograniczoną rolę we wprowadzeniu naruszenia w życie, podczas gdy ich postawa nakłoniła inne przedsiębiorstwa do bardziej szkodliwego dla konkurencji zachowania (zob. również wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie T‑44/00 Mannesmannröhren-Werke przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2223, pkt 277, 278).
95 Wbrew twierdzeniom wnoszących odwołanie przedsiębiorstwo, które zaprzestaje uczestnictwa w kartelu, nie jest w takiej samej sytuacji co przedsiębiorstwo, które przystępuje do kartelu, ale nie wprowadza go w życie lub od tego odstępuje. W tym ostatnim przypadku bowiem przedsiębiorstwo nadal szkodzi konkurencji, uczestnicząc w ewentualnych rozmowach oraz ze względu na fakt, jak zauważył Sąd, że jego udział w kartelu może zachęcić inne przedsiębiorstwa do zachowania szkodliwego dla konkurencji.
96 W konsekwencji Sąd nie naruszył prawa, dokonując zawężającej wykładni przesłanek skorzystania z okoliczności łagodzących, o których mowa w pkt 3 tiret drugie wytycznych. Jednakże, jak zauważył Sąd w pkt 128 zaskarżonego wyroku, wnoszące odwołanie nie twierdziły, że spełniają te warunki. Pierwszy argument nie jest zatem zasadny.
97 Jeśli chodzi o drugi argument, wystarczy przypomnieć, że co do zasady kartele powstają wówczas, gdy dany sektor gospodarki przeżywa trudności, i że tego rodzaju trudności nie mogą w zasadzie stanowić okoliczności łagodzącej.
98 Ponadto trudność polegająca na porównywaniu wysokości grzywien nałożonych na przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w innych porozumieniach, na innych rynkach, niekiedy w momentach oddalonych w czasie, może rodzić warunki konieczne do realizacji skutecznej polityki konkurencji (wyrok z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C‑196/99 P Aristrain przeciwko Komisji, Rec. s. I‑11005, pkt 81). Sąd nie naruszył zatem zasady niedyskryminacji, nie uznając w pkt 129 zaskarżonego wyroku, iż tylko dlatego że Komisja uwzględniła w poprzednich przypadkach sytuację gospodarczą sektora jako okoliczność łagodzącą, winna nadal przestrzegać tej praktyki.
99 W ramach trzeciego argumentu wnoszące odwołanie podważają zaskarżony wyrok, nie precyzując jednak, na czym polega naruszenie prawa, którego Sąd dopuścił się w pkt 136−140 uzasadnienia wyroku, a zdania swego nie uzasadniają. Dalej nie wyjaśniają one, w jaki sposób przedstawienie dowodów na okoliczności już znane Komisji uzasadnia uznanie tego za okoliczność łagodzącą na równi z wcześniejszym przedstawieniem informacji dla Komisji nowej. Wynika stąd, że argument ten jest niedopuszczalny, jako zbyt ogólnikowy.
100 Z ogółu powyższych rozważań wynika, że zarzut czwarty jest w części niedopuszczalny, a w części bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego naruszenia wytycznych i błędu w uzasadnieniu
Argumentacja stron
101 Wnoszące odwołanie wskazują, że ich piąty zarzut dotyczy pkt 163−174 zaskarżonego wyroku. Twierdzą one, że Sąd naruszył prawo i uzasadnił w sposób nielogiczny i nieadekwatny decyzję oddalenia siódmego zarzutu skargi oraz potwierdzenie odmowy przyznania przez Komisję wnoszącym odwołanie obniżenia grzywny z powodu braku możliwości jej zapłaty, w szczególności w konsekwencji obciążeń finansowych, jakie zostały na nie nałożone w ramach sprawy dotyczącej miedzianych rur przemysłowych. Twierdzą one, że Sąd nie zastosował adekwatnego kryterium, skoro przedsiębiorstwo miało wyłącznie wykazać, że nałożenie wysokiej kary spowodowałoby po jego stornie poważną szkodę gospodarczą i finansową. Wnoszące odwołanie twierdzą poza tym, że Sąd dokonał błędnej wykładni drugiej części kryterium przewidzianego w pkt 5 lit. b) wytycznych, stwierdzając, że brak „określonego kontekstu społecznego” w rozumieniu tego punktu nie uzasadnienia obniżenia grzywny. Wreszcie twierdzą one, że zaskarżony wyrok nie usunął bezprawnej dyskryminacji, której dopuściła się Komisja na ich niekorzyść w porównaniu z SGL Carbon AG w wyrokach z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie C‑308/04 P SGL Carbon przeciwko Komisji, Zb.Orz., s. I‑5977; oraz z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie C‑328/05 P SGL Carbon przeciwko Komisji, Zb.Orz., s. I‑3921.
102 Komisja w pierwszej kolejności zauważa, że pierwszy argument wnoszących odwołanie nie dotyczy naruszenia prawa ujawnionego w zaskarżonym wyroku oraz że Sąd nie zajął stanowiska w kwestii rozumienia pojęcia braku możliwości zapłaty. Dodaje ona ponadto, że kwestia „określonego kontekstu społecznego” nie była podnoszona przed Sądem. W każdym wypadku, jej zdaniem, twierdzenia wnoszących odwołanie były niejasne i dotyczyły oceny okoliczności faktycznych i dowodów, co jest niedopuszczalne w ramach odwołania. Wreszcie uważa ona, że Sąd słusznie odrzucił argument wnoszących odwołanie dotyczący dyskryminacji, na tej podstawie, iż wcześniejsza praktyka decyzyjna Komisji nie może służyć jako ramy prawne wymierzania grzywien. Ponadto w każdym wypadku sytuacja SGL Carbon AG była odmienna.
Ocena Trybunału
103 Sąd, nie naruszając prawa, przypomniał w pkt 165 zaskarżonego wyroku, że Komisja nie ma obowiązku uwzględnienia złej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, gdyż uznanie takiego obowiązku oznaczałoby przyznanie przedsiębiorstwom najmniej przystosowanym do warunków rynkowych nieuzasadnionej przewagi konkurencyjnej (zob. wyrok z dnia 8 listopada 1983 r. w sprawach połączonych od 96/82 do 102/82, 104/82, 105/82, 108/82 i 110/82 IAZ International Belgium i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 3369, pkt 54, 55; ww. wyrok w sprawie Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 327; ww. wyrok z dnia 29 czerwca 2006 r., SGL Carbon przeciwko Komisji, pkt 105; a także ww. w wyrok z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie SGL Carbon przeciwko Komisji, pkt 100).
104 Komisja jest w jeszcze mniejszym stopniu zobligowana do uwzględnienia braku możliwości zapłaty grzywny, na którą powołują się wnoszące odwołanie, gdy wynika ona z sytuacji finansowej spowodowanej innym naruszeniem prawa konkurencji, ponieważ to przede wszystkim to przedsiębiorstwo jest odpowiedzialne za taką sytuację, którą spowodowało swym bezprawnym zachowaniem.
105 Ponadto, jak wskazano w pkt 98 niniejszego wyroku, trudność polegająca na porównywaniu wysokości grzywien nałożonych na przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w innych porozumieniach, na innych rynkach, niekiedy w momentach oddalonych w czasie, może rodzić warunki konieczne do realizacji skutecznej polityki konkurencji. Sąd nie naruszył zatem zasady niedyskryminacji, uznając w pkt 164 zaskarżonego wyroku, że fakt, iż Komisja uwzględniała we wcześniejszych sprawach trudności finansowe przedsiębiorstw, nie zobowiązuje jej do dokonania takiej samej oceny w sprawach późniejszych.
106 Wreszcie zarzut piąty jest ponadto wyjątkowo ogólny, wnoszące odwołanie ograniczają się do podniesienia zarzutu naruszenia prawa przez Sąd, nie precyzując jednak, na czym dokładnie naruszenie to miałoby polegać. W każdym wypadku Trybunał nie jest właściwy w zakresie oceny ustaleń faktycznych Sądu, takich jak określone w pkt 169 i 170 zaskarżonego wyroku.
107 Z powyższych rozważań wynika, że zarzut piąty należy po części odrzucić jako niedopuszczalny, a po części oddalić jako bezpodstawny.
W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego naruszenia prawa do skutecznego środka prawnego w postępowaniu sądowym
Argumentacja stron
108 Wnoszące odwołanie twierdzą, że Sąd naruszył prawo Unii oraz ich podstawowe prawo do nieograniczonego i skutecznego odwołania do sądu, nie badając uważnie i dokładnie ich argumentów i opierając się w sposób przesadny i niezrozumiały na uznaniu Komisji. Kwestionują one w szczególności sposób, w jaki Sąd rozpatrzył drugi zarzut skargi, dotyczący rozmiaru rynku, czwarty zarzut skargi, dotyczący czasu trwania naruszenia, oraz jej zarzut piąty, odnoszący się do okoliczności łagodzących. Zdaniem skarżących odmowa przeprowadzenia przez Sąd dokładnego i uważnego badania zarzutów i argumentów przez nie powołanych w skardze jest równoznaczna z naruszeniem ich podstawowego prawa do pełnej, skutecznej i opartej na zasadzie słuszności sądowej kontroli spornej decyzji przez bezstronny i niezawisły sąd.
109 Wnoszące odwołanie wskazują, że doktryna „zakresu uznania” i „powściągliwości sądu” nie powinna obecnie znajdować zastosowania, ponieważ prawo Unii charakteryzuje się współcześnie ogromną ilością nakładanych przez Komisję grzywien, która to tendencja jest często określana jako faktyczna „kryminalizacja” europejskiego prawa Unii w dziedzinie konkurencji.
110 Ponadto bezpośrednie stosowanie wyjątku przewidzianego w art. 81 ust. 3 WE, wprowadzonego rozporządzeniem nr 1/2003 i zastępującego poprzedni system zezwoleń, z definicji wyłącza jakikolwiek zakres uznania Komisji w odniesieniu do stosowania reguł konkurencji i wprowadza bardzo ograniczony stopień powściągliwości sądów, których kontroli poddane jest stosowanie tych reguł przez Komisję w szczególnych przypadkach.
111 Wnoszące odwołanie podnoszą ponadto, że zakresu uznania Komisji nie mogą uzasadniać jakoby większe kompetencje Komisji w zakresie oceny złożonych faktów lub zagadnień gospodarczych. Zwracają one w związku z tym uwagę, że zarówno Trybunał, jak i Sąd pomyślnie przeprowadzały szczególnie intensywne kontrole sądowe złożonych przypadków.
112 Podobnie z uwagi na nieograniczone prawo Sądu do orzekania, nadane mu na mocy art. 261 WE i art. 31 rozporządzenia nr 1/2003, Sąd nie powinien przyznawać Komisji żadnego zakresu uznania, nie tylko w odniesieniu do kwestii właściwego i proporcjonalnego charakteru grzywny, ale również jeśli chodzi o przyjętą przez Komisję metodę jej obliczenia. Zdaniem wnoszących odwołanie Sąd winien zatem zbadać, w jaki sposób w każdym indywidualnym przypadku Komisja oceniła wagę i czas trwania niezgodnego z prawem zachowania, a w związku z tym może zastąpić tę ocenę oceną własną, uchylając, obniżając albo podwyższając kwotę grzywny.
113 Zdaniem wnoszących odwołanie Komisja winna wyrażać się za pomocą konsekwentnej i niedyskryminacyjną polityki we wszystkich przypadkach, w których ustala ona wysokość sankcji za naruszenie reguł konkurencji. Oznaczałoby to, że traktuje ona w ten sam sposób przedsiębiorstwa, które znajdują się sytuacjach w podobnych odrębnych w kontekście odrębnych naruszeń, stwierdzonych w różnych decyzjach. W przeciwnym razie uznanie Komisji przekształciłoby się w zachowanie czysto arbitralne, dopuszczając, by Komisja mogła według własnego uznania dostosowywać swoją politykę w zakresie grzywien do każdego konkretnego przypadku.
114 Wnoszące odwołanie przypominają również, że dla Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stosowanie prawa administracyjnego za pomocą decyzji administracyjnych i grzywien nie narusza samo w sobie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”). Takie stosowanie prawa administracyjnego winno jednak podlegać dostatecznie silnym gwarancjom proceduralnym i systemowi skutecznej kontroli sądowej, obejmującemu nieograniczone prawo orzekania w zakresie kontroli decyzji administracyjnych. Prawo do „skutecznego środka prawnego przed sądem” zostało również wprowadzone do art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).
115 Komisja na wstępie podkreśla, że wnoszące odwołanie oparły swą skargę zmierzającą do obniżenia wysokości grzywny na art. 230 WE, a nie na nieograniczonym prawie orzekania, przewidzianym w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003.
116 Odnosząc się do zarzutu drugiego, czwartego i piątego skargi Komisja ocenia, że niezależnie od odniesień do zakresu uznania służącego Komisji, Sąd dokonał własnej, skutecznej i dokładnej oceny obliczenia grzywny nałożonej na grupę KME i doszedł do niezależnych wniosków potwierdzających fakt, że wspomniane zarzuty nie były zasadne.
117 Wreszcie zdaniem Komisji grupa KME ogranicza się do odniesienia się do „oskarżenia w sprawie karnej” oraz art. 6 ust. 1 EKPC, ale nie analizuje konsekwencji, jakie należałoby stąd wyciągnąć
Ocena Trybunału
118 Wnoszące odwołanie podają jednocześnie w wątpliwość sposób, w jaki Sąd stwierdził, że zobowiązany jest uwzględnić szeroki zakres uznania Komisji, oraz sposób, w jaki dokonał rzeczywistej kontroli spornej decyzji. Powołują się one na art. 6 EKPC i kartę.
119 Zasada skutecznej ochrony sądowej jest ogólną zasadą prawa Unii, która obecnie jest wyrażona w art. 47 karty (zob. wyrok z dnia 22 grudnia 2010 r. w sprawie C‑279/09 DEB, Zb.Orz. s. I‑13849, pkt 30, 31; postanowienie z dnia 1 marca 2011 r. w sprawie C‑457/09 ChartryZb.Orz. s. I‑819, pkt 25; a także wyrok z dnia 28 lipca 2011 r. w sprawie C‑69/10 Samba Diouf, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 49).
120 Kontrola sądowa decyzji instytucji została usystematyzowana w traktatach założycielskich. Oprócz kontroli legalności, obecnie przewidzianej w art. 263 TFUE, zostało przewidziane nieograniczone prawo orzekania w odniesieniu do sankcji przewidzianych w rozporządzeniach.
121 Odnosząc się do kontroli legalności, Trybunał orzekł, że chociaż w dziedzinach, w których zachodzi potrzeba dokonania złożonych ocen ekonomicznych, Komisja dysponuje pewnym zakresem uznania w sprawach gospodarczych, nie oznacza to, że sąd Unii powinien powstrzymać się od kontroli dokonanej przez Komisję interpretacji danych o charakterze ekonomicznym. Sąd Unii winien bowiem w szczególności dokonać kontroli nie tylko materialnej prawdziwości przywołanych dowodów, ich wiarygodności i spójności, ale zbadać również, czy zebrane dowody stanowią zbiór istotnych danych, które należy wziąć pod uwagę w celu oceny złożonej sytuacji, oraz czy ich charakter pozwala na poparcie wyciągniętych z nich wniosków (zob. wyroki: z dnia 15 lutego 2005 r. w sprawie C‑12/03 P Komisja przeciwko Tetra Laval, Zb.Orz. s. I‑987, pkt 39; a także z dnia 22 listopada 2007 r. w sprawie C‑525/04 P Hiszpania przeciwko Lenzing, Zb.Orz. s. I‑9947, pkt 56, 57).
122 Jeśli chodzi o sankcje z tytułu naruszeń prawa konkurencji, art. 15 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 17 stanowi, że w celu ustalenia kwoty grzywny należy wziąć pod uwagę poza wagą naruszenia czas jego trwania. To samo sformułowanie pojawia się w art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003.
123 Trybunał orzekł, że w celu określenia wysokości grzywien należy uwzględnić czas trwania naruszeń i wszystkie aspekty mogące wchodzić w ocenę wagi tych naruszeń, takie jak zachowanie każdego z przedsiębiorstw, rola odgrywana przez każde z nich w ustaleniu uzgodnionych praktyk, korzyść, którą mogły odnieść z tych praktyk, ich rozmiar i wartość danych towarów, jak również zagrożenie, jakie tego rodzaju naruszenia stanowią dla Wspólnoty Europejskiej (ww. wyroki: w sprawie Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 129; w sprawie Dansk Rørindustri i in. przeciwko Komisji, pkt 242; a także wyrok z dnia 3 września 2009 r. w sprawie C‑534/07 P Prym i Prym Consumer przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑7415, pkt 96).
124 Trybunał wskazał również, że należy uwzględnić aspekty obiektywne, takie jak treść i czas trwania zachowań antykonkurencyjnych, ich liczbę i natężenie, zakres dotkniętego naruszeniem rynku oraz pogorszenie stanu publicznego porządku gospodarczego. Analiza winna obejmować również względne znaczenie przedsiębiorstw odpowiedzialnych za udział w naruszeniu, ich udział w rynku, jak również ewentualny powrót do naruszenia (wyrok z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 91).
125 Ta wielość aspektów podlegających ocenie wymaga od Komisji przeprowadzenia szczegółowego badania okoliczności faktycznych naruszania.
126 W trosce o przejrzystość Komisja przyjęła wytyczne, w których wskazuje, z jakich powodów uwzględnia tę czy inną okoliczność naruszenia, oraz konsekwencje, jakie można z nich wyciągnąć dla wysokości grzywny.
127 Wytyczne, o których Trybunał orzekł, iż stanowią normy postępowania dla pożądanej praktyki administracyjnej, od której administracja nie może odstąpić w konkretnym przypadku bez podania powodów, które byłyby zgodne z zasadą równego traktowania (zob. ww. wyrok z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie Archer Daniels Midland i Archer Daniels Midland Ingredients przeciwko Komisji, pkt 91), ograniczają się do opisania metody badania naruszenia, którą posługuje się Komisja, oraz kryteriów do uwzględnienia, których zobowiązuje się ona w celu ustalenia kwoty grzywny.
128 Należy przypomnieć o obowiązku uzasadnienia aktów Unii. W niniejszej sprawie obowiązek ten ma szczególne znaczenie. Uzasadnienie decyzji jest obowiązkiem Komisji, w szczególności należy do niej wyjaśnienie wagi i oceny aspektów, które wzięła pod uwagę (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Prym i Prym Consumer przeciwko Komisji, pkt 87). Okoliczność, czy akt został uzasadniony, sąd bada z urzędu.
129 Poza tym do sądu Unii należy przeprowadzenie kontroli legalności, której dokonuje na postawie dowodów przedstawionych przez stronę skarżącą na poparcie podniesionych zarzutów. W trakcie tej kontroli sąd nie może polegać na zakresie uznania, którym dysponuje Komisja, ani w odniesieniu do wyboru aspektów podlegających ocenie w procesie stosowania kryteriów wymienionych w wytycznych, ani w odniesieniu do oceny tych aspektów, z których dokładnej oceny faktycznej i prawnej rezygnuje.
130 Kontroli legalności dopełnia zgodnie z art. 261 TFUE nieograniczone prawo orzekania, które zostało nadane sądom Unii na podstawie art. 17 rozporządzenia nr 17 i utrzymane w mocy przez art. 31 rozporządzenia nr 1/2003. Prawo to, poza zwykłą kontrolą zgodności sankcji z prawem, upoważnia sąd do zastąpienia oceny Komisji własną oceną i w konsekwencji uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej (zob. podobnie wyrok z dnia 15 października 2002 r. w sprawach połączonych C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99 P i C‑254/99 P Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8375, pkt 692).
131 Należy w tym miejscu podkreślić jednak, że wykonywanie nieograniczonego prawa orzekania nie jest równoznaczne z kontrolą z urzędu, oraz przypomnieć, że postępowanie przed sądami Unii jest postępowaniem kontradyktoryjnym. Z wyjątkiem bezwzględnych przeszkód procesowych, które sąd ma obowiązek rozpatrzyć z urzędu, to do strony skarżącej należy podniesienie zarzutu braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji oraz przedstawienie dowodów wspierających ten zarzut.
132 Ten wymóg natury procesowej nie jest sprzeczny z zasadą, zgodnie z którą w przypadku naruszeń reguł konkurencji na Komisji spoczywa obowiązek udowodnienia stwierdzonych przez nią naruszeń oraz przedstawienia dowodów mogących wykazać w sposób wymagany prawem zaistnienie okoliczności stanowiących naruszenie. To, czego w istocie wymaga się od strony skarżącej w ramach sądowego środka prawnego, to określenie kwestionowanych części zaskarżonej decyzji, sformułowanie zarzutów w tym zakresie oraz dostarczenie dowodów składających się z solidnych wskazówek zmierzających do wykazania, że jej zarzuty są zasadne.
133 Kontrola przewidziana traktatami oznacza zatem, że sąd Unii sprawuje kontrolę zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym, oraz że ma prawo do oceny dowodów, stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji i do zmiany kwoty grzywien. Dlatego też kontrola legalności przewidziana w art. 263 TFUE, dopełniona nieograniczonym prawem orzekania o wysokości grzywny przewidzianym w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003, nie jest sprzeczna z wymogami zasady skutecznej ochrony sądowej przewidzianej w art. 47 karty.
134 Z powyższych rozważań wynika, że w zakresie w jakim zarzut szósty dotyczy zasad kontroli sądowej w świetle zasady skutecznej ochrony sądowej, jest on bezzasadny.
135 W zakresie w jakim niniejszy zarzut dotyczy sposobu, w jaki Sąd dokonał kontroli spornej decyzji w ramach drugiego, czwartego i piątego zarzutu skargi, zbiega się on z zarzutami od drugiego do czwartego odwołania, a zatem był już przedmiotem oceny Trybunału.
136 Należy w tym względzie wskazać, że choć wielokrotnie, w szczególności w pkt 52−54, 99, 114, 136, i 150 zaskarżonego wyroku, Sąd odniósł się do „uprawnień dyskrecjonalnych”, „znacznego zakresu uznania” oraz „szerokiego zakresu uznania” Komisji, to jednak wzmianki te nie przeszkodziły Sądowi w dokonaniu pełnej i całkowitej kontroli decyzji pod względem prawnym i faktycznym, do czego jest zobowiązany.
137 Z ogółu powyższych rozważań wynika, że zarzut szósty jest bezzasadny.
138 W konsekwencji żaden z zarzutów podniesionych przez grupę KME w uzasadnianiu jej odwołania nie może być uwzględniony, a tym samym należy odwołanie to oddalić.
W przedmiocie kosztów
139 Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 118 regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie kosztami postępowania grupy KME, a ta przegrała sprawę, należy ją obciążyć kosztami postępowania w niniejszej instancji.
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) KME Germany AG, KME France SAS i KME Italy SpA zostają obciążone kosztami postępowania.
Podpisy