KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
MENGOZZI
ippreżentati fit-18 ta’ Lulju 2013 (1)
Kawża C‑285/12
Aboubacar Diakité
vs
Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Conseil d’État (il-Belġju)]
“Dritt għall-ażil — Direttiva 2004/83/KE — Livelli stabbiliti minimi dwar il-kundizzjonijiet għall-għoti tal-istatus ta’ refuġjat jew tal-istatus mogħti permezz tal-protezzjoni sussidjarja — Persuna eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja — Periklu serju — Artikolu 15(ċ) — Kunċett ta’ ‘konflitt armat […] intern’ — Interpretazzjoni b’referenza għad-dritt internazzjonali umanitarju — Kriterji ta’ evalwazzjoni”
1 Din il-kawża għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Conseil d’État (il-Belġju), li tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva 2004/83/KE (iktar ’il quddiem id-“Direttiva dwar il-kwalifiki”) (2). Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ proċedura bejn A. Diakité, li għandu nazzjonalità Gineana, u l-Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides (il-Kummissarju ġenerali għar-refuġjati u għall-persuni mingħajr stat; iktar ’il quddiem il-“Commissaire général”) dwar id-deċiżjoni ta’ dan tal-aħħar li ma jagħtihx protezzjoni sussidjarja.
I – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt internazzjonali
2 L-Artikolu 3 komuni għall-erba’ Konvenzjonijiet ta’ Genève, tat-12 ta’ Awwissu 1949 (3) (iktar ’il quddiem l-“Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève”), jistabbilixxi:
“F’każ ta’ kunflitt armat li ma jkollux natura internazzjonali u li jinqala’ fit-territorju ta’ waħda mill-Partijiet Kontraenti Għolja, kull waħda mill-Partijiet għall-kunflitt hija obbligata tapplika mill-inqas id-dispożizzjonijiet li ġejjin:
1) Il-persuni li ma jipparteċipawx direttament fl-ostilitajiet, inklużi l-membri tal-forzi armati li jkunu ċedew l-armi u l-persuni li jkunu waqfu mill-ġlied minħabba mard, feriti, priġunerija jew minħabba kwalunkwe kawża oħra, fi kwalunkwe ċirkustanza, għandhom jiġu ttrattati b’umanità […]
F’dan ir-rigward, huma u jibqgħu pprojbiti […], fir-rigward tal-persuni msemmija iktar ’il fuq:
a) Il-perikli għall-ħajja u għall-integrità fiżika […]
[…]
c) il-ksur tad-dinjità tal-persuni, b’mod partikolari t-trattamenti umiljanti u degradanti;
d) il-kundanni mogħtija u l-eżekuzzjonijiet imwettqa mingħajr sentenza preċedenti, mogħtija minn qorti kkostitwita b’mod regolari […]
[…]” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
3 L-Artikolu 1 tal-Protokoll addizzjonali għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève, tat-12 ta’ Awwissu 1949, dwar il-protezzjoni tal-vittmi ta’ kunflitti armati mhux internazzjonali, tat-8 ta’ Ġunju 1977 (iktar ’il quddiem il-“Protokoll II”) jistabbilixxi:
“1. Dan il-protokoll, li jiżviluppa u jikkompleta l-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève tat-12 ta’ Awissu 1949 mingħajr ma jbiddel il-kundizzjonijiet ta’ applikazzjoni attwali tiegħu, japplika għall-kunflitti armati kollha li ma humiex koperti mill-Artikolu 1 tal-Protokoll addizzjonali għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève tat-12 ta’ Awwissu 1949 dwar il-protezzjoni tal-vittmi ta’ kunflitti armati internazzjonali (Protokoll I), u li jsiru fit-territorju ta’ Parti Kontraenti Għolja bejn il-forzi armati tagħha u forzi armati dissidenti jew gruppi armati organizzati li, taħt it-tmexxija ta’ kmand responsabbli, jeżerċitaw fuq parti mit-territorju tagħha kontroll tali li permezz tiegħu jistgħu kemm iwettqu operazzjonijiet militari kontinwi u miftiehma kif ukoll japplikaw dan il-protokoll.
2. Dan il-protokoll ma huwiex applikabbli għal sitwazzjonijiet ta’ tensjonijiet interni, ta’ inkwiet intern, bħar-rewwixti, l-atti iżolati u sporadiċi ta’ vjolenza u atti oħrajn simili, li ma jitqiesux bħala kunflitti armati.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]
B – Id-dritt tal-Unjoni
4 Skont l-Artikolu 2(e) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki:
“‘persuna eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja’ tfisser ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz […] li ma tikkwalifikax bħala refuġjat imma rigward min intwerew raġunijiet sostanzjali sabiex jitwemmen li l-persuna interessata, jekk tirritorna lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu jew tagħha [(4)] […], jiffaċċja riskju veru li jsofri periklu serju kif definit fl-Artikolu 15, u li għalihom l-Artikolu 17(1) u (2) ma japplikawx, u ma jistax, jew, minħabba f’dan ir-riskju, ma jixtieqx japprofitta ruħu jew ruħha mill-protezzjoni ta’ dak il-pajjiż”.
5 Fil-Kapitolu V intitolat “Kwalifika għal protezzjoni sussidjarja”, l-Artikolu 15 tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, intitolat “Periklu serju” jipprovdi:
“Periklu serju jikkonsisti minn:
(a) piena kapitali jew eżekuzzjoni; jew
(b) tortura jew trattament inuman jew degradanti jew kastig ta’ applikant fil-pajjiż ta’ l-oriġini; jew
(ċ) theddida serja u individwali għal ħajja ta’ pajżan jew persuna [għall-ħajja jew għall-persuna ta’ pajżan] minħabba fi vjolenza indiskriminatorja f’sitwazzjonijiet ta’ konflitt armat internazzjonali jew intern” (5).
6 Id-Direttiva dwar il-kwalifiki ġiet suġġetta għal riformulazzjoni bid-Direttiva 2011/95/UE (6) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva dwar il-kwalifiki l-ġdida”). Din id-direttiva tal-aħħar ma wettqet l-ebda emenda sostanzjali, la fl-Artikolu 2(2) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki [li sar l-Artikolu 2(f)] u lanqas fl-Artikolu 15 tagħha.
C – Id-dritt Belġjan
7 L-Artikolu 48/4 tal-Liġi, tal-15 ta’ Diċembru 1980, dwar l-aċċess għat-territorju, ir-residenza, l-istabbiliment u t-tkeċċija tal-barranin (7) (iktar ’il quddiem il-“Liġi tal-15 ta’ Diċembru 1980”), li jittrasponi l-Artikoli 2(e) u 15 tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, jipprovdi:
“1. L-istatus ta’ protezzjoni sussidjarja għandu jingħata lil barrani li ma jistax jiġi kkunsidrat bħala refuġjat u li ma jistax jibbenefika mill-Artikolu 9b, u li dwaru ikun hemm raġunijiet serji sabiex wieħed jemmen li jekk jintbagħat lura fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu jew, fil-każ ta’ persuna mingħajr stat, fil-pajjiż fejn kellu r-residenza abitwali tiegħu, huwa jiffaċċja riskju veru li jġarrab il-periklu serju previst fil-paragrafu 2, u ma jistax, jew, minħabba f’dan ir-riskju, ma jixtieqx japprofitta ruħu mill-protezzjoni ta’ dak il-pajjiż […].
2. Għandhom jiġu kkunsidrati bħala periklu serju:
[…]
(ċ) theddida serja għall-ħajja jew għall-persuna ta’ pajżan minħabba fi vjolenza indiskriminatorja f’sitwazzjonijiet ta’ kunflitt armat intern jew internazzjonali”.
II – Il-kawża prinċipali u d-domanda preliminari
8 Fil-21 ta’ Frar 2008, A. Diakité ressaq l-ewwel talba għal ażil fil-Belġju fejn invoka r-ripressjoni u l-fatti ta’ vjolenza li allegatament ġarrab fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu minħabba l-parteċipazzjoni tiegħu f’manifestazzjonijiet nazzjonali u f’movimenti ta’ protesta kontra l-awtoritajiet fis-setgħa. Fil-25 ta’ April 2008, il-Commissaire général ħa l-ewwel deċiżjoni ta’ rifjut ta’ rikonoxximent tal-istatus ta’ refjuġjat u tal-istatus ta’ protezzjoni sussidjarja. Fis-17 ta’ Novembru 2009, dik id-deċiżjoni ġiet irtirata u, fl-10 ta’ Marzu 2010, il-Commissaire général ħa deċiżjoni oħra ta’ rifjut tal-istatus ta’ refuġjat u tal-istatus ta’ protezzjoni sussidjarja. Din id-deċiżjoni ġiet ikkonfermata mill-Conseil du Contentieux des Étrangers fis-sentenza tiegħu tat-23 ta’ Ġunju 2010 (8) fejn ġie kkonstatat in-nuqqas ta’ kredibbiltà tal-fatti msemmija u, għaldaqstant, tal-fondatezza tal-biża’ u tar-riskju veru tal-periklu serju allegat.
9 Mingħajr ma fil-frattemp kien reġa’ lura fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, fil-15 ta’ Lulju 2010, A. Diakité ressaq, quddiem l-awtoritajiet Belġjani, talba oħra għal ażil.
10 Fit-22 ta’ Ottubru 2010, il-Commissaire général ħa deċiżjoni oħra ta’ rifjut ta’ rikonoxximent tal-istatus ta’ refjuġjat u tal-istatus ta’ protezzjoni sussidjarja. Ir-rifjut li tingħata l-protezzjoni sussidjarja, li huwa l-uniku li ġie kkontestat fil-kawża prinċipali, kien immotivat bil-konstatazzjoni li f’dak iż-żmien fil-Ginea ma kienx hemm sitwazzjoni ta’ vjolenza indiskriminatorja jew ta’ kunflitt armat fis-sens tal-Artikolu 48/4(2) tal-Liġi tal-15 ta’ Diċembru 1980. Dik id-deċiżjoni kienet suġġetta għal appell ippreżentat quddiem il-Conseil du Contentieux des Étrangers, li kkonferma, b’sentenza tas-6 ta’ Mejju 2011 (9), ir-rifjut doppju tal-Commissaire général.
11 Fl-appell ta’ kassazzjoni amministrattiva quddiem il-Conseil d’État mill-imsemmija sentenza tas-6 ta’ Mejju 2011, A. Diakité invoka bħala l-uniku motiv il-ksur tal-Artikolu 48/4 tal-Liġi tal-15 ta’ Diċembru 1980, b’mod partikolari tal-Artikolu 48/4(2)(c) tagħha u tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, moqri flimkien mal-Artikolu 2(e) tal-istess direttiva.
12 Quddiem il-qorti tar-rinviju, A. Diakité kkontesta s-sentenza tal-Conseil du Contentieux des Étrangers għaliex dan, wara li osserva li la d-Direttiva dwar il-kwalifiki u lanqas il-liġi Belġjana li ttrasponietha ma kienu jinkludu definizzjoni ta’ “konflitt armat”, iddeċieda li kien aħjar li tiġi adottata “id-definizzjoni […] stabbilita mit-Tribunal Kriminali Internazzjonali għall-ex Jugoslavja [(TKIJ)] fil-kawża Tadic” (10). Huwa sostna li dik id-definizzjoni hija wisq restrittiva u qed jitlob li l-kunċett ta’ “konflitt armat […] intern” jiġi interpretat b’mod awtonomu u iktar wiesa’.
13 Il-Conseil d’État ifakkar li, fis-sentenza tiegħu tas-17 ta’ Frar 2009, Elgafaji (11), il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat, fir-rigward tal-kunċett ta’ “vjolenza indiskriminatorja”, in-natura awtonoma tal-interpretazzjoni li għandha tingħata lill-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki b’rabta mal-Artikolu 3 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950 (iktar ’il quddiem il-“KEDB”) (12). Skont il-Conseil d’État, minħabba dik is-sentenza, u minkejja li l-Qorti tal-Ġustizzja ma ħaditx deċiżjoni dwar il-kunċett speċifiku ta’ kunflitt armat “ma jistax jiġi eskluż, kif isostni [A. Diakité], li dan il-kunċett, fis-sens tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva [dwar il-kwalifiki], jista’ jiġi interpretat ukoll b’mod awtonomu, u jista’ jkollu sinjifikat speċifiku b’rabta mal-kunċett li jirriżulta mill-ġurisprudenza tat-[TPIJ], b’mod partikolari fil-kawża Tadic” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
14 F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Conseil d’État iddeċieda li jissospendi l-proċeduri u jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:
“(1) L-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva [dwar il-kwalifiki], għandu jiġi interpretat fis-sens li din id-dispożizzjoni tipprovdi biss protezzjoni f’sitwazzjoni ta’ ‘kunflitt armat intern’ kif interpretat mil-liġi umanitarja internazzjonali [iktar ’il quddiem id-‘DIU’], partikolarment b’referenza għall-Artikolu 3 komuni għall-erba’ Konvenzjonijiet ta’ Ġinevra […]?
(2) Jekk il-kunċett ta’ ‘kunflitt armat intern’ imsemmi fl-Artikolu 15(ċ) tad-direttiva [dwar il-kwalifiki] għandu jiġi interpretat b’mod awtonomu mill-Artikolu 3 komuni għall-erba’ Konvenzjonijiet ta’ Ġinevra […], liema huma f’dan il-każ, il-kriterji għall-evalwazzjoni tal-eżistenza ta’ tali ‘kunflitt armat intern’?”
III – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
15 A. Diakité, il-Gvern Belġjan, dak Ġermaniż u dak tar-Renju Unit kif ukoll il-Kummissjoni Ewropea lkoll ippreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub. Ir-rappreżentanti tagħhom kif ukoll dak tal-Gvern Franċiż instemgħu mill-Qorti tal-Ġustizzja waqt is-seduta tad-29 ta’ Mejju 2013.
IV – Analiżi
16 Id-domanda preliminari hija maqsuma f’żewġ partijiet li se jiġu eżaminati iktar ’il quddiem b’mod separat.
A – Fuq l-ewwel parti tad-domanda preliminari
17 Bl-ewwel parti tad-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tixtieq tkun taf jekk il-kunċett ta’ “konflitt armat […] intern”, inkluż fl-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki huwiex kunċett awtonomu tad-dritt tal-Unjoni jew jekk għandhiex tinterpretah b’mod konformi mad-DIU.
18 Ħlief għal A. Diakité u għall-Gvern tar-Renju Unit, li qed jitolbu, mingħajr riżerva, li tingħata interpretazzjoni awtonoma u wiesgħa ta’ dan il-kunċett (13), il-pożizzjonijiet espressi mill-partijiet ikkonċernati l-oħra li ppreżentaw osservazzjonijiet quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja jibqgħu fluwidi. Il-Gvern Franċiż u l-Kummissjoni, filwaqt li jsostnu n-natura awtonoma tal-imsemmi kunċett, jikkunsidraw li l-profil tiegħu għandu jitfassal abbażi tad-definizzjoni mogħtija mid-DIU, fost l-oħrajn sabiex tiġi żgurata koerenza bejn is-sistemi ta’ protezzjoni differenti fuq il-livell internazzjonali u tal-Unjoni. Il-Gvern Belġjan u dak Ġermaniż jikkunsidraw, min-naħa tagħhom, li dak il-kunċett għandu jkollu bħala sors ta’ interpretazzjoni prinċipali d-DIU, għalkemm ippreċiżaw li l-għan ta’ protezzjoni tad-Direttiva dwar il-kwalifiki jista’, b’mod eċċezzjonali, joħloq il-ħtieġa li tiġi rikonoxxuta l-eżistenza ta’ “konflitt armat […] intern” fis-sens tal-Artikolu 15(ċ) tagħha, anki meta r-rekwiżiti kollha tad-DIU ma jkunux ġew sodisfatti. B’hekk, minkejja li qed jitilqu minn premessi differenti, dawn il-partijiet ikkonċernati fil-prattika qed jaslu għal interpretazzjonijiet ferm konverġenti.
19 Għandu jiġi kkonstatat li l-kunċetti ta’ “konflitt armat […] intern”, ta’ “kunflitt armat li ma għandux natura internazzjonali” u ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” inklużi, rispettivament, fl-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, fl-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève u fil-Protokoll II huma kważi identiċi mil-lat semantiku. Madankollu, din il-konstatazzjoni sempliċi waħidha ma tagħtix lok li jiġi konkluż li dawn il-kunċetti għandhom jingħataw l-istess interpretazzjoni.
20 F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, fir-rigward tal-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kellha l-okkażjoni li twissi kontra kull mekkaniżmu li jwassal biex fil-kuntest tad-direttiva inkwistjoni jiġu inklużi kunċetti jew definizzjonijiet adottati f’kuntesti differenti, minkejja li dawn jaqgħu taħt id-dritt tal-Unjoni (14). F’dan il-każ, għall-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni tal-imsemmija direttiva, ikollu jintuża kunċett li mhux biss jaqa’ f’qasam, kif se jingħad iktar ’il quddiem, ferm differenti, iżda li barra minn hekk jappartjeni lil ordinament ġuridiku differenti.
21 Fl-osservazzjonijiet li l-Gvern Franċiż ippreżenta waqt is-seduta, huwa fakkar il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li tipprovdi li t-termini ta’ dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni, li ma tinvolvi l-ebda riferiment espress għal-liġi tal-Istati Membri sabiex jiġu ddeterminati t-tifsira u l-portata tagħha, għandhom normalment ikollhom interpretazzjoni awtonoma u uniformi fl-Unjoni Ewropea kollha, fid-dawl tal-kuntest tad-dispożizzjoni u tal-għan imfittex mil-leġiżlazzjoni inkwistjoni (15). Dejjem skont il-Gvern Franċiż, f’dan il-każ għandu japplika l-istess kriterju.
22 Dan l-argument ma naħsibx li jista’ jintlaqa’. Fil-fatt, minn naħa, kif enfasizza ġustament il-Gvern Ġermaniż, interpretazzjoni konformi ma’ dik adottata fil-kuntest ta’ konvenzjoni internazzjonali li torbot lill-Istati Membri kollha tissodisfa t-tħassib prinċipali ta’ dik il-ġurisprudenza, jiġifieri li tiġi żgurata interpretazzjoni uniformi tad-dritt tal-Unjoni. Min-naħa l-oħra, anki jekk jitqies li minn dik il-ġurisprudenza jista’ jinsilet prinċipju ġenerali li jkun validu lil hinn mir-relazzjonijiet bejn id-dritt tal-Unjoni u d-drittijiet tal-Istati Membri, fi kwalunkwe każ tali prinċipju ma jkunx idoneu sabiex jirregola r-relazzjonijiet bejn l-ordinament ġuridiku tal-Unjoni u l-ordinament ġuridiku internazzjonali.
23 Skont l-Artikolu 3(5) TUE, l-Unjoni “tikkontribwixxi […] għar-rispett sħiħ u għall-iżvilupp tad-dritt internazzjonali”. Kif sostniet kemm-il darba l-Qorti tal-Ġustizzja, il-kompetenzi tal-Unjoni għandhom jiġu eżerċitati fl-osservanza tad-dritt internazzjonali (16). Att adottat abbażi ta’ dawn il-kompetenzi għaldaqstant għandu jiġi interpretat, u l-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu limitat, fid-dawl tar-regoli rilevanti tad-dritt internazzjonali (17), fosthom, minbarra dawk li jirriżultaw minn ftehim internazzjonali konklużi mill-Unjoni (18), ir-regoli tad-dritt internazzjonali konswetudinarju, li jorbtu lill-istituzzjonijiet tal-Unjoni u jagħmlu parti mill-ordinament ġuridiku tagħha (19). Is-supremazija ta’ dawn ir-regoli fuq it-testi tad-dritt derivat tal-Unjoni teżiġi li dawn tal-aħħar, sa fejn ikun possibbli, jiġu interpretati f’konformità ma’ dawn ir-regoli (20).
24 Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tosserva l-prinċipju ta’ interpretazzjoni konformi meta tanalizza r-relazzjonijiet bejn id-dritt internazzjonali u d-dritt tal-Unjoni (21).
25 Minkejja li l-applikazzjoni ta’ dan il-prinċipju ma għandhiex tiddependi mill-kwistjoni jekk l-att tal-istituzzjonijiet li għandu jiġi interpretat jinvolvix riferiment espliċitu għar-regoli tad-dritt internazzjonali, madankollu għandhom isiru żewġ preċiżazzjonijiet.
26 Minn naħa, l-obbligu ta’ interpretazzjoni konformi jiġi impost, fil-prinċipju, biss b’rabta mal-impenji internazzjonali li jorbtu lill-Unjoni (22). F’dan il-każ, minkejja li huwa stabbilit li l-Unjoni ma hijiex parti għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève tat-12 ta’ Awwissu 1949 u għall-protokolli addizzjonali tagħhom, il-Qorti Internazzjonali tal-Ġustizzja (QIĠ) sostniet li dawn l-atti jesprimu “prinċipji tad-dritt internazzjonali konswetudinarju li ma jistgħux jiġu miksura” [traduzzjoni mhux uffiċjali] (23). Bħala tali, huma jorbtu lill-istituzzjonijiet, inkluż lill-Qorti tal-Ġustizzja, li għandha tiżgura interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li tkun konformi ma’ dawn il-prinċipji.
27 Min-naħa l-oħra, il-konformità tad-dritt tal-Unjoni mad-dritt internazzjonali mil-lat interpretattiv għandha tiġi imposta biss meta tkun iġġustifikata koerenza ermenewtika bejn l-atti differenti inkwistjoni.
28 Dan ma huwiex, fil-fehma tiegħi, il-każ hawnhekk, b’mod partikolari meta jitqiesu d-differenzi fis-suġġett, fl-għanijiet u fil-mezzi li jeżistu bejn id-DIU, minn naħa, u l-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja stabbilit mid-Direttiva dwar il-kwalifiki, min-naħa l-oħra, kif se jintwera iktar ’il quddiem.
1. Suġġett, għanijiet u mezzi tad-DIU
29 Fl-opinjoni tagħha intitolata “Legalità tat-theddida jew tal-użu ta’ armi nukleari” [traduzzjoni mhux uffiċjali], il-QIĠ tiddefinixxi d-DIU bħala “sistema kumplessa” [traduzzjoni mhux uffiċjali] u unitarja fejn jikkonverġu ż-żewġ fergħat tad-dritt applikabbli fil-kunflitti armati, jiġifieri id-“dritt ta’ Den Haag” (24), li jikkodifika “il-liġijiet u l-użanzi tal-gwerra fuq l-art, jistabbilixxi d-drittijiet u l-obbligi tal-belliġerenti fit-twettiq tal-operazzjonijiet u jillimita l-għażla tal-mezzi sabiex issir ħsara lill-għadu fil-kunflitti armati internazzjonali” [traduzzjoni mhux uffiċjali], u d-“dritt ta’ Genève”, b’mod partikolari l-erba’ konvenzjonijiet tat-12 ta’ Awwissu 1949 u l-protokolli addizzjonali tal-1977 (25), “li jipproteġi lill-vittmi tal-gwerra u għandu l-għan li jissalvagwardja lill-membri tal-forzi armati li jkunu waqfu mill-ġlied u lill-persuni li ma jkunux qed jipparteċipaw fl-ostilitajiet” [traduzzjoni mhux uffiċjali] (26).
30 Għalhekk, skont l-espressjoni li tintuża ta’ sikwit biex tiddeskrivih, id-DIU huwa “liġi tal-gwerra” (jus in bello), li għandu l-għan, minħabba raġunijiet umanitarji, li jillimita l-effetti tal-kunflitti armati, kemm billi jipprevedi restrizzjonijiet għall-mezzi u għall-metodi tal-gwerra kif ukoll billi jipproteġi lil ċerti kategoriji ta’ persuni u ta’ beni.
31 B’hekk, l-erba’ Konvenzjonijiet ta’ Genève tat-12 ta’ Awwissu 1949, ir-riżultat ta’ reviżjoni ta’ tliet konvenzjonijiet iffirmati fl-1929, jipprevedu li l-persuni li ma jkunux qed jipparteċipaw fil-ġlied, bħall-pajżana, il-persunal mediku jew reliġjuż u dawk li jkunu waqfu jipparteċipaw fil-ġlied, bħall-ġellieda feruti jew morda, in-nawfragi u l-priġunieri tal-gwerra, għandhom id-dritt li l-ħajja u l-integrità fiżika u morali tagħhom jiġu rispettati, għandhom id-dritt li jibbenefikaw minn garanziji ġudizzjarji u għandhom, f’kull ċirkustanza, jiġu protetti u ttrattati b’umanità, mingħajr ebda distinzjoni sfavorevoli. Kull waħda minn dawn il-konvenzjonijiet tinkludi dispożizzjoni dwar il-“ksur serju” [traduzzjoni mhux uffiċjali], fejn jiġi ppreċiżat il-ksur tal-konvenzjonijiet li għalih teżisti ġurisdizzjoni ripressiva obbligatorja universali fost l-Istati kontraenti (27).
32 Il-prinċipji stabbiliti mill-erba’ Konvenzjonijiet ta’ Genève tal-1949, maħsuba inizjalment sabiex jiġu applikati fil-każijiet ta’ kunflitti internazzjonali biss, sussegwentement ġew estiżi għal sitwazzjonijiet ta’ gwerra ċivili.
a) L-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève u l-estensjoni tal-prinċipji tagħhom għal kunflitti armati mhux internazzjonali
33 Fl-1949, fuq inizjattiva tal-Kumitat Internazzjonali tas-Salib l-Aħmar (ICRC), it-tliet Konvenzjonijiet ta’ Genève tal-1929 li kienu fis-seħħ dak iż-żmien ġew riveduti u ġiet iffirmata konvenzjoni oħra dwar il-protezzjoni tal-pajżana. Waħda mill-emendi l-iktar importanti li ġiet introdotta f’dik l-okkażjoni kienet l-estensjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni tal-erba’ Konvenzjonijiet għas-sitwazzjonijiet ta’ kunflitti armati “li ma jkollhomx natura internazzjonali”(28).
34 Għad-diskussjoni dwar it-test tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève, li jikkodifika din l-estensjoni, ġew iddedikati 25 sessjoni tal-Konferenza Diplomatika, fejn finalment intlaħaq ftehim fuq test ta’ kompromess. B’differenza mill-abbozz ippreżentat waqt is-Sbatax-il Konferenza Internazzjonali tas-Salib l-Aħmar ta’ Stokkolma, li kien il-punt ta’ tluq tad-diskussjonijiet, it-test li ġie approvat finalment kien jipprevedi biss, f’każ ta’ kunflitt armat intern, l-applikazzjoni tal-prinċipji espressament elenkati fid-diċitura tal-artikolu biss. Minħabba li hija applikabbli biss għall-kunflitti armati interni u li tistabbilixxi l-prinċipji kollha applikabbli għal dawn il-kunflitti, din id-dispożizzjoni ġiet iddefinita bħala “konvenzjoni minjatura” [traduzzjoni mhux uffiċjali] (29).
35 Waqt id-dibattiti dwar l-imsemmi Artikolu 3, il-biża’ prinċipali tal-Istati parteċipanti fil-Konferenza Diplomatika kienet li l-Konvenzjonijiet ta’ Genève tat-12 ta’ Awwissu 1949 jiġu applikati “għal kull xorta ta’ rewwixta, ta’ ribelljoni, ta’ anarkija, ta’ diżintegrazzjoni tal-Istat jew ta’ sempliċi banditiżmu” [traduzzjoni mhux uffiċjali], li kien iwassal biex il-persuni responsabbli minn dawn l-atti jkunu jistgħu jinvokaw il-kwalità tagħhom ta’ belliġerenti sabiex jippretendu rikonoxximent legali u jeludu l-konsegwenzi tal-atti tagħhom. Din il-biża’ kienet riflessa fil-proposti li tressqu matul il-konferenza, li kellhom l-għan li jissuġġettaw l-applikazzjoni tal-Konvenzjonijiet dwar il-kunflitti interni għal ċertu numru ta’ kundizzjonijiet, bħar-rikonoxximent, min-naħa tal-gvern tal-Istat kontraenti, tal-kwalità ta’ belliġerenti tal-parti avversarja, il-fatt li din ikollha forza militari organizzata u awtorità responsabbli mill-atti tagħha, li hija jkollha awtorità ċivili li teżerċita l-poter de facto fuq il-popolazzjoni ta’ frazzjoni partikolari mit-territorju nazzjonali jew li jkollha reġim li jkollu l-karatteristiċi ta’ Stat, u fl-aħħar nett, il-fatt li l-gvern tal-Istat kontraenti jkun imġiegħel isejjaħ lill-armata regolari sabiex jiġġieled lir-ribelli (30).
36 Fit-test finali, l-ebda waħda minn dawn il-kundizzjonijiet ma ġiet adottata, bid-diċitura tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève tiġi limitata għall-preċiżazzjoni li l-artikolu japplika “[f]’każ ta’ kunflitt armat li ma jkollux natura internazzjonali u li jinqala’ fit-territorju ta’ waħda mill-Partijiet Kontraenti Għolja”. L-għan li tiġi limitata l-portata ta’ din id-dispożizzjoni ntlaħaq billi l-applikazzjoni tal-imsemmija konvenzjonijiet ġiet ristretta biss għall-prinċipji espressament elenkati fiha, pjuttost milli ġew iddefiniti s-sitwazzjonijiet li fihom hija tapplika.
37 In-nuqqas ta’ definizzjoni tal-kunċett ta’ kunflitt armat li ma għandux natura internazzjonali fl-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève jagħmlu potenzjalment applikabbli għal kull tip ta’ kunflitt armat intern. Għal din ir-raġuni, fil-prattika, l-implementazzjoni ta’ dak l-artikolu sabet problemi li sikwit wasslu sabiex l-applikazzjoni tiegħu tiġi miċħuda.
i) Id-definizzjoni tal-kunċett ta’ kunflitt armat intern fid-DIU
38 Definizzjoni tal-kunċett ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” ġiet introdotta fis-sistema tal-Konvenzjonijiet ta’ Genève biss fl-1977, bil-Protokoll II, li ġie konkluż sabiex l-Artikolu 3 komuni għal dawn il-konvenzjonijiet jiġi żviluppat u kkompletat “mingħajr ma jbiddel il-kundizzjonijiet ta’ applikazzjoni attwali tiegħu”.
39 Kif jirriżulta mill-Artikolu 1 (31) tiegħu, il-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tal-Protokoll II huwa iktar ristrett meta pparagunat ma’ dak tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève. Madankollu, peress li l-benefiċċju ta’ din id-dispożizzjoni nżamm b’mod espliċitu, din tkompli tapplika għall-kunflitti li ma għandhomx il-karatteristiċi deskritti fl-Artikolu 1 tal-Protokoll II u li ma humiex, għalhekk, koperti minnu. Hekk jiġri, pereżempju, fil-każ ta’ kunflitti bejn diversi fazzjonijiet rivali mingħajr l-intervent tal-forzi armati governattivi li, kif jirriżulta mill-Artikolu 1(1) tal-Protokoll II, ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tiegħu, billi dan tal-aħħar huwa applikabbli biss għall-konfrontazzjonijiet bejn il-forzi armati governattivi u l-forzi armati dissidenti jew gruppi armati organizzati.
40 Fil-Protokoll II, il-kunċett ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” ġie, qabel kollox, iddefinit b’mod negattiv. B’hekk, skont l-Artikolu 1 tiegħu, minn naħa, il-kunflitti koperti mill-Artikolu 1 tal-Protokoll I, li jiddefinixxi l-kunflitti armati internazzjonali u, min-naħa l-oħra, is-“sitwazzjonijiet ta’ tensjonijiet interni [u] ta’ inkwiet intern, bħar-rewwixti, l-atti iżolati u sporadiċi ta’ vjolenza u atti oħrajn simili” [traduzzjoni mhux uffiċjali], ma humiex kunflitti ta’ dan it-tip (ara, rispettivament, l-Artikolu 1(1) u (2)).
41 L-Artikolu 1(1) tal-Protokoll II jelenka mbagħad ċertu numru ta’ kriterji oġġettivi li permezz tagħhom ikunu jistgħu jiġu identifikati s-sitwazzjonijiet ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali. Dawn il-kriterji, li huma tlieta, jeżiġu li r-ribelli jkollhom, l-ewwel nett, kmand responsabbli, it-tieni nett, kontroll ta’ parti mit-territorju biex b’hekk ikunu jistgħu jwettqu operazzjonijiet militari kontinwi u miftiehma u, it-tielet nett, il-kapaċità li japplikaw il-Protokoll.
42 Kemm skont l-Artikolu 1 tal-Protokoll II kif ukoll skont l-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève, jista’ jkun hemm kunflitt armat mhux internazzjonali biss jekk jiġu sodisfatti żewġ kundizzjonijiet, jiġifieri ċertu grad ta’ intensità tal-kunflitt u ċertu grad ta’ organizzazzjoni tal-parteċipanti fil-ġlied (32). Sabiex jiġi stabbilit jekk dawn iż-żewġ kundizzjonijiet ikunux ġew sodisfatti, normalment jittieħdu inkunsiderazzjoni numru ta’ indikaturi fil-kuntest ta’ evalwazzjoni globali li għandha ssir każ b’każ.
43 B’hekk, fir-rigward tal-kundizzjoni tal-intensità, jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni n-natura kollettiva tal-kunflitt kif ukoll il-mezzi użati mill-gvern sabiex jerġa’ jistabbilixxi l-ordni u, b’mod partikolari, il-fatt li huwa jkun obbligat li kontra r-ribelli jsejjaħ lill-forzi militari pjuttost milli juża s-sempliċi forzi tal-pulizija (33). It-tul tal-kunflitt, il-frekwenza u l-intensità tal-vjolenza, il-firxa taż-żona ġeografika kkonċernata, in-natura tal-armi użati, id-daqs tal-forzi użati u t-tip ta’ strateġija użata, l-ispostamenti volontarji jew sfurzati tal-popolazzjonijiet ċivili, il-kontroll tat-territorju min-naħa tal-gruppi armati involuti, is-sitwazzjoni ta’ inċertezza, in-numru ta’ vittmi u d-daqs tad-danni huma wkoll kriterji li ntużaw sabiex jiġi evalwat il-grad ta’ intensità tal-kunflitt (34). Il-ħtieġa li jittieħdu inkunsiderazzjoni l-karatteristiċi speċifiċi ta’ kull sitwazzjoni timplika li dawn il-kriterji la jistgħu jiġu elenkati b’mod eżawrjenti u lanqas jistgħu jiġu applikati b’mod kumulattiv (35).
44 Fir-rigward tat-tieni kundizzjoni, li tirrigwarda l-grad ta’ organizzazzjoni tal-partijiet fil-kunflitt, din normalment titqies bħala li tkun ġiet sodisfatta f’dak li jirrigwarda lill-forzi armati governattivi. Min-naħa l-oħra, żewġ standards differenti jikkundizzjonaw l-applikazzjoni tal-Protokoll II u tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève fir-rigward tal-grad ta’ organizzazzjoni tar-ribelli. L-ewwel minn dawn l-istrumenti jeżiġi livell ta’ organizzazzjoni partikolarment għoli u jintroduċi l-kundizzjoni ta’ kontroll tat-territorju (36), filwaqt li sabiex jiġi applikat it-tieni wieħed, huwa suffiċjenti li l-partijiet għall-kunflitt ikollhom “ċertu struttura ta’ kmand” (37) [traduzzjoni mhux uffiċjali] u li jkollhom il-kapaċità li jwettqu operazzjonijiet militari fit-tul (38).
45 Barra miż-żewġ kundizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq, hemm it-tielet kundizzjoni, ta’ natura temporali, fid-definizzjoni ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” mogħtija mit-TKIJ. Fis-sentenza Tadic, iċċitata iktar ’il fuq, li l-Conseil du Contentieux des Étrangers ibbaża ruħu fuqha fil-proċedura tal-kawża prinċipali, it-TKIJ ikkunsidra li “ikun hemm kunflitt armat kull darba li tintuża l-forza armata bejn l-Istati jew kunflitt armat fit-tul bejn l-awtoritajiet governattivi u gruppi armati organizzati jew bejn gruppi bħal dawn fi ħdan Stat” [traduzzjoni mhux uffiċjali] (39). Din l-istess kundizzjoni tinsab fl-Artikolu 8(2)(f) tal-Istatut tal-Qorti Kriminali Internazzjonali (QKI) (40). Din id-dispożizzjoni, li hija ispirata mill-ġurisprudenza tat-TKIJ, tippreċiża li għall-finijiet tal-applikazzjoni tal-Artikolu 8(2)(e) (41) tal-istess statut, “kunflitti armati li ma jkollhomx natura internazzjonali” għandha tfisser “il-kunflitti armati li jseħħu fit-tul fit-territorju ta’ Stat bejn l-awtoritajiet tal-gvern ta’ dak l-Istat u gruppi armati organizzati jew bejn gruppi armati organizzati” (42) [traduzzjoni mhux uffiċjali].
46 Għandu jiġi enfasizzat li l-użu ta’ dan il-kriterju tat-tul ġie previst f’kuntest pjuttost preċiż, jiġifieri sabiex jiġi ddefinit il-ksur tad-DIU li jaqa’ taħt il-ġurisdizzjoni tal-QKI u ta’ qrati jew tribunali kriminali internazzjonali oħrajn u li, anki f’dan il-kuntest, dan il-kriterju jidher rilevanti biss, għall-inqas fil-kuntest tal-Istatut tal-QKI, sabiex jiġi kkriminalizzat ksur ieħor għajr dak tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève (43).
47 Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, referenza għat-tul tal-kunflitt ġiet inkluża wkoll fil-pożizzjoni li l-ICRC adotta fl-2008 sabiex jispjega l-“opinjoni legali prevalenti” [traduzzjoni mhux uffiċjali] dwar id-definizzjoni tal-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali fid-dritt umanitarju (44). F’dan id-dritt, tali kunflitt ġie ddefinit bħala “konfrontazzjoni fit-tul bejn il-forzi armati governattivi u l-forzi ta’ grupp armat wieħed jew iktar, jew bejn gruppi armati bħal dawn, u li sseħħ fit-territorju ta’ Stat […] Din il-konfrontazzjoni armata għandha tilħaq livell minimu ta’ intensità u l-partijiet involuti fil-kunflitt għandhom juru livell minimu ta’ organizzazzjoni” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
48 Kif intqal iktar ’il fuq, il-kundizzjonijiet biex ikun hemm kunflitt armat mhux internazzjonali ma jiġux sodisfatti f’sitwazzjonijiet ta’ “inkwiet intern” u ta’ “tensjonijiet interni”. Dawn iż-żewġ kunċetti ġew inklużi fl-Artikolu 1(2) tal-Protokoll II mingħajr ma ġew iddefiniti fih. Il-kontenut tagħhom ġie deskritt fid-dokumenti redatti mill-ICRC bi tħejjija għall-Konferenza Diplomatika tal-1971 (45). F’dawn id-dokumenti, l-“inkwiet intern” ġie ddefinit bħala “sitwazzjonijiet fejn, mingħajr ma jkun hemm stricto sensu kunflitt armat mhux internazzjonali, madankollu jkun hemm, fuq il-livell intern, konfrontazzjoni li tkun ta’ ċerta serjetà jew li jkollha ċerta tul u tinvolvi atti ta’ vjolenza. Dawn tal-aħħar jista’ jkollhom forom differenti, li jmorru mill-ġenerazzjoni spontanja ta’ atti ta’ ribelljoni għal ġlied bejn gruppi ftit jew wisq organizzati u l-awtoritajiet fis-setgħa. F’dawn il-kundizzjonijiet, li mhux bilfors jiddeġeneraw fi ġlied fil-miftuħ, l-awtoritajiet fis-setgħa jsejħu lil forzi kbar ta’ pulizija, jew lill-forzi armati, sabiex jerġgħu jistabbilixxu l-ordni intern. In-numru kbir ta’ vittmi jkun wassal għall-ħtieġa li jiġi applikat livell minimu ta’ regoli umanitarji” [traduzzjoni mhux uffiċjali]. Fir-rigward tat-“tensjonijiet interni”, huma jirreferu għal “sitwazzjonijiet ta’ tensjoni kbira (politika, reliġjuża, razzjali, soċjali, ekonomika, eċċ.) jew konsegwenzi ta’ kunflitt armat jew ta’ inkwiet intern. Dawn is-sitwazzjonijiet ikollhom jew karatteristika waħda minn dawn li ġejjin jew il-karatteristiċi kollha f’daqqa: għadd kbir ta’ arresti; numru kbir ta’ priġunieri ‘politiċi’; il-probabbiltà ta’ trattamenti ħżiena jew ta’ kundizzjonijiet inumani ta’ priġunerija; is-sospensjoni ta’ garanziji ġudizzjarji fundamentali, minħabba li jitħabbar stat ta’ emerġenza, jiġifieri ta’ sitwazzjoni ta’ fatt; allegazzjonijiet ta’ għibien ta’ persuni” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
49 Il-kunċetti ta’ “inkwiet intern” u ta’ “tensjonijiet interni” jiddefinixxu l-livell inferjuri tal-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali għall-finijiet tal-applikazzjoni kemm tal-Protokoll II kif ukoll tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève (46). Sa issa, dawn is-sitwazzjonijiet ma ġewx inklużi fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-DIU.
ii) Il-funzjoni tal-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali fid-DIU
50 Mill-espożizzjoni li saret iktar ’il fuq jirriżulta li l-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali għandu diversi funzjonijiet fid-DIU u li d-definizzjoni tiegħu li ngħatat f’dan il-kuntest tirrispondi għall-għanijiet speċifiċi ta’ din il-fergħa tad-dritt internazzjonali kif ukoll tad-dritt kriminali internazzjonali.
51 Qabel kollox, dan għandu l-funzjoni li jidentifika kategorija ta’ kunflitti li fir-rigward tagħhom jista’ jiġi applikat id-DIU. F’dik il-funzjoni ta’ delimitazzjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni tad-DIU, id-definizzjoni tal-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali tilħaq l-għan fundamentali li tiżgura li l-protezzjoni tal-vittmi ta’ dawn il-kunflitti ma tkunx tiddependi minn deċiżjoni arbitrarja tal-awtoritajiet ikkonċernati. Għaldaqstant, hija tinvolvi l-istabbiliment ta’ ċertu numru ta’ kriterji materjali oġġettivi li l-funzjoni tagħhom hija, prinċipalment, dik li jiġi eliminat sa fejn ikun possibbli kull marġni ta’ diskrezzjoni suġġettiv u li tissaħħaħ il-prevedibbiltà tad-DIU. Barra minn hekk, il-kriterji organizzattivi għandhom l-għan li jidentifikaw is-sitwazzjonijiet fejn huwa tabilħaqq possibbli li jiġu applikati r-regoli tad-DIU, billi l-partijiet fil-kunflitt ikollhom infrastruttura minima li permezz tagħha jkunu jistgħu jkunu żguri li dawn jiġu osservati.
52 Minbarra li jiddefinixxi l-kamp ta’ applikazzjoni tad-DIU, il-kunċett inkwistjoni jservi wkoll biex tiġi ddeterminata s-sistema legali applikabbli għall-kunflitt. Kif diġà ntqal iktar ’il fuq, din is-sistema tvarja mhux biss skont jekk il-kunflitt ikollux dimensjoni internazzjonali jew interna (47), iżda anki skont jekk jissodisfax id-definizzjoni iktar restrittiva imposta mill-Protokoll II jew dik iktar wiesgħa prevista mill-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève. Minbarra nukleu komuni, li jirrigwarda l-kundizzjonijiet minimi ta’ intensità u ta’ organizzazzjoni tal-partijiet għall-kunflitti, ma naħsibx li jeżisti kunċett unitarju ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” fid-DIU, billi l-kriterji li jippreċiżaw il-kontenut tiegħu jvarjaw skont l-istrument li għandu jiġi applikat.
53 Fl-aħħar nett, kif diġà ntqal iktar ’il fuq, f’ċerti kundizzjonijiet, l-atti mwettqa bi ksur tad-DIU matul kunflitt armat intern jikkostitwixxu “reati tal-gwerra”, li jistgħu jkunu suġġetti għal proċeduri legali abbażi tad-dritt kriminali internazzjonali (48). Ir-responsabbiltà kriminali li tista’ tirriżulta mit-twettiq ta’ tali atti teżiġi li l-kontenut tal-kunċetti li jsawru d-definizzjoni tal-inkriminazzjoni jiġi ppreċiżat b’mod suffiċjentement dettaljat. Il-kriterji organizzattivi użati fid-DIU sabiex jiġi ddefinit il-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali għandhom importanza partikolari f’dan il-kuntest, fejn ikollha tiġi stabbilita r-responsabbiltà kriminali tal-persuni li jokkupaw pożizzjonijiet f’livelli differenti tal-ġerarkija tal-grupp ikkonċernat.
54 Barra minn hekk, għandu jitfakkar, b’mod iktar ġenerali, li l-proċess ta’ tfassil tal-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali fid-DIU isir b’mod gradwali, proċedura li tirrifletti l-istat attwali ta’ applikazzjoni u ta’ żvilupp ta’ din il-fergħa tad-dritt internazzjonali. F’dan il-kuntest, f’kull fażi, ir-rekwiżit primarju huwa li jintlaħaq ftehim sabiex tiġi ppreżervata l-effettività tas-sistema, li inevitabbilment jirriżulta, kif jixhdu x-xogħlijiet tal-konferenzi diplomatiċi li wasslu għall-adozzjoni tal-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève u tal-Protokoll II, f’soluzzjonijiet ta’ kompromess.
55 Fi ftit kliem, id-definizzjoni tal-kunċett ta’ kunflitt armat mhux internazzjonali fid-DIU jissodisfa għanijiet speċifiċi li huma adatti għal dik il-fergħa tad-dritt internazzjonali u li huma, kif ser jiġi spjegat iktar ’il quddiem, estranji għas-sistema tal-protezzjoni sussidjarja fid-dritt tal-Unjoni.
2. Suġġett, għanijiet u mezzi tal-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja
56 Id-Direttiva dwar il-kwalifiki hija l-ewwel fażi tal-proċess ta’ armonizzazzjoni tal-politika tal-ażil tal-Unjoni. Dan il-proċess għandu jwassal għall-ħolqien ta’ Sistema Ewropea Komuni tal-Ażil bħala “parti kostitwenti ta’ l-għan ta’ l-Unjoni Ewropea li tistabbilixxi erja [spazju] ta’ liberta, sigurta u ġustizzja miftuħa għal dawk li, sfurzati miċ-ċirkostanzi, leġittimament ifittxu protezzjoni [fl-Unjoni]” (premessa 1 tad-Direttiva dwar il-kwalifiki) (49).
57 L-għan ewlieni ta’ din l-ewwel fażi kien, b’mod partikolari, “li jiżgura li Stati Membri japplikaw kriterji komuni għall-identifikazzjoni ta’ persuni ġenwinament fil-bżonn ta’ protezzjoni internazzjonali” (50), biex jitnaqqsu d-diverġenzi bejn il-leġiżlazzjonijiet u l-prattiki tal-Istati Membri f’dan il-qasam (51).
58 Il-punt 14 tal-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew ta’ Tampere, tal-15 u tas-16 ta’ Ottubru 1999, li d-Direttiva dwar il-kwalifiki għandha l-għan li timplementa, jirrakkomanda fost l-oħrajn l-adozzjoni ta’ “miżuri dwar forom sussidjarji ta’ protezzjoni” [traduzzjoni mhux uffiċjali], li huma intiżi sabiex jikkompletaw ir-regoli dwar l-istatus ta’ refuġjat u joffru “stat xieraq” [traduzzjoni mhux uffiċjali] lil kull persuna li, għalkemm ma tkunx tissodisfa l-kundizzjonijiet biex tiġi kkunsidrata bħala refuġjata, però tkun teħtieġ protezzjoni internazzjonali.
59 Skont dawn il-konklużjonijiet, id-Direttiva dwar il-kwalifiki tenfasizza li l-miżuri ta’ protezzjoni sussidjarja għandhom jiġu kkunsidrati bħala kumplimentari għas-sistema ta’ protezzjoni stabbilita bil-Konvenzjoni ta’ Genève, tat-28 ta’ Lulju 1951, dwar l-istatus tar-refuġjati (52), kif ikkompletata bil-Protokoll dwar l-istatus tar-refuġjati, konkluż fi New York fil-31 ta’ Jannar 1967 (53).
60 B’mod iktar preċiż, fis-sistema tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, l-istatus ta’ refuġjat u l-protezzjoni sussidjarja jiġu kkunsidrati bħala żewġ komponenti distinti iżda marbuta mill-qrib tal-kunċett ta’ protezzjoni internazzjonali (54). Tali approċċ integrat jippermetti l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-imsemmija direttiva, ikkompletati bis-sistema stabbilita bid-Direttiva 2001/55/KE (55), li tipprevedi protezzjoni temporanja fl-eventwalità ta’ influss bil-massa ta’ persuni spostati (iktar ’il quddiem id-“Direttiva dwar il-protezzjoni temporanja”) bħala sistema leġiżlattiva pjuttost kompleta, li tista’ tkopri kull sitwazzjoni fejn ċittadin ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat, li ma jistax jikseb protezzjoni mill-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, jitlob il-protezzjoni internazzjonali fit-territorju tal-Unjoni.
61 Id-diċitura tal-Artikolu 78(1) TFUE, li ssostitwixxa l-Artikolu 63(1) KE u li huwa l-bażi legali tad-Direttiva dwar il-kwalifiki l-ġdida, inċidentalment issostni proprju dan. Skont l-Artikolu 78(1) TFUE, “[l]-Unjoni għandha tiżviluppa politika komuni dwar l-asil, il-protezzjoni sussidjarja u l-protezzjoni temporanja bil-għan li toffri status xieraq lil kull ċittadin ta’ pajjiż terz li jeħtieġ protezzjoni internazzjonali u bil-għan li tassigura l-ħarsien tal-prinċipju ta’ non-refoulement”.
62 Fil-kuntest ta’ din is-sistema leġiżlattiva, il-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja, skont l-Artikolu 2(e) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, għandu l-għan li jagħti protezzjoni internazzjonali lil kull persuna li ma tistax tinvoka l-istatus ta’ refuġjat iżda li jekk tintbagħat lura f’pajjiżha tiffaċċja riskju reali li ġġarrab ksur tad-drittijiet l-iktar fundamentali tagħha (56).
63 Mix-xogħlijiet ta’ tħejjija għad-Direttiva dwar il-kwalifiki jirriżulta li l-kunċett ta’ protezzjoni sussidjarja huwa bbażat prinċipalment fuq l-istrumenti internazzjonali marbuta mad-drittijiet tal-bniedem l-iktar rilevanti fil-qasam, b’mod partikolari l-KEDB, fl-Artikolu 3 tagħha, il-Konvenzjoni kontra t-Tortura u Trattamenti jew Pieni Oħra Krudili, Inumani jew Degradanti, adottata mill-Assemblea Ġenerali tan-Nazzjonijiet Uniti fl-10 ta’ Diċembru 1984, fl-Artikolu 3 tagħha, kif ukoll il-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi, adottat fis-16 ta’ Diċembru 1966 mill-Assemblea Ġenerali tan-Nazzjonijiet Uniti, fl-Artikolu 7 tiegħu (57). L-għażla tal-kategoriji tal-benefiċjarji ta’ din il-protezzjoni hija ispirata, min-naħa tagħha, apparti milli mill-KEDB u mill-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, “bħala kuntest ġuridiku vinkolanti”, anki mis-sistemi ta’ protezzjoni “sussidjarja” jew “addizzjonali” stabbiliti mill-Istati Membri (58).
64 Mix-xogħlijiet ta’ tħejjija għad-Direttiva dwar il-kwalifiki jirriżulta wkoll li minn dejjem kien hemm il-ħsieb li fost il-kategoriji tal-benefiċjarji tas-sistema tal-protezzjoni sussidjarja jiġu inklużi l-persuni li ma jistgħux jirritornaw fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom minħabba s-sitwazzjoni ta’ vjolenza ġeneralizzata u ta’ inċertezza li hemm.
65 Din l-inklużjoni, minn naħa, kellha l-għan li tikkompleta s-sistema stabbilita bid-Direttiva dwar il-protezzjoni temporanja, li tiġi żgurata l-akkoljenza ta’ dawn il-persuni anki jekk ma jkunux parti minn influss bil-massa (59), u, min-naħa l-oħra, li tkun konformi mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, li tipprovdi li tkeċċija lejn pajjiż fejn hemm livell għoli ta’ periklu u ta’ inċertezza u/jew ta’ vjolenza tista’ tiġi kkunsidrata bħala trattament inuman jew degradanti fis-sens tal-KEDB (60).
3. Konklużjonijiet intermedji
66 Permezz tal-eżami li sar iktar ’il fuq jista’ jiġi konkluż li d-DIU u l-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja previst mid-Direttiva dwar il-kwalifiki, filwaqt li t-tnejn huma bbażati fuq kunsiderazzjonijiet umanitarji, madankollu għandhom għanijiet u skopijiet differenti.
67 Filwaqt li d-DIU għandu prinċipalment l-għan li jnaqqas l-impatt tal-kunflitti armati fuq il-popolazzjonijiet ikkonċernati, il-protezzjoni sussidjarja hija maħsuba għall-persuni li jkunu telqu mill-postijiet fejn ikun għaddej il-kunflitt – irrispettivament minn jekk dan ikunx minħabba l-kunflitt jew minħabba raġunijiet oħrajn (61) − u ma jistgħux jerġgħu lura hemmhekk minħabba s-sitwazzjoni ta’ vjolenza ġeneralizzata li jkun hemm.
68 Id-DIU huwa essenzjalment indirizzat għall-Istat jew għall-Istati direttament involuti fil-kunflitt, filwaqt li l-protezzjoni sussidjarja hija forma ta’ “protezzjoni ta’ sostituzzjoni”, mogħtija minn Stat terz għall-kunflitt meta ma teżisti l-ebda possibbiltà realistika sabiex l-applikant jikseb protezzjoni fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
69 Id-DIU jopera fuq żewġ livelli, jiġifieri billi jirregola t-tmexxija tal-ostilitajiet u billi jimponi fuq il-partijiet belliġerenti l-osservanza ta’ ċertu kodiċi ta’ kondotta fil-konfront tal-vittmi ta’ kunflitt. Dan huwa liġi tal-gwerra li, bħala tali, jieħu inkunsiderazzjoni, minbarra l-ħtiġijiet ta’ protezzjoni tal-vittmi ta’ kunflitt, anki r-rekwiżiti ta’ tip militari tal-partijiet avversarji. Il-protezzjoni sussidjarja, min-naħa tagħha, hija qabel kollox, protezzjoni msejsa fuq il-prinċipju ta’ nuqqas ta’ tkeċċija, li l-ixprun determinanti tagħha huwa l-ħtieġa reali għal protezzjoni internazzjonali tal-applikant.
70 Fl-aħħar nett, il-ksur tad-DIU huwa suġġett għal kriminalizzazzjoni fuq il-livell internazzjonali u jagħti lok għal responsabbiltà kriminali individwali. Minħabba f’hekk, id-DIU għandu rabtiet ferm mill-qrib mad-dritt kriminali internazzjonali, fejn dawn iż-żewġ fergħat tad-dritt internazzjonali jinfluwenzaw lil xulxin. Min-naħa l-oħra, il-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja ma għandu l-ebda relazzjoni bħal din.
71 Minħabba dawn id-differenzi, koerenza ermenewtika bejn il-kunċetti ta’ “konflitt armat […] intern” skont l-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki u ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” fis-sens tad-DIU ma tistax tiġi ġġustifikata. Għaldaqstant, mir-relazzjoni bejn l-ordinament ġuridiku tal-Unjoni u l-ordinament ġuridiku internazzjonali ma jista’ jinsilet l-ebda obbligu li l-ewwel kunċett għandu jiġi interpretat b’mod li tiġi żgurata l-konformità tiegħu mat-tieni wieħed.
72 Dan l-obbligu lanqas ma jirriżulta minn riferiment għad-DIU li allegatament hija inkluża fid-Direttiva dwar il-kwalifiki.
4. In-nuqqas ta’ riferiment għad-DIU fid-Direttiva dwar il-kwalifiki
73 Skont l-għanijiet tagħha, id-Direttiva dwar il-kwalifiki tinkludi diversi riferimenti għal strumenti tad-dritt internazzjonali li l-Istati Membri huma partijiet għalihom u li jiddefinixxu l-obbligi tagħhom fil-konfront tal-applikanti għal protezzjoni internazzjonali. Kif enfasizzat kemm-il darba l-Qorti tal-Ġustizzja, dawn ir-riferimenti jipprovdu indikazzjonijiet dwar il-mod li bih id-dispożizzjonijiet ta’ din id-direttiva għandhom jiġu interpretati (62).
74 Minbarra l-Konvenzjoni ta’ Genève tal-1951 u l-Protokoll tal-1967, iddefiniti fil-premessa 3 tagħha, bħala “l-cornerstone tar-reġim legali internazzjonali għall-protezzjoni ta’ refuġjati”, id-Direttiva dwar il-kwalifiki ssemmi b’mod ġenerali l-obbligi tal-Istati Membri skont “strumenti ta’ liġi internazzjonali […] li jipprojbixxu diskriminazzjoni” (premessa 11) u “strumenti u prattiċi tad-drittijiet tal-bniedem” (premessa 25) kif ukoll l-obbligi tagħhom fil-qasam tan-nuqqas ta’ tkeċċija [premessa 36 u Artikolu 21(1)]. Il-premessa 22 tinkludi wkoll riferiment għall-preambolu u għall-Artikoli 1 u 2 tal-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti kif ukoll għar-riżoluzzjonijiet tan-Nazzjonijiet Uniti li jikkonċernaw il-miżuri intiżi biex jiġġieldu t-terroriżmu internazzjonali.
75 Min-naħa l-oħra, din id-direttiva ma fiha l-ebda riferiment espliċitu għad-DIU. La l-premessi u lanqas l-artikoli tagħha ma jsemmu strumenti li jaqgħu taħt din il-fergħa tad-dritt internazzjonali (63).
76 Għalkemm huwa minnu li fl-espożizzjoni tal-motivi tal-proposta għal direttiva tagħha, il-Kummissjoni kienet semmiet l-obbligi tal-Istati Membri abbażi tad-DIU bħala li taw lok għas-sistemi ta’ protezzjoni “sussidjarja” jew “addizzjonali” adottati fuq il-livell nazzjonali, dak ir-riferiment – barra minn hekk indirett u ferm ġenerali fl-aħħar mill-aħħar ma nżammx (64). Proposta tal-Presidenza tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea intiża sabiex, fl-Artikolu 15(ċ) jiġi inkluż riferiment għall-Konvenzjoni ta’ Genève, tat-12 ta’ Awwissu 1949, dwar il-protezzjoni ta’ pajżana fi żmien ta’ gwerra kif ukoll, skont l-opinjoni tas-servizz legali tal-Kunsill, għall-annessi u għall-protokolli tagħha, lanqas ma ġiet adottata.
77 Minn dan isegwi li mid-Direttiva dwar il-kwalifiki ma tista’ tinsilet l-ebda indikazzjoni favur allinjament tal-kunċett ta’ “konflitt armat […] intern” fis-sens tal-Artikolu 15(ċ) tagħha ma’ dak ta’ “kunflitt armat mhux internazzjonali” fid-DIU. Min-naħa l-oħra, in-nuqqas ta’ kull riferiment espliċitu għad-DIU fit-test ta’ dik id-direttiva kif ukoll il-proċess ta’ adozzjoni tagħha jipprovdu elementi li jixhdu kontra interpretazzjoni tal-imsemmija dispożizzjoni b’konformità stretta mad-DIU.
5. Konklużjoni dwar l-ewwel parti tad-domanda preliminari
78 Il-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti jwassluni biex nikkonkludi li l-kunċett ta’ “konflitt armat […] intern” fis-sens tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki għandu jiġi interpretat b’mod awtonomu mill-kunċett korrispondenti tad-DIU.
79 Fis-sentenza Elgafaji, iċċitata iktar ’il fuq, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kellha okkażjoni biex issostni l-awtonomija tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki mill-Artikolu 3 tal-KEDB. Biex tagħmel dan, hija bbażat ruħha fuq id-differenza fil-kontenut bejn dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet kif ukoll fuq argumenti ta’ tip sistematiku.
80 F’din il-kawża, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tikkonferma din l-awtonomija anki mid-DIU, b’mod partikolari mill-Artikolu 3 komuni għall-Konvenzjonijiet ta’ Genève, billi tibbaża ruħha fuq id-diversità tal-oqsma li d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar il-kwalifiki u dawk tad-DIU jaqgħu taħthom.
B – Fuq it-tieni parti tad-domanda preliminari
81 Bit-tieni parti tad-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja, f’każ li hija tirrispondi għall-ewwel parti ta’ din id-domanda fis-sens li l-kunċett ta’ “konflitt armat […] intern” previst fl-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki għandu jiġi interpretat b’mod awtonomu mid-DIU, liema huma l-kriterji li permezz tagħhom tkun tista’ tiġi evalwata l-eżistenza ta’ tali kunflitt armat intern.
82 Permezz tar-riflessjonijiet li saru sa issa jistgħu jiġu stabbiliti ċertu numru ta’ elementi utli sabiex tingħata risposta lil din il-parti tad-domanda.
83 L-ewwel nett, ir-regoli tal-Unjoni fil-qasam tal-protezzjoni internazzjonali, inklużi d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar il-kwalifiki li jirrigwardaw il-protezzjoni sussidjarja, jagħmlu parti mis-sistema ta’ protezzjoni tad-drittijiet fundamentali tal-Unjoni. Huma msejsa fuq l-istrumenti internazzjonali prinċipali tad-drittijiet tal-bniedem imfassla fuq livell kemm Ewropew kif ukoll dinji u għandhom jiġu interpretati u applikati fid-dawl tal-valuri li huma ispirati minnhom.
84 It-tieni nett, dawn ir-regoli jifformaw sistema pjuttost kompleta, li l-għan tagħha huwa li toħloq “spazju komuni ta’ protezzjoni u solidarjetà” (65) għal dawk kollha li jkunu qed ifittxu b’mod leġittimu protezzjoni internazzjonali fit-territorju tal-Unjoni. Huma għandhom jiġu interpretati u applikati b’tali mod li tiġi żgurata l-flessibbiltà ta’ din is-sistema.
85 It-tielet nett, l-iskop tal-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja huwa li joffri status xieraq lil kwalunkwe ċittadin ta’ pajjiż terz li, mingħajr ma jikseb l-ażil Ewropew, ikun jeħtieġ protezzjoni internazzjonali. Il-ħtieġa għal protezzjoni tal-applikant hija, għalhekk, il-kriterju prinċipali li għandu jidderiġi lill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti li quddiemhom titressaq talba għall-għoti ta’ status ta’ protezzjoni sussidjarja jew lill-qrati ta’ Stat Membru li quddiemhom tiġi rrinvijata deċiżjoni ta’ ċaħda ta’ tali talba.
86 Sabiex jiġi stabbilit jekk ikunx hemm ħtieġa għal protezzjoni marbuta mar-riskju li jiġi mġarrab il-periklu ddefinit fl-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, li tiffaċċja l-persuna li tkun qed titlob li tingħata l-protezzjoni sussidjarja jekk hija tintbagħat lura fil-pajjiż ta’ oriġini tagħha, l-awtoritajiet u l-qrati nazzjonali kompetenti għandhom jieħdu inkunsiderazzjoni, skont ir-regoli stabbiliti fl-Artikolu 4(3) ta’ dik id-direttiva, iċ-ċirkustanzi kollha rilevanti li jikkaratterizzaw kemm is-sitwazzjoni tal-pajjiż ta’ oriġini tal-applikant fil-mument li tkun ser tittieħed deċiżjoni dwar it-talba kif ukoll is-sitwazzjoni personali tiegħu.
87 Approċċ kawżalistiku bħal dan, li permezz tiegħu biss ikun jista’ jiġi evalwat jekk ikunx hemm ħtieġa reali għal protezzjoni, jipprekludi l-istabbiliment ta’ kriterji li s-sitwazzjoni fil-pajjiż ta’ oriġini tal-applikant għandha neċessarjament tissodisfa sabiex tkun tista’ tiġi ddefinita bħala “konflitt armat […] intern” fis-sens tal-imsemmi Artikolu 15(ċ).
88 Għaldaqstant, sabiex tingħata risposta utli lit-tieni parti tad-domanda preliminari, ser nagħti biss xi indikazzjonijiet ġenerali ta’ tip metodoloġiku.
89 Fil-kuntest tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, il-kunċetti ta’ “vjolenza indiskriminatorja” u ta’ “konflitt armat” huma marbuta mill-qrib ma’ xulxin, bit-tieni wieħed essenzjalment iservi biex jiddefinixxi l-kuntest tal-ewwel.
90 Barra minn hekk, b’kuntrast mad-DIU, fejn l-eżistenza ta’ kunflitt armat intern jew internazzjonali tiddetermina waħedha l-applikazzjoni tas-sistema ta’ protezzjoni, l-element deċiżiv sabiex jingħata bidu għall-mekkaniżmu tal-protezzjoni sussidjarja abbażi tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, moqri flimkien mal-Artikolu 2(e) tagħha, huwa r-riskju li jiffaċċja l-applikant minħabba s-sitwazzjoni ta’ vjolenza ġeneralizzata li jkun hemm fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
91 Minn dan kollu jirriżulta li, fil-kuntest ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, l-eżami tal-intensità tal-vjolenza u tar-riskju li jirriżulta minnha għall-applikant għandu rwol ċentrali, filwaqt li l-identifikazzjoni u l-kwalifika tal-fatti li jkunu wasslu għal dik il-vjolenza għandhom inqas importanza.
92 Għaldaqstant, l-applikazzjoni tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, moqri flimkien mal-Artikolu 2(e) tagħha, ma tistax tiġi injorata mill-ewwel sempliċement għaliex is-sitwazzjoni fil-pajjiż ta’ oriġini tal-applikant ma tissodisfax il-kriterji kollha użati fid-DIU jew fl-Istat Membru kkonċernat sabiex jiġi ddefinit il-kunċett ta’ kunflitt armat intern. Għaldaqstant, ma jistgħux jiġu kkunsidrati bħala awtomatikament esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet is-sitwazzjonijiet fejn, pereżempju, il-vjolenza armata ssir unilateralment, il-partijiet belliġerenti ma jkollhomx il-grad ta’ organizzazzjoni meħtieġ mid-DIU jew ma jkollhomx kontroll fuq it-territorju, il-forzi governattivi ma jintervjenux fil-kunflitt, ma jkunx hemm “konfrontazzjoni fit-tul” fis-sens tad-DIU, il-kunflitt ikun wasal fil-fażi finali tiegħu jew is-sitwazzjoni taqa’, fid-DIU, taħt il-kunċetti ta’ “inkwiet intern” jew ta’ “tensjonijiet interni” (66).
93 Dawn is-sitwazzjonijiet kollha jistgħu jiġu koperti bl-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki meta l-grad ta’ vjolenza indiskriminatorja fil-pajjiż terz ikkonċernat fil-mument li tkun se tittieħed deċiżjoni dwar it-talba għal protezzjoni sussidjarja jilħaq livell tali li jkun hemm riskju veru għall-ħajja jew għall-persuna tal-applikant f’każ li dan jintbagħat lura. Din l-evalwazzjoni għandha ssir fid-dawl tal-preċiżazzjoni li għamlet il-Qorti tal-Ġustizzja fil-punt 39 tas-sentenza Elgafaji, iċċitata iktar ’il fuq, jiġifieri li “iktar ma l-applikant ikun kapaċi juri li huwa speċifikament effettwat minħabba elementi partikolari għas-sitwazzjoni personali tiegħu, inqas ser ikun għoli l-grad ta’ vjolenza indiskriminata meħtieġa sabiex ikun jista’ jibbenefika mill-protezzjoni sussidjarja”.
94 L-interpretazzjoni proposta tirrifletti l-approċċ li donnu jista’ jiġi stabbilit abbażi tas-sentenza Elgafaji, iċċitata iktar ’il fuq, fejn il-Qorti tal-Ġustizzja, mitluba tiċċara l-kunċett ta’ “theddida […] individwali” fis-sens tal-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva dwar il-kwalifiki, stabbilixxiet rabta espliċita u diretta bejn ir-riskju li jiffaċċja l-applikant għal protezzjoni sussidjarja li jġarrab il-periklu ddefinit f’dak l-artikolu, minn naħa, u l-grad ta’ vjolenza indiskriminatorja li jikkaratterizza l-kunflitt armat li jkun għaddej, min-naħa l-oħra (67). L-istess linja interpretattiva ġiet segwita mill-awtoritajiet u mill-qrati kompetenti ta’ ċerti Stati Membri – b’mod partikolari l-Pajjiżi l-Baxxi u r-Renju Unit, li mmodifikaw il-prattika preċedenti tagħhom wara s-sentenza Elgafaji (68) − u jidher li ġiet adottata mill-Kummissjoni fl-espożizzjoni tal-motivi tal-proposta tagħha għal riformulazzjoni tad-Direttiva dwar il-kwalifiki (69).
95 Nikkonkludi bl-osservazzjoni li ċ-ċirkustanza, enfasizzata waqt is-seduta, li d-Direttiva dwar il-kwalifiki għandha għan ta’ armonizzazzjoni minima, ma għandhiex twassal biex il-Qorti tal-Ġustizzja tippreferi interpretazzjoni restrittiva tad-dispożizzjonijiet tagħha, b’mod partikolari meta jkollha tiġi ddeterminata l-portata tal-kunċetti użati sabiex jiġi ddefinit il-kamp ta’ applikazzjoni tas-sistema tal-protezzjoni sussidjarja.
96 Min-naħa l-oħra, dawn il-kunċetti għandhom jiġu interpretati fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet umanitarji li taw lok għal din is-sistema, espressjoni tal-valuri tar-rispett għad-dinjità tal-bniedem u tar-rispett tad-drittijiet tal-bniedem li fuqhom, skont l-Artikolu 2 TUE, hija bbażata l-Unjoni.
V – Konklużjoni
97 Fid-dawl tal-kunsiderazzjoni kollha preċedenti, nissuġġerixxi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domanda magħmula mill-Conseil d’État kif ġej:
“L-Artikolu 15(ċ) tad-Direttiva tal-Kunsill 2004/83/KE, tad-29 ta’ April 2004, dwar livelli stabbiliti minimi għall-kwalifika u l-istat ta’ ċittadini nazzjonali ta’ pajjiżi terzi jew persuni mingħajr stat bħala refuġjati jew bħala persuni li nkella jeħtieġu protezzjoni internazzjonali u l-kontenut tal-protezzjoni mogħtija, moqri flimkien mal-Artikolu 2(e) tagħha, għandu jiġi interpretat fis-sens li:
– l-eżistenza ta’ theddida serja u individwali għall-ħajja jew għall-persuna tal-applikant għal protezzjoni sussidjarja ma hijiex suġġetta għall-kundizzjoni li s-sitwazzjoni fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, jew fil-każ ta’ persuna mingħajr stat, fil-pajjiż fejn kellha r-residenza abitwali tagħha, tkun tista’ tiġi kkwalifikata bħala kunflitt armat intern fis-sens tad-dritt internazzjonali umanitarju u, b’mod partikolari, tal-Artikolu 3 komuni għall-erba’ Konvenzjonijiet ta’ Genève, tat-12 ta’ Awwissu 1949, jiġifieri l-Konvenzjoni (I) għat-Titjib tal-Kundizzjonijiet tal-Feruti u tal-Morda fil-Forzi Armati fuq il-Kamp; il-Konvenzjoni (II) għat-Titjib tal-Kundizzjonijiet tal-Feruti, tal-Morda u tal-Membri Nawfragi tal-Forzi Armati fuq il-Baħar; il-Konvenzjoni (III) dwar it-Trattament tal-Priġunieri tal-Gwerra, kif ukoll il-Konvenzjoni (IV) dwar il-Protezzjoni tal-Pajżana fi Żmien ta’ Gwerra;
– l-eżistenza ta’ din it-theddida għandha tiġi evalwata abbażi tal-grad ta’ vjolenza indiskriminatorja li tikkaratterizza s-sitwazzjoni fil-pajjiż ta’ oriġini tal-applikant jew, fil-każ ta’ persuna mingħajr stat, fil-pajjiż fejn kellha r-residenza abitwali tagħha, fil-mument li tkun se tittieħed deċiżjoni dwar it-talba għal protezzjoni sussidjarja.”