Language of document : ECLI:EU:T:2017:105

WYROK SĄDU (trzecia izba w składzie powiększonym)

z dnia 17 lutego 2017 r.(*)

Odpowiedzialność pozaumowna – Precyzyjny charakter skargi – Przedawnienie – Dopuszczalność – Artykuł 47 karty praw podstawowych – Rozsądny termin do wydania orzeczenia – Szkoda – Odsetki do nieuiszczonej kwoty grzywny – Koszty gwarancji bankowej – Związek przyczynowy

W sprawie Т-40/15

Plásticos Españoles, SA (ASPLA), z siedzibą w Torrelavega (Hiszpania),

Armando Álvarez, SA, z siedzibą w Madrycie (Hiszpania),

reprezentowane początkowo przez adwokatów M. Troncosa Ferrerę, C. Ruixó Claramunt oraz S. Moyę Izquierdo, a następnie przez adwokatów M. Troncosa Ferrerę oraz S. Moyę Izquierdo,

strona skarżąca,

przeciwko

Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, reprezentowany początkowo przez A. Placca, a następnie przez J. Inghelrama, Á. Almendrosa Manzana i P. Giustę, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

popieranej przez:

Komisję Europejską, reprezentowaną przez P. van Nuffela, F. Castillę Contreras oraz C. Urracę Caviedesa, działających w charakterze pełnomocników,

interwenient,

mającej za przedmiot oparte na art. 268 TFUE żądanie zmierzające do uzyskania odszkodowania za szkodę, którą skarżące miały ponieść z powodu czasu trwania postępowania przed Sądem prowadzonego w ramach spraw zakończonych wydaniem wyroku z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz wyroku z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673).

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym)

w składzie: S. Papasavvas, prezes, I. Labucka, E. Bieliūnas (sprawozdawca), V. Kreuschitz i I.S. Forrester, sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 listopada 2016 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1        Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniu 24 lutego 2006 r. każda ze skarżących, Plásticos Españoles, SA (ASPLA) oraz Armando Álvarez, SA, wniosła skargę na decyzję C(2005) 4634 Komisji z dnia 30 listopada 2005 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. [101 TFUE] (sprawa COMP/F/38.354 – Worki przemysłowe) (zwaną dalej „decyzją C(2005) 4634”). We wniesionych skargach skarżące żądały zasadniczo stwierdzenia przez Sąd nieważności tej decyzji w zakresie, w jakim dotyczyła ona skarżących, albo posiłkowo obniżenia kwoty grzywny nałożonej na skarżące.

2        Wyrokami z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanym, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanym, EU:T:2011:673) Sąd oddalił owe skargi.

3        Pismami złożonymi w dniu 24 stycznia 2012 r. skarżące wniosły odwołania od wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673).

4        Wyrokami z dnia 22 maja 2014 r., ASPLA/Komisja (C‑35/12 P, EU:C:2014:348) oraz z dnia 22 maja 2014 r., Armando Álvarez/Komisja (C‑36/12 P, EU:C:2014:349) Trybunał oddalił owe odwołania.

 Przebieg postępowania i żądania stron

5        Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 27 stycznia 2015 r. skarżące wniosły niniejszą skargę przeciwko Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub przez Komisję Europejską.

6        Osobnymi pismami złożonymi w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 9 i 21 kwietnia 2015 r. zarówno Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jak i Komisja podnieśli zarzut niedopuszczalności na podstawie art. 114 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r.

7        Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2015 r. prezes trzeciej izby zawiesił na wniosek Komisji postępowanie w niniejszej sprawie do czasu wydania przez Trybunał orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie C‑71/15 P Trybunał Sprawiedliwości/Kendrion.

8        Postanowieniem z dnia 18 grudnia 2015 r., Trybunał Sprawiedliwości/Kendrion (C‑71/15 P, niepublikowanym, EU:C:2015:857) sprawę wykreślono z rejestru Trybunału.

9        W następstwie podjęcia postępowania w niniejszej sprawie Sąd przekazał ją w dniu 17 lutego 2016 r. trzeciej izbie w składzie powiększonym.

10      Postanowieniem z dnia 4 marca 2016 r., ASPLA i Armando Álvarez/Unia Europejska (T‑40/15, niepublikowanym, EU:T:2016:133), w następstwie częściowego cofnięcia skargi przez skarżących, Komisja została wykreślona z niniejszej sprawy jako podmiot reprezentujący Unię.

11      W dniu 11 marca 2016 r. Komisja, pismem złożonym w sekretariacie Sądu, złożyła wniosek o dopuszczenie do postępowania w charakterze interwenienta popierającego żądania Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

12      W dniu 14 marca 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej złożył odpowiedź na skargę.

13      W dniu 4 kwietnia 2016 r. Sąd postanowił, że druga wymiana pism procesowych nie będzie konieczna. Ponadto w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania przed Sądem Sąd wezwał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej do wskazania, czy instytucja ta wystąpiła do skarżących i Komisji o zgodę na przedstawienie niektórych dokumentów zawartych w załącznikach do odpowiedzi na skargę, które dotyczyły spraw zakończonych wydaniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672, zwanej dalej „sprawą T‑76/06”) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673, zwanej dalej „sprawą T‑78/06”) i czy taką zgodę uzyskała.

14      W dniu 19 kwietnia 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedział na pytanie przedstawione w pkt 13 powyżej. Instytucja ta wniosła do Sądu o stwierdzenie, tytułem głównym, iż nie musiała występować do skarżących i do Komisji o zgodę ani uzyskać takiej zgody, by móc przedstawić dokumenty dotyczące spraw T‑76/06 i T‑78/06 oraz, posiłkowo, iż zgoda ta została udzielona w sposób dorozumiany przez skarżące i przez Komisję. W dalszej kolejności posiłkowo Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wniósł o to, by jego odpowiedź została potraktowana jako wniosek o zastosowanie środków organizacji postępowania zmierzający do zarządzenia przez Sąd przedstawienia w ramach niniejszej sprawy dokumentów stanowiących akta postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 oraz w szczególności dokumentów załączonych do odpowiedzi na skargę.

15      W dniu 25 kwietnia 2016 r. prezes trzeciej izby Sądu w składzie powiększonym postanowił, po pierwsze, o usunięciu z akt sprawy dokumentów zawartych w załącznikach do odpowiedzi na skargę złożonej w niniejszej sprawie, które dotyczyły spraw T‑76/06 i T‑78/06. Owa decyzja, po pierwsze, została uzasadniona tym, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani nie wystąpił do stron w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 o zgodę na przedstawienie wspomnianych dokumentów, ani takiej zgody nie uzyskał, a po drugie, że instytucja ta nie wystąpiła o dostęp do akt owych spraw w myśl art. 38 §2 regulaminu postępowania. Po drugie, prezes trzeciej izby Sądu w składzie powiększonym postanowił w myśl art. 88 §3 regulaminu postępowania wezwać skarżące do zajęcia stanowiska w przedmiocie wniosku o zastosowanie środków organizacji postępowania, który został przedstawiony posiłkowo przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w odpowiedzi udzielonej przez niego w dniu 19 kwietnia 2016 r., wskazanej w pkt 14 powyżej.

16      Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2016 r. ASPLA i Armando Álvarez/Unia Europejska (T‑40/15, niepublikowanym) prezes trzeciej izby Sądu w składzie powiększonym uwzględnił złożony przez Komisję wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i uściślił, że Komisji przysługują prawa przewidziane w art. 116 § 6 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r.

17      W dniu 2 maja 2016 r., w następstwie przedstawienia przez skarżące właściwie uzasadnionego wniosku, Sąd zezwolił im na złożenie repliki.

18      W dniu 10 maja 2016 r. skarżące zajęły stanowisko w przedmiocie wniosku o zastosowanie środka organizacji postępowania wskazanego w pkt 15 powyżej. W tym względzie podkreśliły, że nie sprzeciwiają się temu, by Sąd, jeśli uznałby to za właściwe, przyjął wspomniany środek organizacji postępowania.

19      W dniu 31 maja 2016 r. Sąd stwierdził, że przygotowanie niniejszej sprawy do rozpoznania oraz jej rozstrzygnięcie wymagało, z uwagi na jej przedmiot, udostępnienia Sądowi akt spraw T‑76/06 i T‑78/06. Tym samym w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania Sąd postanowił włączyć do akt niniejszej sprawy akta spraw T‑76/06 i T‑78/06.

20      W dniu 13 czerwca 2016 r. skarżące złożyły replikę.

21      W dniu 17 czerwca 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wniósł o doręczenie akt spraw T‑76/06 i T‑78/06.

22      W dniu 25 lipca 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej złożył duplikę.

23      W dniu 23 września 2016 r. Sąd skierował do skarżących pytanie i wezwał je do przedstawienia określonych dokumentów. Pismem z dnia 10 października 2016 r. skarżące ustosunkowały się do owego pytania i wezwania.

24      Na rozprawie w dniu 24 listopada 2016 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

25      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 6 grudnia 2016 r. przedstawiciel skarżących poinformował Sąd, iż przy udzielaniu jednej z odpowiedzi na zadane pytanie popełnił błąd, który został odnotowany w protokole z rozprawy.

26      Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2016 r. ustny etap postępowania został otwarty na nowo. W dniu 19 grudnia 2016 r. pismo skarżącej, o którym mowa w pkt 25 powyżej, zostało włączone do akt sprawy.

27      W dniu 21 grudnia 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przedstawił uwagi w przedmiocie pisma, o którym mowa w pkt 25 powyżej.

28      W dniu 9 stycznia 2017 r. zamknięto ustny etap postępowania.

29      Skarżące wnoszą do Sądu o:

–        nakazanie Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej naprawienia szkody wyrządzonej skarżącym z powodu naruszenia art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w drodze zapłaty odszkodowania w wysokości 3 495 038,66 EUR wraz z odsetkami wyrównawczymi i odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia wniesienia skargi według stopy procentowej stosowanej przez Europejski Bank Centralny (EBC) do jego głównych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe;

–        obciążenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej kosztami postępowania.

30      Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, popierany przez Komisję, wnosi do Sądu o:

–        tytułem głównym – uznanie skargi za niedopuszczalną albo, posiłkowo, uznanie skargi za częściowo niedopuszczalną w zakresie szkód powstałych przed dniem 27 stycznia 2010 r.;

–        Posiłkowo – oddalenie roszczenia o przyznanie odszkodowania w zakresie szkody, która miała zostać poniesiona, jako bezzasadnego;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

 Co do prawa

 W przedmiocie dopuszczalności

31      Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnosi dwie przeszkody procesowe, dotyczące, pierwsza, braku jasności i precyzji skargi, oraz druga, przedawnienia roszczenia o przyznanie odszkodowania w zakresie wskazywanej szkody.

 W przedmiocie podniesionej tytułem głównym przeszkody procesowej dotyczącej braku jasności i precyzji skargi

32      Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej twierdzi, że skargę należy uznać za niedopuszczalną w całości, ze względu na to, że brakuje jej jasności i precyzji w odniesieniu do szkody poniesionej indywidualnie przez ASPLA i przez Armando Álvarez.

33      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 21 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w związku z art. 53 akapit pierwszy tego statutu oraz art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. każda skarga powinna wskazywać przedmiot sporu oraz zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów. Wskazanie to powinno być na tyle jasne i precyzyjne, by umożliwić stronie pozwanej przygotowanie obrony, a Sądowi wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie skargi, w razie potrzeby bez dodatkowych informacji na jej poparcie. W celu zapewnienia bezpieczeństwa prawnego i dobrej administracji wymiarem sprawiedliwości do tego, by skarga była dopuszczalna, konieczne jest, by istotne okoliczności faktyczne i prawne, na których została oparta, wynikały, choćby w sposób zwięzły, lecz spójny i zrozumiały, z samej treści skargi. W szczególności w celu spełnienia tych wymogów skarga w przedmiocie naprawienia szkody potencjalnie wyrządzonej przez instytucję Unii powinna zawierać informacje pozwalające na identyfikację zachowania zarzucanego instytucji przez skarżącego, powodów, dla których uznał on, że istnieje związek przyczynowy między tym zachowaniem a szkodą, którą – jak twierdzi – poniósł, jak również charakteru i zakresu szkody (zob. wyrok z dnia 7 października 2015 r., Accorinti i in./EBC, T-79/13, EU:T:2015:756, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

34      W pierwszej kolejności – w niniejszej sprawie prawdą jest, że, jak zauważa Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, żądania skargi zawierają roszczenie o naprawienie szkody oszacowanej w sposób ogólny.

35      Jednakże ze struktury skargi oraz z towarzyszących jej dokumentów wynika, że skarga została wniesiona zarówno przez ASPLA, jak i przez Armando Álvarez. Ponadto żądania zawarte w skardze, rozpatrywane w świetle jej treści, zmierzają do naprawienia szkody poniesionej przez skarżące z powodu podnoszonego naruszenia wymogów związanych z poszanowaniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia (zwanego dalej „rozsądnym terminem do wydania orzeczenia”) w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, które dotyczyły odpowiednio ASPLA i Armando Álvarez.

36      Ponadto jeśli chodzi o wskazanie szkody poniesionej przez każdą ze skarżących, należy podkreślić, że kwestia ta wymaga zbadania dowodów przedstawionych przez skarżące i w konsekwencji wchodzi w zakres oceny zasadności niniejszej skargi. W każdym razie z akt sprawy wynika, że skarżące przedstawiły niezbędne dowody w celu wskazania szkody poniesionej przez każdą z nich.

37      W drugiej kolejności – prawdą jest, że po pierwsze, skarżące twierdzą, iż czas trwania postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 przekroczył rozsądny termin do wydania orzeczenia odpowiednio o 24 miesiące i o 28 miesięcy, ze względu na to, iż o dacie rozprawy skarżące zostały powiadomione w dniu 14 stycznia 2011 r. w każdej z tych spraw, a nie dwa lata po złożeniu przez Komisję dupliki, a mianowicie odpowiednio w dniu 12 lutego 2009 r. i w dniu 6 października 2008 r.

38      Po drugie, skarżące twierdzą, że przekroczenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 wynosi średnio 25,5 miesięcy i szacują poniesioną szkodę na podstawie zwykłego obliczenia proporcjonalnie do całości kwot, jakie uiściły w postępowaniu w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 oraz w sprawach zakończonych wydaniem wyroków z dnia 22 maja 2014 r., ASPLA/Komisja (C‑35/12 P, EU:C:2014:348) oraz z dnia 22 maja 2014 r., Armando Álvarez/Komisja (C‑36/12 P, EU:C:2014:349).

39      Jednak należy zaznaczyć, że w odpowiedzi na skargę Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnosi zarzut niedopuszczalności oparty na przedawnieniu. Ponadto instytucja ta podważa istnienie zarzucanego jej naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia oraz wagę tego naruszenia. Poza tym instytucja ta podważa zaistnienie podnoszonej szkody oraz jej zakres. Twierdzi ona ponadto, że nie istnieje związek przyczynowy. Wreszcie podczas rozprawy Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej mógł zająć stanowisko w przedmiocie odpowiedzi udzielonej przez skarżące na pisemne pytanie postawione przez Sąd, w której skarżące wskazały dzień będący początkiem poniesionej przez nie szkody w każdej ze spraw T‑76/06 i T‑78/06.

40      Co za tym idzie, skarżące dostarczyły niezbędnych dowodów w celu wskazania szkody poniesionej przez każdą z nich, a Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej mógł przedstawić argumenty na swoją obronę, w tym również podczas rozprawy. Ponadto dowody te umożliwiają Sądowi wydanie orzeczenia.

41      Pierwszą przeszkodę procesową należy zatem oddalić.

 W przedmiocie podniesionej posiłkowo przeszkody procesowej dotyczącej przedawnienia roszczenia o przyznanie odszkodowania w zakresie szkody, która miała zaistnieć

42      Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej twierdzi, że skarga jest niedopuszczalna w zakresie, w jakim zmierza do naprawienia szkody poniesionej ponad pięć lat przed wniesieniem niniejszej skargi, to znaczy przed dniem 27 stycznia 2010 r.

43      W tym względzie należy przypomnieć, że art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, mający zastosowanie przed Sądem na podstawie art. 53 akapit pierwszy tego statutu, przewiduje, co następuje:

„Roszczenia wynikające z odpowiedzialności pozaumownej Unii ulegają przedawnieniu z upływem pięciu lat od zdarzenia stanowiącego podstawę tej odpowiedzialności. Okres przedawnienia przerywa wniesienie skargi do Trybunału Sprawiedliwości lub uprzednie wniesienie przez poszkodowanego wniosku do właściwej instytucji Unii […]”.

44      Z orzecznictwa wynika, że rolą przedawnienia jest pogodzenie ochrony praw poszkodowanego z zasadą pewności prawa. Termin przedawnienia został określony przy uwzględnieniu między innymi niezbędnego czasu, jakim musi dysponować strona, która twierdzi, że została poszkodowana, aby zebrać stosowne informacje w celu złożenia ewentualnej skargi oraz aby sprawdzić fakty, które mogą zostać powołane na poparcie tej skargi (wyrok z dnia 8 listopada 2012 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑469/11 P, EU:C:2012:705, pkt 33; zob. także podobnie postanowienie z dnia 18 lipca 2002 r., Autosalone Ispra dei Fratelli Rossi/Komisja, C‑136/01 P, EU:C:2002:458, pkt 28).

45      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem bieg przedawnienia rozpoczyna się w chwili, gdy spełnione zostaną przesłanki, od których uzależniony jest obowiązek naprawienia szkody (zob. wyrok z dnia 8 listopada 2012 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑469/11 P, EU:C:2012:705, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

46      Prawdą jest, że wykładni art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy dokonywać w ten sposób, że upływ terminu przedawnienia nie może stanowić ważnego zarzutu wobec roszczenia osoby, która poniosła szkodę, jeżeli osoba ta dowiedziała się dopiero później o wydarzeniu stanowiącym podstawę tego roszczenia, a w konsekwencji nie dysponowała rozsądnym terminem na złożenie skargi bądź wniosku przed upływem okresu przedawnienia. Jednak przesłanki, od których spełnienia uzależniony jest określony w art. 340 akapit drugi TFUE obowiązek naprawienia szkody, a tym samym zasady przedawnienia roszczeń zmierzających do naprawienia wspomnianej szkody, mogą opierać się wyłącznie na kryteriach ściśle obiektywnych (zob. wyrok z dnia 8 listopada 2012 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑469/11 P, EU:C:2012:705, pkt 35, 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

47      Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dokonana przez poszkodowanego subiektywna ocena zaistnienia szkody nie może być brana pod uwagę przy określaniu momentu rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczenia wynikającego z odpowiedzialności pozaumownej Unii (zob. wyroki: z dnia 8 listopada 2012 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑469/11 P, EU:C:2012:705, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 28 lutego 2013 r., Inalca i Cremonini/Komisja, C‑460/09 P, EU:C:2013:111, pkt 70).

48      W niniejszej sprawie należy podkreślić, że „zdarzenie stanowiące podstawę” niniejszego „roszczenia wynikającego z odpowiedzialności pozaumownej Unii” jest uchybieniem proceduralnym w postaci rzekomego naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia przez sąd Unii. Przy określeniu początku biegu pięcioletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy zatem uwzględniać tę okoliczność. W szczególności bieg przedawnienia nie może rozpocząć się w dniu, w którym zdarzenie stanowiące podstawę trwa, a początek biegu tego przedawnienia należy określić na dzień, w którym zdarzenie stanowiące podstawę w pełni się skonkretyzowało.

49      Tak więc w konkretnym przypadku skargi o odszkodowanie zmierzającej do naprawienia szkody, która miała zostać poniesiona z powodu ewentualnego naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia, bieg pięcioletniego terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, powinien – gdy sprawę rozstrzygnięto orzeczeniem w postaci spornego wyroku – rozpocząć się od dnia, w którym orzeczenie to zostało wydane. Taka data jest bowiem datą pewną, określoną na podstawie obiektywnych kryteriów. Gwarantuje ona poszanowanie zasady pewności prawa i pozwala na ochronę praw skarżących.

50      W niniejszej sprawie skarżące żądają naprawy szkody, która miała być przez nie poniesiona z powodu terminu wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06. Sprawy te zostały zamknięte wyrokami z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanym, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanym, EU:T:2011:673). Bieg przedawnienia rozpoczął się zatem w dniu 16 listopada 2011 r.

51      Ponadto skarżące wniosły w niniejszej sprawie skargę i tym samym przerwały bieg przedawnienia w dniu 27 stycznia 2015 r., to znaczy przed upływem terminu pięciu lat przewidzianego w art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsza skarga nie jest zatem przedawniona.

52      Z uwagi na powyższe drugą przeszkodę procesową należy oddalić.

 Co do istoty

53      Na mocy art. 340 akapit drugi TFUE w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia powinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw państw członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

54      W świetle utrwalonego orzecznictwa z art. 340 akapit drugi TFUE wynika, że powstanie odpowiedzialności pozaumownej Unii i wykonanie uprawnienia do naprawienia poniesionej szkody jest uzależnione od spełnienia łącznie szeregu przesłanek, a mianowicie bezprawności zachowania zarzucanego instytucjom, rzeczywistego charakteru szkody i związku przyczynowego między tym zachowaniem a powołaną szkodą (wyroki: z dnia 29 września 1982 r., Oleifici Mediterranei/EWG, 26/81, EU:C:1982:318, pkt 16; z dnia 9 września 2008 r., FIAMM i in./Rada i Komisja, C‑120/06 P i C‑121/06 P, EU:C:2008:476, pkt 106).

55      Jeżeli jedna z tych przesłanek nie jest spełniona, skarga musi zostać w całości oddalona, bez konieczności poddania analizie pozostałych przesłanek odpowiedzialność pozaumownej Unii (wyrok z dnia 14 października 1999 r., Atlanta/Wspólnota Europejska, C‑104/97 P, EU:C:1999:498, pkt 65; zob. także podobnie wyrok z dnia 15 września 1994 r., KYDEP/Rada i Komisja, C‑146/91, EU:C:1994:329, pkt 81). Poza tym sędzia Unii nie jest zobowiązany do badania tych przesłanek w określonym porządku (wyrok z dnia 18 marca 2010 r., Trubowest Handel i Makarov/Rada i Komisja, C‑419/08 P, EU:C:2010:147, pkt 42; zob. także podobnie wyrok z dnia 9 września 1999 r., Lucaccioni/Komisja, C‑257/98 P, EU:C:1999:402, pkt 13).

56      W niniejszej sprawie, po pierwsze, skarżące twierdzą, że czas trwania postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 naruszył rozsądny termin do wydania orzeczenia. Po drugie, skarżące twierdzą, że wskutek owego naruszenia poniosły szkodę, którą należy naprawić.

 W przedmiocie potencjalnego naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T76/06 i T78/06

57      Skarżące twierdzą, że czas trwania postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 naruszył rozsądny termin do wydania orzeczenia, co stanowi wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej Unii przyznającej uprawnienia jednostkom. W szczególności skarżące twierdzą, że owo naruszenie potwierdza wyrok z dnia 26 listopada 2013 r., Kendrion/Komisja (C‑50/12 P, EU:C:2013:771) oraz wyrok z dnia 26 listopada 2013 r., Groupe Gascogne/Komisja (C‑58/12 P, EU:C:2013:770). Skarżące dodają, że sprawy T‑76/06 i T‑78/06 z jednej strony oraz sprawy zakończone wydaniem wyroku z dnia 16 listopada 2011 r., Kendrion/Komisja (T-54/06, niepublikowanego, EU:T:2011:667), wyroku z dnia 16 listopada 2011 r., Groupe Gascogne/Komisja (T‑72/06, niepublikowanego, EU:T:2011:671) oraz wyroku z dnia 16 listopada 2011 r., Sachsa Verpackung/Komisja (T‑79/06, niepublikowanego, EU:T:2011:674) z drugiej strony miały ten sam przedmiot (ta sama decyzja Komisji), charakteryzowały się porównywalnymi okolicznościami faktycznymi oraz miały porównywalną przyczynę (ten sam kartel) i identycznymi lub bardzo podobnymi okolicznościami procesowymi.

58      Skarżące twierdzą, że ustny etap postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 powinien był zostać otwarty dwa lata po złożeniu dupliki przez Komisję, czyli, odpowiednio, w dniu 12 lutego 2009 r. i w dniu 6 października 2008 r. Otóż skarżące zostały poinformowane o dacie rozprawy w dniu 14 stycznia 2011 r. Skarżące wywodzą na tej podstawie, że postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 przekroczyły odpowiednio o 24 miesiące i o 28 miesięcy rozsądny termin do wydania orzeczenia.

59      Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podważa te zarzuty. Po pierwsze bowiem, jedynie Sąd jest właściwy do rozpoznania niniejszej skargi i nie można przenosić na sprawy T‑76/06 i T‑78/06 wniosków wyciągniętych przez Trybunał w wyroku z dnia 26 listopada 2013 r., Kendrion/Komisja (C‑50/12 P, EU:C:2013:771) oraz w wyroku z dnia 26 listopada 2013 r., Gascogne/Komisja (C‑58/12 P, EU:C:2013:770). Po drugie, okres, jaki upłynął między zakończeniem pisemnego etapu postępowania oraz otwarciem ustnego etapu postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 przekracza, odpowiednio, jedynie o 17 miesięcy i o 21 miesięcy średni czas trwania tego etapu postępowania odnotowany przed Sądem w okresie 2007–2010 w sprawach z zakresu stosowania prawa konkurencji. Ponadto całkowity czas trwania postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 przekroczył jedynie o 15 miesięcy średni czas trwania postępowań odnotowany przed Sądem w okresie 2006–2015 w sprawach z zakresu stosowania prawa konkurencji. Po trzecie, sprawy T‑76/06 i T‑78/06 należy uznać za złożone. Po czwarte, należy uwzględnić okoliczność, że prace Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej znamionuje wielojęzyczność, nieznajdująca odpowiednika w Europie, a wręcz na świecie. Ponadto w 15 sprawach odnoszących się do skarg wniesionych na decyzję C(2005) 4634 posłużono się sześcioma różnymi językami. Po piąte, należy uwzględnić ograniczony czas trwania mandatu sędziów oraz długotrwałą chorobę jednego z członków izby, której przydzielono sporne sprawy. Po szóste, zachowanie skarżących nie pozostało całkowicie bez wpływu na powstanie opóźnienia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

60      W tym względzie należy podkreślić, że art. 47 akapit drugi karty praw podstawowych stanowi między innymi, że „[każdy] ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd, ustanowiony uprzednio na mocy ustawy”.

61      Orzeczono, że takie prawo, którego istnienie zostało potwierdzone przed wejściem w życie karty praw podstawowych jako zasada ogólna prawa Unii, ma zastosowanie w ramach środka zaskarżenia skierowanego przeciw decyzji Komisji (zob. wyrok z dnia 16 lipca 2009 r., Der Grüne Punkt – Duales System Deutschland/Komisja, C‑385/07 P, EU:C:2009:456, pkt 178 i przytoczone tam orzecznictwo).

62      W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, postępowanie rozpoczęło się w dniu 24 lutego 2006 r. złożeniem w sekretariacie Sądu skargi przez każdą ze skarżących, a zakończyło się ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673). Tak więc czas trwania postępowania w każdej z tych spraw wyniósł około 5 lat i 9 miesięcy.

63      Otóż ze szczegółowego badania odpowiednich akt spraw T‑76/06 i T‑78/06 wynika, że czasu trwania postępowania w każdej z tych spraw nie uzasadniają okoliczności je charakteryzujące.

64      W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że sprawy T‑76/06 i T‑78/06 dotyczyły sporów odnoszących się do istnienia naruszenia reguł konkurencji i że zgodnie z orzecznictwem fundamentalny wymóg pewności prawa, z której podmioty gospodarcze powinny korzystać, a także cel polegający na zapewnieniu niezakłóconej konkurencji na rynku wewnętrznym mają szczególne znaczenie nie tylko dla samej strony skarżącej i jej konkurentów, ale również dla osób trzecich, ze względu na dużą liczbę zainteresowanych osób oraz wchodzące w grę interesy finansowe (wyrok z dnia 16 lipca 2009 r., Der Grüne Punkt – Duales System Deutschland/Komisja, C‑385/07 P, EU:C:2009:456, pkt 186).

65      W drugiej kolejności należy stwierdzić, że w sprawie T‑76/06 upłynęło około 3 lat i 10 miesięcy, czyli 46 miesięcy, między z jednej strony zakończeniem pisemnego etapu postępowania, które nastąpiło wraz ze złożeniem przez Komisję dupliki w dniu 16 lutego 2007 r., a z drugiej strony – otwarciem ustnego etapu postępowania w dniu 23 listopada 2010 r. W sprawie T‑78/06 natomiast upłynęło około 4 lat i 2 miesięcy, czyli 50 miesięcy, między zakończeniem pisemnego etapu postępowania w dniu 9 października 2006 r., a otwarciem ustnego etapu postępowania w dniu 23 listopada 2010 r.

66      W tym okresie dokonano między innymi syntezy argumentów stron, przygotowania spraw do rozpoznania, ich analizy co do prawa i co do okoliczności faktycznych oraz przygotowania ustnego etapu postępowania. Tak więc czas trwania tego okresu zależy w szczególności od złożoności sporu oraz od zachowania stron i wystąpienia kwestii incydentalnych.

67      Jeśli chodzi o złożoność sporu, przede wszystkim należy przypomnieć, że sprawy T‑76/06 i T‑78/06 odnosiły się do skarg wniesionych na decyzję Komisji dotyczącą postępowania na podstawie art. 101 TFUE.

68      Otóż, jak wynika z akt spraw T‑76/06 i T‑78/06, skargi z zakresu stosowania prawa konkurencji przez Komisję znamionuje większy stopień złożoności aniżeli inne rodzaje spraw, z uwagi na w szczególności długość zaskarżonej decyzji, obszerność akt sprawy oraz konieczność przeprowadzenia szczegółowej oceny szeregu złożonych okoliczności faktycznych, często rozciągniętych w czasie i w przestrzeni.

69      Tak więc wynoszący 15 miesięcy czas postępowania między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania stanowi co do zasady czas odpowiedni dla rozpoznania spraw z zakresu stosowania prawa konkurencji, takich jak sprawy T‑76/06 i T‑78/06.

70      Ponadto należy uwzględnić okoliczność, że na decyzję C(2005) 4634 wniesiono szereg skarg.

71      Skargi wniesione na tę samą decyzję przyjętą przez Komisję w myśl prawa konkurencji Unii wymagają co do zasady równoległego rozpoznania, również wówczas, gdy sprawy te nie zostały połączone. To równoległe rozpoznanie jest w szczególności uzasadnione powiązaniem owych skarg oraz koniecznością zapewnienia spójności w ich analizie oraz w odpowiedzi, jakiej należy na nie udzielić.

72      I tak równolegle rozpoznanie spraw połączonych może uzasadniać wydłużenie o miesiąc w odniesieniu do dodatkowej sprawy połączonej okresu między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania.

73      W niniejszej sprawie na decyzję C(2005) 4634 wniesiono 15 skarg. Jednakże z jednej strony jedna strona skarżąca cofnęła swą skargę na tę decyzję (postanowienie z dnia 6 lipca 2006 r., Cofira-Sac/Komisja, T‑43/06, niepublikowane, EU:T:2006:192). Z drugiej strony dwie skargi wniesione na decyzję C(2005) 4634 zakończyły się wydaniem wyroków z dnia 13 września 2010 r., Trioplast Wittenheim/Komisja (T‑26/06, niepublikowanego, EU:T:2010:387) oraz z dnia 13 września 2010 r., Trioplast Industrier/Komisja (T‑40/06, EU:T:2010:388).

74      W tych okolicznościach rozpoznanie 12 innych spraw dotyczących skarg wniesionych na decyzję C(2005) 4634 uzasadniało wydłużenie postępowania o 11 miesięcy w sprawach T-76/06 i T‑78/06.

75      W konsekwencji okres 26 miesięcy (15 miesięcy plus 11 miesięcy) między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania był co do zasady odpowiedni do rozpoznania każdej ze spraw T-76/06 i T‑78/06.

76      Jeśli chodzi o zachowanie stron oraz wystąpienie kwestii incydentalnych w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, elementy te nie miały żadnego wpływu na czas, jaki upłynął między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania w każdej z tych spraw.

77      Wreszcie należy uwzględnić okoliczność, że w decyzji C(2005) 4634 Komisja nałożyła grzywnę solidarnie na skarżące, ze względu na to, że Armando Álvarez posiadała 98,6% kapitału ASPLA, a więc można domniemywać, iż pierwsza z tych spółek wywierała w konsekwencji decydujący wpływ na drugą spółkę. Z tego powodu w ramach skargi wniesionej w sprawie T‑78/06, Armando Álvarez zażądała stwierdzenia nieważności decyzji C(2005) 4634, gdyż w decyzji tej przypisano tej spółce odpowiedzialność za stwierdzone w owej decyzji naruszenie.

78      Co za tym idzie, sprawy T‑76/06 i T‑78/06 znamionuje bardzo ścisły związek zależności, a ów związek zależności uzasadniał fakt, że sprawa T‑78/06 została rozpoznana łącznie ze sprawą T‑76/06 i w tym samym co ona tempie. Mimo iż pisemny etap postępowania w sprawie T‑78/06 został zakończony cztery miesiące wcześniej aniżeli pisemny etap postępowania w sprawie T‑76/06, ustny etap postępowania w sprawie T‑78/06 nie mógł jednak zostać otwarty wcześniej aniżeli ustny etap postępowania w sprawie T‑76/06.

79      Poza tym, jak wynika z akt spraw T‑76/06 i T‑78/06, izba, której przydzielono owe sprawy, przychyliła się w dniu 23 listopada 2010 r. do ich połączenia do celów postępowania ustnego, bez uszczerbku dla przedstawienia uwag przez strony w każdej z tych spraw. W uwagach dotyczących ewentualnego połączenia spraw T‑76/06 i T‑78/06 każda ze skarżących wyjaśniła, że nie widzi przeszkód dla takiego połączenia, jeśli Sąd miałby uznać, że mogłoby to przyczynić się do skuteczności postępowania. Jednakże Komisja sprzeciwiła się takiemu połączeniu i ostatecznie nie zostało ono zarządzone.

80      W związku z tym bardzo ścisły związek zależności między sprawą T‑76/06 i sprawą T‑78/06 uzasadnił wydłużenie o dodatkowe cztery miesiące okresu między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania w sprawie T‑78/06.

81      W konsekwencji w świetle szczególnych okoliczności charakteryzujących sprawy T‑76/06 i T‑78/06, okres 46 miesięcy, które upłynęły między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania w sprawie T‑76/06 oraz okres 50 miesięcy, które upłynęły między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania w sprawie T‑78/06, stanowią okresy nieuzasadnionej bezczynności wynoszące 20 miesięcy w każdej z tych dwóch spraw.

82      W trzeciej kolejności – badanie akt spraw T-76/06 i T‑78/06 nie wykazało żadnej okoliczności pozwalającej na stwierdzenie istnienia okresu nieuzasadnionej bezczynności, po pierwsze, między datą złożenia skarg a datą złożenia duplik, a po drugie, między otwarciem ustnego etapu postępowania a ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673).

83      Co za tym idzie, postępowanie przeprowadzone w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, które zakończyło się ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) wyroku z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673), naruszyło art. 47 akapit drugi karty praw podstawowych, gdyż przekroczyło o 20 miesięcy rozsądny termin do wydania orzeczenia, co stanowi wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej Unii przyznającej uprawnienia jednostkom.

 W przedmiocie potencjalnej szkody oraz domniemanego związku przyczynowego

84      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem szkoda – o której naprawienie wystąpiono w ramach roszczenia wynikającego z odpowiedzialności pozaumownej Unii – musi mieć charakter rzeczywisty i pewny, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na stronie skarżącej (zob. wyrok z dnia 9 listopada 2006 r., Agraz i in./Komisja, C‑243/05 P, EU:C:2006:708, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo). Do strony skarżącej należy przedstawienie przekonujących dowodów na zaistnienie i zakres szkody, na którą się powołuje (zob. wyrok z dnia 16 września 1997 r., Blackspur DIY i in./Rada i Komisja, C‑362/95 P, EU:C:1997:401, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

85      Również zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ustanowiona w art. 340 akapit drugi TFUE przesłanka odnosząca się do związku przyczynowego dotyczy istnienia wystarczająco bezpośredniego związku przyczynowego między zachowaniem instytucji a szkodą (wyroki: z dnia 18 marca 2010 r., Trubowest Handel i Makarov/Rada i Komisja, C‑419/08 P, EU:C:2010:147, pkt 53; z dnia 14 grudnia 2005 r., Beamglow/Parlament i in., T‑383/00, EU:T:2005:453, pkt 193; zob. także podobnie wyrok z dnia 4 października 1979 r., Dumortier i in./Rada, 64/76, 113/76, 167/78, 239/78, 27/79, 28/79 i 45/79, EU:C:1979:223, pkt 21). Do strony skarżącej należy dostarczenie dowodu istnienia związku przyczynowego między zarzucanym instytucji zachowaniem i podnoszoną szkodą (zob. wyrok z dnia 30 września 1998 r., Coldiretti i in./Rada i Komisja, T‑149/96, EU:T:1998:228, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo).

86      W niniejszej sprawie, po pierwsze, skarżące twierdzą w skardze, że poniosły szkodę polegającą na stracie poniesionej z jednej strony z powodu zapłaty w trakcie trwającej średnio 25,5 miesiąca przewlekłości postępowania, odsetek od kwoty grzywny, która została na nie nałożona decyzją C(2005) 4634 (zwanych dalej „odsetkami od kwoty grzywny”), a z drugiej strony z powodu zapłaty w trakcie tego samego okresu przewlekłości postępowania kosztów gwarancji bankowej, które skarżące ustanowiły, aby nie uiszczać od razu kwoty grzywny (zwanych dalej „kosztami gwarancji bankowej”). Szkodę tę należy oszacować na podstawie zwykłego obliczenia proporcjonalnie do kosztów gwarancji bankowej zapłaconych w okresie od 20 lutego 2006 r. do 1 sierpnia 2014 r. oraz do odsetek od kwoty grzywny zapłaconych w okresie od 15 marca 2006 r. do 22 lipca 2014 r.

87      Po drugie, skarżące twierdzą, że związek przyczynowy między szkodą, którą miały ponieść, a zarzucanym Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia jest oczywisty. Jeśli nie naruszono by bowiem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, skarżące nie musiałyby płacić w trakcie 25,5 miesiąca odsetek od kwoty grzywny oraz kosztów gwarancji bankowej.

88      Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podważa w pierwszej kolejności twierdzenia skarżących dotyczące szkody, którą miały ponieść.

89      Tytułem głównym instytucja ta twierdzi, że odsetek od kwoty grzywny oraz kosztów gwarancji bankowej nie można uznać za szkodę. Po pierwsze, odsetki od kwoty grzywny stanowią rekompensatę za fakt, że Komisja nie mogła dysponować kwotą, którą dysponować była uprawniona, a skarżące bezpodstawnie wzbogaciłyby się, gdyby przyznano im odszkodowanie odpowiadające kwocie tych odsetek. Po drugie, koszty gwarancji bankowej są obciążeniem, jakie skarżące dobrowolnie zaakceptowały w zamian za zaoferowaną im możliwość nieuiszczania od razu kwoty grzywny. Tak więc, jako że owo obciążenie wiązało się z uzyskaniem korzyści, nie ma podstaw, by uznać, że chodzi o szkodę w ścisłym tego słowa znaczeniu.

90      Posiłkowo Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej twierdzi, że zastosowana przez skarżące metoda obliczenia poniesionej przez nie szkody nie jest prawidłowa i nie pozwala na oszacowanie tej szkody. Po pierwsze, obliczenie proporcjonalne, takie jak obliczenie dokonane przez skarżące, nie pozwala na obliczenie części kosztów związanych z okresem odpowiadającym nieuzasadnionemu opóźnieniu. Po drugie, elementy wykorzystane przez skarżące w celu oszacowania szkody nie pozwalają im na obliczenie hipotetycznej szkody wynikającej z rzekomego opóźnienia zaistniałego w postępowaniu w sprawach T‑76/06 i T‑78/06. W celu oceny istnienia szkody hipotetycznej, jaką poniosły skarżące z powodu nieuzasadnionego opóźnienia zaistniałego w postępowaniu, należałoby bowiem porównać koszty, jakie skarżące rzeczywiście musiały ponieść w celu zapłaty grzywny, oraz koszty hipotetyczne, jakie musiałby ponieść, gdyby w postępowaniu nie zaistniało opóźnienie i gdyby skarżące zapłaciły grzywnę wcześniej. Otóż bardzo możliwe, że w określonych okolicznościach odroczenie płatności grzywny jest dla przedsiębiorstwa korzystniejsze, nawet jeśli ta odroczona płatność wiąże się dla tego przedsiębiorstwa z obowiązkiem zapłaty dodatkowych odsetek na podstawie stałej stopy procentowej, takiej jak stopa 3,56% określona przez Komisję. W duplice Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dodaje, że odroczona płatność przysparza z definicji korzyści i że owa korzyść istnieje w niniejszej sprawie.

91      W drugiej kolejności Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej twierdzi, że nie istnieje wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy między z jednej strony potencjalną szkodą dotyczącą zapłaty kosztów gwarancji bankowej oraz zapłaty odsetek od kwoty grzywny, a z drugiej strony zarzucanym mu naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia. Owa szkoda wynika bowiem z samego dokonanego przez skarżące wyboru, aby nie wykonać spoczywającego na nich zobowiązania zapłaty grzywny w wyznaczonym decyzją C(2005) 4634 terminie, mimo iż decyzja ta stanowiła tytuł egzekucyjny. Wybór przysługujący skarżącym istniał w chwili, gdy skarżące podjęły decyzję o ustanowieniu gwarancji bankowej, oraz w całym okresie, w trakcie którego utrzymywały ową gwarancję.

–       Uwagi wstępne

92      Należy podkreślić, że art. 2 decyzji C(2005) 4634 przewidywał, iż grzywny nałożone na jej mocy należy zapłacić w terminie trzech miesięcy od dnia jej doręczenia. W myśl art. 86 rozporządzenia Komisji (WE, Euratom) nr 2342/2002 z dnia 23 grudnia 2002 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. 2002, L 357, s. 1) art. 2 tej decyzji uściślał, że w momencie upływu wspomnianego trzymiesięcznego terminu odsetki zostaną automatycznie naliczone według stopy procentowej stosowanej przez EBC do jego głównych operacji refinansujących, powiększonej o trzy i pół punktu procentowego, czyli według stopy wynoszącej 5,56% – pierwszego dnia miesiąca, w którym owa decyzja została przyjęta.

93      Zgodnie z art. 299 akapit pierwszy TFUE decyzja C(2005) 4634 stanowiła tytuł egzekucyjny, gdyż przewidywała w art. 2 obowiązek skarżących o charakterze pieniężnym. Ponadto wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności na tę decyzję, w myśl art. 263 TFUE, nie podważyło charakteru egzekucyjnego wspomnianej decyzji, gdyż na podstawie art. 278 TFUE skargi wniesione do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie mają skutku zawieszającego.

94      Kiedy Komisja doręczyła decyzję C(2005) 4634 skarżącym, instytucja ta powiadomiła je, że jeśli z ich inicjatywy zostałoby wszczęte postępowanie przed Sądem albo przed Trybunałem, żaden środek dotyczący odzyskania należności nie zostanie podjęty dopóki postępowanie będzie w toku, o ile przed upływem terminu płatności zostaną spełnione dwa warunki. W myśli art. 86 ust. 5 rozporządzenia nr°2342/2002 chodziło o dwa następujące warunki: po pierwsze, od wierzytelności Komisji musiały być naliczane odsetki od dnia upływu terminu płatności według stopy 3,56%, a po drugie, zaakceptowana przez Komisję gwarancja bankowa, pokrywająca zarazem dług oraz odsetki lub podwyższenie długu, powinna zostać ustanowiona przed końcem terminu płatności.

95      W pismach procesowych złożonych w niniejszej sprawie skarżące wyjaśniają, że zdecydowały o nieuiszczaniu kwoty nałożonej na nie grzywny od razu oraz o ustanowieniu gwarancji bankowej zgodnie z możliwością zaoferowaną im przez Komisję, za opłatą odsetek według stopy 3,56%.

96      To właśnie w świetle tych uwag należy zbadać ich potencjalną szkodę oraz domniemany związek przyczynowy między tą szkodą a naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

–       W przedmiocie zapłaty odsetek oraz kwoty grzywny

97      W pierwszej kolejności – z dokumentów przedstawionych przez skarżące oraz z ustnych wyjaśnień ich przedstawiciela odnotowanych w protokole z rozprawy wynika, że w dniu 22 lipca 2014 r. Armando Álvarez zapłaciła całkowitą kwotę odsetek naliczonych od kwoty grzywny, które stały się wymagalne w toku postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

98      Co za tym idzie, ASPLA bez wątpienia nie poniosła we własnym imieniu szkody, która polegałaby na zapłacie odsetek od kwoty grzywny w okresie odpowiadającym okresowi przekroczenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

99      W drugiej kolejności, jeśli chodzi o szkodę rzekomo poniesioną przez Armando Álvarez, należy stwierdzić, że ze względu na stosowanie wskazanych w pkt 93 powyżej art. 299 akapit pierwszy TFUE w związku z art. 278 TFUE kwota grzywny nałożonej decyzją C(2005) 4634 była Komisji należna mimo wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Tak więc odsetki od kwoty grzywny, naliczane według stopy 3,56%, należy uznać za odsetek za zwłokę.

100    Ponadto należy zaznaczyć, że w toku postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 Armando Álvarez nie uiściła kwoty grzywny ani odsetek za zwłokę. Tak więc w toku postępowania we wspomnianych sprawach Armando Álvarez mogła korzystać z kwoty, która odpowiadała kwocie tej grzywny powiększonej o odsetki za zwłokę.

101    Otóż skarżące nie przedstawiają dowodów pozwalających wykazać, że w okresie odpowiadającym przekroczeniu rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 kwota odsetek za zwłokę, zapłaconych później przez Armando Álvarez Komisji, była wyższa od korzyści odniesionej przez tę spółkę ze względu na korzystanie z kwoty równej kwocie grzywny powiększonej o odsetki za zwłokę. Innymi słowy skarżące nie wykazują, że odsetki od kwoty grzywny za okres odpowiadający przekroczeniu rozsądnego terminu do wydania orzeczenia były wyższe od korzyści, jaką Armando Álvarez mogła odnieść z powodu braku zapłaty grzywny powiększonej o odsetki narosłe w dniu, w którym nastąpiło naruszenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia oraz odsetki narosłe w okresie trwania tego naruszenia.

102    Co za tym idzie, skarżące nie wykazują, że w okresie odpowiadającym przekroczeniu rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 Armando Álvarez poniosła rzeczywistą i pewną stratę z powodu zapłaty odsetek za zwłokę od kwoty grzywny nałożonej decyzją C(2005) 4634.

103    Żądanie naprawienia rzekomej szkody polegającej na zapłacie przez skarżące dodatkowych odsetek od kwoty grzywny należy zatem oddalić bez potrzeby oceny istnienia podnoszonego związku przyczynowego.

–       W przedmiocie zapłaty kosztów gwarancji bankowej

104    W pierwszej kolejności, jeśli chodzi o szkodę, z akt sprawy wynika, po pierwsze, że ASPLA ustanowiła gwarancję bankową na kwotę 10 731 000 EUR, powiększoną o odsetki, a po drugie, że Armando Álvarez ustanowiła szereg gwarancji bankowych w czterech różnych bankach na całkowitą kwotę 31 269 000 EUR, powiększoną o odsetki. Poza tym elementy akt sprawy świadczą o tym, że w toku postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 każda ze skarżących zapłaciła koszty gwarancji bankowej w postaci kwartalnych prowizji.

105    Tak więc w świetle elementów akt sprawy należy uznać, że każda ze skarżących wykazuje, iż osobiście poniosła pewną i rzeczywistą szkodę polegającą na stracie poniesionej z powodu zapłaty kosztów gwarancji bankowej w okresie, który odpowiada przekroczeniu rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

106    W drugiej kolejności, jeśli chodzi o związek przyczynowy, z jednaj strony należy zaznaczyć, że gdyby w postępowaniu w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 nie przekroczono rozsądnego terminu do wydania orzeczenia, skarżące nie musiałyby uiścić kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym temu przekroczeniu.

107    Tak więc istnieje związek przyczynowy między naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 a wystąpieniem poniesionej przez skarżące szkody polegającej na stracie spowodowanej zapłatą przez każdą ze skarżących kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym przekroczeniu owego rozsądnego terminu do wydania orzeczenia.

108    Z drugiej strony należy podkreślić, że w rzeczywistości zarzucane Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej zachowanie powinno stanowić bezpośrednią przyczynę szkody (postanowienie z dnia 31 marca 2011 r., Mauerhofer/Komisja, C‑433/10 P, niepublikowane, EU:C:2011:204, pkt 127; wyrok z dnia 10 maja 2006 r., Galileo International Technology i in./Komisja, T‑279/03, EU:T:2006:121, pkt 130; zob. także podobnie wyrok z dnia 18 marca 2010 r., Trubowest Handel i Makarov/Rada i Komisja, C‑419/08 P, EU:C:2010:147, pkt 61). Innymi słowy – nawet w przypadku ewentualnego przyczynienia się instytucji do szkody, w odniesieniu do której dochodzi się odszkodowania, to przyczynienie się nie może być zbyt oddalone ze względu na odpowiedzialność ciążącą na innych osobach, w odpowiednim przypadku na stronie skarżącej (wyrok z dnia 18 marca 2010 r., Trubowest Handel i Makarov/Rada i Komisja, C‑419/08 P, EU:C:2010:147, pkt 59; postanowienie z dnia 31 marca 2011 r., Mauerhofer/Komisja, C‑433/10 P, niepublikowane, EU:C:2011:204, pkt 132).

109    Ponadto orzeczono już, że potencjalna polegająca na kosztach gwarancji bankowej szkoda poniesiona przez spółkę ukaraną na mocy decyzji Komisji, której nieważność została następnie stwierdzona przez Sąd, nie wynikała bezpośrednio z niezgodności z prawem tej decyzji, ze względu na to, że szkoda ta była skutkiem własnej decyzji tej spółki o ustanowieniu gwarancji bankowej, by nie wykonać spoczywającego na niej zobowiązania zapłaty grzywny w terminie wyznaczonym sporną decyzją [zob. podobnie wyrok z dnia 21 kwietnia 2005 r., Holcim (Deutschland)/Komisja, T‑28/03, EU:T:2005:139, pkt 123; ostanowienie z dnia 12 grudnia 2007 r., Atlantic Container Line i in./Komisja, T-113/04, niepublikowane, EU:T:2007:377, pkt 38].

110    Jednakże w niniejszej sprawie należy podkreślić, że po pierwsze, w lutym 2006 r., to znaczy w chwili, gdy skarżące wniosły skargę oraz gdy ustanowiły odpowiednio jedną gwarancję bankową lub kilka gwarancji bankowych, naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia nie można było przewidzieć. Poza tym skarżące mogły słusznie oczekiwać, że ich odpowiednie skargi zostaną rozpoznane w rozsądnym terminie.

111    Po drugie, przekroczenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 nastąpiło po podjęciu przez skarżące pierwotnej decyzji o ustanowieniu gwarancji bankowych.

112    Tak więc okoliczności faktyczne niniejszej sprawy różnią się zasadniczo od okoliczności faktycznych stwierdzonych w wyroku z dnia 21 kwietnia 2005 r., Holcim (Deutschland)/Komisja (T‑28/03, EU:T:2005:139) oraz w postanowieniu z dnia 12 grudnia 2007 r., Atlantic Container Line i in./Komisja (T-113/04, niepublikowanym, EU:T:2007:377), które zostały przywołane w pkt 109 powyżej. Związek między przekroczeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 oraz zapłatą kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym temu przekroczeniu nie mógł zatem, wbrew temu, co twierdzi Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zostać przerwany poprzez podjęcie przez skarżące pierwotnej decyzji o niezapłaceniu od razu grzywny nałożonej decyzją C(2005) 4634 oraz o ustanowieniu gwarancji bankowej.

113    Co za tym idzie, istnieje wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 oraz stratą poniesioną przez skarżące z powodu zapłaty kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym przekroczeniu owego terminu.

114    W trzeciej kolejności przede wszystkim należy przypomnieć, że skarżące powołują się na naruszenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia jedynie w sprawach T‑76/06 i T‑78/06. Nie powołują się zatem na naruszenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia za względu na całkowity czas trwania postępowania, po pierwsze, w sprawie T‑76/06 w związku ze sprawą zakończoną wydaniem wyroku z dnia 22 maja 2014 r., ASPLA/Komisja (C‑35/12 P, EU:C:2014:348), a po drugie, w sprawie T‑78/06 w związku ze sprawą zakończoną wydaniem wyroku z dnia 22 maja 2014 r., Armando Álvarez/Komisja (C‑36/12 P, EU:C:2014:349).

115    Tak więc w niniejszej sprawie stwierdzono wyłącznie, że postępowanie w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 naruszyło rozsądny termin do wydania orzeczenia (zob. pkt 83 powyżej).

116    Ponadto naruszenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 ustało wraz z ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673).

117    Tak więc od dnia 16 listopada 2011 r. skarżące mogły ocenić, po pierwsze, istnienie naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, a po drugie, szkodę, jaką podniosły z powodu zapłaty kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym przekroczeniu owego terminu.

118    Wreszcie decyzja C(2005) 4634, która nałożyła grzywnę na skarżące, stała się ostateczna dopiero w dniu 22 maja 2014 r., a zaoferowana przez Komisję możliwość ustanowienia gwarancji bankowej ustała w tym dniu ze względu na decyzję skarżących o wniesieniu odwołania od wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673).

119    Co za tym idzie, zapłata kosztów gwarancji bankowej po wydaniu wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673), które zakończyły naruszenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, jest pozbawiona wystarczająco bezpośredniego związku przyczynowego z tym naruszeniem, jako że zapłata takich kosztów wynika z osobistej i autonomicznej decyzji skarżących, podjętej po wystąpieniu wspomnianego naruszenia, o niepłaceniu grzywny, o niewnoszeniu o zawieszenie wykonania decyzji C(2005) 4634 oraz o wniesieniu odwołania od wspomnianych wyroków.

120    Z całości powyższych rozważań wynika, że istnieje wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy między z jednej strony naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, a z drugiej strony poniesioną przez skarżące szkodą przed ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673), która polega na zapłacie kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym przekroczeniu owego rozsądnego terminu.

–       W przedmiocie oszacowania poniesionej szkody

121    W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że czas trwania postępowania w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 przekroczył o 20 miesięcy rozsądny termin do wydania orzeczenia w każdej z tych spraw (zob. pkt 83 powyżej).

122    W drugiej kolejności –w pkt 116–120 powyżej stwierdzono, że naruszenie rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 ustało w dniu 16 listopada 2011 r. i że istniał wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy między z jednej strony naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06, a z drugiej strony szkodą poniesioną przez skarżące „przed” ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego EU:T:2011:673).

123    Tak więc przekroczenie przez Sąd rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06 nastąpiło 20 miesięcy przed ogłoszeniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T‑76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T‑78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673), czyli w dniu 16 marca 2010 r., i to właśnie od tego dnia trwała szkoda skarżących.

124    W odpowiedzi na pisemne pytanie Sądu skarżące wyjaśniły w piśmie z dnia 10 października 2016 r., że zaczęły ponosić szkodę dwa lata po wniesieniu dupliki przez Komisję, to znaczy w dniu 6 października 2008 r. w sprawie T‑78/06 oraz w dniu 12 lutego 2009 r. w sprawie T‑76/06.

125    Ponadto, mimo braku pytania w tej sprawie ze strony Sądu, skarżące dodały w odpowiedzi z dnia 10 października 2016 r., że ponoszona przez nie szkoda ustała wraz z przekazaniem im powiadomienia o dacie rozprawy w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

126    Wreszcie z odpowiednich akt spraw T‑76/06 i T‑78/06 wynika, że skarżące zostały powiadomione o dacie rozprawy w każdej z tych spraw w dniu 14 stycznia 2011 r.

127    Otóż z przepisów dotyczących postępowania przed sądami Unii, a zwłaszcza z art. 21 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz z art. 44 ust. 1 regulaminu postępowania z dnia 2 maja 1991 r. wynika, że co do zasady strony określają i wytyczają granice sporu oraz że sąd Unii nie może orzekać ultra petita (wyroki: z dnia 10 grudnia 2013 r., Komisja/Irlandia i in., C‑272/12 P, EU:C:2013:812, pkt 27; z dnia 3 lipca 2014 r., Electrabel/Komisja, C‑84/13 P, niepublikowany, EU:C:2014:2040, pkt 49).

128    Tak więc Sąd nie może odbiec od żądania skarżących i orzec z urzędu naprawienia szkody poniesionej przez skarżące po dniu 14 stycznia 2011 r., czyli w okresie innym pod względem chronologicznym aniżeli okres, który skarżące określiły jako okres, w którym poniosły szkodę.

129    W związku z tym w niniejszej sprawie szkoda, którą można naprawić, odpowiada kosztom gwarancji bankowej zapłaconym przez skarżące w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r.

130    W trzeciej kolejności – z pism przedstawionych przez skarżące wynika, że opłacały one koszty gwarancji bankowej co kwartał.

131    Elementy akt sprawy świadczą o tym, że w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r. ASPLA opłaciła następujące kwartalne koszty gwarancji bankowej:

Kwartały

Kwota za kwartał

Miesiące

Koszty (EUR)

20.02.2010–19.05.2010

12 259,43

2

8 172,95

20.05.2010–19.08.2010

12 259,43

3

12 259,43

20.08.2010–19.11/2010

12 259,43

3

12 259,43

20.11.2010–19.02.2011

12 259,43

3

12 259,43



Ogółem

44 951,24


132    Tak więc koszty gwarancji bankowej zapłacone przez ASPLA w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r. wyniosły 44 951,24 EUR.

133    Ponadto elementy akt sprawy świadczą o tym, że w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r. Armando Álvarez zapłaciła następujące kwartalne koszty gwarancji bankowej:


(Kwartały)

Kwota za kwartał

Miesiące

Koszty (EUR)


21.02.2010–20.05.2010

6 109,09

2

4 072,73

Bank A

21.05.2010–20.08.2010

6 156,34

3

6 156,34


21.08.2010–28.11.2010

6 203,59

3

6 203,59


29.11.2010–20.02.2011

6 290,57

3

6 290,57





22 723,23







22.02.2010–21.05.2010

6 000,00

2

4 000,00

Bank B

22.05.2010–21.08.2010

6 000,00

3

6 000,00


22.08.2010–21.11.2010

6 000,00

3

6 000,00


22.11.2010–21.02.2011

6 000,00

3

6 000,00





22 000,00







22.02.2010–21.05.2010

5 839,91

2

3 893,27

Bank C

21.05.2010–23.08.2010

5 839,91

3

5 839,91


23.08.2010–22.11.2010

5 839,91

3

5 839,91


22.11.2010–21.02.2011

5 839,91

3

5 839,91





21 413,00







16.02.2010–15.05.2010

12 075,34

2

8 050,23

Bank D

16.05.2010–15.08.2010

12 180,34

3

12 180,34


16.08.2010–15.11.2010

12 285,34

3

12 285,34


16.11.2010–15.02.2011

12 390,34

3

12 390,34





44 906,25









Ogółem

111 042,48


134    Tak więc koszty gwarancji bankowej zapłacone przez Armando Álvarez w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r. wyniosły 111 042,48 EUR.

135    Z uwagi na powyższe należy tytułem naprawienia szkody spowodowanej naruszeniem rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach odpowiednio T‑76/06 i T‑78/06, polegającej na zapłacie dodatkowych kosztów gwarancji bankowej, przyznać odszkodowanie w kwocie 44 951,24 EUR na rzecz ASPLA oraz odszkodowanie w kwocie 111 042,48 EUR na rzecz Armando Álvarez.

–       W przedmiocie odsetek

136    Jak wynika z pierwszego żądania skarżących, oczekują one, by Sąd ustalił wysokość odpowiedniego odszkodowania, wraz z odsetkami wyrównawczymi oraz odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia wniesienia skargi, według stopy procentowej stosowanej przez EBC do jego głównych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

137    W tym względzie należy dokonać rozróżnienia między odsetkami wyrównawczymi i odsetkami za zwłokę (wyrok z dnia 27 stycznia 2000 r., Mulder i in./Rada i Komisja, C‑104/89 i C‑37/90, EU:C:2000:38, pkt 55).

138    W pierwszej kolejności, co się tyczy odsetek wyrównawczych, trzeba przypomnieć, że ponieważ należy uwzględnić deprecjację pieniądza, nie można zlekceważyć niekorzystnych następstw upływu czasu pomiędzy momentem zaistnienia zdarzenia wywołującego szkodę a oceną odszkodowania (zob. podobnie wyroki: z dnia 3 lutego 1994 r., Grifoni/Komisja, C‑308/87, EU:C:1994:38, pkt 40; z dnia 13 lipca 2005 r., Camar/Rada i Komisja, T‑260/97, EU:T:2005:283, pkt 138). Odsetki wyrównawcze mają bowiem na celu rekompensatę czasu, który upłynął do sądowej oceny wysokości szkody, niezależnie od opóźnienia, jakie można przypisać dłużnikowi (wyrok z dnia 12 lutego 2015 r., Komisja/IPK International, C‑336/13 P, EU:C:2015:83, pkt 37).

139    Koniec okresu uprawniającego do owej rewaloryzacji pieniądza powinien być co do zasady zbieżny z dniem ogłoszenia wyroku stwierdzającego obowiązek naprawienia szkody poniesionej przez stronę skarżącą (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 maja 1992 r., Mulder i in./Rada i Komisja, C‑104/89 i C‑37/90, EU:C:1992:217, pkt 35; z dnia 13 lipca 2005 r., Camar/Rada i Komisja, T‑260/97, EU:T:2005:283, pkt 142,143; z dnia 26 listopada 2008 r., Agraz i in./Komisja, T‑285/03, niepublikowany, EU:T:2008:526, pkt 54, 55).

140    W niniejszej sprawie, jeśli chodzi o odszkodowanie należne każdej ze skarżących tytułem naprawienia poniesionej przez każdą z nich szkody, z orzecznictwa przytoczonego w pkt 138 powyżej wynika, że skarżące są uprawnione do żądania, by owo odszkodowanie zostało zasądzone wraz z odsetkami wyrównawczymi liczonymi od dnia 16 marca 2010 r.

141    Jednak w ramach żądania pierwszego skarżące, jak podkreśliły w piśmie z dnia 6 grudnia 2016 r., wnoszą o ustalenie wysokości odszkodowania, jakiego mogą się domagać, wraz z odsetkami wyrównawczymi liczonymi „od dnia wniesienia skargi” w niniejszej sprawie, czyli od dnia 27 stycznia 2015 r.

142    W związku z tym odsetki wyrównawcze, które muszą zostać zasądzone wraz z odszkodowaniem należnym każdej ze skarżących tytułem naprawienia poniesionej przez nie, odpowiednio, szkody, są naliczane od dnia 27 stycznia 2015 r., zgodnie z żądaniem skarżących.

143    Ponadto skarżące, które powołują się na poniesioną stratę, nie przedstawiają żadnego dowodu pozwalającego wykazać, że od kosztów gwarancji bankowej płaconych przez ASPLA w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r. oraz od kosztów gwarancji bankowej płaconych przez Armando Álvarez w okresie od 16 marca 2010 r. do 14 stycznia 2011 r. mogłyby zostać naliczone odsetki według stopy procentowej stosowanej przez EBC do jego głównych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe (zob. podobnie wyroki: z dnia 27 stycznia 2000 r., Mulder i in./Rada i Komisja, C‑104/89 i C‑37/90, EU:C:2000:38, pkt 219; z dnia 26 listopada 2008 r., Agraz i in./Komisja, T‑285/03, niepublikowany, EU:T:2008:526, pkt 49).

144    Tak więc skarżące nie mogą żądać stosowania odsetek wyrównawczych obliczonych na podstawie stopy procentowej stosowanej przez EBC do jego głównych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

145    Natomiast deprecjację pieniądza związaną z upływem czasu odzwierciedla roczny poziom inflacji stwierdzony dla danego okresu przez Eurostat (Urząd Statystyczny Unii Europejskiej) w państwie członkowskim, w którym znajduje się siedziba skarżących (zob. podobnie wyroki: z dnia 27 stycznia 2000 r., Mulder i in./Rada i Komisja, C‑104/89 i C‑37/90, EU:C:2000:38, pkt 220, 221; z dnia 13 lipca 2005 r., Camar/Rada i Komisja, T‑260/97, EU:T:2005:283, pkt 139; z dnia 26 listopada 2008 r., Agraz i in./Komisja, T‑285/03, niepublikowany, EU:T:2008:526, pkt 50).

146    W konsekwencji stopa odsetek wyrównawczych, które należy zasądzić wraz z odszkodowaniem należnym każdej ze skarżących tytułem naprawienia poniesionej przez nie, odpowiednio, szkody, odpowiada rocznemu poziomowi inflacji stwierdzonemu przez Eurostat w państwie członkowskim, gdzie znajduje się siedziba tych spółek. Owe odsetki wyrównawcze będą miały zastosowanie, w granicach żądania podniesionego przez skarżące, do okresu od dnia 27 stycznia 2015 r. do dnia ogłoszenia niniejszego wyroku w odniesieniu do każdej ze skarżących.

147    W drugiej kolejności, jeśli chodzi o odsetki za zwłokę, z orzecznictwa wynika, że obowiązek zapłaty takich odsetek powstaje co do zasady w dniu ogłoszenia wyroku stwierdzającego obowiązek naprawienia szkody (zob. podobnie wyrok z dnia 26 czerwca 1990 r., Sofrimport/Komisja, C‑152/88, EU:C:1990:259, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).

148    W celu ustalenia stopy odsetek za zwłokę należy uwzględnić art. 83 ust. 2 lit. b) oraz art. 111 ust. 4 lit. a) rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 1268/2012 z dnia 29 października 2012 r. w sprawie zasad stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii (Dz.U. 2012, L 362, s. 1). W myśl tych przepisów stopą procentową dla należności niespłaconych w terminie jest stopa stosowana przez EBC do jego głównych operacji refinansujących, publikowana w serii C Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, obowiązująca pierwszego dnia kalendarzowego miesiąca, w którym przypada termin płatności, powiększona o trzy i pół punktu procentowego.

149    W niniejszej sprawie należy uznać, że odszkodowania, o których mowa w pkt 135 powyżej, w tym odsetki wyrównawcze zasądzone wraz z odszkodowaniem należnym tytułem naprawienia poniesionej przez każdą ze skarżących szkody, należy powiększyć o odsetki za zwłokę liczone od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku do momentu pełnej zapłaty.

150    Ponadto stopę tego powiększenia należy ustalić w granicach żądania skarżących (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 maja 1992 r., Mulder i in./Rada i Komisja, C‑104/89 i C‑37/90, EU:C:1992:217, pkt 35; z dnia 8 maja 2007 r., Citymo/Komisja, T‑271/04, EU:T:2007:128, pkt 184).

151    Stopą odsetek za zwłokę będzie zatem stopa określona przez EBC dla jego głównych operacji refinansujących, powiększona o dwa punkty procentowe, zgodnie z żądaniem skarżących.

–       Wnioski w przedmiocie kwoty odszkodowania oraz w przedmiocie odsetek

152    Zważywszy na całość powyższych rozważań, niniejszą skargę należy uwzględnić w części, w zakresie, w jakim zmierza ona do naprawienia szkody poniesionej przez skarżące z powodu naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T‑76/06 i T‑78/06.

153    Odszkodowanie należne ASPLA tytułem naprawienia szkody, jaką spółka ta poniosła z powodu zapłaty dodatkowych kosztów gwarancji bankowej, wynosi 44 951,24 EUR, powiększone o odsetki wyrównawcze liczone od dnia 27 stycznia 2015 r. do dnia ogłoszenia niniejszego wyroku, według rocznego poziomu inflacji stwierdzonego przez Eurostat w państwie członkowskim, gdzie znajduje się siedziba tej spółki.

154    Odszkodowanie należne Armando Álvarez tytułem naprawienia szkody, jaką spółka ta poniosła z powodu zapłaty dodatkowych kosztów gwarancji bankowej, wynosi 111 042,48 EUR, powiększone o odsetki wyrównawcze liczone od dnia 27 stycznia 2015 r. do dnia ogłoszenia niniejszego wyroku, według rocznego poziomu inflacji stwierdzonego przez Eurostat w państwie członkowskim, gdzie znajduje się siedziba tej spółki.

155    Kwota odszkodowania, o której mowa w pkt 153 i 154 powyżej, w tym odsetki wyrównawcze zasądzone wraz z odszkodowaniem należnym każdej ze skarżących tytułem naprawienia poniesionej przez nie, odpowiednio, szkody, zostanie powiększona o odsetki za zwłokę na warunkach określonych w pkt 149 i 151 powyżej.

156    W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

 W przedmiocie kosztów

157    Zgodnie z art. 134 § 3 regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każda ze stron pokrywa własne koszty. Jednakże jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, Sąd może orzec, że jedna ze stron pokryje, oprócz własnych kosztów, część kosztów poniesionych przez stronę przeciwną.

158    W niniejszej sprawie żądania skarżących zostały uwzględnione w części odnoszącej się do żądań co do istoty sprawy. Jednakże skarżące w dużej mierze przegrały sprawę w odniesieniu do swego żądania odszkodowania. W tych warunkach oraz z uwagi na całość okoliczności sprawy należy orzec, że każda ze stron pokrywa własne koszty.

159    Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania państwa członkowskie i instytucje interweniujące w sprawie pokrywają własne koszty. Należy orzec, że Komisja pokrywa własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Zasądza się od Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zapłatę odszkodowania w wysokości 44 951,24 EUR na rzecz Plásticos Españoles, SA (ASPLA) oraz odszkodowania w wysokości 111 042,48 EUR na rzecz Armando Álvarez, SA tytułem szkody poniesionej przez każdą z tych spółek z powodu naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach zakończonych wydaniem wyroków z dnia 16 listopada 2011 r., ASPLA/Komisja (T76/06, niepublikowanego, EU:T:2011:672) oraz z dnia 16 listopada 2011 r., Álvarez/Komisja (T78/06, niepublikowanego, EU:T:2011:673). Kwota każdego z tych odszkodowań zostanie zrewaloryzowana, a odsetki wyrównawcze liczone będą od dnia 27 stycznia 2015 r. do dnia ogłoszenia niniejszego wyroku według rocznego poziomu inflacji stwierdzonego przez Eurostat (Urząd Statystyczny Unii Europejskiej) w odniesieniu do omawianego okresu w państwie członkowskim, gdzie znajduje się siedziba tych spółek.

2)      Kwota każdego z odszkodowań, o których mowa w pkt 1 powyżej, zostanie powiększona o odsetki za zwłokę, liczone od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku do dnia pełnej zapłaty, według stopy procentowej stosowanej przez Europejski Bank Centralny (EBC) do jego głównych operacji refinansujących, powiększonej o dwa punkty procentowe.

3)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

4)      ASPLA i Armando Álvarez oraz Unia Europejska, reprezentowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, pokrywają każdy własne koszty.

5)      Komisja Europejska pokrywa własne koszty.

Papasavvas

Labucka

Bieliūnas

Kreuschitz

 

Forrester

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 17 lutego 2017 r.

Podpisy


Spis treści


Okoliczności powstania sporu

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

W przedmiocie dopuszczalności

W przedmiocie podniesionej tytułem głównym przeszkody procesowej dotyczącej braku jasności i precyzji skargi

W przedmiocie podniesionej posiłkowo przeszkody procesowej dotyczącej przedawnienia roszczenia o przyznanie odszkodowania w zakresie szkody, która miała zaistnieć

Co do istoty

W przedmiocie potencjalnego naruszenia rozsądnego terminu do wydania orzeczenia w sprawach T 76/06 i T78/06

W przedmiocie potencjalnej szkody oraz domniemanego związku przyczynowego

– Uwagi wstępne

– W przedmiocie zapłaty odsetek oraz kwoty grzywny

– W przedmiocie zapłaty kosztów gwarancji bankowej

– W przedmiocie oszacowania poniesionej szkody

– W przedmiocie odsetek

– Wnioski w przedmiocie kwoty odszkodowania oraz w przedmiocie odsetek

W przedmiocie kosztów





*      Język postępowania: hiszpański.