WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)
z dnia 14 marca 2013 r.(*)
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Dyrektywa 92/12/EWG – Podatki akcyzowe – Wyroby tytoniowe nabyte w jednym państwie członkowskim i przewiezione do innego państwa członkowskiego – Wyłącznie ilościowe kryteria oceny – Artykuł 34 TFUE – Ograniczenia ilościowe w przywozie
W sprawie C‑216/11
mającej za przedmiot skargę o uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE, złożoną w dniu 10 maja 2011 r.,
Komisja Europejska, reprezentowana przez W. Möllsa i O. Beynet, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona skarżąca,
przeciwko
Republice Francuskiej, reprezentowanej przez G. de Bergues’a i N. Rouam, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
TRYBUNAŁ (czwarta izba),
w składzie: L. Bay Larsen, prezes izby, J. Malenovský, U. Lõhmus, M. Safjan i A. Prechal (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: P. Cruz Villalón,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 19 grudnia 2012 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Komisja Europejska wnosi w swojej skardze o stwierdzenie, że stosując wyłącznie ilościowe kryterium w celu ustalenia, iż znajdujące się w posiadaniu osób prywatnych wyroby tytoniowe pochodzące z innego państwa członkowskiego przeznaczone są do celów handlowych, oraz stosując to kryterium w przeliczeniu na indywidualny środek transportu (nie zaś na osobę) i do wszystkich wyrobów tytoniowych ogółem, a także całkowicie uniemożliwiając osobom prywatnym przywóz wyrobów tytoniowych pochodzących z innego państwa członkowskiego w ilości przekraczającej 2 kg na indywidualny środek transportu, Republika Francuska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy dyrektywy Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania (Dz.U. L 76, s. 1, zwanej dalej „dyrektywą”), a w szczególności art. 8 i 9 dyrektywy, oraz art. 34 TFUE.
Ramy prawne
Uregulowania Unii
2 Artykuł 8 dyrektywy stanowił:
„Odnośnie [do] wyrobów nabytych przez osoby prywatne dla ich własnego użytku i przez nie transportowanych [przewożonych] zasada rządząca rynkiem wewnętrznym ustanawia, że podatek akcyzowy jest pobierany w państwie członkowskim, w którym zostały one nabyte”.
3 Artykuł 9 dyrektywy brzmiał następująco:
„1. Bez uszczerbku dla art. 6, 7 i 8 podatek akcyzowy staje się wymagalny, w przypadku gdy wyroby dopuszczone do konsumpcji w państwie członkowskim są przechowywane do celów handlowych w innym państwie członkowskim.
W takim przypadku podatek jest należny w państwie członkowskim, na którego terytorium wyroby znajdują się, i staje się wymagalny od posiadacza wyrobów.
2. W celu ustalenia, że wyroby określone w art. 8 są przeznaczone do celów handlowych, państwa członkowskie muszą wziąć pod uwagę między innymi:
– status handlowy składującego wyroby i przyczyny ich składowania,
– miejsce, gdzie wyroby są umieszczone, lub, w razie potrzeby, sposób transportu,
– każdy dokument odnoszący się do wyrobów,
– rodzaj wyrobów,
– ilość wyrobów.
W celu zastosowania akapitu pierwszego tiret piąte państwa członkowskie mogą ustalić wzorcowe [orientacyjne] poziomy wyłącznie jako formę dowodu. Te poziomy wzorcowe [orientacyjne] nie mogą być niższe niż:
a) Wyroby tytoniowe
papierosy 800 sztuk
cygaretki (cygara ważące nie więcej niż 3 g każde) 400 sztuk
cygara 200 sztuk
tytoń 1,0 kg
[…]”.
Uregulowania francuskie
4 Artykuł 302D code général des impôts [powszechnego kodeksu podatkowego] w wersji obowiązującej w chwili upływu terminu wskazanego w uzasadnionej opinii skierowanej do Republiki Francuskiej w dniu 23 listopada 2009 r. (zwanego dalej „kodeksem”) stanowił:
„I.-1. Podatek staje się wymagalny: […]
4° Bez uszczerbku dla postanowień […] art. 575G i 575H, jeżeli stwierdzi się posiadanie we Francji alkoholu, napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych wyprodukowanych do celów handlowych, w stosunku do których posiadacz nie jest w stanie wykazać, przedstawiając odpowiedni dokument potwierdzający, fakturę lub paragon kasowy, w zależności od danego przypadku, że są to wyroby objęte procedurą zawieszenia poboru podatku lub że podatek został uiszczony we Francji […].
W celu ustalenia, czy dane wyroby są przedmiotem posiadania we Francji do celów handlowych, organy podatkowe stosują następujące kryteria:
a. zawodowy charakter działalności posiadacza wyrobów;
b. miejsce, w którym wyroby się znajdują, wykorzystany środek transportu oraz dokumenty dotyczące wskazanych wyżej wyrobów;
c. rodzaj wyrobów;
d. ilość wyrobów, w szczególności gdy przekracza ona orientacyjne poziomy ustalone w art. 9 [ust.] 2 dyrektywy […]”.
5 Artykuł 575G kodeksu stanowił:
„Po sprzedaży detalicznej wyrobów tytoniowych nie mogą one być przemieszczane bez dokumentu wskazanego w art. 302M ust. II, jeżeli ich ilość przekracza 1 kg”.
6 Artykuł 575H kodeksu stanowił:
„Z wyjątkiem dostawców w magazynach, podmiotów zobowiązanych w punktach sprzedaży, osób wskazanych w art. 565 pkt 3, osób dokonujących odsprzedaży wskazanych w art. 568 akapit czwarty lub osób dokonujących odsprzedaży wskazanych w art. 568 akapit pierwszy – w ilościach określonych w zarządzeniu ministra odpowiedzialnego za sprawy budżetowe – zakazuje się posiadania w magazynach, lokalach handlowych lub też w środkach transportu przetworzonych wyrobów tytoniowych w ilości przekraczającej 2 kg”.
Francuska praktyka administracyjna
7 Z dniem upływu terminu wskazanego w uzasadnionej opinii z dnia 23 listopada 2009 r. strona internetowa dyrekcji generalnej ceł i podatków pośrednich ministerstwa finansów zawierała następujące informacje:
„Zagadnienia ogólne
Jeżeli w czasie przemieszczania się do innych państw Unii dokonują Państwo zakupów na własny użytek, nie są Państwo zobowiązani do przedstawienia deklaracji czy też uiszczania opłat lub podatków w momencie wyjazdu z Francji lub wjazdu do Francji.
[…] Jeżeli kupują Państwo […] tytoń, regulacje wspólnotowe przewidują orientacyjne poziomy dotyczące zakupu tego rodzaju wyrobów przez osoby prywatne.
Powyżej poziomów znajdujących zastosowanie do wyrobów tytoniowych […] wskazanych poniżej, w zależności od innych kryteriów, Państwa zakupy mogą zostać uznane przez francuskie organy celne za zakupy o charakterze handlowym. W tym przypadku są Państwo zobowiązani do uiszczenia odpowiednich opłat i podatków obowiązujących we Francji dla każdego z tego rodzaju wyrobów. Powyższe poziomy znajdują także zastosowanie do wyjazdów z Francji do każdego innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Tytoń
Zgodnie z przepisami art. 575G i art. 575H kodeksu […] od dnia 1 stycznia 2006 r. stosuje się następujące postanowienia odnośnie do nabywania tytoniu przez osoby prywatne w innych państwach Unii Europejskiej, z wyjątkiem dziesięciu nowych państw członkowskich:
– Mogą Państwo przewozić 5 kartonów papierosów (tj. 1 kg tytoniu) bez posiadania zezwolenia na przemieszczanie.
Uwaga: powyższy poziom znajduje zastosowanie do każdego indywidualnego środka transportu lub do każdej osoby powyżej 17 lat w przypadku środka transportu zbiorowego (rozumianego jako środek transportu przewożący ponad dziewięć osób, w tym kierowcę).
– [W przypadku wwozu od] 6 do 10 kartonów, muszą Państwo przedstawić uproszczony dokument towarzyszący (UDT). W braku UDT kontrolowana osoba podróżująca naraża się na konfiskatę wyrobów tytoniowych, a także na karę. Osoba podróżująca może zrzec się towarów. W takim przypadku nie zostanie na nią nałożona jakakolwiek kara.
Aby sporządzić wskazany powyżej dokument, wystarczy udać się do najbliższego francuskiego urzędu celnego znajdującego się przy granicy.
– Wwóz ponad 10 kartonów papierosów (lub 2 kg tytoniu) jest zakazany we wszystkich pozostałych przypadkach. Kontrolowana osoba podróżująca naraża się na wskazane powyżej sankcje (konfiskatę wyrobów i karę).
Dla środków transportu zbiorowego (samolot, statek, autobus, pociąg) powyższe regulacje stosuje się indywidualnie w stosunku do każdego pasażera”.
Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi
8 Uznając, że francuskie przepisy oraz praktyka administracyjna w zakresie przywozu wyrobów tytoniowych przez osoby prywatne są niezgodne z dyrektywą, z zasadą proporcjonalności i z art. 28 WE, w dniu 23 października 2007 r. Komisja skierowała do Republiki Francuskiej wezwanie do usunięcia uchybienia, na które to państwo członkowskie udzieliło odpowiedzi pismem z dnia 18 stycznia 2008 r.
9 W dniu 23 listopada 2009 r. Komisja skierowała do Republiki Francuskiej uzasadnioną opinię, wzywając to państwo członkowskie do podjęcia wszelkich środków niezbędnych do zastosowania się do owej opinii w terminie dwóch miesięcy od dnia jej otrzymania. Rzeczone państwo członkowskie odpowiedziało na nią pismem z dnia 22 stycznia 2010 r.
10 Ponieważ Komisja uznała udzielone przez Republikę Francuską wyjaśnienia za niezadowalające, postanowiła wnieść niniejszą skargę.
W przedmiocie skargi
W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia art. 8 i 9 dyrektywy
11 Komisja utrzymuje, że francuskie przepisy i praktyka administracyjna są niezgodne z dyrektywą, a w szczególności z jej art. 8 i 9, ponieważ kryteria służące ocenie, czy posiadane wyroby tytoniowe przeznaczone są do celów handlowych, są kryteriami wyłącznie ilościowymi, progi określone w art. 575G i 575H kodeksu odnoszą się do wszystkich posiadanych wyrobów tytoniowych ogółem, wspomniane progi w razie przewozu indywidualnym środkiem transportu mają zastosowanie w przeliczeniu na pojazd, a nie na osobę, a sankcje przewidziane w razie naruszenia tych ostatnich przepisów są szczególnie surowe.
12 Republika Francuska podnosi na wstępie, że art. 575G i 575H kodeksu zawierają jedynie regulacje dotyczące posiadania tytoniu, a nie zasady i warunki poboru podatku akcyzowego. Przepisy te nie są zatem objęte zakresem przedmiotowym art. 8 i 9 dyrektywy. W każdym razie francuskie przepisy i praktyka administracyjna nie są niezgodne z dyrektywą, a przewidziane sankcje są proporcjonalne.
13 Należy przypomnieć, że celem dyrektywy jest ustanowienie określonych zasad dotyczących przechowywania, przepływu i kontroli objętych akcyzą towarów, w szczególności w celu zagwarantowania, że obowiązek podatkowy w zakresie podatku akcyzowego będzie jednakowy we wszystkich państwach członkowskich (wyrok z dnia 23 listopada 2006 r. w sprawie C‑5/05 Joustra, Zb.Orz. s. I‑11075, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).
14 W dyrektywie wprowadzone zostało w tym zakresie rozróżnienie pomiędzy z jednej strony wyrobami przechowywanymi do celów handlowych a z drugiej strony wyrobami przechowywanymi do celów prywatnych (ww. wyrok w sprawie Joustra, pkt 28).
15 Jeżeli chodzi o wyroby przechowywane do celów prywatnych, to art. 8 dyrektywy stanowi, że podatek akcyzowy jest należny w państwie członkowskim, w którym zostały one nabyte (ww. wyrok w sprawie Joustra, pkt 31). Natomiast w odniesieniu do wyrobów przechowywanych do celów handlowych art. 9 ust. 1 dyrektywy stanowi co do zasady, że podatek akcyzowy jest należny w państwie członkowskim, w którym są one przechowywane.
16 W celu ustalenia, że wyroby przechowywane są do celów handlowych, art. 9 ust. 2 dyrektywy ustanawia szereg kryteriów. W szczególności, jak wynika z samego brzmienia art. 9 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy, w celu ustalenia, że wyroby są przechowywane do celów handlowych, państwa członkowskie powinny między innymi wziąć pod uwagę szereg kryteriów, przy czym ilość posiadanych wyrobów jest tylko jednym z szeregu wymienionych kryteriów. Ponadto w odniesieniu do tego kryterium art. 9 ust. 2 akapit drugi dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie mogą ustalić orientacyjne poziomy wyłącznie jako formę dowodu.
17 Wynika z tego, jak stwierdził rzecznik generalny w pkt 20 i 21 opinii, że art. 9 ust. 2 dyrektywy nie zezwala na to, by państwa członkowskie ustalały, iż wyroby są przechowywane do celów handlowych, jedynie w oparciu o wyłącznie ilościowy próg dotyczący posiadanych wyrobów.
18 Odnosząc się do spornych przepisów, prawdą jest, jak podkreśla Republika Francuska, że art. 302D kodeksu jako taki nie ustanawia tego rodzaju wyłącznie ilościowego progu w celu ustalenia, że wyroby są przechowywane do celów handlowych.
19 Niemniej skoro artykuł ten stanowi, że znajduje on zastosowanie „[b]ez uszczerbku dla postanowień […] art. 575G i 575H [kodeksu]”, określone w tych ostatnich przepisach progi stają się w rzeczywistości jedynymi istotnymi kryteriami ustalenia, że wyroby przechowywane są do celów handlowych, co potwierdza francuska praktyka administracyjna. Tymczasem Republika Francuska nie zaprzecza, że omawiane progi mają charakter wyłącznie ilościowy.
20 Omawiane państwo członkowskie utrzymuje również, że jego przepisy i praktyka administracyjna nie są niezgodne z art. 9 ust. 2 dyrektywy ze względu na to, że wspomniane progi mają zastosowanie do całości przechowywanych wyrobów tytoniowych ogółem i że w razie przewozu indywidualnym środkiem transportu ilość tytoniu ocenia się w przeliczeniu na pojazd, a nie na osobę.
21 W tym względzie należy zauważyć, że jak wynika z art. 9 ust. 2 akapit drugi dyrektywy, jeżeli państwa członkowskie decydują się na ustalenie poziomów – które zgodnie z tym przepisem mogą być jedynie orientacyjne – dotyczących ilości przechowywanych wyrobów tytoniowych w celu ustalenia, czy wyroby te są przeznaczone do celów handlowych, muszą one przestrzegać określonych poziomów minimalnych.
22 Tymczasem, po pierwsze, ustalając wyraźnie minimalne poziomy dla kilku różnych kategorii wyrobów tytoniowych, dyrektywa zezwala państwom członkowskim na ustalanie progów wagowych przechowywanych wyrobów tytoniowych, dla wszystkich wyrobów ogółem, jedynie pod warunkiem przestrzegania każdego z poziomów minimalnych. Republika Francuska nie twierdzi, że warunek ten jest spełniony w odniesieniu do progów określonych w art. 575G i 575H kodeksu.
23 Po drugie, ponieważ art. 9 ust. 2 dyrektywy ma na celu określenie warunków, w których podatek akcyzowy staje się należny od posiadacza wyrobów w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi dyrektywy, należy uznać, że minimalne poziomy orientacyjne określone w art. 9 ust. 2 akapit drugi dyrektywy dotyczą tegoż posiadacza, a zatem stosuje się je w przeliczeniu na osobę.
24 Z powyższego wynika, że przewidując – do celów ustalenia, iż wyroby tytoniowe są przechowywane do celów handlowych – wyłącznie ilościowe progi, które mają zastosowanie do całości tych wyrobów ogółem i które w razie przewozu indywidualnym środkiem transportu oceniane są w przeliczeniu na pojazd, a ponadto obwarowując przekroczenie omawianych progów sankcjami, francuskie przepisy oraz praktyka administracyjna są niezgodne z art. 9 dyrektywy, a w konsekwencji również z art. 8 dyrektywy.
25 Pierwszy zarzut podniesiony przez Komisję jest zatem zasadny.
W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia art. 34 TFUE
26 Komisja utrzymuje, że art. 575H kodeksu jest również niezgodny z art. 34 TFUE. Wspomniany przepis krajowy całkowicie bowiem uniemożliwia osobom prywatnym przywóz do Francji wyrobów tytoniowych pochodzących z innego państwa członkowskiego w ilości przekraczającej 2 kg na indywidualny środek transportu, nawet jeśli taka ilość przeznaczona jest na własne potrzeby danej osoby prywatnej.
27 W tym względzie należy przypomnieć, że gdy jakaś dziedzina jest przedmiotem wyczerpującej harmonizacji wspólnotowej, wszystkie związane z nią przepisy krajowe powinny być oceniane w świetle tych przepisów harmonizujących, a nie prawa pierwotnego (wyrok z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie C‑463/01 Komisja przeciwko Niemcom, Zb.Orz. s. I‑11705, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).
28 W niniejszym przypadku, jak wynika z pkt 24 niniejszego wyroku, bezsporny jest fakt, że art. 575H kodeksu narusza przepis wyczerpująco harmonizujący sposób, w jaki państwa członkowskie mogą uwzględniać ilość przechowywanych wyrobów tytoniowych w celu ustalenia, że są one przeznaczone do celów handlowych.
29 Ponieważ zaś Komisja poprzestaje w drugim zarzucie na żądaniu dokonania oceny w świetle postanowień prawa pierwotnego przepisu krajowego, który należy oceniać w świetle wspomnianych przepisów harmonizujących, zarzut ten należy oddalić.
30 W związku z tym należy stwierdzić, że stosując wyłącznie ilościowe kryterium w celu ustalenia, że znajdujące się w posiadaniu osób prywatnych wyroby tytoniowe pochodzące z innego państwa członkowskiego przeznaczone są do celów handlowych, oraz stosując to kryterium w przeliczeniu na indywidualny środek transportu (nie zaś na osobę) i do wszystkich wyrobów tytoniowych ogółem, Republika Francuska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy dyrektywy, a w szczególności art. 8 i 9 tej dyrektywy.
W przedmiocie kosztów
31 Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Jednakże zgodnie z art. 138 § 3 regulaminu postępowania w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa co do zasady własne koszty. Ponieważ żądania zarówno Komisji, jaki i Republiki Francuskiej zostały tylko częściowo uwzględnione, należy orzec, że każda ze stron pokrywa własne koszty.
Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:
1) Stosując wyłącznie ilościowe kryterium w celu ustalenia, że znajdujące się w posiadaniu osób prywatnych wyroby tytoniowe pochodzące z innego państwa członkowskiego przeznaczone są do celów handlowych, oraz stosując to kryterium w przeliczeniu na indywidualny środek transportu (nie zaś na osobę) i do wszystkich wyrobów tytoniowych ogółem, Republika Francuska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy dyrektywy Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania, a w szczególności art. 8 i 9 tej dyrektywy.
2) W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.
3) Komisja Europejska i Republika Francuska pokrywają własne koszty.
Podpisy