OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

PEDRA CRUZA VILLALÓNA

przedstawiona w dniu 15 listopada 2012 r.(1)

Sprawa C‑103/11 P

Komisja Europejska

przeciwko

Systran SA i Systran Luxembourg SA

Odwołanie – Zamówienia publiczne Unii – Przetarg na realizację projektu dotyczącego obsługi i rozbudowy lingwistycznej oprogramowania – Oprogramowanie do tłumaczenia automatycznego Komisji – Udostępnienie kodów źródłowych bez zgody autora – Naruszenie praw autorskich – Nieuprawnione ujawnienie know‑how – Odpowiedzialność pozaumowna – Odpowiedzialność umowna – Właściwość sądu Unii – Charakter sporu – Bezprawność – Wystarczająco istotne naruszenie – Rzeczywista i pewna szkoda – Związek przyczynowy – Przerwanie związku przyczynowego – Ryczałtowe oszacowanie kwoty odszkodowania

1.        Niniejsza sprawa porusza na wstępie problem polegający na rozróżnieniu sporów o charakterze umownym i pozaumownym, czyli w niniejszym przypadku właściwości rzeczowej sądu Unii, dotykając przy tym nierozstrzyganej dotąd kwestii wertykalnego podziału kompetencji pomiędzy sądem Unii a sądami krajowymi. W mojej ocenie zasadniczą kwestią jest określenie zasad wydania rozstrzygnięcia przez sąd Unii, z poszanowaniem zasady kompetencji powierzonych, w przedmiocie jego właściwości do rozpoznania skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej, w ramach której został podniesiony zarzut braku właściwości za względu na umowny charakter sporu.

2.        W niniejszym przypadku Trybunał rozpoznaje wniesione przez Komisję Europejską odwołanie od wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie T‑19/07 Systran i Systran Luxembourg przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑6083 (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), który zasądza od Unii Europejskiej na rzecz spółki Systran SA(2) ryczałtowe odszkodowanie w kwocie 12 001 000 EUR z tytułu naprawienia szkody poniesionej w związku z naruszeniem przez Komisję praw autorskich i know‑how posiadanych przez Systran w odniesieniu do wersji Unix oprogramowania Systran.

3.        Sąd orzekł między innymi, że przyznając sobie prawo, bez uprzedniej zgody spółek grupy Systran, wszczęcia postępowania przetargowego na realizację prac dotyczących obsługi i rozbudowy lingwistycznej swojego systemu tłumaczenia automatycznego, w tym przypadku wersji EC‑Systran Unix oprogramowania Systran, Komisja postąpiła bezprawnie w świetle ogólnych zasad wspólnych dla systemów prawnych państw członkowskich (pkt 261 zaskarżonego wyroku), ponieważ wspomniany przetarg wiązał się z ujawnieniem osobom trzecim i z modyfikacją elementów wersji Systran Unix tego oprogramowania, z naruszeniem praw autorskich i know‑how wspomnianych wyżej spółek.

4.        Na początku należy wyjaśnić, że jeśli Trybunał miałby uznać, do czego go zachęcam, iż kwestię sporną między Komisją a Systranem i spółką Systran Luxembourg SA (zwaną dalej „Systranem Luxembourg”) powinny przede wszystkim zbadać i ewentualnie rozstrzygnąć właściwe sądy krajowe i że w związku z tym Sąd nie był właściwy do rozstrzygnięcia omawianego sporu, nie byłoby potrzeby badania wszystkich zarzutów podniesionych przez Komisję. Niemniej jednak, oraz na wypadek gdyby Trybunał nie podzielił mojego punktu widzenia w odniesieniu do tej pierwszej zasadniczej kwestii, zbadam pozostałe zarzuty, aby naświetlić mu wszystkie aspekty tej sprawy.

5.        W tym kontekście należy podkreślić, że Komisja kwestionuje w szczególności, w ramach swoich pozostałych zarzutów, dokonaną przez Sąd ocenę trzech przesłanek odpowiedzialności pozaumownej Unii, których spełnienie było zawsze wymagane przez utrwalone orzecznictwo, a mianowicie zarówno ocenę stwierdzenia bezprawności zachowania Komisji, jak i zaistnienia wynikających z tego zachowania szkody i krzywdy oraz istnienia bezpośredniego związku przyczynowego między bezprawnym zachowaniem a rzeczonymi szkodą i krzywdą. Jakkolwiek te trzy niezmienne przesłanki muszą być spełnione łącznie po to, by przyznane zostało prawo do odszkodowania, sądzę jednak, że dogodniej będzie badać je kolejno, w granicach podniesionych przez Komisję zarzutów, w celu sprawdzenia, czy Sąd rzeczywiście upewnił się, iż zostały one spełnione w sposób jasny i niebudzący wątpliwości.

6.        W tym miejscu uważam również za stosowne wyjaśnienie, w związku z zarzutami odwołania, że nie będzie konieczne poruszanie innych zagadnień podniesionych pośrednio w niniejszym sporze, a dotyczących w szczególności odnośnych kompetencji sądu Unii i sądów krajowych do rozpatrywania skarg w sprawie naruszenia prawa własności intelektualnej, wszczynanych przeciwko instytucjom, organom lub jednostkom organizacyjnym Unii(3), lub w sprawie praktyki udzielania zamówień publicznych w zakresie opracowywania rozwiązań informatycznych i obsługi informatycznej instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii(4).

I –    Okoliczności powstania sporu

7.        Oprogramowanie do tłumaczeń automatycznych o nazwie „Systran” (SYStem TRANslation) zostało stworzone w 1968 r. przez dr. P. Tomę, prezesa amerykańskiej spółki World Translation Center Inc. (zwanej dalej „WTC”), z siedzibą w La Jolla w Kalifornii (Stany Zjednoczone).

8.        W dniu 22 grudnia 1975 r. Komisja i WTC zawarły pierwszą umowę dotyczącą zainstalowania i dalszego opracowania oprogramowania Systran dla pary językowej angielski–francuski oraz opracowania wspomnianego oprogramowania dla nowej pary językowej francuski–angielski.

9.        W latach 1976–1987 stosunki umowne między Komisją i WTC trwały nadal, a w ich wyniku powstał system automatycznego tłumaczenia działający w środowisku Mainframe o nazwie „EC‑Systran Mainframe”, składający się z części podstawowej, procedur językowych oraz słowników dla dziewięciu par języków Unii.

10.      Od 1985 r. francuska spółka Gachot nabywała spółki z grupy WTC, które były właścicielami technologii Systran i wersji Mainframe oprogramowania Systran. Spółka Gachot zmieniła następnie nazwę na Systran SA.

11.      W dniu 4 sierpnia 1987 r. Systran i Komisja podpisali „umowę o współpracy” dotyczącą wspólnej organizacji opracowywania i ulepszania systemu tłumaczenia Systran dla języków urzędowych Wspólnoty Europejskiej, obecnych i przyszłych, a także jego zastosowania.

12.      W dniu 11 grudnia 1991 r. Komisja rozwiązała umowę o współpracy zawartą z Systranem.

13.      W dniu 22 grudnia 1997 r. Systran i Komisja zawarli pierwszą z czterech kolejnych umów o migracji, która miała na celu umożliwienie funkcjonowania oprogramowania EC‑Systran Mainframe w środowiskach Unix i Windows.

14.      W dniu 4 października 2003 r. Komisja opublikowała ogłoszenie o przetargu na obsługę i rozbudowę lingwistyczną swojego systemu automatycznego tłumaczenia.

15.      Pismem z dnia 31 października 2003 r. Systran zasadniczo zwrócił uwagę Komisji, że prace, o których mowa w ogłoszeniu o przetargu, mogą naruszać jego prawa własności intelektualnej, oraz zwrócił się do Komisji o zajęcie stanowiska w tej kwestii. Systran wyjaśnił, że w tych okolicznościach nie może zgłosić się do udziału w przetargu.

16.      Pismem z dnia 17 listopada 2003 r. Komisja odpowiedziała, że prace, jakie zamierza zrealizować, jej zdaniem nie naruszą praw własności intelektualnej Systranu.

17.      W wyniku omawianego przetargu zamówienia udzielono tylko na dwie z ośmiu objętych przetargiem części, a otrzymała je spółka Gosselies SA(5).

II – Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

18.      W tych okolicznościach, pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 25 stycznia 2007 r., Systran i Systran Luxembourg(6) wnieśli skargę, żądając, po pierwsze, nakazania natychmiastowego zaprzestania przez Komisję naruszania praw własności intelektualnej i ujawniania informacji; po drugie, nakazania konfiskaty wszystkich będących w posiadaniu Komisji i spółki Gosselies nośników zawierających prace z zakresu informatyki opracowane przez spółkę Gosselies na podstawie wersji EC‑Systran Unix i Systran Unix z naruszeniem praw Systranu i wydania tych warunków Systranowi lub przynajmniej ich zniszczenia pod kontrolą; po trzecie, nakazania Komisji zapłaty kwoty wynoszącej co najmniej 1 170 328 EUR na rzecz Systranu Luxembourg i 48 804 000 EUR, z możliwością przeszacowania, na rzecz Systranu; po czwarte, nakazania ogłoszenia decyzji Sądu na koszt Komisji w gazetach specjalistycznych i czasopismach specjalistycznych oraz na specjalistycznych stronach internetowych wybranych przez skarżących; oraz po piąte, obciążenia Komisji kosztami postępowania.

19.      Sąd odrzucił najpierw podniesione przez Komisję poszczególne zarzuty niedopuszczalności powództwa o odszkodowanie (pkt 52–125 zaskarżonego wyroku). Po dokonaniu analizy wniosku skarżących oraz różnych dowodów dostarczonych przez strony Sąd orzekł, po pierwsze, że nie można uznać, iż spór ma charakter umowny, a zatem Sąd nie może zostać uznany za niewłaściwy dla jego rozpoznania (pkt 57–104 zaskarżonego wyroku). Po drugie, Sąd oddalił jako bezzasadny zarzut oparty na braku jasności skargi (pkt 107–111 zaskarżonego wyroku). Po trzecie i ostatnie, oddalił zarzut niedopuszczalności dotyczący braku swojej właściwości do stwierdzenia naruszenia prawa własności intelektualnej w ramach skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej, ustaliwszy, że naruszenie prawa własności intelektualnej zostało podniesione wyłącznie w celu zakwalifikowania zachowania Komisji jako bezprawnego w ramach skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej, która jest objęta jego właściwością, oraz że żaden krajowy środek prawny nie umożliwia uzyskania naprawienia podnoszonej szkody (pkt 113–117 zaskarżonego wyroku).

20.      Następnie Sąd odrzucił zarzuty niedopuszczalności żądania nakazania natychmiastowego zaprzestania naruszania przez Komisję prawa własności intelektualnej i ujawniania informacji, żądania konfiskaty lub zniszczenia określonych danych informatycznych będących w posiadaniu Komisji i spółki Gosselies oraz publikacji na koszt Komisji orzeczenia Sądu w wyspecjalizowanych gazetach i czasopismach, a także na wyspecjalizowanych stronach internetowych (pkt 118–125 zaskarżonego wyroku).

21.      Wreszcie, co do istoty sprawy, Sąd zbadał kolejno prawa, na które powoływali się skarżący, i bezprawność zarzucanego Komisji postępowania (pkt 127–261 zaskarżonego wyroku), szkody poniesione przez skarżący i związek przyczynowy między podnoszonymi szkodami a przywołanym bezprawnym działaniem (pkt 262–326 omawianego wyroku), a następnie poszczególne środki, inne niż odszkodowanie, wnioskowane przez skarżących w ich żądaniach (pkt 327–332).

22.      Sąd odrzucił złożony przez Systran Luxembourg wniosek o odszkodowanie ze względu na brak jakiegokolwiek związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem zarzucanym Komisji a szkodami podnoszonymi przez tę spółkę (pkt 264–267 zaskarżonego wyroku). Z tych samych względów odrzucił on również złożony przez Systran wniosek o naprawienie szkody z tytułu spadku wartości papierów wartościowych Systranu Luxembourg (pkt 283 i 284 zaskarżonego wyroku). Sąd uznał natomiast, że swoim zachowaniem Komisja wyrządziła Systranowi szkodę majątkową z tytułu spadku wartości aktywów niematerialnych spółki, oszacowaną ryczałtowo na 12 mln EUR, oraz spowodowała uszczerbek na dobrach osobistych, oszacowany na 1000 EUR (pkt 285–326 zaskarżonego wyroku).

III – Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

23.      Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 4 marca 2011 r. Komisja wniosła niniejsze odwołanie.

24.      Ustne wystąpienia stron zostały wysłuchane na rozprawie, która odbyła się w dniu 19 kwietnia 2012 r.

25.      Komisja wnosi do Trybunału o:

–        stwierdzenie dopuszczalności i zasadności odwołania,

–        uchylenie zaskarżonego wyroku, w którym częściowo uwzględniono skargę odszkodowawczą przeciwko Komisji, a w następstwie uchylenia – o wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, odrzucającego skargę jako niedopuszczalną lub oddalającego skargę jako bezzasadną, oraz

–        obciążenie spółek Systran i Systran Luxembourg całością kosztów poniesionych przez nie same i przez Komisję.

26.      Systran i Systran Luxembourg wnoszą do Trybunału o:

–        oddalenie odwołania Komisji,

–        utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku, oraz

–        obciążenie Komisji całością kosztów postępowania.

IV – Zarzuty odwołania

27.      Komisja podnosi osiem zarzutów. Zarzut pierwszy dotyczy braku właściwości Sądu, który w sposób oczywiście błędny i wewnętrznie sprzeczny zakwalifikował spór jako pozaumowny. Zarzut drugi dotyczy naruszenia prawa do obrony oraz zasad dotyczących rozkładu ciężaru dowodu. W zarzucie trzecim Komisja podnosi nieprawidłowe stosowanie przez Sąd norm prawa autorskiego w zakresie własności praw autorskich powoływanych przez Systran. W zarzutach czwartym i piątym Komisja podnosi, że Sąd popełnił oczywisty błąd w ocenie bezprawnego i zawinionego charakteru jej zachowania i wystarczająco istotnego charakteru jej jakoby bezprawnego działania. W zarzucie szóstym Komisja podnosi, po pierwsze, że Sąd naruszył prawo przy interpretacji wyjątku określonego w art. 5 dyrektywy Rady 91/250/EWG z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych(7), i po drugie, że uchybił obowiązkowi uzasadnienia wyroku w zakresie wyjątku z art. 6 wspomnianej dyrektywy. Zarzut siódmy dotyczy naruszenia prawa przy ocenie istnienia „wystarczająco bezpośredniego” związku przyczynowego między zarzucanym czynem bezprawnym a domniemaną szkodą. Wreszcie zarzut ósmy dotyczy naruszenia prawa przy ustaleniu wysokości odszkodowania na kwotę 12 001 000 EUR.

V –    W przedmiocie zarzutu pierwszego

A –    Streszczenie argumentacji Komisji

28.      W ramach pierwszego zarzutu odwołania Komisja twierdzi zasadniczo, że jej spór z Systranem i Systranem Luxembourg należy nie do sporów dotyczących odpowiedzialności pozaumownej, ale do sporów z zakresu odpowiedzialności umownej, biorąc pod uwagę różne umowy, które Komisja zawarła z tymi spółkami w latach 1975–2002, oraz inne dokumenty związane z umowami, takie jak niektóre z przesyłanych wzajemnie pism i listów intencyjnych. Sąd popełnił zatem oczywisty błąd w ocenie prawnego charakteru sporu, a w konsekwencji naruszył własne przepisy dotyczące jurysdykcji(8).

29.      Komisja podnosi przede wszystkim, że Sąd dokonał niewłaściwej wykładni wyroku z dnia 20 maja 2009 r. w sprawie Guigard przeciwko Komisji(9). Komisja przyznaje, że wprawdzie naruszenie praw autorskich może pozwalać na wniesienie powództwa z tytułu odpowiedzialności pozaumownej, jednak uważa ona, że niniejszy spór nie stanowi takiego przypadku, ponieważ strony uzgodniły warunki cesji lub przyznania rozpatrywanych w niniejszej sprawie praw autorskich.

30.      Następnie Komisja stara się wykazać słuszność swojej tezy, dokonując analizy przedmiotowych umów, ich prawnego charakteru, zawartych w nich klauzul oraz praw przysługujących jej na ich mocy. Na tej podstawie Komisja stwierdza, że nie uwzględniając dokładnego zakresu posiadanych przez nią praw do korzystania do oprogramowania EC‑Systran Unix, Sąd przeinaczył jasne znaczenie wspomnianych umów, co doprowadziło go do błędu w ocenie charakteru sporu.

31.      Wreszcie Komisja powołuje się na naruszenie reguł wykładni dotyczących umów, ponieważ Sąd nie mógł dokonać interpretacji umów o migracji, a zwłaszcza ich art. 13, w ten sposób, że Komisji nie przyznaje się w nich żadnych praw. Komisja podnosi również, że Sąd dopuścił się błędu, stwierdzając, że ponieważ Systran nie był stroną umów o migracji, owe umowy jako takie Systranu nie obowiązywały, zgodnie z zasadą względnego skutku umów.

32.      Odpowiedź na pierwszy zarzut Komisji wymaga wcześniej kilku uwag z mojej strony.

B –    Znaczenie zarzutu braku właściwości opartego na charakterze umownym sporu

1.      Kwestia wertykalnego podziału kompetencji sądowniczych pomiędzy Unią a państwami członkowskimi

33.      Tytułem wstępu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 274 TFUE spory, których stroną jest Unia, nie są z tego tytułu wyłączone spod jurysdykcji sądów krajowych, „z zastrzeżeniem właściwości Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”, to znaczy, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, z wyjątkiem przypadków, w których spory zostały poddane wyłącznej właściwości sądu Unii(10).

34.      Tym samym art. 274 TFUE wytycza pomiędzy sądami Unii a sądami krajowymi wertykalną linię podziału kompetencji do orzekania w sporach, których stroną jest Unia. Podział ten wynika z zasady kompetencji powierzonych lub, ściślej rzecz ujmując, jest określony przez różne postanowienia traktatu FUE przyznające sądom Unii wyłączną właściwość rzeczową.

35.      Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądy Unii posiadają w szczególności wyłączne uprawnienie do rozpoznawania sporów dotyczących naprawienia szkód wyrządzonych przez instytucje Unii lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji, ustanowione w art. 268 TFUE i w art. 340 akapity drugi i trzeci TFUE(11) oraz w art. 41 ust. 3 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

36.      Wreszcie zgodnie z art. 272 TFUE sądy Unii są właściwe(12) do orzekania na mocy klauzuli arbitrażowej przewidzianej w umowie prawa publicznego lub prawa prywatnego zawartej przez Unię(13).

37.      Z przepisów art. 272 TFUE w związku z przepisami art. 274 TFUE, 268 TFUE i art. 340 akapity pierwszy i drugi TFUE wynika wobec tego, że w przypadku gdy osoba fizyczna lub prawna wnosi przeciwko Unii powództwo o stwierdzenie odpowiedzialności odszkodowawczej, to właśnie umowny lub pozaumowny charakter sporu, z wyjątkiem ewentualnej klauzuli prorogacyjnej, od początku warunkuje jurysdykcję sądową. Innymi słowy, sądy krajowe posiadają zasadniczo właściwość do rozpoznawania sporów dotyczących umów, z wyjątkiem klauzuli arbitrażowej przyznającej właściwość sądowi Unii. Sąd Unii posiada natomiast wyłączną kompetencję do rozpoznania sporów pozaumownych.

38.      Jak wynika z powyższego przypomnienia, pytanie o charakter umowny lub pozaumowny określonego sporu powoduje zatem powstanie kwestii wertykalnego podziału kompetencji między sądami krajowymi a sądami Unii(14), która w ten sposób, również ze względu na swój charakter, znacznie przekracza kwestię określenia granic sporów wynikających z umów i sporów pozaumownych w porządkach prawnych państw członkowskich.

2.      Kwestia ustalenia właściwego prawa: art. 340 TFUE

39.      Ustalenie umownego lub pozaumownego charakteru sporów, których stroną jest Unia, jest jednak kwestią zasadniczą nie tylko z tego powodu, że warunkuje właściwość sądowniczą Unii lub państw członkowskich. Jest nią również w odniesieniu do prawa znajdującego zastosowanie do sporu i ma bezpośredni wpływ na odpowiedź, jakiej należy udzielić na zarzut oparty na charakterze umownym tego sporu.

40.      Z art. 340 akapit pierwszy TFUE wynika, że w przypadku sporu o charakterze umownym odpowiedzialność Unii „podlega prawu właściwemu dla danej umowy”. Natomiast w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej zgodnie z art. 340 akapit drugi TFUE Unia powinna „naprawić szkody zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw państw członkowskich”.

41.      Jeśli więc spór dotyczy materii umownej, prawo materialne ma zastosowanie na podstawie samych warunków tej umowy. To właśnie prawo umowy reguluje w szczególności odpowiednie prawa i obowiązki stron tej umowy, określa właściwe dla niej ustawodawstwo i ostatecznie sąd właściwy dla rozpoznania sporu dotyczącego wspomnianej umowy, zarówno zgodnie z prawem mającym zastosowanie do umowy, jak i z prawem umowy(15).

42.      Jeśli natomiast spór dotyczy materii pozaumownej, prawo, na podstawie którego należy ustosunkować się do wniosku o odszkodowanie, tworzą wyłącznie same ogólne zasady wspólne dla praw państw członkowskich, jak stanowi art. 340 akapit drugi TFUE. Oznacza to, że sąd Unii może orzekać wyłącznie na podstawie wspomnianych zasad. Innymi słowy, nie ma on żadnego innego prawa, którym mógłby się posłużyć, a zatem nie ma właściwości do zastosowania prawa ewentualnych umów, zarówno prawa tych umów, jak i przepisów mających zastosowanie do tych umów. Sytuacja taka sama w sobie nie jest niczym nadzwyczajnym w ramach skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej z założenia opartej na braku jakiejkolwiek istotnej klauzuli umownej, to znaczy klauzuli mającej wystarczający związek ze sporem.

C –    Jak postąpić wobec zarzutu braku właściwości opartego na charakterze umownym sporu?

43.      Spór o charakterze pozaumownym jest a priori sporem pomiędzy stronami niezwiązanymi żadnym istotnym stosunkiem umownym, to znaczy mającym związek z przedmiotem sporu.

44.      Tymczasem jeśli okazuje się, że sporu w takiej postaci nie można rozstrzygnąć bez analizy treści i zakresu więzi umownych łączących strony i że w związku z tym dla celów tego rozstrzygnięcia należy uwzględnić „prawo umowy”, wydaje się oczywiste, że spór ten staje się przede wszystkim i zasadniczo sporem o „charakterze umownym”. A zatem powinien on być jako taki rozpoznawany, przynajmniej początkowo, przy czym nic nie stoi na przeszkodzie, aby następnie, po zakończeniu tej analizy przez sąd właściwy w materii odpowiedzialności umownej, został on przekazany do sądu właściwego do rozpoznania skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej. Należy bowiem pamiętać, że dla celów uwzględnienia zarzutu braku właściwości dotyczącego charakteru umownego sporu nie można wymagać stwierdzenia braku jakiejkolwiek czynności powodującej powstanie odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego, lecz jedynie stwierdzenia istnienia kontekstu zobowiązaniowego posiadającego opisane powyżej cechy.

45.      Powyższe oznacza, że formalnie podniesiony przez stronę pozwaną w postępowaniu o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej zarzut niedopuszczalności, wskazujący na istnienie związanego z przedmiotem sporu stosunku umownego pomiędzy stronami, nie może być uważany za jakikolwiek zarzut, ale raczej należałoby go uznać za kwestię kwalifikowaną, jeśli tak można rzec, którą należy uprzednio rozstrzygnąć w pierwszej kolejności.

46.      Nie można natomiast rozsądnie przyjąć odwrotnego założenia, zgodnie z którym w niniejszej sprawie badanie odpowiedzialności pozaumownej zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla praw państw członkowskich powinno mieć pierwszeństwo. Sąd Unii nie może bowiem rozpatrzyć wniosku o odszkodowanie na podstawie odpowiedzialności pozaumownej z pominięciem prawa, które prima facie wiąże strony, zanim się nie upewni, że rozsądne przesłanki przemawiają za tym, iż jest on właściwy do jego rozpoznania, przy czym oznacza to, że powinien był wykluczyć zasadność ewentualnego zarzutu dotyczącego charakteru umownego sporu.

47.      Podsumowując, uprzednie i przeprowadzone w pierwszej kolejności badanie istnienia „prawa umowy” regulującego stosunki pomiędzy stronami postępowania w przedmiocie skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej jest moim zdaniem logicznie konieczne, biorąc pod uwagę kompetencje przyznane sądowi Unii w traktacie.

48.      Poza tym należy jeszcze ustalić przedmiot i stopień wnikliwości tego uprzedniego badania w takich okolicznościach i w tym konkretnym celu.

49.      Najprościej mówiąc, oznacza to, że sąd Unii rozpatrujący skargę o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej, w ramach której został podniesiony zarzut dotyczący umownego charakteru sporu, nie może rozstrzygać w przedmiocie własnej właściwości po przeprowadzeniu badania odnoszącego się do meritum sporu, to znaczy dotyczącego zasadności przedstawionych przed nim twierdzeń, zwłaszcza przez tę stronę, która podniosła zarzut. Przeciwnie, jego badanie powinno być ukierunkowane wyłącznie na to, czy istnieje coś, co pozwolę sobie opisać jako kontekst stosunku umownego na tyle bogaty i istotny, aby – jak już zostało podkreślone – nie można było w sposób rozsądny rozstrzygnąć sporu, nie włączając do tego więzi łączących strony(16). Sens badania, które należy wykonać, ma bezpośredni wpływ na stopień wnikliwości kontroli, którą należałoby przeprowadzać.

50.      Dokładniej rzecz ujmując, sąd Unii, który musi ustalić poddany jego ocenie charakter omawianego sporu w celu rozstrzygnięcia w przedmiocie własnej właściwości, może dokonać wyłącznie całościowej analizy, prima facie, wiążących strony stosunków umownych, i to jedynie w celu ustalenia, w świetle przedmiotu sporu, obecności wiążącego strony „prawa umowy” jako takiego, pozwalającego mu stwierdzić w sposób racjonalnie przewidywalny, że spór nie może zostać rozstrzygnięty bez dogłębnego uwzględnienia tego „prawa umowy”(17).

51.      Pozwolę sobie jeszcze raz zwrócić uwagę na tę konkretną kwestię. Rozpoznając na podstawie odpowiedzialności pozaumownej spór wpisujący się w ramy umowne, sąd Unii, który z braku klauzuli arbitrażowej nie jest w stanie zbadać treści więzów umownych, nie mając możliwości zastosowania prawa regulującego stosunki umowne, nie może orzekać w przedmiocie swojej właściwości właśnie na podstawie zasadności lub bezzasadności żądań strony pozwanej. Decydująca jest jednak okoliczność, że w celu ustalenia swojej właściwości lub też jej braku sąd nie ma obowiązku wyjścia poza całościową ocenę istnienia wystarczająco istotnego stosunku umownego pozostającego w związku z przedmiotem sporu, aby można było stwierdzić, że spór ten nie może zostać rozstrzygnięty w sposób racjonalny bez uprzedniej oceny powołanych postanowień umownych w świetle prawa, któremu postanowienia te podlegają.

D –    Błędy popełnione przez Sąd w ocenie zarzutu braku właściwości

52.      Jest zatem moim zdaniem jasne, że Sąd nie zastosował zaproponowanego powyżej podejścia przy okazji analizy przeprowadzonej w niniejszej sprawie, co wynika zarówno ze wstępnych uwag dotyczących właściwości w dziedzinie umownej i pozaumownej, zawartych w pkt 57–64 zaskarżonego wyroku, w których przedstawia on ogólne założenia zaplanowanej analizy, jak i z kolejnych punków uzasadnienia, rozwijających wspomnianą analizę (pkt 65–104 zaskarżonego wyroku).

53.      Tytułem przypomnienia, po przedstawieniu odpowiednich postanowień traktatu regulujących odpowiedzialność umowną i pozaumowną Unii (pkt 57–59 zaskarżonego wyroku), w pkt 60 zaskarżonego wyroku Sąd przede wszystkim słusznie wskazał, że w celu ustalenia właściwości na podstawie art. 235 WE powinien on zbadać, w świetle poszczególnych istotnych informacji zawartych w aktach sprawy, czy żądanie odszkodowawcze przedstawione przez skarżących opiera się w sposób obiektywny i całościowy na zobowiązaniach pochodzenia umownego czy pozaumownego, powołując się przy tym na ww. wyrok w sprawie Guigard przeciwko Komisji. Po przedstawieniu takiego założenia Sąd wskazał elementy, które zamierza uwzględnić w swojej analizie, wymieniając w sposób niewyczerpujący zarzuty stron, okoliczności leżące u podstaw szkody oraz treść powołanych postanowień umownych(18).

54.      Następnie jednak Sąd w pierwszej kolejności zbadał dokładnie żądanie odszkodowawcze skarżących oraz podnoszony przez nich charakter zachowania wywołującego szkodę, to jest w niniejszym przypadku bezprawne ujawnienie ich know‑how oraz naruszenie prawa własności intelektualnej do oprogramowania Systran Unix (pkt 65–83 zaskarżonego wyroku), aby w drugiej kolejności zająć się „analizą argumentów podniesionych przez Komisję w uzasadnieniu istnienia wynikającego z umowy zezwolenia na ujawnienie osobie trzeciej informacji, które mogą być chronione z tytułu praw autorskich i know‑how” (pkt 84–100 zaskarżonego wyroku).

55.      Zastosowany w taki konkretnie sposób tok postępowania Sądu w zaskarżonym wyroku powinien moim zdaniem zostać poddany krytyce Trybunału z dwóch względów.

56.      Przede wszystkim należy stwierdzić, że Sąd nie dokonał po prostu uprzedniej analizy sytuacji panującej między stronami sporu w celu ustalenia własnej właściwości do jego rozpoznania. Dołączając w pewnym sensie zarzut dotyczący braku właściwości do meritum sporu, lub raczej włączając od razu meritum sporu, rozpatrywane już na tym etapie, do zarzutu braku właściwości(19), w pierwszej kolejności próbował on upewnić się o słuszności wniosku skarżących w świetle zasad wspólnych porządkom prawnym państw członkowskich.

57.      Dopiero w drugiej kolejności, i odpowiadając w ścisłym znaczeniu tego słowa na zarzut braku właściwości, Sąd starał się wykazać brak jakiejkolwiek wyraźnej, jasnej i dokładnej klauzuli umownej dopuszczającej zachowanie Komisji, co w pkt 103 zaskarżonego wyroku doprowadziło go do wniosku, że „rozpatrywany spór ma charakter pozaumowny”.

58.      Rzeczywiście – co należy zaznaczyć – trudność, jaką napotkał Sąd, była poważna, a przy tym zaostrzona przez samą Komisję, powołującą się w swojej argumentacji w ramach zarzutu braku właściwości na konkretne postanowienia umowne w celu zakwestionowania już wtedy praw skarżących oraz dochodzenia swoich.

59.      Z jednej strony Sąd skoncentrował się na wykazaniu, że same żądania skarżących miały podstawy. Znaczące jest to, że swój wywód zakończył on zresztą, wskazując, iż skarżący „wykazali w sposób wystarczający pod względem prawnym i faktycznym elementy konieczne do umożliwienia Sądowi działania w ramach jego właściwości pozaumownej, która została mu powierzona na mocy traktatu” (pkt 101 zaskarżonego wyroku).

60.      Tymczasem – i stąd wynika pierwszy zarzut, jaki można skierować wobec sposobu działania Sądu – podnosząc zarzut braku właściwości na tym etapie postępowania, Komisja, logicznie rzecz biorąc, nie zamierzała odebrać żądaniom skarżących całego pozoru słuszności, lecz raczej starała się uzyskać to, by w ramach oceny jej zarzutu został w pełni uwzględniony bardzo wyraźny kontekst umowny, w który te żądania się wpisywały, nawet jeśli Komisja skupiła się w swojej argumentacji na niektórych określonych postanowieniach umowy. W taki sposób należy rozumieć, dlaczego tak usilnie powoływała się ona na ww. wyrok w sprawie Guigard przeciwko Komisji.

61.      Z drugiej strony – i stąd wypływa drugi zarzut, jaki należy skierować wobec sposobu postępowania Sądu – w odniesieniu do zarzutu Komisji we właściwym tego słowa znaczeniu, tak jak już zostało zaznaczone powyżej, Sąd przystąpił do ukierunkowanego badania treści sporu, to jest do badania ograniczonego do podnoszonych przez Komisję przepisów, w celu upewnienia się, że wspomniane klauzule umowne nie uzasadniają zachowania zarzucanego Komisji i tym samym nie uzasadniają oddalenia zarzutu braku właściwości sądu Unii. Tymczasem kontrola, której przeprowadzenie należało do Sądu w ramach badania zarzutu Komisji dotyczącego braku właściwości, nie mogła wtedy już dotyczyć zasadności praw umownych, których uznania domagała się Komisja.

62.      W ten sposób Sąd wcale nie zajął się, za czym się właśnie opowiadałem, całościowym badaniem kontekstu umownego sporu, jakie miał przeprowadzić w celu ustalenia, czy w racjonalny sposób można stwierdzić z wystarczającą pewnością, że spór od początku należy do jego właściwości.

63.      W świetle powyższych rozważań uważam, że Sąd w dwojaki sposób naruszył prawo przy badaniu stosunków umownych, jakie zostały nawiązane pomiędzy Komisją i poszczególnymi spółkami grupy Systran, które opracowywały poszczególne wersje oprogramowania Systran na przestrzeni czasu lub przyczyniały się do ich opracowania, i że w związku z tym niesłusznie uznał się za właściwy do rozpoznania powództwa o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną Systranowi przez zachowanie Komisji.

64.      W konsekwencji zarzut pierwszy Komisji należy uwzględnić i tym samym uchylić zaskarżony wyrok bez potrzeby badania na tym etapie pozostałych zastrzeżeń podniesionych przez Komisję w ramach tego zarzutu.

E –    Stan sprawy pozwala Trybunałowi na to, by sam orzekł on w przedmiocie zarzutu braku właściwości

65.      Należy jeszcze zbadać następstwa proponowanego uchylenia, a dokładniej mówiąc, ustalić, czy Trybunał powinien ponownie rozpatrzyć sprawę i w sposób ostateczny rozstrzygnąć w przedmiocie zarzutu braku właściwości podniesionego przez Komisję w pierwszej instancji, czy też raczej powinien przekazać sprawę Sądowi, by ten ostatecznie rozstrzygnął w przedmiocie zarzutu braku właściwości.

66.      Z art. 61 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że jeśli odwołanie jest zasadne, Trybunał może, gdy stan sprawy na to pozwala, wydać ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie bądź przekazać sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd.

67.      Uważam, że w niniejszym przypadku Trybunał posiada niezbędne informacje, by wydać ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie zarzutu braku właściwości podniesionego przez Komisję w toku postępowania przed Sądem(20).

68.      Jak wynika z wyżej przedstawionych wywodów, spór między Komisją a Systranem i Systranem Luxembourg wpisuje się w ramy konfliktu dotyczącego głównie zakresu posiadanych przez te spółki odpowiednich praw do oprogramowania EC‑Systran Unix. Ponieważ wspomniane oprogramowanie jest owocem długotrwałej współpracy stron, regulowanej prawnie przez kolejne umowy o wspólnym opracowaniu, obsłudze i migracji, zawierające w szczególności klauzule licencyjne na prawa własności intelektualnej, spór powstał zatem w bardzo wyraźnym kontekście umownym.

69.      Ponadto w tym miejscu podkreślić należy, że poszczególne umowy zawarte przez strony nie tylko nie zawierają żadnej klauzuli arbitrażowej na rzecz sądu Unii, ale jeszcze zawierają klauzule poddające wszelkie spory między stronami kompetencji sądów państwa członkowskiego (umowy o migracji) lub arbitrażowi (umowy o współpracy) oraz wskazują prawo mające zastosowanie do tych umów(21).

70.      Istnienie takiego kontekstu umownego, którego treść wynika już w znacznym stopniu z powyższych rozważań, pozwala, bez konieczności przeprowadzania szerszej i dokładniejszej jego oceny, stwierdzić z wystarczającą pewnością, że w odniesieniu do przedmiotu żądania odszkodowawczego oraz biorąc pod uwagę prawa i obowiązki umowne stron, nie można w sposób racjonalny rozstrzygnąć w przedmiocie sporu bez dogłębnego zbadania poszczególnych umów(22) w świetle mającego do nich zastosowanie prawa(23).

71.      Wobec powyższego proponuję, aby Trybunał wydał ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie podniesionego przez Komisję zarzutu braku właściwości, orzekając, że na podstawie art. 268 TFUE i art. 340 akapity drugi i trzeci TFUE Sąd powinien uznać się za niewłaściwy do rozpoznania przedłożonego mu sporu i wezwać strony, by wniosły sprawę przed właściwe sądy krajowe wyznaczone w drodze wspólnego porozumienia, aby na podstawie prawa właściwego dla umów i w całym istotnym dla sprawy zakresie wspomniane sądy mogły wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie ich odpowiednich praw i obowiązków oraz wypowiedziały się co do istnienia ewentualnych uchybień umownych i ewentualnej odpowiedzialności umownej Unii.

72.      Z tego punktu widzenia można ogólnie zwrócić uwagę, że ocena odpowiednich praw i obowiązków stron sporu wymaga między innymi dokładnego i szczegółowego zbadania charakteru, przedmiotu oraz celu poszczególnych rozpatrywanych umów oraz głównych klauzul umownych, zarówno w świetle prawa mającego zastosowanie do tych umów, jak i zwyczajów zawodowych(24), z uwzględnieniem wszystkich istotnych okoliczności, a w szczególności zasady wykonywania umów w dobrej wierze oraz spoczywających na stronach obowiązków lojalności, wyważenia interesów i współpracy(25).

73.      W tym miejscu trzeba dodać, że pomijając to, co może wyniknąć z rozstrzygnięcia sporu wniesionego przed właściwe sądy krajowe, nic nie przesądza o właściwości sądu Unii do ewentualnego nakazania naprawienia szkody, która nie musi ostatecznie wynikać z uchybienia zobowiązaniom umownym, ale może wynikać z wszelkich zachowań spełniających znamiona czynu niedozwolonego, w oparciu o zasady ogólne wspólne dla praw państw członkowskich.

VI – W przedmiocie pozostałych zarzutów

74.      Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią dalsza analiza zostanie przedstawiona jedynie posiłkowo, na wypadek gdyby Trybunał nie podzielił wniosku, do jakiego prowadzi mnie badanie pierwszego zarzutu podniesionego przez Komisję. W pierwszej kolejności zbadam zarzut drugi Komisji, dotyczący naruszenia reguł postępowania dowodowego oraz prawa do obrony (tytuł A), następnie zarzut trzeci, w ramach którego Komisja kwestionuje istnienie praw autorskich, na które powołują się skarżący (tytuł B). Następnie zbadam (tytuł C) poszczególne zarzuty podważające dokonaną przez Sąd ocenę poszczególnych przesłanek powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii, czyli bezprawność zarzucanego zachowania (tytuł 1), istnienie podnoszonych szkód (tytuł 2), istnienie związku przyczynowego między omawianym zachowaniem i szkodami (tytuł 3), i wreszcie oszacowanie tych szkód (tytuł 4).

A –    W przedmiocie naruszenia reguł postępowania dowodowego oraz prawa Komisji do obrony (zarzut drugi)

75.      W drugim zarzucie Komisja podnosi, że Sąd naruszył normy regulujące przeprowadzanie dowodu oraz jej prawo do obrony, uznając przedstawienie opinii Golversa i potwierdzenia spółki Gosselies za dokonane po terminie i w konsekwencji niedopuszczalne na podstawie art. 48 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem (pkt 252 i 253 zaskarżonego wyroku).

76.      Zgodnie z art. 44 § 1 lit. e) i art. 46 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Sądem na skarżącym i na pozwanym ciąży obowiązek przedstawienia wniosków dowodowych, odpowiednio, w skardze i w odpowiedzi na skargę.

77.      Uregulowania te, będące odpowiednikiem art. 120 lit. e) i art. 124 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Trybunałem, określają zatem etap postępowania, na którym zasadniczo należy złożyć wstępne wnioski dowodowe(26). Przepisy te, ustanowione w interesie prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości oraz pełnego poszanowania zasady kontradyktoryjności i równości stron, stanowią wyraz wymogów rzetelnego procesu, a w szczególności ochrony prawa do obrony(27).

78.      Jednakże zgodnie z art. 48 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem, będącym odpowiednikiem art. 128 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem, strony mają jeszcze możliwość wskazania nowych dowodów na poparcie swojej argumentacji w replice i w duplice, pod warunkiem jednak, że uzasadnią opóźnienie w ich wskazaniu.

79.      Trybunał orzekł, że art. 48 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem, będący odstępstwem od norm dotyczących składania wniosków dowodowych, wymaga, by strony uzasadniły opóźnienie w przedstawieniu przez siebie tych dowodów(28). Wymóg ten oznacza, że sądowi przysługuje uprawnienie do kontroli zasadności opóźnienia w przedstawieniu wniosków dowodowych oraz, w odpowiednim przypadku, ich treści, a także, jeżeli wniosek nie został uzasadniony w sposób wystarczający z prawnego punktu widzenia, do ich odrzucenia(29).

80.      W niniejszej sprawie należy zaznaczyć przede wszystkim, że, jak stwierdził Sąd, opinia Golversa i potwierdzenie spółki Gosselies rzeczywiście zostały przedstawione po terminie(30), długo po zakończeniu pisemnego etapu postępowania.

81.      Z pkt 251 zaskarżonego wyroku wynika bowiem, że Komisja przedstawiła opinię Golversa i potwierdzenie spółki Gosselies w odpowiedzi na skierowaną do stron przez Sąd trzecią serię pytań dotyczących dowodów, jakie należy uwzględnić w celu oszacowania szkody. Tymczasem skarga została złożona w dniu 25 stycznia 2007 r., a Sąd wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na pierwszą serię pytań w dniu 1 grudnia 2008 r., następnie na drugą serię podczas otwarcia ustnego etapu postępowania. Rozprawa odbyła się w dniu 27 października 2009 r. Postanowieniem z dnia 26 marca 2010 r. Sąd nakazał ponowne otwarcie ustnego etapu postępowania w celu wezwania stron do udzielenia odpowiedzi na trzecią serię omawianych pytań.

82.      Ponadto Sąd wyraźnie stwierdził, że opóźnienie to jest całkowicie nieuzasadnione. Niemniej jednak dołożył on wielu starań w badaniu tych dokumentów(31) tytułem uzupełnienia, w ramach, w których dokumenty te zostały przedstawione, to znaczy jako odpowiedź udzielona na pytanie dotyczące oszacowania szkody.

83.      W tych okolicznościach nie można zarzucić Sądowi postępowania niezgodnego z ww. wyrokiem w sprawie Baustahlgewebe przeciwko Komisji.

84.      Zatem podniesiony przez Komisję drugi zarzut, dotyczący naruszenia reguł postępowania dowodowego oraz prawa do obrony, jest nieuzasadniony i w konsekwencji powinien zostać odrzucony.

B –    W przedmiocie własności praw autorskich Systranu (zarzut trzeci)

85.      W trzecim zarzucie Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo przy zastosowaniu ogólnych zasad prawa autorskiego, które wynikają z dyrektywy 91/250, zwłaszcza poprzez stwierdzenie w ramach oceny własnej kompetencji pozaumownej do rozpoznania sporu (pkt 70–76 zaskarżonego wyroku), że skarżący są właścicielami praw autorskich, których ochrony dochodzą.

86.      Komisja podnosi przede wszystkim, że art. 2 ust. 1 dyrektywy 91/250 przewiduje, iż autorem programu komputerowego jest osoba fizyczna lub grupa osób fizycznych, które stworzyły program. Przypominając, że zasada ta dopuszcza wyjątki w odniesieniu do utworów zbiorowych lub stworzenia programu komputerowego przez pracownika w ramach wykonywania obowiązków służbowych, Komisja twierdzi, że ani skarżący, ani Sąd nie powołali się jednak na te wyjątki.

87.      Komisja kwestionuje następnie zastosowanie przez Sąd zasady domniemania autorstwa, przewidzianej w szczególności w art. 5 dyrektywy 2004/48/WE(32), zgodnie z którą to zasadą osoba składająca skargę w przedmiocie naruszenia prawa własności intelektualnej jest zwolniona z dostarczenia dowodu swoich praw, jeśli wykaże, że jej nazwisko znajduje się na dziele. Komisja podkreśla w tym względzie, że sporne oprogramowanie zostało nazwane EC‑Systran Unix, co może dowodzić, że Komisja jest jego współautorem z Systranem, że prawa do tego oprogramowania przysługują im wspólnie oraz że wszelkie spory dotyczące zakresu tych praw należy rozstrzygnąć na podstawie umowy. Dodaje ona, że jest to jedynie domniemanie wzruszalne („praesumptio iuris tantum”) oraz że wykazała posiadanie praw do korzystania z oprogramowania EC‑Systran Unix.

88.      W tym przypadku w pkt 71 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że Komisja nie zdołała wykazać, iż skarżący nie są właścicielami praw autorskich, których ochrony dochodzą w odniesieniu do wersji Systran Unix oprogramowania Systran. Jednocześnie Sąd zgodził się z argumentacją skarżących, według których z zasad ogólnych wypływających z konwencji berneńskiej oraz z dyrektyw 91/250 i 2004/48 wynika, że z zastrzeżeniem dowodu przeciwnego, autorem jest osoba lub są nim osoby, pod nazwiskiem lub nazwą której lub których program komputerowy jest rozpowszechniany (pkt 69 zaskarżonego wyroku).

89.      Należy stwierdzić, że tym samym Sąd nadał treść domniemaniu prawnemu autorstwa, ustanowionemu w art. 15 konwencji berneńskiej i powtórzonemu w art. 5 dyrektywy 2004/48, zgodnie z którym do celów stosowania środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w tej dyrektywie umieszczenie nazwiska twórcy na utworze w sposób zwyczajowo przyjęty wystarcza twórcy utworu literackiego lub artystycznego, w przypadku braku dowodu przeciwnego do uznania go za twórcę tego utworu i w konsekwencji uprawnia go do wszczęcia postępowania w sprawie naruszenia.

90.      Tak więc na podstawie błędnego zrozumienia zaskarżonego wyroku Komisja twierdzi, że Sąd popełnił błąd, stosując domniemanie autorstwa do oprogramowania EC‑Systran Unix, a zatem tę część zarzutu należy oddalić jako oczywiście bezzasadną.

91.      Ponadto w pkt 209 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że zgodnie z danymi przedstawionymi przez skarżących, a dokładnie z opinią prawną, miano autora nadane osobie prawnej zostało potwierdzone w orzecznictwach francuskim i belgijskim, oraz wyjaśnił jednocześnie, że Komisja nie zdołała odeprzeć tego stanowiska.

92.      Wprawdzie stwierdzenie takie pojawia się w ramach analizy co do istoty sprawy, a nie w ramach badania dopuszczalności skargi i argumentacji konkretnie odnoszącej się do domniemania własności praw Systranu, jednakże stwierdzenie to zostało uwzględnione przez Sąd w ramach analizy praw skarżących w odniesieniu do wersji Systran Unix oprogramowania Systran i nie zostało podważone przez Komisję w odwołaniu. Nie można zatem zarzucić Sądowi, iż formalnie nie odniósł się on do powołanych postanowień dyrektywy 91/250.

93.      Podniesiony przez Komisję zarzut trzeci należy w konsekwencji oddalić jako bezzasadny.

C –    W przedmiocie dokonanej przez Trybunał oceny odpowiedzialności pozaumownej Unii (zarzuty od czwartego do ósmego)

94.      W ramach pozostałych zarzutów Komisja podważa dokonaną przez Sąd ocenę trzech przesłanek powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii, to znaczy bezprawnego lub zawinionego zachowania (zarzuty czwarty, piąty i szósty), istnienia szkody oraz związku przyczynowego między powoływaną bezprawnością i podnoszonymi szkodami (zarzut siódmy). Wreszcie Komisja kwestionuje oszacowanie powoływanych szkód (zarzut ósmy). Te poszczególne zarzuty zostaną zatem rozpatrzone w tej kolejności, przy czym właśnie w zarzucie ósmym Komisja podnosi formalnie zarzut braku jakiejkolwiek szkody.

1.      W przedmiocie bezprawności zachowania (zarzuty czwarty, piąty i szósty)

a)      Streszczenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku

95.      Co do istoty sprawy, w pkt 200–261 zaskarżonego wyroku Sąd zakończył swoją analizę bezprawnego jakoby zachowania Komisji, wskazując, że „przyznając sobie prawo do realizacji prac prowadzących do modyfikacji elementów dotyczących wersji Systran Unix oprogramowania Systran, które znajdują się w wersji EC‑Systran Unix, bez uprzedniej zgody grupy Systran, Komisja dopuściła się czynu bezprawnego w świetle ogólnych zasad wspólnych dla praw państw członkowskich mających zastosowanie w tej dziedzinie”. To bezprawne działanie „stanowi wystarczająco istotne naruszenie praw autorskich i know‑how, jakie posiada grupa Systran w odniesieniu do wersji Systran Unix oprogramowania Systran” (pkt 261 zaskarżonego wyroku).

96.      Sąd doszedł do powyższego wniosku po trzyetapowej analizie. Najpierw zbadał, czy w świetle ogólnych zasad wspólnych dla praw państw członkowskich skarżący mogą powoływać się na prawo do sprzeciwienia się, by Komisja powierzała bez ich zgody prace dotyczące określonych aspektów wersji EC‑Systran Unix osobie trzeciej (pkt 204–215 zaskarżonego wyroku). Sąd zweryfikował następnie twierdzenie Komisji, zgodnie z którym poszczególne umowy zawierane od 1975 r. upoważniły ją do powierzenia osobie trzeciej prac określonych w spornym zamówieniu (pkt 216–227 zaskarżonego wyroku). Wreszcie Sąd przeprowadził analizę treści prac wskazanych ogłoszeniu o przetargu w celu określenia, czy mogą one prowadzić do modyfikacji lub ujawnienia elementów lub informacji chronionych z tytułu praw autorskich i know‑how skarżących (pkt 228–260 zaskarżonego wyroku).

b)      Streszczenie argumentów Komisji

97.      W ramach zarzutu czwartego Komisja podnosi w pierwszej kolejności, że jej zachowania nie można uznać za bezprawne lub zawinione. Zarzut ten dzieli się na dwie części, z których jedna poświęcona jest prawom autorskim, a druga – know‑how.

98.      Po pierwsze, dokonanej przez Komisję lub osobę trzecią modyfikacji komponentów oprogramowania EC‑Systran Unix nie można uznać za naruszenie praw autorskich (pierwsza część zarzutu czwartego). Dokładniej mówiąc, w pierwszej kolejności Sąd przeinaczył (zastrzeżenie pierwsze) okoliczności faktyczne i dowody, stwierdzając na podstawie zasadniczego podobieństwa oprogramowań Systran Unix i EC‑Systran Unix, że skarżące mogły powoływać się na swoje prawa do oprogramowania Systran Unix, aby sprzeciwić się ujawnieniu osobie trzeciej bez ich zgody wersji EC‑Systran Unix (pkt 143, 147 i 212 zaskarżonego wyroku)(33). W drugiej kolejności Sąd popełnił również (zastrzeżenie drugie) oczywisty błąd w ocenie oraz przeinaczył fakty, stwierdzając istnienie naruszenia praw autorskich, ponieważ zmodyfikowana została właśnie podstawowa część oprogramowania wersji EC‑Systran Unix, do której Komisja posiada niekwestionowane prawa na podstawie umów o migracji, a nie podstawowa część oprogramowania wersji Systran Unix.

99.      Po drugie, Sąd naruszył prawo, stwierdzając, że poprzez przyznanie dwóch części spornego zamówienia spółce Gosselies i następnie poprzez przekazywanie informacji dotyczących Systran Unix Komisja bezprawnie ujawniła know‑how Systranu (druga część zarzutu czwartego).

100. W drugiej kolejności w ramach piątego zarzutu Komisja podnosi, że w rozumieniu wyroku Trybunału z dnia 4 lipca 2000 r. w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji(34) wspomniane zachowanie nie stanowi w każdym razie „wystarczająco istotnego” naruszenia praw autorskich i know‑how Systranu, ponieważ naruszenie nie ma nieusprawiedliwionego charakteru, a naruszona norma nie spełnia koniecznych wymogów(35). Komisja dodaje, że w ocenie tej należy uwzględnić kontekst, w którym zarzucane bezprawne czyny zostały popełnione, czyli funkcjonowanie jej dyrekcji generalnej odpowiedzialnej za tłumaczenie wszystkich oficjalnych dokumentów tej instytucji, będące zadaniem nadrzędnego interesu publicznego(36).

101. Wreszcie w trzeciej kolejności w ramach zarzutu szóstego Komisja podnosi dwa zastrzeżenia dotyczące przewidzianych w dyrektywie 91/250 wyjątków od wyłącznych praw autorskich. Sąd dokonał jej zdaniem błędnej wykładni wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/250, stwierdzając w pkt 226 zaskarżonego wyroku, że Komisji nie udało się wykazać, z jakich względów mogła powołać się na ów wyjątek prawny od działań podlegających ograniczeniom, aby powierzyć osobie trzeciej prace, jakie należało zrealizować w ramach spornego zamówienia. Po pierwsze, zdaniem Komisji wspomniana dyrektywa nie wyklucza, że prace określone w jej art. 5 ust. 1 mogą być wykonane przez osoby trzecie. Po drugie, wyjątek prawny obejmuje adaptację programu komputerowego do uaktualnionego systemu operacyjnego, co było przedmiotem przetargu z dnia 4 października 2003 r. Ponadto w ramach odpowiedzi udzielonych na drugą serię pytań Sądu Komisja powołała się również na przewidzianą w art. 6 dyrektywy 91/250 dekompilację, co do której to kwestii Sąd nie zajął stanowiska, naruszając art. 36 statutu Trybunału Sprawiedliwości.

c)      Ocena

102. Ponieważ Komisja kwestionuje, nie zachowując przy tym porządku trójstopniowej oceny Sądu, jednocześnie wszelkie naruszenia praw autorskich (tytuł i), a w tym zakresie błędną wykładnię dyrektywy 91/250 (tytuł ii) oraz ujawnienie know‑how Systranu (tytuł iii), podnosząc, że nawet przy założeniu, iż te bezprawne działania zostały wykazane, to nie są one w każdym razie „wystarczająco istotne” (tytuł iv), zbadam te cztery punkty po kolei. Przy tym należy jeszcze uwzględnić uzasadnienie przyjęte przez Sąd w ramach oceny zarzutów niedopuszczalności, gdyż z jednej strony sam Sąd odsyła do tej analizy w uzasadnieniu merytorycznym swojego wyroku(37), zaś z drugiej strony w ramach zarzutu czwartego Komisja podnosi formalnie zastrzeżenie dotyczące wskazanej oceny Sądu.

i)      W przedmiocie naruszenia praw autorskich (pierwsza część zarzutu czwartego)

–       W przedmiocie drugiego zastrzeżenia w pierwszej części zarzutu czwartego

103. Przede wszystkim należy odrzucić jako całkowicie bezpodstawne drugie zastrzeżenie przedstawione przez Komisję w ramach pierwszej części zarzutu czwartego.

104. Odsyłając do analizy własnej właściwości w pkt 68–73 zaskarżonego wyroku, Sąd orzekł bowiem, że „grupa Systran ma prawo powoływać się na prawa autorskie do wersji Systran Unix oprogramowania Systran, którą opracowała i sprzedaje pod swą nazwą, bez konieczności dostarczenia innych dowodów” (pkt 205 zaskarżonego wyroku). Wyjaśnił w tym względzie, że „dyskusja nie dotyczy[ła] […] wersji EC‑Systran Unix, ale praw, które mogą być powołane przez skarżących w przypadku prac dotyczących wersji EC‑Systran Unix ze względu na prawa, jakie posiadają w odniesieniu do pierwotnej i wcześniejszej wersji Systran Unix” (pkt 211 zaskarżonego wyroku).

105. W ten sposób Sąd bardzo wyraźnie wskazał, że to modyfikacja wersji EC‑Systran naruszyła prawa posiadane przez skarżących w odniesieniu do wersji Systran Unix (pkt 211 zaskarżonego wyroku).

106. Dokonane w ten sposób przez Sąd ustalenie co do istoty jest ponadto całkowicie spójne z analizą przeprowadzoną w ramach podjętej w pkt 137–147 zaskarżonego wyroku oceny dopuszczalności, w następstwie której Sąd orzekł, że skarżący udowodnili w sposób wystarczający, iż istnieje znaczne podobieństwo pomiędzy wersjami Systran Unix i EC‑Systran Unix, tak że mogą oni powoływać się na prawa do wersji Systran Unix, aby sprzeciwić się ujawnieniu osobie trzeciej bez ich zgody wersji pochodnej EC‑Systran Unix.

107. A zatem Komisja nie może zarzucać Sądowi, że popełnił on oczywisty błąd w ocenie lub przeinaczył okoliczności faktyczne, odmawiając stwierdzenia, iż to wersja EC‑Systran Unix została poddana modyfikacjom.

–       W przedmiocie pierwszego zastrzeżenia w pierwszej części zarzutu czwartego

108. Pierwsze zastrzeżenie sformułowane przez Komisję w ramach pierwszej części zarzutu czwartego porusza kwestię dopuszczalności. Komisja uważa, jak powtórzę, że wnioski prawne wyciągnięte przez Sąd z zasadniczego podobieństwa wersji Systran Unix i EC‑Systran Unix oprogramowania Systran stanowią przeinaczenie okoliczności faktycznych i środków dowodowych, i przedstawia w tym względzie trzy argumenty.

109. Komisja podnosi, po pierwsze, że ponieważ nie posiadała wersji Systran Unix, nie mogła podważyć rzekomego zasadniczego podobieństwa między wersjami EC‑Systran Unix i Systran Unix. Komisja podkreśla, po drugie, iż owo podobieństwo – przy założeniu, że zostanie ono wykazane – wynika ze wspólnego rodowodu systemów Systran Unix i EC‑Systran Unix, w niniejszym przypadku wywodzących się od systemu EC‑Systran Mainframe, oraz z okoliczności, że zleciła ona Systranowi migrację wersji EC‑Systran Mainframe do środowiska Unix, odwołując się w tym względzie do opinii Golversa. Wreszcie Komisja podnosi, po trzecie, że istnienie bezprawnego działania lub naruszenia jest wykluczone z jednej strony z racji praw, które w opinii Komisji przysługują jej na podstawie poszczególnych umów zawieranych kolejno od 1975 r., co podnosiła już w ramach zarzutu pierwszego, dotyczącego braku właściwości Sądu, zaś z drugiej strony przez wyjątki od wyłącznych praw autorskich, na które powołuje się ona w ramach zarzutu szóstego.

110. Dwa pierwsze argumenty Komisji są niedopuszczalne, ponieważ dotyczą przeinaczenia okoliczności faktycznych lub dowodów, nie dostarczając przy tym najmniejszych choćby wyjaśnień na temat nieprawidłowych ustaleń faktycznych oraz przeinaczenia dowodów, jakich zdaniem Komisji dopuszczono się w zaskarżonym wyroku.

111. W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE oraz z art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości, na mocy których odwołanie ogranicza się do kwestii prawnych, wynika, iż jedynie Sąd jest właściwy do dokonywania, po pierwsze, ustaleń faktycznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy nieprawidłowość jego ustaleń wynika z akt sprawy, a po drugie, oceny tych okoliczności faktycznych. Po dokonaniu ustaleń lub oceny okoliczności faktycznych przez Sąd Trybunał jest uprawniony na podstawie art. 256 TFUE do kontroli kwalifikacji prawnej tych okoliczności i skutków prawnych, które wywiódł z nich Sąd(38).

112. Trybunał nie jest zatem właściwy do ustalania okoliczności faktycznych ani też zasadniczo do badania dowodów, które Sąd dopuścił na poparcie tych okoliczności. Jeżeli dowody uzyskano w prawidłowy sposób, przy poszanowaniu ogólnych zasad prawa i wymogów proceduralnych dotyczących ciężaru i rozkładu dowodu, wyłącznie do Sądu należy ocena, jaką wagę należy przywiązywać do przedstawionych dowodów(39). Ocena ta nie stanowi zatem, z wyjątkiem przypadków przeinaczenia tych dowodów, kwestii prawnej podlegającej jako taka kontroli Trybunału(40).

113. W każdym razie, jak wyjaśniono powyżej w ramach badania zarzutu drugiego, opinia Golversa słusznie została uznana przez Sąd za niedopuszczalną, w związku z czym Trybunał nie może jej uwzględnić, choćby nawet mogła przyczynić się do wykrycia przeinaczenia okoliczności faktycznych lub dowodów. Ponadto w ramach postępowania przed Sądem Komisja wspomniała już, że nigdy nie posiadała kodów źródłowych wersji Systran Unix (pkt 197 zaskarżonego wyroku). W tej kwestii Sąd zajął stanowisko w pkt 254 zaskarżonego wyroku, w ramach przeprowadzonej pomocniczo analizy wspomnianej opinii Golversa, a Komisja nie podważyła tej właśnie oceny.

114. Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem na mocy przepisów art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE, art. 58 statutu Trybunału Sprawiedliwości i art. 168 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Trybunałem w odwołaniu należy dokładnie wskazać te części wyroku, których uchylenia się żąda, oraz argumenty prawne, które szczegółowo uzasadniają to żądanie. Odwołanie jedynie powtarzające lub dosłownie odtwarzające zarzuty i argumenty podniesione już przed Sądem, w tym takie, które były oparte na okolicznościach faktycznych wyraźnie pominiętych przez Sąd, nie spełnia tego wymogu. Odwołanie takie stanowi bowiem w rzeczywistości żądanie zmierzające po prostu do poddania skargi wniesionej do Sądu ponownemu rozpoznaniu, co zgodnie z art. 49 statutu Trybunału Sprawiedliwości nie mieści się w jego kompetencjach(41).

115. Trzeci argument wymaga szczególnie uważnego rozważenia. Komisja podniosła bowiem formalnie, że Sąd popełnił błąd, przyjmując, iż ani przywołane umowy, ani wyjątki od wyłącznych praw autorskich nie stanowiły przeszkody dla uznania zachowania Komisji za bezprawne lub zawinione.

116. Ponieważ wpływ wyjątków od wyłącznych praw autorskich stanowi oś zarzutu szóstego Komisji, zostanie on zbadany poniżej.

117. Argument dotyczący umów może być rozumiany w ten sposób, że kwestionuje się w nim przede wszystkim ocenę prawną okoliczności faktycznych, które Sąd uznał za stanowiące czyn zawiniony lub bezprawne działanie, a więc jest kwestią prawną, która może stanowić przedmiot odwołania. W zgodzie z zastrzeżeniami przedstawionymi w ramach zarzutu pierwszego w pkt 29 niniejszej opinii argument ten można bowiem interpretować tak, iż wskazuje się w nim nie na wypaczenie jasnych i wyraźnych postanowień umownych, ale na ogólne wypaczenia powołanych umów. Nie chodzi tu więc o ocenę przeinaczenia dowolnej okoliczności faktycznej, ale o ocenę wypaczenia aktu lub grupy aktów, w tym wypadku rozpatrywanych umów, i nieuchronnie wynikającego stąd błędu w zakresie kwalifikacji prawnej.

118. Ze względu na to jednak, że Komisja poprzestaje na stwierdzeniu przeinaczenia okoliczności faktycznych i dowodów, odsyłając do poszczególnych powołanych umów bez przedstawienia w tym względzie choćby najmniejszej wskazówki lub wyjaśnienia, i ponieważ nie powołała się wyraźnie na wypaczenie wspomnianych umów ani nawet na moc dowodową dokumentów, uważam, że zastrzeżenie to również należy odrzucić. W tym względzie podkreślić należy w szczególności, że Komisja nie uznała za stosowne, aby w swoim odwołaniu formalnie podważyć wniosek, do jakiego doszedł Sąd w pkt 221 zaskarżonego wyroku w odniesieniu do „filozofii” umów o dzieło, na którą Komisja powołała się w pierwszej instancji.

119. W związku z powyższym pierwsza część zarzutu czwartego Komisji powinna zostać odrzucona w całości jako niedopuszczalna.

120. Ponieważ badanie wpływu wyjątków od wyłącznych praw autorskich przewidzianych w art. 5 dyrektywy 91/250, to jest przedmiotu zarzutu szóstego, jest logicznie konieczne w następstwie powyższych rozważań, druga część zarzutu czwartego, dotycząca ujawnienia know‑how, zostanie zatem zbadana dopiero w dalszej kolejności.

ii)    W przedmiocie wpływu przewidzianych w dyrektywie 91/250 wyjątków od wyłącznych praw autorskich (zarzut szósty)

121. W ramach zarzutu szóstego Komisja podnosi dwa zastrzeżenia, z których pierwsze dotyczy art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/250, zaś drugie – art. 6 wspomnianej dyrektywy.

–       W przedmiocie pierwszego zastrzeżenia

122. Poprzez swoje pierwsze zastrzeżenie podniesione w ramach zarzutu szóstego Komisja zarzuca zasadniczo Sądowi, że dokonał on błędnej wykładni art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/250, stwierdzając, iż przewidziany w tym artykule wyjątek prawny od działań objętych wyłącznym prawem autora programu komputerowego ma zastosowanie wyłącznie do prac realizowanych przez prawnego nabywcę programu komputerowego, a nie do prac powierzonych osobie trzeciej przez tego nabywcę (pkt 225 zaskarżonego wyroku).

123. Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy 91/250 stanowi, że w braku szczególnych przepisów umownych czynności określone w art. 4 lit. a) i b) tej dyrektywy, w tym między innymi „translacja, adaptacja, porządkowanie i jakiekolwiek inne modyfikacje programu komputerowego i powielenie wyników tych działań”, nie wymagają zezwolenia uprawnionego, jeśli są konieczne do użycia programu przez uprawnionego nabywcę zgodnie z zamierzonym celem, włącznie z poprawianiem błędów.

124. W ten sposób przed Trybunałem, który nie miał jeszcze okazji zbadania, czy – jak twierdzi Sąd – wyjątek od wyłącznych praw autorskich może znaleźć zastosowanie do prac przystosowawczych powierzonych osobie trzeciej przez uprawnionego nabywcę programu, staje zadanie rozstrzygnięcia tej kwestii(42).

125. Z motywów dwudziestego i dwudziestego drugiego dyrektywy 91/250 wynika w tym względzie, że jednym z celów tego wyjątku jest umożliwienie interoperacyjności stworzonego niezależnie programu z innymi programami lub wzajemnego połączenia wszystkich części składowych systemu komputerowego, włącznie z elementami pochodzącymi od różnych producentów, tak aby mogły one wspólnie funkcjonować. Motyw dwudziesty pierwszy tej dyrektywy wyjaśnia, że powielanie i translacja, o których mowa w jej art. 4 lit. a) i b), mogą być wykonane przez osobę uprawnioną do używania kopii programu lub w jej imieniu.

126. W związku z tym, chociaż art. 4 w związku z art. 5 dyrektywy 91/250, jako przepisy przewidujące wyjątek od wyłącznego prawa podmiotu prawa autorskiego do programu komputerowego do działania lub wydawania zezwoleń, należy interpretować ściśle, trudno przyznać, że dyrektywa zasadniczo wyklucza, by prace wchodzące w zakres ich zastosowania mogły być wykonane przez osobę trzecią w imieniu osoby posiadającej prawo do wydawania zezwoleń.

127. Pierwsze zastrzeżenie stawiane przez Komisję w ramach zarzutu szóstego wydaje się więc uzasadnione, w związku z czym z tego tylko powodu należałoby również stwierdzić nieważność zaskarżonego wyroku, jakkolwiek chodzi jedynie o element posiłkowy w rozumowaniu Sądu.

128. W tym względzie należy dodać, że Komisja powołała się na odpowiednie przepisy prawa obowiązujące w Belgii i w Luksemburgu (pkt 224 zaskarżonego wyroku), lecz Sąd oddalił jej argumenty w oparciu o wykładnię art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/250 (pkt 225 zaskarżonego wyroku), stwierdziwszy, że powinien on ocenić bezprawny charakter zachowania Komisji w świetle ogólnych zasad wspólnych dla praw państw członkowskich (pkt 103 zaskarżonego wyroku).

129. W tych okolicznościach, gdyby Trybunał miał stwierdzić nieważność zaskarżonego wyroku tylko tego względu, wówczas sprawę należałoby przekazać do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby ten zbadał pozostałe przesłanki zastosowania tego wyjątku, a w szczególności to, czy – jak podnosi Komisja – adaptacja programu komputerowego do nowego systemu operacyjnego wchodzi w zakres zastosowania tego wyjątku oraz czy prace opisane w spornym ogłoszeniu o przetargu i wykonane przez spółkę Gosselies były, na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/250, niezbędne do używania programu zgodnie z jego przeznaczeniem.

–       W przedmiocie drugiego zastrzeżenia

130. Przedstawione przez Komisję drugie zastrzeżenie, dotyczące braku zbadania wyjątku dekompilacji, o którym mowa w art. 6 dyrektywy 91/250, należy natomiast oddalić jako oczywiście niedopuszczalne. Chociaż rzeczywiście zaskarżony wyrok nie zawiera najmniejszej choćby analizy przedstawionego przez Komisję wyjątku dekompilacji, to nie można jednak czynić Sądowi zarzutu, że w niewystarczającym stopniu uzasadnił on wydany wyrok w tym zakresie lub nie rozstrzygnął danej kwestii, czy nawet że orzekał infra petita.

131. Jak bowiem podkreśla sama Komisja w swoim odwołaniu, powołała się ona na wyjątek dekompilacji wyłącznie w odpowiedzi na drugą serię pytań zadanych przez Sąd. Ani w odpowiedzi na skargę, ani w duplice przedstawionych w ramach postępowania przed Sądem nie ma odniesienia do tego wyjątku lub zawierającego go art. 6 ust. 2 lit. c) dyrektywy 91/250. Argumentu dotyczącego wyjątku dekompilacji nie można zatem uznać za zarzut obrony wymagający wyraźnego rozstrzygnięcia przez Sąd pod rygorem zakwestionowania wyroku.

iii) W przedmiocie ujawnienia know‑how (druga część zarzutu czwartego)

132. W drugiej części zarzutu czwartego Komisja zarzuca także Sądowi, że ten orzekł, iż udzielając zamówienia, którego dotyczyło ogłoszenie o przetargu z dnia 4 października 2003 r., spółce Gosselies, Komisja nielegalnie ujawniła know‑how Systranu, wskazując jednocześnie, w pkt 78–82 zaskarżonego wyroku, względy dotyczące dopuszczalności oraz, w pkt 200 tego wyroku, względy dotyczące jego meritum. Po pierwsze, zdaniem Komisji przesłanki zastosowania art. 339 TFUE nie zostały spełnione w niniejszej sprawie, jak wynika z wyroku z dnia 7 listopada 1985 r. w sprawie 145/83 Adams przeciwko Komisji, Rec. s. 3539. Po drugie, skarżący ani tym bardziej Sąd nie wskazali żadnej normy ani żadnej innej zasady ogólnej zapewniającej ochronę know‑how, tak że wniosek w przedmiocie tej kwestii powinien zostać uznany za niedopuszczalny.

133. W tym względzie należy przede wszystkim stwierdzić, że na wniosek skarżących(43) Sąd rzeczywiście orzekł, iż Komisja bezprawnie ujawniła know‑how Systranu(44). Po zbadaniu praw powoływanych przez skarżących w pkt 215 zaskarżonego wyroku Sąd w szczególności stwierdził, że grupa Systran ma prawo powoływać się na ochronę know‑how w odniesieniu do technicznych i poufnych informacji dotyczących wersji Systran Unix oprogramowania Systran(45), i odesłał w tym względzie do analizy przeprowadzonej w pkt 78–81 zaskarżonego wyroku dotyczącej dopuszczalności powództwa odszkodowawczego.

134. W niniejszej sprawie Sąd uznał, że informacje techniczne, które objęte są tajemnicą handlową przedsiębiorstwa i które zostały przekazane Komisji do określonych celów, nie mogą być ujawnione osobie trzeciej do innych celów bez zgody zainteresowanego przedsiębiorstwa (pkt 81 zaskarżonego wyroku).

135. Sąd doszedł do tego wniosku, przypominając przede wszystkim orzecznictwo Trybunału, wedle którego, po pierwsze, obowiązek zachowania poufności ciążący na Komisji i jej personelu na mocy art. 339 TFUE stanowi ogólną zasadę prawa, a po drugie, to samo postanowienie stanowi wyraz zasady ogólnej, na mocy której przedsiębiorstwa mają prawo do ochrony swojej tajemnicy handlowej. Sąd przypomniał również przepisy art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, gwarantujące poszanowanie uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej. Następnie Sąd starał się zdefiniować tajemnice handlowe oraz przesłanki zastosowania art. 287 WE.

136. Na tej podstawie drugą część zarzutu czwartego podniesionego przez Komisję należy oddalić jako oczywiście bezzasadną.

iv)    W przedmiocie wystarczająco istotnego naruszenia (zarzut piąty)

137. Komisja podnosi zasadniczo, że w świetle kryteriów ustalonych przez orzecznictwo Trybunału(46) Sąd popełnił oczywisty błąd w ocenie, wyciągając wniosek, iż zarzucane naruszenia prawa własności intelektualnej i ujawnienie know‑how stanowią wystarczająco istotne naruszenie w rozumieniu orzecznictwa. Przesłanki stwierdzenia wystarczająco istotnego naruszenia, a szczególnie wymogi dotyczące nieusprawiedliwionego charakteru wskazanego zachowania oraz jasności naruszonej normy, ewidentnie nie zostały spełnione, a Sąd nie uwzględnił nadrzędnego interesu publicznego.

138. Powołując się na orzecznictwo Trybunału(47), Sąd przypomniał przede wszystkim, że niezgodne z prawem zachowanie zarzucane instytucji musi polegać na wystarczająco istotnym naruszeniu normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom oraz że jeżeli dana instytucja dysponuje jedynie znacznie ograniczoną swobodą uznania bądź nie ma takiej swobody, zwykłe naruszenie prawa Unii może być wystarczające do stwierdzenia wystąpienia wystarczająco istotnego naruszenia(48).

139. Po zakończeniu analizy praw powoływanych przez skarżących oraz bezprawności zachowania Komisji(49) Sąd stwierdził, że „przyznając sobie prawo do realizacji prac prowadzących do modyfikacji elementów dotyczących wersji Systran Unix oprogramowania Systran, które znajdują się w wersji EC‑Systran Unix, bez uprzedniej zgody grupy Systran, Komisja dopuściła się czynu bezprawnego w świetle ogólnych zasad wspólnych dla praw państw członkowskich mających zastosowanie w tej dziedzinie” i że to bezprawne działanie stanowi wystarczająco istotne naruszenie praw autorskich i know‑how, jakie posiada grupa Systran w odniesieniu do wersji Systran Unix oprogramowania Systran(50).

140. Wbrew temu, co podnoszą skarżący, nie można uznać tego zastrzeżenia za niedopuszczalne z tego powodu, że nie zostało ono podniesione przez Komisję w ramach postępowania przed Sądem. Zastrzeżenie to zostało bowiem podniesione w ramach zarzutu dotyczącego błędnej kwalifikacji zachowania Komisji i braku jakiejkolwiek niezgodności z prawem lub popełnionego przez nią naruszenia, przez co zakwestionowano zatem samo istnienie jednej z trzech przesłanek warunkujących ustalenie jakiejkolwiek odpowiedzialności pozaumownej Unii, badane przez Sąd w zaskarżonym wyroku. W każdym razie dopuszczalne jest podniesienie przez Komisję zarzutu wynikającego z samego zaskarżonego wyroku i mającego na celu podważenie jego zasadności(51).

141. W niniejszej sprawie zastrzeżenia podniesione przez Komisję w ramach odwołania nie umożliwiają stwierdzenia istnienia naruszenia prawa w tym względzie przez Sąd, chociaż zaskarżony wyrok Sądu bezsprzecznie podlega kontroli Trybunału w tym zakresie.

142. Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, na którym oparł się Sąd w zaskarżonym wyroku, decydującym kryterium dla stwierdzenia, że naruszenie prawa wspólnotowego jest wystarczająco istotne, jest wystąpienie oczywistego i poważnego naruszenia przez instytucję wspólnotową granic przysługującego jej swobodnego uznania. Jeśli uznanie instytucji jest znacznie ograniczone, czy wręcz nieistniejące, zwykłe naruszenie prawa wspólnotowego może wystarczyć dla ustalenia istnienia wystarczająco istotnego naruszenia(52).

143. Jak już Trybunał miał sposobność wyjaśnić, z powyższego wynika, że Sąd nie może stwierdzić, nie naruszając prawa, istnienia wystarczająco istotnego naruszenia prawa wspólnotowego bez określenia zakresu swobodnego uznania przysługującego instytucji lub przynajmniej bez podania w sposób wymagany prawem powodów lub okoliczności, które mogłyby uzasadniać fakt, że taka analiza była w danym wyjątkowym wypadku niepotrzebna(53).

144. Tymczasem, ponieważ Sąd nie określił wskazanego zakresu swobody ani też nie wyjaśnił, dlaczego nie było potrzeby dokonania takiej analizy, zaskarżony wyrok może spotkać się z krytyką ze strony Trybunału w tym zakresie.

145. Nie należy jednak z tego powodu uchylać zaskarżonego wyroku.

146. Postępowanie przeciwko Komisji nie toczy się bowiem ze względu na jej działania o charakterze normatywnym, a ściślej mówiąc, na niekorzystne skutki wynikające z aktu normatywnego wydanego w ramach szerokiego zakresu uznania(54), ale ze względu na warunki udzielenia zamówienia publicznego na usługi. O ile instytucji Unii przysługuje oczywiście niezbędna swoboda do podjęcia decyzji o wszczęciu procedury udzielenia zamówienia publicznego, o tyle nie posiada ona żadnego zakresu swobodnego uznania w odniesieniu do przestrzegania wiążącego ją prawa w ramach takiej procedury.

147. W tej sytuacji – i bez potrzeby badania, czy nie byłby to dogodny moment do tego, by Trybunał określił(55) system odpowiedzialności pozaumownej z tytułu działalności administracyjnej, odrębny od systemu odpowiedzialności pozaumownej z tytułu działań normatywnych – uważam, tak jak stwierdził Sąd, że naruszenie przez instytucję prawa autorskiego lub know‑how osoby fizycznej lub prawnej w ramach procedury udzielania zamówienia publicznego, o ile zostanie ono wykazane, stanowi wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej jednostkom uprawnienia mogące stanowić podstawę roszczenia o odszkodowanie.

148. Należy zatem również oddalić zarzut dotyczący błędu popełnionego przez Sąd w ramach oceny kwestii istnienia wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej przyznającej jednostkom uprawnienia.

149. W konsekwencji zarzut piąty podniesiony przez Komisję należy w całości oddalić.

2.      W przedmiocie istnienia szkody

a)      Streszczenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku

150. W pkt 291 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że pomimo niewystarczająco precyzyjnego pierwotnego oszacowania szkody skarżących nie można pominąć okoliczności, iż grupa Systran poniosła „rzeczywistą i pewną szkodę”, która urzeczywistniła się w „spadku wartości know‑how Systranu po jego ujawnieniu przez Komisję” (pkt 292 zaskarżonego wyroku). Dokładniej mówiąc, Sąd stwierdził istnienie szkody majątkowej, składającej się z trzech głównych elementów, oraz uszczerbku na dobrach osobistych.

151. Sąd stwierdził, po pierwsze, że zaświadczenia od dystrybutorów skarżących wykazują, iż zachowanie Komisji wyrządziło szkodę w zakresie działalności handlowej grupy Systran, która to szkoda urzeczywistniła się w „utracie potencjalnych klientów i zakłóceniu rozmów z aktualnymi klientami” (pkt 293 zaskarżonego wyroku). Po drugie, zaświadczenia i oświadczenia wydane przez spółki finansowe (pkt 295 zaskarżonego wyroku) umożliwiają stwierdzenie osłabienia „atrakcyjności Systranu wobec jego akcjonariuszy, inwestorów aktualnych lub potencjalnych, a także kupujących” (pkt 295 zaskarżonego wyroku). Po trzecie, zaświadczenie biegłych rewidentów Systranu (pkt 298 zaskarżonego wyroku) wskazuje, że Systran został zmuszony do ustanowienia rezerwy księgowej w wysokości 11,6 mln EUR ze względu na obniżenie wartości aktywów niematerialnych, czyli spadek wartości praw własności intelektualnej (pkt 298 zaskarżonego wyroku).

152. Sąd stwierdził ponadto, że w oszacowaniu ryczałtowym kwoty odszkodowania należy uwzględnić poniesiony uszczerbek na dobrach osobistych. Wskazał w tym względzie, że przez swe zachowanie Komisja pozbawiła Systran praw, jakie spółka ta mogła wywieść ze swojego utworzenia. Zachowanie to jest tym poważniejsze, że Komisja jako instytucja jest autorem poszczególnych przepisów harmonizujących prawo Wspólnoty w zakresie prawa autorskiego, których w niniejszej sprawie nie przestrzegała (pkt 324 zaskarżonego wyroku).

b)      Streszczenie argumentów Komisji

153. W ramach zarzutu ósmego, który – jak przedstawię poniżej – zasadniczo podważa oszacowanie poniesionej przez skarżących szkody majątkowej i uszczerbku na dobrach osobistych, jak również czynniki uwzględnione przez Sąd przy ich ryczałtowym oszacowaniu, Komisja kwestionuje jednak formalnie istnienie jakiejkolwiek szkody majątkowej. Uważa ona bowiem, że udzielenie spornego zamówienia publicznego spółce Gosselies w żaden sposób nie stanowi działania niezgodnego z prawem, a zatem nie może powodować żadnej szkody. Komisja kwestionuje również w sposób wyraźny istnienie jakiegokolwiek uszczerbku na dobrach osobistych, podkreślając w szczególności, że Sąd nie wskazał żadnego uszczerbku na dobrach osobistych odrębnego od szkody majątkowej, oszacowanej na 12 mln EUR.

154. Trybunał powinien zatem rozpatrzyć te dwa zarzuty, nawet jeżeli, jak zostanie wykazane poniżej, mogą one łatwo zostać odrzucone.

c)      Ocena

155. Należy przede wszystkim stwierdzić, że odwołanie Komisji nie wskazuje dokładnie kwestionowanych, dotyczących istnienia określonej przez Sąd szkody majątkowej elementów wyroku, którego uchylenia się żąda, ani argumentów prawnych szczegółowo uzasadniających to żądanie. Argumentacja Komisji w żaden sposób nie podważa ani trudności handlowych czy finansowych, ani nawet ustanowienia rezerwy księgowej w wysokości 11,6 mln EUR, uznanych przez Sąd za elementy konstytutywne szkody majątkowej powołanej przez skarżących.

156. Ponieważ zarzut ten nie spełnia wymogów art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału i art. 168 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Trybunałem(56), winien on zostać odrzucony jako niedopuszczalny.

157. Ponadto Sąd jasno orzekł, że poniesiony przez Systran uszczerbek na dobrach osobistych polegał na odmowie praw, jakie spółka ta mogła wywieść ze swojego utworzenia. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w tym zakresie jest wprawdzie bardzo lakoniczne, a nawet skrótowe, stanowi jednak odpowiedź na konkretną argumentację skarżących przedstawioną zwięźle w pkt 272 zaskarżonego wyroku.

158. W tych okolicznościach nie można zarzucać Sądowi, że nie wskazał wspomnianego uszczerbku na dobrach osobistych.

159. Z powyższych rozważań wynika, że zarzuty, w których Komisja kwestionuje dokonaną przez Sąd analizę samego istnienia określonej szkody majątkowej i uszczerbku na dobrach osobistych, należy w części odrzucić jako oczywiście niedopuszczalne, a w części oddalić jako bezzasadne, przy czym uzasadnienie zaskarżonego wyroku (pkt 301–326 tego wyroku) poświęcone oszacowaniu wysokości tych szkód zostanie zbadane poniżej w ramach analizy zarzutu ósmego podniesionego przez Komisję.

3.      W przedmiocie związku przyczynowego (zarzut siódmy)

a)      Streszczenie argumentów Komisji

160. Zarzut siódmy podniesiony przez Komisję, kwestionujący analizę związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonymi bezprawnymi działaniami a określoną szkodą, dzieli się na dwie części.

161. W ramach pierwszej części tego zarzutu Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo poprzez błędne ustalenia faktyczne i przeinaczenie dowodów, stwierdzając, że istnieje wystarczająco bezpośredni związek pomiędzy zachowaniem Komisji a szkodą, którą Systran poniósł ze względu na konieczność zaksięgowania pod koniec 2008 r. części rezerwy w wysokości 11,6 mln EUR z powodu obniżenia wartości aktywów niematerialnych. Komisja uważa także, że to nie jej zachowanie spowodowało zakłócenia stosunków handlowych Systranu oraz że nie stanowiło ono istotnej przeszkody dla inwestorów mogących interesować się Systranem (zastrzeżenie pierwsze). Komisja wskazuje również, że odsyłając w pkt 300 zaskarżonego wyroku do pkt 324 i 325, Sąd nie uzasadnił wyroku w zakresie związku przyczynowego pomiędzy powołanym przez Systran uszczerbkiem na dobrach osobistych a zachowaniem tej spółki (zastrzeżenie drugie).

162. W ramach drugiej części omawianego zarzutu Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, stwierdzając istnienie związku przyczynowego bez zbadania, czy Systran wykazał się stosowną starannością, by uniknąć szkody lub ograniczyć jej rozmiary. Komisja podkreśla w tym względzie, że skarżący zaniechali skorzystania z dostępnych środków odwoławczych w celu przeciwstawienia się udzieleniu spornego zamówienia, w tym przypadku ze skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 TFUE lub powództwa o zaprzestanie naruszenia praw autorskich na podstawie prawa belgijskiego lub luksemburskiego.

b)      Ocena

163. Należy przede wszystkim wyjaśnić, że zastrzeżenie przedstawione przez Komisję w ramach drugiej części zarzutu siódmego, dotyczące braku zbadania przez Sąd ewentualnego przerwania związku przyczynowego, jest moim zdaniem zasadne, a zatem badanie dwóch zastrzeżeń przedstawionych w ramach pierwszej części tego zarzutu nie powinno być potrzebne. Jednakże zgodnie z dotychczasowym podejściem przyjętym w niniejszej opinii przedstawię kilka uwag w tym względzie, aby w razie potrzeby wyjaśnić Trybunałowi wszystkie sporne kwestie prawne w niniejszej sprawie.

i)      W przedmiocie przerwania związku przyczynowego (druga część zarzutu siódmego)

164. Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w świetle ogólnych zasad wspólnych systemom prawnym państw członkowskich osoba poszkodowana powinna, pod rygorem poniesienia ciężaru szkody, wykazać należytą staranność w celu uniknięcia szkody lub ograniczenia jej rozmiarów(57).

165. Trybunał orzekł również, że okoliczność, iż Sąd rozpatrujący skargę odszkodowawczą nie zbadał, czy osoba poszkodowana przyczyniła się do powstania szkody, stanowi naruszenie prawa(58).

166. W niniejszej sprawie należy zatem stwierdzić, że – jak twierdzi Komisja – z uzasadnienia zaskarżonego wyroku (pkt 291–300) dotyczącego analizy związku przyczynowego pomiędzy zarzucanymi bezprawnymi działaniami a podnoszonymi szkodami nie wynika, aby Sąd zbadał tę kwestię.

167. Nie można uznać, że brakowi temu pozwala zaradzić wskazywana przez skarżących okoliczność, iż Sąd zarządził otwarcie procedury ustnej na nowo w celu wezwania stron do udzielenia odpowiedzi na trzecią serię pytań(59), dotyczących tego, czy przy oszacowaniu wysokości szkody Sąd powinien uwzględnić fakt, iż skarżący uczynili wszystko, co było możliwe, w celu ograniczenia wysokości poniesionych strat.

168. Gdyby nawet Sąd rzeczywiście uwzględnił te okoliczności w ryczałtowym oszacowaniu szkody, pozostaje faktem, że z braku jakiegokolwiek uzasadnienia zaskarżonego wyroku w odniesieniu do tej kwestii Trybunał nie może dokonać kontroli w tym zakresie.

169. W konsekwencji należy zatem uwzględnić drugą część zarzutu siódmego podniesionego przez Komisję, dotyczącego niezbadania ewentualnego przerwania związku przyczynowego.

170. Zatem z tego powodu również należy uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby mógł on zbadać tę kwestię, ponieważ sam Trybunał nie może jej ostatecznie rozstrzygnąć.

ii)    W przedmiocie istnienia bezpośredniego związku przyczynowego (pierwsza część zarzutu siódmego)

171. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, jeżeli Sąd dokonał ustalenia lub oceny okoliczności faktycznych, Trybunał jest uprawniony na podstawie art. 225 WE do kontroli kwalifikacji prawnej tych okoliczności oraz skutków prawnych, które wywiódł z nich Sąd(60).

172. Ściślej mówiąc, Trybunał orzekł, że w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty kwestia istnienia będącego warunkiem powstania takiej odpowiedzialności związku przyczynowego między faktem wywołującym szkodę a szkodą stanowi kwestię prawną, a zatem podlega kontroli sprawowanej przez Trybunał. Wobec tego zarzut dotyczący błędnego uznania przez Sąd, że istnieje bezpośredni związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem Komisji a szkodą poniesioną przez przedsiębiorstwo wnoszące odwołanie, jest dopuszczalny, ponieważ dotyczy on właśnie kontroli kwalifikacji prawnej ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd w celu uznania istnienia bezpośredniego związku przyczynowego w zakresie, w jakim kontrola ta może zostać przeprowadzona bez podważania ustaleń i oceny okoliczności faktycznych(61).

173. W omawianym przypadku trzeba stwierdzić, że w pkt 291–300 zaskarżonego wyroku Sąd zbadał łącznie rzeczywisty charakter szkody poniesionej przez Systran i związek przyczynowy pomiędzy tą szkodą a zachowaniem Komisji, dwukrotnie uznając ten związek za „wystarczająco bezpośredni”, na początku i na końcu swojej analizy (pkt 291 i 300 zaskarżonego wyroku).

174. Jednak okoliczność, że owe motywy uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie dają się łatwo rozgraniczyć lub też że Sąd nie dokonał wyraźnej analizy wymaganego związku przyczynowego w poświęconych temu konkretnie motywach, sama w sobie nie pozwala na stwierdzenie, iż Sąd popełnił błąd w zakresie kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych, o ile ze wspomnianych motywów wyraźnie wynika, że Sąd wyciągnął wnioski ze swych własnych ustaleń, uznając zachowanie Komisji za bezpośrednią i niewątpliwą przyczynę stwierdzonej szkody(62).

175. Należy w tym miejscu podnieść, że w pkt 292 zaskarżonego wyroku Sąd wyjaśnił, iż kierując do stron drugą serię pytań, starał się on „zmierzyć wpływ zachowania Komisji na działalność grupy Systran”.

176. Uznał on, że zaświadczenia pochodzące od dystrybutorów skarżących, przedstawione przez nie w odpowiedzi na te pytania, „obrazują fakt, bardzo prawdopodobny, że spór pomiędzy przedsiębiorstwem […] a jego klientami instytucjonalnymi […] utrudnia stosunki handlowe tego przedsiębiorstwa z jego potencjalnymi i aktualnymi klientami” (pkt 294 zaskarżonego wyroku). Sąd wyraził także pogląd, że oświadczenia i zaświadczenia spółek finansowych wyjaśniają „w sposób wystarczający pod względem dowodowym reakcje kilku inwestorów wobec idei utrzymywania spółki, inwestowania w nią lub nabycia spółki, która sprzedaje oprogramowanie informatyczne, do którego prawa są podważane przez Komisję” (pkt 296 zaskarżonego wyroku). Stwierdził on wreszcie, że zaświadczenie biegłych rewidentów Systranu umożliwia ustalenie, iż rezerwa w wysokości 11,6 mln EUR ze względu na obniżenie wartości jego aktywów niematerialnych jest związana z trzema przyczynami, które są w owym zaświadczeniu przytoczone, a pierwszym z nich jest spór z Komisją.

177. Stwierdzić należy, że przyjęte w ten sposób przez Sąd poszczególne elementy nie pozwalały mu na stwierdzenie istnienia wystarczająco bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy wskazanym działaniem Komisji a poszczególnymi składnikami podnoszonej przez skarżących szkody. Pozwalają one co najwyżej na stwierdzenie, że spór dotyczący własności intelektualnej pomiędzy Systranem i Komisją mógł mieć wpływ na pogorszenie sytuacji gospodarczej i księgowej Systranu.

178. A więc, po pierwsze, związek pomiędzy tym sporem a zakłóceniem stosunków handlowych Systranu został uznany, zgodnie ze sformułowaniem użytym przez Sąd, za „bardzo prawdopodobny”. Po drugie, sam Sąd podkreśla, że rezerwa w wysokości 11,6 mln EUR ze względu na obniżenie wartości aktywów niematerialnych Systranu jest związana z trzema przyczynami. Sąd nie dostarcza jednak żadnych szczegółów co do wynikającej z tego części szkody, którą jego zdaniem należy przypisać konfliktowi pomiędzy Systranem i Komisją, uzasadniającej ryczałtowe oszacowanie przez niego poniesionej szkody majątkowej.

179. Należy tutaj dodać, że o ile zasadniczo, jak przypomniano powyżej, w ramach odwołania Trybunał nie jest właściwy do podawania w wątpliwość decyzji Sądu w kwestii oszacowania ryczałtowego szkody, o tyle decyzja ta nie może jednak zwolnić Sądu z przeprowadzenia ścisłej kontroli trzeciej przesłanki powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii, którą stanowi istnienie bezpośredniego i natychmiastowego związku przyczynowego pomiędzy podnoszoną bezprawnością a zarzucaną szkodą.

180. W konsekwencji należy zatem uwzględnić pierwsze zastrzeżenie podniesione przez Komisję w ramach pierwszej części zarzutu siódmego, dotyczące błędu w zakresie kwalifikacji prawnej związku przyczynowego.

181. Biorąc pod uwagę przeprowadzoną powyżej ocenę wspomnianej szkody, odrzucić należy natomiast drugie zastrzeżenie podniesione przez Komisję w ramach pierwszej części zarzutu siódmego, dotyczące braku uzasadnienia zaskarżonego wyroku w zakresie związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem Komisji a powołanym przez skarżących uszczerbkiem na dobrach osobistych.

4.      W przedmiocie wysokości szkód (zarzut ósmy)

182. Z uwagi na mój wniosek kończący przeprowadzoną powyżej analizę zarzutu siódmego w zakresie przesłanki dotyczącej związku przyczynowego badanie zarzutu ósmego, kwestionującego oszacowanie określonych szkód, zostało przeprowadzone wyłącznie uzupełniająco.

a)      Streszczenie argumentów Komisji

183. Komisja uważa, że Sąd naruszył prawo, opierając się na fikcyjnej wartości licencji na adaptację w celu oceny szkody poniesionej przez Systran w latach 2004–2010. Ściślej mówiąc, Sąd popełnił oczywisty błąd w ocenie i przeinaczył okoliczności faktyczne, przyjmując ten okres, podczas gdy prace realizowane przez spółkę Gosselies trwały przez trzy lata, od 2004 r. do 2006 r., która to okoliczność została stwierdzona w pkt 313 zaskarżonego wyroku. Dlatego zdaniem Komisji zaskarżony wyrok obarczony jest również wewnętrzną sprzecznością oraz brakiem uzasadnienia. Ponadto, pozostając w całkowitej sprzeczności z dowodami zawartymi w aktach sprawy, Sąd stwierdził, że licencja na modyfikacje kodu źródłowego jest czymś nadzwyczajnym, ponieważ nie wchodzi w zakres tradycyjnego modelu ekonomicznego wydawców oprogramowania. Tymczasem poszczególne umowy zawarte ze spółkami grupy Systran od 1975 r. przewidywały prawo Komisji do realizacji lub do zlecania realizacji prac przystosowawczych i wprowadzania dalszych zmian do oprogramowania EC‑Systran.

184. Oszacowanie przez Sąd kwoty „dodatkowej” na 5 mln EUR opiera się również zdaniem Komisji na oczywistej sprzeczności między dokonanymi ustaleniami faktycznymi a zastosowaną metodą obliczania. Sąd uznał bowiem w pkt 321 zaskarżonego wyroku, że każdego roku od 2004 r. działalność i rozwój Systranu doznały straty w kwocie ryczałtowej wynoszącej 650 000 EUR, podczas gdy wcześniej wskazał on, że wiadomość o ujawnieniu przez Komisję oprogramowania i związanego z nim know‑how rozpowszechniła się dopiero w 2005 r. i stała się publiczna dopiero w 2006 r.

185. Komisja kwestionuje, poza istnieniem uszczerbku na dobrach osobistych, jak wskazano powyżej, również oszacowanie tego uszczerbku. Wskazuje, że naprawienie szkody powinno w zasadzie być ściśle równoważne ze szkodą, tak że ciężar zarzucanego naruszenia nie powinien być brany pod uwagę w ramach oceny tego naruszenia. A zatem zasądzając od Komisji w pkt 324 i 325 zaskarżonego wyroku na rzecz Systranu kwotę 1000 EUR tytułem zadośćuczynienia za uszczerbek na dobrach osobistych, z uwzględnieniem ciężaru rzekomego naruszenia popełnionego przez Komisję, Sąd postąpił wbrew zasadom wspólnym dla praw państw członkowskich i wbrew orzecznictwu Trybunału.

b)      Ocena

186. Tytułem wstępu należy przypomnieć, że jeżeli Sąd stwierdzi wystąpienie szkody, tylko on jest właściwy do określenia, w granicach żądania, sposobu i zakresu odszkodowania, przy czym wyrok Sądu musi być jednak dostatecznie uzasadniony, a w szczególności musi wskazywać kryteria, które zostały wzięte pod uwagę w celu ustalenia należnej kwoty odszkodowania(63), tak aby umożliwić dokonanie kontroli sądowej przez Trybunał.

i)      W przedmiocie szkody majątkowej

187. W tym przypadku zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/48 Sąd postanowił ustalić ryczałtową kwotę odszkodowania (pkt 301–326 zaskarżonego wyroku). Dołożył przy tym starań, by wyjaśnić w tym względzie, że zastosowanie przewidzianej w art. 13 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/48 metody negatywnych skutków gospodarczych wiąże się z istotnymi trudnościami, ponieważ ekspert w dziedzinie finansów Komisji konsekwentnie sprzeciwia się wszelkim próbom oszacowania podejmowanym przez eksperta w dziedzinie finansów skarżących (pkt 303–306 zaskarżonego wyroku).

188. Następnie Sąd przedstawił szczegółowo elementy, na podstawie których należy zastosować takie odszkodowanie ryczałtowe, rozróżniając przy tym kwotę główną, na którą składa się suma opłat licencyjnych, honorariów autorskich lub opłat należnych w razie zwrócenia się przez Komisję o zgodę na wykorzystywanie rozpatrywanych praw własności intelektualnej (pkt 307–319 zaskarżonego wyroku), kwotę dodatkową, uznaną za niezbędną w celu uwzględnienia wszystkich elementów, którym samo przyznanie wspomnianych opłat nie może zadośćuczynić (pkt 320–323 zaskarżonego wyroku), i wreszcie kwotę odszkodowania za poniesiony przez Systran uszczerbek na dobrach osobistych (pkt 324 i 325 zaskarżonego wyroku).

189. Komisja kwestionuje dwa elementy oszacowania przez Trybunał kwoty głównej i kwoty dodatkowej.

190. Komisja podnosi przede wszystkim, że jako podstawy obliczenia głównej kwoty ryczałtowej Sąd nie mógł przyjąć licencji na modyfikację kodu źródłowego oprogramowania zamiast zwykłej licencji na użytkowanie tego oprogramowania. Ściślej mówiąc, Komisja kwestionuje to, że ów wybór opiera się na argumencie, zgodnie z którym licencja na modyfikację kodu źródłowego oprogramowania jest nadzwyczajna, ponieważ nie wchodzi w zakres tradycyjnego modelu ekonomicznego wydawców oprogramowania (pkt 308 zaskarżonego wyroku). Komisja uważa, że takie stwierdzenie pozostaje w sprzeczności z dowodami zawartymi w aktach sprawy, ponieważ umowy zawarte z grupą Systran wykazują w niniejszym przypadku, że takie licencje nie są czymś nadzwyczajnym.

191. Należy mimo to stwierdzić, że Sąd dokonał wyliczenia kwoty głównej, wyceniając kwotę opłat za hipotetyczną roczną licencję na modyfikację kodu źródłowego, obliczoną poprzez odniesienie do kwoty hipotetycznej rocznej licencji na użytkowanie wspomnianego oprogramowania, a zatem zakładając, że licencja na modyfikację jest z uwagi na jej zakres bardziej kosztowna niż zwykła licencja na użytkowanie. W braku jakichkolwiek liczb powołane przez Komisję umowy uniemożliwiają zakwestionowanie takiego rozróżnienia, tak więc nie można uznać, że wychodząc z takiego założenia, Sąd popełnił oczywisty błąd w ocenie.

192. Następnie Komisja kwestionuje okres uwzględniony przez Sąd w celu oszacowania kwoty głównej wskazanej szkody majątkowej. Ponieważ prace prowadzone przez spółkę Gosselies trwały od 2004 r. do 2006 r., Sąd popełnił jej zdaniem oczywisty błąd w ocenie, uznając, że kwota opłat za hipotetyczną roczną licencję na modyfikację kodu źródłowego powinna być obliczona za lata 2004–2010 (pkt 318 zaskarżonego wyroku).

193. W tym względzie wystarczy jednak stwierdzić, że celem obliczenia kwoty opłat za hipotetyczną roczną licencję na modyfikację kodu źródłowego nie jest bezpośrednie wyrównanie szkody Systranu wynikającej z prac wykonanych przez spółkę Gosselies, ale określenie głównej ryczałtowej kwoty odszkodowania, mającej naprawić szkodę, jeżeli zostanie ona wykazana, wynikającą dla Systranu z tego, że Komisja przyznała sobie prawo, bez zezwolenia, do realizacji prac prowadzących do modyfikacji elementów dotyczących wersji Systran Unix oprogramowania EC‑Systran Unix. Sąd zatem wyciągnął z tego logiczny wniosek, choćby w sposób dorozumiany(64), że takie opłaty były należne każdego roku za cały okres użytkowania zmodyfikowanego oprogramowania, czyli od 2004 r., kiedy to szkoda zaistniała wraz z zawarciem spornej umowy przyznanej spółce Gosselies, aż do 2010 r., kiedy wyrok Sądu został ogłoszony.

194. Komisja słusznie natomiast podniosła, że Sąd nie uzasadnił wyboru okresu uwzględnionego przy ocenie kwoty wskazanej dodatkowej szkody majątkowej.

195. Sąd wskazał bowiem, że owa kwota dodatkowa jest konieczna, aby uwzględnić wszystkie elementy materialne szkody poniesionej przez Systran od 2004 r., którym to szkodom samo przyznanie opłat za hipotetyczną roczną licencję na modyfikację kodu źródłowego nie może zadośćuczynić (pkt 320 zaskarżonego wyroku). Sąd wyjaśnił w tym względzie, że działalność i rozwój Systranu poniosły każdego roku od 2004 r. stratę na kwotę ryczałtową wynoszącą 650 000 EUR, co odpowiada 6% wielkości obrotów tej spółki w 2003 r. (pkt 321 zaskarżonego wyroku). Sąd ustalił omawianą kwotę dodatkową zaktualizowaną dla lat 2004–2010 na 5 mln EUR (pkt 322 zaskarżonego wyroku).

196. Tymczasem, jak zauważyła Komisja, sam Sąd stwierdził, że wiadomość o sporze pomiędzy Systranem i Komisją rozpowszechniła się w 2005 r. i stała się publiczna w 2006 r. (pkt 289 zaskarżonego wyroku). To stwierdzenie należy zestawić z poszczególnymi składnikami szkody wskazanymi przez Sąd w kolejnych zbadanych powyżej motywach (pkt 291–300 zaskarżonego wyroku). Wynika stąd, że nie jest możliwe usytuowanie w czasie początku określonych przez Sąd trudności handlowych (pkt 293 i 294 zaskarżonego wyroku) i finansowych (pkt 296 i 297 zaskarżonego wyroku), ponieważ jedynie konieczność ustanowienia rezerwy księgowej datowana jest na dzień 31 grudnia 2008 r.

197. Z powyższego wynika, że zarzut dotyczący braku uzasadnienia oszacowania kwoty dodatkowej 5 mln EUR jest zasadny. A zatem w tym zakresie należy uwzględnić zarzut ósmy podniesiony przez Komisję.

ii)    W przedmiocie uszczerbku na dobrach osobistych

198. W oderwaniu od żądania przedstawionego przez Systran, w pkt 325 zaskarżonego wyroku Sąd oszacował uszczerbek na dobrach osobistych tej spółki na symboliczną kwotę 1000 EUR, stwierdziwszy, że przez swe zachowanie Komisja pozbawiła Systran praw, jakie mógł on wywieść ze swojego utworzenia. Zdaniem Sądu zachowanie to ma tym większą wagę, że Komisja jako instytucja jest autorem poszczególnych przepisów harmonizujących prawo Unii w zakresie prawa autorskiego, których w niniejszej sprawie nie przestrzegała (pkt 324 zaskarżonego wyroku).

199. Należy zatem stwierdzić, iż w ramach ustalenia kwoty ryczałtowej odszkodowania Sąd niezawiśle ocenił poniesiony przez Systran uszczerbek na dobrach osobistych, przy czym ocena ta nie podlega kontroli Trybunału, biorąc pod uwagę okoliczności obciążające, to jest w niniejszym przypadku okoliczność, iż Komisja jest autorem naruszonych przepisów prawa Unii, zgodnie z wymogami wynikającymi z orzecznictwa Trybunału(65).

200. W związku z powyższym należy oddalić drugą część zarzutu ósmego podniesionego przez Komisję.

D –    Wniosek alternatywny

201. Jak wynika z przedstawionych wyżej rozważań, uważam, że zaskarżony wyrok wymaga również pod wieloma względami kontroli Trybunału co do istoty. Zarówno dokonana przez Sąd ocena dwóch przesłanek powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii polegających na istnieniu niezgodnego z prawem zachowania (pierwsze zastrzeżenie zarzutu szóstego) oraz na istnieniu bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonym zachowaniem niezgodnym z prawem a wskazaną szkodą (pierwsze zastrzeżenie pierwszej i drugiej części zarzutu siódmego), jak i oszacowanie tej szkody (zarzut ósmy) zostały dokonane z naruszeniem prawa.

202. W tych okolicznościach proponuję alternatywnie, aby Trybunał uchylił zaskarżony wyrok z powyższych względów, chociaż mógłby on zostać uchylony tylko na jednej podstawie, oraz aby uwzględniając charakter stwierdzonych w ten sposób naruszeń prawa, przekazał sprawę Sądowi do ponownego rozpoznania, przede wszystkim po to, by Sąd ponownie zbadał istnienie zarzucanej niezgodności z prawem, a w szczególności wpływu wyjątków od wyłącznych praw podmiotu praw autorskich przewidzianych w art. 5 dyrektywy 91/250, następnie aby ponownie ocenił istnienie bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy stwierdzonym ewentualnym bezprawnym zachowaniem i zarzucaną szkodą oraz ocenił czynniki powodujące ewentualne zerwanie wspomnianego związku przyczynowego, i wreszcie aby ponownie zbadał względy uzasadniające oszacowanie wspomnianej szkody, a w szczególności dodatkowej szkody majątkowej.

VII – Wnioski

203. Uwzględniając powyższą analizę, proponuję, by Trybunał orzekł:

–        tytułem głównym:

1)      Wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie T‑19/07 Systran i Systran Luxembourg przeciwko Komisji zostaje uchylony.

2)      Skarga o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej wniesiona przez Systran SA i Systran Luxembourg SA do Sądu Unii Europejskiej jest niedopuszczalna.

3)      Systran SA i Systran Luxembourg SA zostają obciążeni kosztami postępowania.

–        alternatywnie:

1)      Wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie T‑19/07 Systran i Systran Luxembourg przeciwko Komisji zostaje uchylony.

2)      Sprawa zostaje przekazana Sądowi Unii Europejskiej do ponownego rozpoznania.

3)      Rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

1 – Język oryginału: francuski.

2 –      Zwanej dalej „Systranem”.

3 – Pośrednio pod rozstrzygnięcie Trybunału był już poddany zarzut naruszenia przez Komisję różnych znaków towarowych, w tamtym przypadku w ramach tworzenia projektu europejskiego usług nawigacji satelitarnej Galileo, jednakże Trybunał nie był w stanie zająć się kwestiami, jakie mogą pojawić się w związku z wniesieniem powództwa o naruszenie praw własności intelektualnej. Zobacz postanowienie z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie C‑325/06 P Galileo International Technology i in. przeciwko Komisji, w części odrzucające jako oczywiście niedopuszczalne, a w części oddalające jako oczywiście bezzasadne odwołanie od wyroku Sądu z dnia 10 maja 2006 r. w sprawie T‑279/03 Galileo International Technology i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1291. Natomiast Sąd, poza zaskarżonym wyrokiem, badał już takie powództwa o naruszenie praw własności intelektualnej. Zobacz, w dziedzinie prawa znaków towarowych, poza ww. wyrokiem w sprawie Galileo International Technology i in. przeciwko Komisji, wyrok Sądu z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie T‑195/00 Travelex Global and Financial Services i Interpayment Services przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1677; a także, w dziedzinie patentów, postanowienie Sądu z dnia 5 września 2007 r. w sprawie T‑295/05 Document Security Systems przeciwko EBC, Zb.Orz. s. II‑2835.

4 – W tym miejscu przypomnę tylko, że zgodnie z art. 89 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 248, s. 1) „[w]szystkie zamówienia publiczne podlegają przetargowi w możliwie jak największej skali”, przy czym zgodnie z art. 104 wspomnianego rozporządzenia finansowego instytucje Unii uważa się za instytucje zamawiające w przypadku zamówień udzielonych na ich własny rachunek. Można również przypomnieć, że na podstawie art. 93 ust. 1 lit. f) wspomnianego rozporządzenia finansowego kandydaci lub oferenci mogą być wykluczani z udziału w procedurze przetargowej Unii, jeżeli w związku z inną procedurą przetargową zostali uznani za podmioty, które istotnie naruszyły warunki umowy lub nie wywiązały się ze swoich zobowiązań umownych. O ile, bez względu na zerwanie stosunków umownych w niniejszej sprawie, sprawa ta nie zalicza się do takich przypadków, wynika z niej jednak pośrednio kwestia pogodzenia przepisów dotyczących praw autorskich do oprogramowania z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych. W ramach zamówień publicznych na usługi informatyczne udzielanych przez instytucje może pojawić się bowiem kwestia pogodzenia praw autorskich do oprogramowania z przestrzeganiem podstawowych zasad traktatu znajdujących zastosowanie do wspomnianych zamówień publicznych i nakładających na instytucję zamawiającą, parafrazując brzmienie wyroku z dnia 7 grudnia 2000 r. w sprawie C‑324/98 Telaustria i Telefonadress, Rec. s. I‑10745, pkt 62, obowiązek zapewnienia przejrzystości „wymagający zagwarantowania wszystkim potencjalnym oferentom odpowiedniego poziomu jawności umożliwiającego otwarcie sfery koncesji na świadczenie usług na konkurencję oraz kontrolę bezstronności procedur ich udzielania”.

5 – Zwana dalej „spółką Gosselies”.

6 – Dla uproszczenia i mimo tego, że Systran i Systran Luxembourg są pozwanymi w postępowaniu odwoławczym, będą określani dalej jako „skarżący” w postępowaniu przed Sądem.

7 –      Dz.U. L 122, s. 42. Dyrektywa ta, zmieniona dyrektywą Rady 93/98/EWG z dnia 29 października 1993 r. (Dz.U. L 290, s. 9) (zwana dalej „dyrektywą 91/250”), została skodyfikowana poprzez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (Dz.U. L 111, s. 16). Jednak ze względu na datę wystąpienia okoliczności faktycznych niniejszej sprawy ta ostatnia dyrektywa nie znajduje zastosowania ratione temporis.

8 – Należy natomiast zauważyć, iż Komisja nie kwestionuje dokonanej przez Sąd analizy podniesionego przez nią drugiego zarzutu niedopuszczalności, dotyczącego braku właściwości Sądu do stwierdzenia naruszenia prawa własności intelektualnej w ramach skargi o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej.

9 –      C‑214/08 P.

10 – Zobacz wyroki: z dnia 21 maja 1987 r. w sprawach połączonych od 133/85 do 136/85 Rau Lebensmittelwerke i in., Rec. s. 2289, pkt 10; z dnia 9 października 2001 r. w sprawach połączonych od C‑80/99 do C‑82/99 Flemmer i in., Rec. s. I‑7211, pkt 39; a także ww. wyrok w sprawie Guigard przeciwko Komisji, pkt 39.

11 – Zobacz wyroki: z dnia 14 stycznia 1987 r. w sprawie 281/84 Zuckerfabrik Bedburg i in. przeciwko Radzie i Komisji, Rec. s. 49, pkt 12; z dnia 27 września 1988 r. w sprawach połączonych od 106/87 do 120/87 Asteris i in., Rec. s. 5515, pkt 15; z dnia 13 marca 1992 r. w sprawie C‑282/90 Vreugdenhil przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1937, pkt 14; z dnia 8 kwietnia 1992 r. w sprawie C‑55/90 Cato przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2533, pkt 17; z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie C‑275/00 First i Franex, Rec. s. I‑10943, pkt 43; a także z dnia 29 lipca 2010 r. w sprawie C‑377/09 Hanssens‑Ensch, Zb.Orz. s. I‑7751, pkt 17.

12 – W kwestii podziału kompetencji, odpowiednio, Trybunału i Sądu zob. postanowienia: z dnia 27 maja 2004 r. w sprawie C‑517/03 IAMA Consulting przeciwko Komisji, z dnia 8 października 2004 r. w sprawie C‑248/03 Komisja przeciwko Trends i in., wyroki: z dnia 17 marca 2005 r. w sprawie C‑294/02 Komisja przeciwko AMI Semiconductor Belgium i in., Zb.Orz. s. I‑2175, pkt 43–49; a także z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie C‑315/03 Komisja przeciwko Huhtamaki Dourdan, niepublikowany w Zbiorze, pkt 18–22.

13 – W przedmiocie sporów dotyczących umów Unii zob. przykładowo T. Heukels, The contractual liability of the European Community revisited, w: The action for damages in Community law, ed. T. Heukels, E. McDonnel, Kluwer 1997, s. 89; D. Ritleng, Les contrats de l’administration communautaire, w: Droit administratif européen, 2007, s. 147.

14 –      Zobacz w szczególności wyrok z dnia 11 lipca 1985 r. w sprawie 43/84 Maag przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2581, pkt 26.

15 –      Zobacz w szczególności wyroki: z dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie 426/85 Komisja przeciwko Zoubek, Rec. s. 4057, pkt 4; z dnia 6 kwietnia 1995 r. w sprawie C‑299/93 Bauer przeciwko Komisji, Rec. s. I‑839, pkt 20–22; z dnia 27 kwietnia 1999 r. w sprawie C‑69/97 Komisja przeciwko SNUA, Rec. s. I‑2363, pkt 18, 19.

16 –      Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Guigard przeciwko Komisji, pkt 42.

17 –      Zobacz ww. wyrok w sprawie Guigard przeciwko Komisji.

18 – Przedstawienie przez Sąd swojego punktu widzenia, szczególnie w pkt 61 i 62 zaskarżonego wyroku, stawia szereg znaków zapytania. I tak, w pkt 61 Sąd podkreśla, że jego właściwość w zakresie odpowiedzialności umownej ma „charakter odstępstwa od zasad prawa powszechnego” i należy ją w związku z tym interpretować „zawężająco”, „tak że może [on] rozpoznawać wyłącznie skargi, które wywodzą się z umowy lub które posiadają ścisły związek ze zobowiązaniami wynikającymi z umowy”, co jest słuszne samo w sobie. Tymczasem zakładając, że tutaj leży jej wyjaśnienie, celowość tej uwagi pozostaje niejasna, ponieważ bezsporne jest, że umowy będące przedmiotem niniejszej sprawy nie zawierały klauzuli arbitrażowej, przyznającej konkretnie Sądowi taką właściwość umowną. Ponadto w pkt 62 Sąd wyjaśnia, że o ile „powinien zbadać treść poszczególnych umów zawartych [w latach 1975–2002], które zostały powołane przez Komisję w uzasadnieniu jej argumentacji, [o tyle] takie zadanie objęte jest zakresem badania właściwości i nie może doprowadzić jako takie do zmiany charakteru sporu, nadając mu podstawę umowną”. Tymczasem właśnie taką kwestię musi rozstrzygnąć sąd Unii w niniejszej sprawie, jeśli w taki właśnie sposób należy rozumieć to stwierdzenie, to znaczy, jak wskażę poniżej, czy jest naprawdę możliwe, a nawet konieczne, by ów sąd przeprowadził właściwe badanie treści poszczególnych umów w celu wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie swojej właściwości. Ponadto z drugiej strony należy zauważyć, że stwierdzenie to odsyła, dyskretnie, ale wyraźnie, do pkt 43 ww. wyroku w sprawie Guigard przeciwko Komisji, odwracając jednak jego sens. We wspomnianym punkcie tego wyroku Trybunał ograniczył się bowiem do podkreślenia, że charakter zasadniczo umowny toczącego się przed nim sporu, należycie stwierdzony przez Trybunał w pierwszej kolejności, nie może zostać zmieniony tylko z tego powodu, że zainteresowany powoła się na przepisy prawa niewynikające z rozpatrywanej umowy, ale jednak wiążące strony.

19 – W tym względzie należy w szczególności podkreślić okoliczność, jak to wskażę poniżej, iż w uzasadnieniu co do istoty sprawy w zaskarżonym wyroku Sąd posługuje się licznymi i bardzo konkretnymi odesłaniami do swojej analizy dotyczącej dopuszczalności. Zobacz w szczególności pkt 153, 205, 215 i 219 zaskarżonego wyroku.

20 –      Zobacz w szczególności wyroki: z dnia 15 maja 2003 r. w sprawie C‑193/01 P Pitsiorlas przeciwko Radzie i EBC, Rec. s. I‑4837, pkt 32; z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie C‑521/06 P Athinaïki Techniki przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5829, pkt 66; z dnia 9 lipca 2009 r. w sprawie C‑319/07 P 3F przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5963, pkt 99; z dnia 18 listopada 2010 r. w sprawie C‑322/09 P NDSHT przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑11911, pkt 65, 66.

21 – Można również zauważyć w tym względzie, że przez mniej więcej trzy lata dzielące publikację spornego ogłoszenia o zamówieniu od wniesienia do Sądu pozwu o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej Systran próbował w szczególności znaleźć „rozwiązanie umowne” sporu, jak wynika z wyjaśnień przedstawionych przez tę spółkę w pismach w odpowiedzi na drugą część podniesionego przez Komisję zarzutu siódmego, dotyczącego przerwania związku przyczynowego, która to część zostanie zbadana poniżej.

22 – Takie badanie pozwoli nawet na odróżnienie uchybienia zobowiązaniom umownym od czynu niedozwolonego, co może zresztą okazać się bardzo trudne. Zobacz podobnie E. Varet, Le contentieux des licences de logiciel dans tous ses états, JCP‑E, 2012, nr 10, s. 1173.

23 – W niniejszym przypadku prawo wskazane wspólnie przez strony umów, zarówno w odniesieniu do prawa umów, jak i do przepisów prawa materialnego transponujących dyrektywy 91/250 i 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz.U. L 157, s. 45, i sprostowania: Dz.U. 2004, L 195, s. 16; Dz.U. 2007, L 204, s. 27) oraz wdrażających konwencję o ochronie dzieł literackich i artystycznych, podpisaną w Bernie w dniu 9 września 1886 r. (akt paryski z dnia 24 lipca 1971 r.), w brzmieniu nadanym przez zmianę z dnia 28 września 1979 r. (zwaną dalej „konwencją berneńską”).

24 – W przedmiocie istotnych okoliczności, które należy uwzględnić przy interpretacji umów, zob. w szczególności, przykładowo, art. 5:102 zasad europejskiego prawa umów („Principles of European Contract Law”), 1998, opracowanych przez Komisję w ramach tak zwanej Komisji Lando, w: Les principes du droit européen des contrats Parties I et II, ed. O. Lando, H. Beale, Kluwer Law International 2000. Zobacz również art. 8:102 projektu wspólnych ram odniesienia w: Study Group on a European Civil Code and the Research Group on EC Private Law (Acquis Group), Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law – Draft Common Frame of Reference (DCFR), ed. C. von Bar, E. Clive, H. Schulte‑Nölke, Sellier, European law publishers 2009. Na ten temat zob. komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2001 r. dotyczący europejskiego prawa umów, COM(2001) 398 wersja ostateczna; komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 października 2004 r., Europejskie prawo umów i weryfikacja acquis: rozwój, COM(2004) 651 wersja ostateczna; komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lutego 2003 r., Spójniejsze europejskie prawo umów – plan działania, COM(2003) 68 wersja ostateczna, Dz.U. C 63, s. 1.

25 – Zobacz podobnie E. Montero, La communication des codes sources de logiciels. État de la question à la lumière de la jurisprudence belge et française et de la pratique contractuelle, Revuede droit intellectuel, l’Ingénieur‑conseil, Bruylant 1995, nr 3–5, s. 60.

26 – Trybunał orzekł, że przepisy te należy interpretować w świetle art. 66 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem, a zatem że nie dotyczą one przeciwnych wniosków dowodowych i rozszerzenia wniosków dowodowych; zob. wyrok z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie C‑185/95 P Baustahlgewebe przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8417, pkt 71, 72.

27 –      Wyrok z dnia 14 kwietnia 2005 r. w sprawie C‑243/04 P Gaki‑Kakouri przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, niepublikowany w Zbiorze, pkt 32. Zobacz także wyrok Sądu z dnia 5 października 2009 r. w sprawach połączonych T‑40/07 P i T‑62/07 P de Brito Sequeira Carvalho przeciwko Komisji, Zb.Orz. I‑B‑1‑89, II‑B‑1‑551, pkt 113.

28 – Co do przykładów odrzucenia dowodów z powodu przedstawienia ich po terminie lub z braku uzasadnienia zob. wyroki: z dnia 3 lutego 1994 r. w sprawie C‑308/87 Grifoni przeciwko EWEA, Rec. s. I‑341, pkt 7; z dnia 10 grudnia 1998 r. w sprawie C‑221/97 P Schröder i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8255, pkt 27; ww. wyrok w sprawie Baustahlgewebe przeciwko Komisji, pkt 71–75; a także wyrok Sądu z dnia 25 września 1991 r. w sprawie T‑36/89 Nijman przeciwko Komisji, Rec. s. II‑699, pkt 28, 29.

29 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Gaki‑Kakouri przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, pkt 33.

30 –      Punkt 252 zaskarżonego wyroku.

31 –      Punkty 254–260 zaskarżonego wyroku.

32 – Dz.U. L 157, s. 45, i sprostowania: Dz.U. 2004, L 95, s. 16; Dz.U. 2007, L 204, s. 27; zwana dalej „dyrektywą 2004/48”.

33 – Sam ten zarzut zawiera szereg argumentów, które dokładniej zostaną zbadane poniżej.

34 –      C‑352/98 P, Rec. s. I‑5291.

35 –      Wyrok z dnia 5 marca 1996 r. w sprawach połączonych C‑46/93 i C‑48/93 Brasserie du pêcheur i Factortame, Rec. s. I‑1029, pkt 56.

36 – Wyrok Sądu z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie T‑351/03 Schneider Electric przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2237, pkt 122 i nast.

37 –      Zobacz pkt 205 i 215 zaskarżonego wyroku.

38 – Zobacz w szczególności wyroki: z dnia 6 kwietnia 2006 r. w sprawie C‑551/03 P General Motors przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑3173, pkt 51; z dnia 20 stycznia 2011 r. w sprawie C‑90/09 P General Química i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑1, pkt 71.

39 –      Zobacz w szczególności ww. wyrok w sprawie Baustahlgewebe przeciwko Komisji, pkt 24.

40 – Zobacz w szczególności wyrok z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C‑122/01 P T. Port przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4261, pkt 27; a także ww. wyrok w sprawie General Química i in. przeciwko Komisji, pkt 72.

41 – Zobacz w szczególności postanowienie z dnia 26 kwietnia 1993 r. w sprawie C‑244/92 P Kupka‑Floridi przeciwko KES, Rec. s. I‑2041, pkt 9–11; wyrok z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie C‑401/09 P Evropaïki Dynamiki przeciwko EBC, Zb.Orz. s. I‑4911.

42 – W odwołaniu Komisja wyjaśniła, że w swoim sprawozdaniu dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Komitetu Ekonomiczno‑Społecznego z dnia 10 kwietnia 2000 r. w sprawie wykonania i skutków dyrektywy 91/250/EWG w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych [COM(2000) 199 wersja ostateczna] wskazała ona na istnienie rozbieżności w tym zakresie pomiędzy państwami członkowskimi, jednak podzieliła zdanie niektórych komentatorów, że w rzeczywistości uprawniony nabywca oznacza kupującego, licencjobiorcę, najemcę lub osobę uprawnioną do korzystania z programu w imieniu jednej z tych osób.

43 – Zobacz w szczególności pkt 66, 67, 78, 109 i 115 zaskarżonego wyroku.

44 –      Zobacz w szczególności pkt 215 i 261 zaskarżonego wyroku.

45 –      Punkt 215 zaskarżonego wyroku.

46 –      Wyżej wymieniony wyrok w sprawach połączonych Brasserie du pêcheur i Factortame, pkt 56.

47 –      Punkt 127 zaskarżonego wyroku.

48 –      Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, pkt 42, 44.

49 –      Punkty 127–261 zaskarżonego wyroku.

50 –      Punkt 261 zaskarżonego wyroku.

51 – Zobacz podobnie wyrok z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie C‑176/06 P Stadtwerke Schwäbisch Hall i in. przeciwko Komisji, pkt 17.

52 – Wyżej wymienione wyroki: w sprawach połączonych Brasserie du pêcheur i Factortame, pkt 51; w sprawie Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, pkt 41, 42; wyroki: z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie C‑312/00 P Komisja przeciwko Camar i Tico, Rec. s. I‑11355, pkt 53, 54; a także z dnia 10 lipca 2003 r. w sprawie C‑472/00 P Komisja przeciwko Fresh Marine, Rec. s. I‑7541, pkt 25, 26.

53 –      Wyrok z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie C‑198/03 P Komisja przeciwko CEVA i Pfizer, Zb.Orz. s. I‑6357, pkt 63–69.

54 –      Wyżej wymieniony wyrok w sprawach połączonych Brasserie du pêcheur i Factortame, pkt 50, 51.

55 – Czego w rzeczywistości, o ile mi wiadomo, Trybunał nigdy nie miał okazji uczynić, rozpoznając jedynie powództwa o naprawienie szkód wynikających z działalności normatywnej instytucji. Natomiast Sąd uczynił już krok w tym kierunku w ramach spraw spornych z zakresu służby publicznej. W tym względzie należałoby porównać wyroki Sądu: z dnia 10 grudnia 2008 r. w sprawie T‑57/99 Nardone przeciwko Komisji, pkt 162; z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie T‑143/09 P Komisja przeciwko Petrilli, pkt 46; a także z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie T‑308/10 P Komisja przeciwko Nanopoulosowi, pkt 103, w świetle orzeczenia Trybunału (specjalna izba przewidziana w art. 123b regulaminu postępowania przed Trybunałem) z dnia 8 lutego 2011 r., wyjątkowa procedura ponownego rozpoznania wyroku w sprawie T‑143/09 P Komisja przeciwko Petrilli (sprawa C‑17/11 RX, pkt 3, 4).

56 – Zobacz w szczególności wyrok z dnia 3 października 2000 r. w sprawie C‑458/98 P Industrie des poudres sphériques przeciwko Radzie, Rec. s. I‑8147, pkt 65–67; postanowienia: z dnia 20 września 2001 r. w sprawie C‑1/01 P Asia Motor France i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑6349, pkt 44; z dnia 14 lipca 2005 r. w sprawie C‑420/04 P Gouvras przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑7251; a także wyrok z dnia 27 lutego 2007 r. w sprawie C‑354/04 P Gestoras Pro Amnistía i in. przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. I‑1579, pkt 22.

57 –      Zobacz wyrok z dnia 19 maja 1992 r. w sprawach połączonych C‑104/89 i C‑37/90 Mulder i in. przeciwko Radzie i Komisji, Rec. s. I‑3061, pkt 33. Zobacz również ww. wyrok w sprawach połączonych Brasserie du pêcheur i Factortame, pkt 85; wyroki: z dnia 27 stycznia 2000 r. w sprawach połączonych C‑104/89 i C‑37/90 Mulder i in. przeciwko Radzie i Komisji, Rec. s. I‑203, pkt 168; z dnia 16 marca 2000 r. w sprawie C‑284/98 P Parlament przeciwko Bieber, Rec. s. I‑1527, pkt 56, 57; z dnia 24 marca 2009 r. w sprawie C‑445/06 Danske Slagterier, Zb.Orz. s. I‑2119, pkt 61; z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie C‑419/08 P Trubowest Handel i Makarov przeciwko Radzie i Komisji, Zb.Orz. s. I‑2259, pkt 61; a także postanowienie z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie C‑451/09 P Pigasos Alieftiki Naftiki Etaireia przeciwko Radzie i Komisji, pkt 39, 40.

58 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Parlament przeciwko Bieber, pkt 55. Zobacz również ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Fresh Marine, pkt 45–49.

59 – Zobacz pkt 46 zaskarżonego wyroku.

60 – Zobacz w szczególności wyroki: z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie C‑413/06 P Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impala, Zb.Orz. s. I‑4951; a także z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie C‑510/06 P Archer Daniels Midland przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑1843, pkt 105.

61 – Zobacz wyrok z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie C‑440/07 P Komisja przeciwko Schneider Electric, Zb.Orz. s. I‑6413, pkt 191–193.

62 – Ibidem, pkt 204.

63–      Zobacz w szczególności wyrok z dnia 9 września 1999 r. w sprawie C‑257/98 P Lucaccioni przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5251, pkt 34, 35.

64 – Zobacz na przykład wyroki: z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 372; a także z dnia 27 października 2011 r. w sprawie C‑47/10 P Austria przeciwko Scheucher‑Fleisch i in., Zb.Orz. s. I‑10707, pkt 104.

65 – Zobacz szczególnie w tej właśnie kwestii wyrok z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie C‑259/96 P Rada przeciwko de Nil i Impens, Rec. s. I‑2915, pkt 25.