Language of document : ECLI:EU:C:2010:501

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

YVES’A BOTA

przedstawiona w dniu 7 września 2010 r.(1)

Sprawa C‑261/09

Postępowanie karne

przeciwko

Gaetanowi Mantellowi

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Oberlandesgericht Stuttgart (Niemcy)]

Współpraca sądowa w sprawach karnych – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Europejski nakaz aresztowania – Podstawa obligatoryjnej odmowy wykonania – Zasada ne bis in idem – Prawo podstawowe – Zastosowanie, w przypadku gdy w wydającym nakaz państwie członkowskim zapadł prawomocny wyrok – Pojęcie „tych samych czynów” – Pojęcie autonomiczne – Zakres stosowania





1.        Europejski nakaz aresztowania, który został wprowadzony na mocy decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW(2), zastąpił formalną procedurę ekstradycji między państwami członkowskimi systemem przekazywania osób między organami sądowymi, który opiera się na wysokim stopniu zaufania między tymi organami. System ten słusznie uznaje się za instrument współpracy sądowej w sprawach karnych, który daje najlepsze rezultaty.

2.        Decyzja ramowa wyczerpująco wymienia podstawy odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Niniejsze postępowanie w trybie prejudycjalnym po raz pierwszy porusza kwestię zakresu podstawy odmowy określonej w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, zgodnie z którą wykonania europejskiego nakazu aresztowania należy odmówić, jeżeli w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana.

3.        Niniejsze postępowanie ma swój początek w europejskim nakazie aresztowania wydanym przez włoski organ sądowy przeciwko obywatelowi włoskiemu zamieszkałemu w Niemczech, któremu organ ten zarzuca uczestnictwo w nielegalnym handlu kokainą na terytorium Niemiec i Włoch w ramach zorganizowanej grupy przestępczej przez okres kilku miesięcy w latach 2004–2005.

4.        Oberlandesgericht Stuttgart (Niemcy) zastanawia się nad kwestią ewentualnego zastosowania w niniejszej sprawie art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, biorąc pod uwagę następujące okoliczności. Po pierwsze, osoba, której dotyczy wniosek, została skazana przez sąd włoski za przestępstwo nielegalnego posiadania kokainy popełnione w dniu 13 września 2005 r.; po drugie, włoskie organy dochodzeniowe już w momencie tego skazania posiadały wystarczające informacje, by ścigać tę osobę za uczestnictwo w nielegalnym handlu wskazanym w europejskim nakazie aresztowania, czego zaniechały, by nie zakłócać sprawnego przebiegu dochodzenia w sprawie tego nielegalnego handlu.

5.        Sąd krajowy skierował do Trybunału dwa pytania, z których pierwsze dotyczy kwestii, czy pojęcie „tych samych czynów” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej podlega ocenie zgodnie z prawem wydającego nakaz państwa członkowskiego, zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego, czy też pojęciu temu należy nadać autonomiczną wykładnię. W pytaniu drugim sąd krajowy zastanawia się, czy pojęcie to ma zastosowanie do przypadku, gdy organy dochodzeniowe, w sytuacji skazania osoby, której dotyczy wniosek, za pojedynczy czyn polegający na posiadaniu środków odurzających, posiadały dowody uczestnictwa tej osoby w nielegalnym handlu na szerszą skalę, lecz w interesie prowadzonego dochodzenia zaniechały wystąpienia ze stosownym wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego.

6.        Te dwa pytania opierają się na założeniu, że art. 3 pkt 2 decyzji ramowej ma zastosowanie także w sytuacji, w której w wydającym europejski nakaz aresztowania państwie członkowskim zapadł prawomocny wyrok w odniesieniu do czynów wskazanych w tym nakazie.

7.        Założenie to spotkało się z ostrą krytyką ze strony większości państw członkowskich, które wstąpiły do niniejszej sprawy w charakterze interwenientów, gdyż, jak podnoszą, pozostaje ono w sprzeczności z zasadą wzajemnego uznawania, która stanowi podwalinę systemu europejskiego nakazu aresztowania. Wspomniane państwa członkowskie uważają, że omawiana podstawa odmowy wykonania miałaby zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdyby czyny wskazane w europejskim nakazie aresztowania stanowiły przedmiot prawomocnego wyroku, który zapadł w państwie członkowskim innym niż wydające nakaz państwo członkowskie.

8.        Przed dokonaniem analizy pytań sądu krajowego proponuję zatem, by Trybunał wypowiedział się w kwestii ważności założenia, na którym opierają się te pytania, nie tylko dlatego że jest to kwestia zasadnicza, lecz także dlatego że istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że kwestia ta może pojawić się w bardzo dużej ilości przypadków.

9.        Wykażę, że chociaż system europejskiego nakazu aresztowania opiera się na wysokim stopniu wzajemnego zaufania, to do przekazania osoby wskazanej w nakazie wymagane jest jeszcze postanowienie organu sądowego wykonującego nakaz państwa członkowskiego(3), które musi być wydane z poszanowaniem praw podstawowych. Przedstawię, że art. 3 pkt 2 decyzji ramowej jest wyrazem zasady ne bis in idem, która stanowi podstawowe prawo uznane przez systemy prawne wszystkich państw członkowskich i zapisane w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej(4).

10.      Wyprowadzę z tego, że chociaż zgodnie z zasadą wzajemnego uznawania na wykonującym nakaz organie sądowym nie ciąży obowiązek zbadania z urzędu, czy zasada ne bis in idem jest przestrzegana, to jednak organ ten powinien wstrzymać wykonanie europejskiego nakazu aresztowania, jeżeli posiada wystarczające dowody na to, że zasada ta uległa pogwałceniu, także w przypadku gdy w stosunku do wskazanych w europejskim nakazie aresztowania czynów zapadł już prawomocny wyrok w wydającym nakaz państwie członkowskim.

11.      Następnie zaproponuję Trybunałowi, by orzekł, że pojęcie „tych samych czynów” zawarte w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, wobec braku odesłania do prawa państw członkowskich w zakresie jego treści, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem powinno stanowić przedmiot jednolitej wykładni w Unii Europejskiej. Wykażę również, że wykładni tego pojęcia należy dokonywać w ten sam sposób co wykładni pojęcia wskazanego w art. 54 konwencji wykonawczej do układu z Schengen(5), gdyż oba te przepisy brzmią identycznie, a ich cele są podobne.

12.      W odpowiedzi na pytanie drugie zaproponuję wreszcie, by Trybunał orzekł, w świetle orzecznictwa dotyczącego wykładni art. 54 KWUS, iż okoliczność, że organy dochodzeniowe posiadały w momencie, w którym w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadł wyrok za pojedynczy czyn nielegalnego posiadania środków odurzających, dowody na uczestnictwo tej osoby przez okres kilku miesięcy w nielegalnym handlu środkami odurzającymi w ramach zorganizowanej grupy przestępczej oraz że organy te w interesie prowadzonego dochodzenia zaniechały wystąpienia ze stosownym wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego, jest pozbawiona znaczenia przy dokonywaniu oceny pojęcia tych samych czynów.

I –    Ramy prawne

A –    Decyzja ramowa

13.      Celem decyzji ramowej jest zniesienie między państwami członkowskimi formalnej procedury ekstradycyjnej przewidzianej przez rozmaite konwencje, których państwa są stronami, i zastąpienie jej systemem przekazywania osób między organami sądowymi. Decyzja ta ma w szczególności na celu „usunięcie złożoności obecnych procedur ekstradycyjnych i związanej z nimi możliwości przewlekania postępowania”, a także „zastąpienie [ich] przez system swobodnego przepływu orzecznictwa sądowego w sprawach karnych, obejmujący zarówno decyzje prawomocne, jak i nieprawomocne”(6).

14.      Decyzja ramowa opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych, która stanowi „kamień węgielny” współpracy sądowej(7). System europejskiego nakazu aresztowania ustanowiony decyzją ramową opiera się na „wysokim stopniu zaufania” między państwami członkowskimi(8).

15.      Niemniej zgodnie z motywem 8 decyzji ramowej decyzje w sprawie wykonywania europejskiego nakazu aresztowania należy poddawać należytym kontrolom, co oznacza, że organ sądowy państwa członkowskiego, na terytorium którego osoba, której dotyczy wniosek, została aresztowana, zobowiązany jest do podjęcia decyzji w sprawie przekazania tej osoby.

16.      Jednocześnie zgodnie z motywem 12 decyzji ramowej respektuje ona prawa podstawowe i przestrzega zasad uznanych w art. 6 traktatu UE, które znajdują odbicie w karcie.

17.      Wspomniane cele decyzji ramowej mają następujące przełożenie na przepisy prawa.

18.      Artykuł 1 decyzji ramowej stanowi:

„1. Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez państwo członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego.

2.      Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.

3.      Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej”.

19.      Artykuł 3 decyzji ramowej wymienia trzy podstawy obligatoryjnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej ma następujące brzmienie:

„Właściwy [wykonujący nakaz organ sądowy] odmawia wykonania europejskiego nakazu aresztowania w następujących przypadkach:

[…]

2)      jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje poinformowany, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie w państwie członkowskim, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana w świetle prawa państwa członkowskiego, w którym nastąpiło skazanie”.

20.      Artykuł 4 decyzji ramowej wymienia, w siedmiu punktach, podstawy fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Artykuł 4 pkt 3 i 5 decyzji ramowej ma następujące brzmienie:

„Wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania:

[…]

3)      w przypadku gdy [wykonujące nakaz organy sądowe] zdecydują nie ścigać za przestępstwo stanowiące podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania albo zakończyć takie ściganie lub w przypadku gdy w państwie członkowskim w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek w odniesieniu do tych samych czynów, zapadło prawomocne orzeczenie, co chroni ją przed dalszym postępowaniem sądowym;

[…]

5)      jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje powiadomiony, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło, odnośnie do tych samych czynów, prawomocne orzeczenie w państwie trzecim, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest aktualnie wykonywana albo w myśl prawa kraju skazania nie może być dłużej wykonywana”.

21.      Artykuł 8 decyzji ramowej wymienia obowiązkowe elementy, które powinien zawierać europejski nakaz aresztowania. Oprócz wskazania osoby, której dotyczy wniosek, europejski nakaz aresztowania powinien zawierać w szczególności opis okoliczności popełnienia przestępstwa oraz informacje na temat uczestnictwa osoby, której dotyczy wniosek. Informacje te powinny zostać przetłumaczone na język urzędowy wykonującego nakaz organu sądowego.

22.      Artykuł 15 decyzji ramowej dotyczy decyzji o przekazaniu. Stanowi on:

„1.      Decyzję o tym, czy dana osoba ma zostać przekazana, podejmuje wykonujący nakaz organ sądowy z uwzględnieniem terminów i zgodnie z warunkami określonymi w niniejszej decyzji ramowej.

2.      Jeśli wykonujący nakaz organ sądowy uważa informacje przekazane przez wydające nakaz państwo członkowskie za niewystarczające do celów podjęcia decyzji o przekazaniu, występuje o bezzwłoczne przekazanie niezbędnych informacji uzupełniających, w szczególności w odniesieniu do art. 3–5 oraz art. 8, oraz może ustalić termin ich otrzymania, z uwzględnieniem konieczności zachowania terminu określonego w art. 17.

3.      [Organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego(9)] może w dowolnym terminie przesyłać wszelkie dodatkowe przydatne informacje do wykonującego nakaz organu sądowego”.

23.      Artykuł 17 decyzji ramowej dotyczy terminów i procedur podejmowania decyzji o wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania. Artykuł ten ma następujące brzmienie:

„1.      Europejski nakaz aresztowania stosuje się i wykonuje w trybie przewidzianym dla spraw niecierpiących zwłoki.

2.      W przypadkach gdy osoba, której dotyczy wniosek, wyraża zgodę na swoje przekazanie, ostateczna decyzja w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania zostaje podjęta w ciągu 10 dni od wyrażenia zgody.

3.      W pozostałych przypadkach ostateczna decyzja o wykonaniu europejskiego nakazu zostaje podjęta w ciągu 60 dni po aresztowaniu osoby, której dotyczy wniosek.

4.      W sytuacji gdy w szczególnych przypadkach europejski nakaz aresztowania nie może zostać wykonany w terminie ustanowionym w ust. 2 lub 3, wykonujący nakaz organ sądowy niezwłocznie powiadamia o tym wydający nakaz organ sądowy, podając przyczyny zwłoki. W takim przypadku terminy mogą zostać przedłużone o dalsze 30 dni.

5.      Do czasu podjęcia przez wykonujący nakaz organ sądowy ostatecznej decyzji w sprawie europejskiego nakazu aresztowania zapewnia on, że warunki materialne niezbędne do skutecznego przekazania tej osoby pozostają spełnione.

6.      W przypadku odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania należy podać jej przyczyny.

7.      W przypadku gdy w wyjątkowych okolicznościach któreś z państw członkowskich nie jest w stanie dotrzymać terminów przewidzianych w niniejszym artykule, powiadamia ono o tym fakcie Eurojust, podając przyczyny zwłoki. Ponadto państwo członkowskie, które doświadcza kolejnych opóźnień ze strony drugiego państwa członkowskiego w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania, powiadamia o tym Radę [Unii Europejskiej] w celu dokonania oceny wdrożenia niniejszej decyzji ramowej na szczeblu państwa członkowskiego”.

24.      Decyzja ramowa wymienia wreszcie prawa osoby, której dotyczy wniosek. W momencie aresztowania osoby, której dotyczy wniosek, wykonujący nakaz organ sądowy, zgodnie z art. 11 decyzji ramowej, powiadamia tę osobę o treści europejskiego nakazu aresztowania. Osoba ta może wyrazić zgodę na jej przekazanie lub się temu sprzeciwić. Może ona również zrzec się prawa do skorzystania z zasady szczególności, zgodnie z którą osoba ta nie może być ścigana za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, za które została przekazana(10). W przypadku gdy osoba aresztowana nie wyraża zgody na swoje przekazanie, ma ona prawo do przesłuchania przez wykonujący nakaz organ sądowy(11).

B –    Zasada ne bis in idem

25.      Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej jest wyrazem zasady ne bis in idem.

1.      Podstawy zasady ne bis in idem

26.      Zasada wyrażająca się łacińską paremią „ne bis in idem” lub „non bis in idem”, co oznacza „nie dwa razy w tej samej sprawie”, oznacza, że nikt nie może być dwukrotnie skazany za ten sam czyn.

27.      Zasada ta jest nierozerwalnie związana z pojęciem państwa prawnego. W momencie bowiem, gdy społeczeństwo wykonało przysługujące mu prawo do ukarania osoby łamiącej jego zasady, dochodzi do wyczerpania prawa do ścigania tej osoby i w związku z tym społeczeństwo to nie jest już uprawnione do stosowania sankcji karnych wobec osoby, która została już ukarana za ten czyn. Zasada ta jest zatem nierozerwalnie związana z zasadą powagi rzeczy osądzonej, a także zasadą proporcjonalności kary, zgodnie z którą kara powinna być proporcjonalna do ciężaru popełnionych czynów.

28.      Celem zasady ne bis in idem, rozpatrywanej na gruncie indywidualnym, jest zagwarantowanie ukaranej osobie, że wykonawszy karę, osoba ta „spłaciła swój dług” wobec społeczeństwa i może na powrót zająć w nim swe miejsce bez obaw, że zostanie wobec niej wszczęte kolejne postępowanie karne. Omawiana zasada odpowiada zatem podwójnemu wymogowi zapewnienia słuszności i pewności prawa.

29.      Zasada ne bis in idem jest zasadą bardzo starą(12). Zasada ta nie tylko nie popadła w zapomnienie, ale nawet, w szczególności w odniesieniu do roli kary, jej zakres ulegał stopniowemu poszerzeniu i wzmocnieniu wraz z rozwojem prawa karnego w nowoczesnych społeczeństwach. W istocie w świetle współczesnej ewolucji prawa karnego zachodzącej we wszystkich państwach członkowskich resocjalizacja jest jedną z podstawowych funkcji kary. Kara nie ma już być wyłącznie dotkliwa i odstraszająca, jej celem jest także wspieranie resocjalizacji skazanego. Resocjalizacja zakłada w sposób konieczny całkowite spłacenie długu wobec społeczeństwa, jak również to, by zainteresowany, który został skazany prawomocnym wyrokiem, nie musiał obawiać się już niczego ze strony prawa.

30.      Zasada ne bis in idem została zapisana w wielu aktach międzynarodowych oraz w prawie krajowym państw członkowskich i prawie Unii.

31.      W prawie krajowym zasada ne bis in idem znajduje wyraz w art. 4 protokołu nr 7 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w dniu 22 listopada 1984 r., w każdym razie w odniesieniu do państw członkowskich, które do niej przystąpiły(13). Wspomniany art. 4 stanowi:

„1.      Nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu przed sądem tego samego państwa za przestępstwo, za które został uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem lub uniewinniony zgodnie z ustawą i zasadami postępowania karnego tego państwa.

[…]”.

32.      Jeśli chodzi o stosunki między państwami członkowskimi, zasada ne bis in idem została potwierdzona w art. 54 KWUS(14), który ma następujące brzmienie:

„Osoba, której proces zakończył się wydaniem prawomocnego wyroku na obszarze jednej umawiającej się strony, nie może być ścigana na obszarze innej umawiającej się strony za ten sam czyn, pod warunkiem że została nałożona i wykonana kara lub jest ona w trakcie wykonywania, lub nie może być już wykonana na mocy przepisów prawnych skazującej umawiającej się strony”.

33.      Artykuł 54 KWUS ma na celu zagwarantowanie swobodnego przemieszczenia się obywateli Unii wewnątrz Unii. Celem tego artykułu jest zapewnienie, by nikt nie był ścigany za te same czyny w kilku państwach członkowskich z powodu korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się(15).

34.      Wobec braku harmonizacji ustawodawstw karnych państw członkowskich stosowanie tej zasady w sposób konieczny zakłada, że pomiędzy państwami członkowskimi istnieje wzajemne zaufanie co do systemów sądownictwa karnego i że każde z tych państw akceptuje stosowanie prawa karnego obowiązującego w innych państwach członkowskich, nawet jeśli zastosowanie własnego prawa krajowego prowadziłoby do innego rozwiązania(16).

35.      Zasada ne bis in idem została wreszcie zapisana w art. 50 karty, by zapobiec możliwości podwójnego skazania zarówno przez sądy tego samego państwa członkowskiego, jak i przez sądy innych państw członkowskich, pod warunkiem że dana sytuacja objęta jest zakresem prawa Unii(17). Artykuł 50 ma następujące brzmienie:

„Nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium Unii”(18).

2.      Treść zasady ne bis in idem

36.      Ustalenie dokładnej treści zasady ne bis in idem, która wykraczałaby poza bardzo ogólną definicję wspomnianą powyżej, nasuwa pewne trudności(19). Treść ta może się w znaczny sposób różnić się w zależności od danego państwa członkowskiego. Różnice mogą dotyczyć dwóch elementów, od których zależy stosowanie tej zasady, czyli „bis” i „idem”.

37.      Pojęcie „bis” obejmuje ustalenie decyzji, które mogą stanowić podstawę zastosowania tej zasady.

38.      W art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, art. 54 KWUS i art. 50 karty, podobnie jak w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, mowa jest o prawomocnym wyroku uniewinniającym lub skazującym. Artykuł 54 KWUS i art. 3 pkt 2 decyzji ramowej dodają jednak dodatkowy warunek w odniesieniu do wyroku skazującego, zgodnie z którym wyrok ten musi zostać wykonany, być w trakcie wykonywania lub nie może być już wykonany na mocy przepisów prawnych skazującego państwa.

39.      Nasuwa się mimo to pytanie, czy ten ostatni warunek obejmuje przypadki ułaskawienia i amnestii, a także kwestia ustalenia, czy decyzje, które mogą stanowić podstawę stosowania zasady ne bis in idem, ograniczają sie jedynie do orzeczeń sądów, czy też obejmują one także decyzje organów ścigania, gdy kończą one ostatecznie postępowanie karne, i jeżeli tak jest, pod jakimi warunkami.

40.      Pojęcie „idem” odsyła do tych elementów, które powinno się uznać za już osądzone. Może to dotyczyć, w ujęciu korzystnym dla osób, ustalenia wyłącznie czynów zagrożonych karą lub też, w bardziej rygorystycznym ujęciu, ustalenia przestępstw, czyli czynów wraz z ich kwalifikacją prawną.

41.      Trybunał musiał się już zmierzyć z kilkoma tego rodzaju pytaniami w ramach dokonywania wykładni art. 54 KWUS.

42.      Co się tyczy „bis”, Trybunał dokonał wykładni warunku, zgodnie z którym kara wymierzona przez sąd umawiającego się państwa „została wykonana” lub „jest […] w trakcie wykonywania”, w ten sposób, że warunek ten obejmuje sytuację, w której oskarżonemu została wymierzona kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Pojęcie to nie obejmuje natomiast sytuacji, w której oskarżony został krótkotrwale zatrzymany lub aresztowany, w tym sytuacji, w której zgodnie z prawem państwa wydającego wyrok to pozbawienie wolności winno być zaliczone na poczet późniejszego wykonania kary pozbawienia wolności(20).

43.      Trybunał orzekł również, że zasada ne bis in idem stosuje się do orzeczenia organu sądowego umawiającego się państwa, wydanego w następstwie przeprowadzonego postępowania karnego, na mocy którego postępowanie karne wobec oskarżonego zostało prawomocnie umorzone z powodu przedawnienia przestępstwa objętego ściganiem(21).

44.      Zasada ta znajduje również zastosowanie do prawomocnego wyroku uniewinniającego z powodu braku dostatecznych dowodów(22). Wreszcie obejmuje ona wyroki zaoczne, wydane przez organ sądowy państwa członkowskiego poza terytorium objętym zakresem zastosowania KWUS(23).

45.      Co się tyczy organu wydającego decyzję mogącą prowadzić do zastosowania zasady ne bis in idem, Trybunał orzekł, że stosuje się ona również do postępowań prowadzących do wyłączenia ścigania, w ramach których prokurator państwa członkowskiego, bez udziału sądu, wydaje postanowienie o definitywnym umorzeniu postępowania karnego wszczętego w tym państwie członkowskim, po spełnieniu przez podejrzanego pewnych warunków, w szczególności po zapłaceniu przezeń określonej kwoty pieniężnej ustalonej przez prokuratora(24).

46.      Zasada ne bis in idem nie znajduje natomiast zastosowania w odniesieniu do decyzji organów sądowych danego państwa członkowskiego kończących postępowanie bez rozstrzygnięcia merytorycznego w następstwie postanowienia prokuratora o zaniechaniu dalszego ścigania karnego wyłącznie z powodu uprzedniego wszczęcia postępowania karnego w innym państwie członkowskim przeciwko temu samemu podejrzanemu za ten sam czyn(25).

47.      Zasada ta nie znajduje również zastosowania do decyzji, którą organ umawiającego się państwa, po zapoznaniu się z istotą wniesionej do niego sprawy, umorzył wszczęte postępowanie karne przed przedstawieniem zarzutów osobie podejrzewanej o popełnienie przestępstwa, jeżeli takie orzeczenie o umorzeniu nie powoduje definitywnie wyłączenia ścigania, a zatem nie stanowi w tym państwie przeszkody dla nowego postępowania karnego o te same czyny(26).

48.      W odniesieniu do „idem” Trybunał orzekł, że wykładni art. 54 KWUS należy dokonywać w ten sposób, iż decydujące kryterium do celów zastosowania tego przepisu stanowi kryterium tożsamości czynów, rozumiane jako istnienie całości, na którą składają się nierozdzielnie ze sobą związane zachowania, niezależnie od kwalifikacji prawnej tych zachowań lub chronionego interesu prawnego(27).

49.      Trybunał sprecyzował, że jeżeli chodzi o przestępstwa związane ze środkami odurzającymi, nie jest wymagane, aby ilości środków odurzających lub osoby występujące w sprawach w obu zainteresowanych państwach członkowskich były tożsame, w związku z czym nie można wykluczyć, że sytuacja, w której taka tożsamość nie występuje, będzie mogła jednak stanowić zespół zachowań, które z uwagi na swój charakter są ze sobą nierozdzielnie związane. Ostateczna ocena tej kwestii należy do właściwych sądów krajowych(28).

50.      Przywołane orzecznictwo określa jedynie minimalny zakres zastosowania zasady ne bis in idem w stosunkach międzypaństwowych. Zgodnie z art. 58 KWUS jej art. 54 nie stanowi przeszkody dla stosowania przepisów prawa krajowego o rozszerzonym zakresie obowiązywania, dotyczących zasady ne bis in idem w odniesieniu do orzeczeń sądowych wydanych za granicą.

51.      W odniesieniu do krajowego porządku prawnego państw członkowskich to Europejski Trybunał Praw Człowieka definiuje minimalny zakres zasady ne bis in idem. Jeśli chodzi o pojęcie „idem”, Europejski Trybunał Praw Człowieka przejął orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym należy brać pod uwagę jedynie czyny zagrożone karą, z pominięciem chronionego interesu prawnego(29).

C –    Prawa krajowe

1.      Prawo niemieckie

52.      Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej został transponowany do niemieckiego porządku prawnego na mocy § 83 pkt 1 Gesetz über die internationale Rechtshilfe in Strafsachen (ustawy o międzynarodowej pomocy prawnej w sprawach karnych) z dnia 23 grudnia 1982 r., zmienionej przez Europäisches Haftbefehlsgesetz (ustawę o europejskim nakazie aresztowania) z dnia 20 lipca 2006 r.(30). Paragraf ten, zatytułowany „Dodatkowe przesłanki dopuszczalności ekstradycji”, stanowi:

„Ekstradycja nie jest dopuszczalna, jeżeli

1.      osoba ścigana została prawomocnie osądzona za ten sam czyn, który stanowi podstawę wniosku, w innym państwie członkowskim, z zastrzeżeniem, że w przypadku skazania została orzeczona kara, która została wykonana lub jest wykonywana, lub też w świetle prawa państwa członkowskiego, w którym nastąpiło skazanie, nie może być dłużej wykonywana […].

[…]”.

2.      Prawo włoskie

53.      Artykuły 73 i 74 Decreto del Presidente della Republica 9 ottobre 1990 n. 309 Testo unico delle leggi in materia di disciplina degli stupefacenti e sostanze psicotrope (dekretu nr 306/90 prezydenta Republiki w sprawie ujednoliconego tekstu ustawy o środkach odurzających i substancjach psychotropowych z dnia 9 października 1990 r.) mają następujące brzmienie:

„Artykuł 73. Nielegalne wytwarzanie, handel i posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych

1.      Kto, działając bez zezwolenia, o którym mowa w art. 17, hoduje, produkuje, fabrykuje, ekstrahuje, rafinuje, sprzedaje, oferuje lub wprowadza do obrotu, przekazuje, dystrybuuje, czyni przedmiotem handlu, transportuje, zapewnia innym, przesyła, wysyła tranzytem lub dostarcza w jakimkolwiek celu środki odurzające i substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze od 6 do 20 lat oraz karze grzywny w wysokości od 26 000 do 260 000 EUR.

[…]

6.      Wymiar kary podlega zaostrzeniu, jeżeli czyn został popełniony przez co najmniej trzy osoby działające wspólnie.

Artykuł 74. Grupa zajmująca się nielegalnym handlem środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi

1.      Jeżeli co najmniej trzy osoby działają wspólnie w celu popełnienia przestępstw wymienionych w art. 73, osoby, które ją założyły, ją stanowią, kierują nią, zajmują się jej organizacją lub finansowaniem, podlegają wyłącznie karze pozbawienia wolności nie mniejszej niż 20 lat.

2.      Osoby należące do takiej grupy podlegają karze pozbawienia wolności nie mniejszej niż 10 lat.

3.      Wymiar kary podlega zaostrzeniu, jeżeli liczba współdziałających osób wynosi dziesięć […].

[…]”.

54.      Zgodnie z brzmieniem art. 649 Codice di procedura penale (włoskiego kodeksu postępowania karnego) „przeciwko oskarżonemu, który został uniewinniony lub skazany na mocy prawomocnego wyroku lub postanowienia w postępowaniu karnym, nie może zostać wszczęte nowe postępowanie karne w odniesieniu do tego samego czynu, nawet jeśli czyn ten jest traktowany inaczej z punktu widzenia jego kwalifikacji prawnej, wagi lub towarzyszących mu okoliczności”.

55.      Zgodnie z informacjami rządu włoskiego z orzecznictwa Corte suprema di cassazione (sądu kasacyjnego) (Włochy) wynika, że „wyjątek przewidziany w art. 649 kodeksu postępowania karnego nie ma zastosowania w przypadku, gdy dochodzi do tak bliskiego zbiegu czynu, w odniesieniu do którego zapadł prawomocny wyrok, z innym przestępstwem, że istnieje możliwość zmiany kwalifikacji prawnej zachowania, które stanowiło już przedmiot prawomocnego wyroku, i na podstawie nowej, alternatywnej oceny zakwalifikowania go do szerszej kategorii przestępstw”.

II – Okoliczności faktyczne i postępowanie przed sądem krajowym

A –    Przedmiotowy europejski nakaz aresztowania

56.      W dniu 7 listopada 2008 r. Tribunale di Catania, Sezione del Giudice per le indagini preliminari (sąd w Katanii, wydział sędziowski ds. postępowań przygotowawczych) wydał europejski nakaz aresztowania przeciwko G. Mantellowi, którego podstawę stanowił krajowy nakaz aresztowania z dnia 5 września 2008 r. przeciwko niemu i 76 innym współoskarżonym.

57.      W europejskim nakazie aresztowania G. Mantellowi zarzucono popełnienie dwóch przestępstw.

58.      Po pierwsze, że w okresie, który rozpoczął się tuż przed styczniem 2004 r. i trwał do listopada 2005 r., G. Manetello uczestniczył, w ramach organizacji przestępczej liczącej minimum dziesięć innych osób, w nielegalnym handlu kokainą w Vittorii (Włochy), w innych włoskich miejscowościach, jak również na terytorium Niemiec. G. Mantello nie tylko pełnił rolę kuriera i pośrednika, lecz także był odpowiedzialny za dostarczenie kokainy i handel nią.

59.      Po drugie, że w tym okresie i miejscach, działając samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami, nielegalnie nabywał, posiadał, przewoził, sprzedawał lub przekazywał kokainę innym osobom.

B –    Decyzja mogąca stać na przeszkodzie wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania

60.      Z krajowego nakazu aresztowania wynika, że od stycznia 2004 r. różne włoskie organy prowadziły dochodzenie w sprawie nielegalnego handlu kokainą w regionie miasta Vittoria. Kontrole rozmów telefonicznych G. Mantella w okresie od 19 stycznia do 13 września 2005 r. potwierdziły jego udział w tym nielegalnym handlu. G. Mantello był także obserwowany przez organy dochodzeniowe podczas kilku jego podróży, w szczególności z Sycylii (Włochy) do Mediolanu (Włochy) w dniu 28 lipca 2005 r., a także 12 sierpnia 2005 r., z Sycylii do Esslingen (Niemcy) i do Katanii w dniu 12 września 2005 r.

61.      Podczas tej ostatniej podróży G. Mantello dokonał zakupu 150 g kokainy w Esslingen. Po powrocie wieczorem 13 września 2005 r., po wyjściu z pociągu został zatrzymany na dworcu w Katanii przez policję kolejową. Przy G. Mantellem znaleziono dwie saszetki zawierające odpowiednio 9,5 g i 145,96 g kokainy, odpowiadające liczbie 599–719 indywidualnych porcji.

62.      Wyrokiem Tribunale di Catania z dnia 30 listopada 2005 r. G. Mantello został skazany na karę trzech lat, sześciu miesięcy i dwudziestu dni pozbawienia wolności i na karę grzywny w wysokości 13 000 EUR za nielegalne posiadanie w dniu 13 września 2005 r. w Katanii 155,46 g kokainy przeznaczonej do sprzedaży. Wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem Corte d’apello di Catania (sądu apelacyjnego w Katanii) z dnia 18 kwietnia 2006 r.

C –    Postępowanie przed wykonującym nakaz organem sądowym

63.      W dniu 3 grudnia 2008 r. na polecenie Generalstaatsanwaltschaft Stuttgart (prokuratury w Stuttgarcie), która uzyskała na podstawie wpisu w systemie informacji Schengen (SIS) informację o europejskim nakazie aresztowania, G. Mantello został zatrzymany w swoim mieszkaniu i doprowadzony przed Amtsgericht Stuttgart (sąd rejonowy w Stuttgarcie) (Niemcy). W trakcie przesłuchania G. Mantello sprzeciwił się swojemu przekazaniu wydającemu nakaz organowi sądowemu i nie zrzekł się stosowania zasady szczególności. W dniu 22 stycznia 2009 r. na wniosek Generalstaatsanwaltschaft Stuttgart Oberlandesgericht Stuttgart wystąpił do organów włoskich o przekazanie określonych dokumentów w celu ustalenia, czy uprawomocnienie się wyroku z dnia 30 listopada 2005 r. nie stoi na przeszkodzie wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania.

64.      Ponieważ Oberlandesgericht Stuttgart nie otrzymał od tych organów żadnych informacji, w dniu 20 marca 2009 r. sąd ten wydał postanowienie wstrzymujące wykonanie europejskiego nakazu aresztowania i przydzielił G. Mantellowi obrońcę z urzędu.

65.      W dniu 4 kwietnia 2009 r. sędzia śledczy Tribunale di Catania poinformował, że zasada ne bis in idem nie ma zastosowania. Generalstaatsanwaltschaft Stuttgart wystąpiła do sądu krajowego z wnioskiem o przywrócenie wykonalności europejskiego nakazu aresztowania.

66.      Oberlandesgericht Stuttgart zastanawia się jednakże, czy może sprzeciwić się wykonaniu tego nakazu, z uwagi na następujące okoliczności. W czasie dochodzenia, które doprowadziło do skazania G. Mantello za posiadanie porcji kokainy w celu jej sprzedaży, organy dochodzeniowe posiadały już wystarczające dowody, aby postawić mu zarzuty wskazane w europejskim nakazie aresztowania, w szczególności dotyczące nielegalnego handlu narkotykami w ramach zorganizowanej grupy przestępczej. Mimo to ze względów taktyki dochodzeniowej, w celu rozbicia tego nielegalnego handlu i zatrzymania pozostałych współuczestniczących osób, wspomniane organy dochodzeniowe nie przedstawiły sędziemu śledczemu posiadanych informacji i dowodów ani nie wystąpiły w tym momencie o ściganie tych czynów.

67.      Według sądu krajowego w prawie niemieckim, zgodnie z wykładnią Bundesgerichtshof (federalnego sądu najwyższego) (Niemcy), późniejsze ściganie przestępstwa polegającego na udziale w grupie przestępczej jest zasadniczo możliwe, po pierwsze, jeśli przedmiotem wcześniejszego aktu oskarżenia i postępowania sądowego były jedynie pojedyncze działania członka takiej grupy, i po drugie, jeśli oskarżony nie miał podstaw, by oczekiwać, że wcześniejszym postępowaniem zostały objęte wszystkie jego czyny popełnione w ramach grupy. Sąd krajowy uważa, że konieczne również jest, by w momencie skazania za pojedynczy czyn organom dochodzeniowym nie było wiadome, że miały miejsce jeszcze dalsze pojedyncze czyny i przestępstwo polegające na udziale w grupie przestępczej. W przypadku włoskich organów dochodzeniowych to właśnie ten ostatni warunek nie został spełniony.

68.      Sąd krajowy podnosi ponadto, że w zawisłej przed nim sprawie nie występuje element transnarodowy, gdyż potencjalne „idem” stanowi orzeczenie sądu pochodzące z wydającego nakaz państwa członkowskiego, a nie z innego państwa członkowskiego. Sąd krajowy podkreśla również, że pojęcie „tych samych czynów” zawarte w decyzji ramowej nie stanowiło dotychczas przedmiotu wykładni Trybunału. Sąd ten zastanawia się w tym względzie, czy do europejskiego nakazu aresztowania może znajdować zastosowanie orzecznictwo dotyczące KWUS.

III – Pytania prejudycjalne

69.      Wobec powyższego Oberlandesgericht Stuttgart postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy kwestia występowania »tych samych czynów« w rozumieniu art. 3 pkt 2 [decyzji ramowej] podlega ocenie

a)      zgodnie z prawem wydającego nakaz państwa członkowskiego,

b)      zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego,

c)      zgodnie z autonomiczną wykładnią pojęcia »tych samych czynów«, dokonaną na gruncie prawa Unii?

2)      Czy nielegalny przywóz środków odurzających stanowi »ten sam czyn« w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej co członkostwo w grupie mającej na celu nielegalny handel środkami odurzającymi, jeżeli organy dochodzeniowe w chwili wydania wyroku skazującego w sprawie tego przywozu posiadały informacje i dowody, w świetle których istniało uzasadnione podejrzenie członkostwa w takiej grupie, jednakże ze względów taktyki dochodzeniowej zaniechały przedstawienia stosownych informacji i dowodów sądowi i w związku z tym wystąpienia ze stosownym wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego?”.

IV – Analiza

70.      Odesłanie prejudycjalne Oberlandesgericht Stuttgart jest dopuszczalne z uwagi na postanowienia art. 35 UE. Z informacji dotyczącej daty wejścia w życie traktatu z Amsterdamu opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich w dniu 1 maja 1999 r.(31) wynika bowiem, że Republika Federalna Niemiec złożyła oświadczenie w trybie art. 35 ust. 2 UE, mocą którego uznała właściwość Trybunału do orzekania na warunkach określonych w art. 35 ust. 3 lit. b) UE, czyli w przedmiocie pytań zadawanych przez wszystkie swe sądy.

71.      Uważam, że przed przystąpieniem do analizy pytań zadanych przez sąd krajowy konieczne jest zbadanie, czy podstawa obligatoryjnej odmowy wykonania przewidziana w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej znajduje zastosowanie, jeżeli prawomocny wyrok mogący prowadzić do jej zastosowania zapadł w wydającym nakaz państwie członkowskim.

A –    W przedmiocie zastosowania art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, w przypadku gdy w stosunku do czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania w wydającym nakaz państwie członkowskim zapadł prawomocny wyrok

72.      Pewna liczba państw członkowskich, które wstąpiły do niniejszej sprawy w charakterze interwenientów, podniosła, że podstawa obligatoryjnej odmowy wykonania przewidziana art. 3 pkt 2 decyzji ramowej nie ma zastosowania w niniejszym przypadku(32). Na poparcie tej tezy owe państwa podniosły, że zasada ne bis in idem jest częścią ogólnych zasad prawa i że organy sądowe, które wydają europejski nakaz aresztowania, mają obowiązek zapewnić ich przestrzeganie. Wspomniane państwa podkreślają, że organy te najlepiej potrafią ocenić, czy osoba, wobec której wydany został europejski nakaz aresztowania, nie została już skazana wyrokiem za te same czyny w swoim państwie.

73.      Rządy tych państw członkowskich twierdzą, że zastosowanie w takim przypadku art. 3 pkt 2 decyzji ramowej byłoby sprzeczne z zasadą wzajemnego uznania i wysokim stopniem zaufania wykonującego nakaz organu sądowego względem wydającego nakaz organu sądowego.

74.      Według rządu włoskiego ocena dokonana przez wydający nakaz organ sądowy, zgodnie z którą zasada ne bis in idem nie ma zastosowania, jest wiążąca dla wykonującego nakaz organu sądowego.

75.      Rząd hiszpański podkreśla, że art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, jak wynika z wyroku z dnia 6 października 2009 r. w sprawie Wolzenburg(33), musi być interpretowany ściśle. Rząd ten, podobnie jak rząd czeski, podnosi, że zasada ne bis in idem w rozumieniu w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej niepodważalnie ma transnarodowy charakter, podobnie jak zasada wyrażona w art. 54 KWUS. Rząd hiszpański uważa ponadto, że do ewentualnego naruszenia zasady ne bis in idem doszłoby nie w momencie przekazania, lecz w momencie, w którym w danym przypadku wydający nakaz organ sądowy po przesłuchaniu osoby, której dotyczy wniosek, mimo to nie umorzyłby postępowania przygotowawczego.

76.      Nie podzielam stanowiska tych rządów, gdyż według mnie pozostaje ono w sprzeczności z systemem europejskiego nakazu aresztowania w brzmieniu decyzji ramowej oraz z okolicznością, że art. 3 pkt 2 tej decyzji jest wyrazem prawa podstawowego.

77.      Chociaż ustanowiony przez decyzję ramową system opiera się na zasadzie wzajemnego uznania, ustawodawca Unii nie chciał, by europejski nakaz aresztowania był tożsamy z krajowym nakazem aresztowania, którego wykonanie spoczywałoby bezpośrednio na policji wykonującego nakaz państwa członkowskiego. Ustawodawca ten przewidział, że europejski nakaz aresztowania opiera się na współpracy między organami sądowymi zainteresowanych państw członkowskich oraz że przekazanie osoby, której dotyczy wniosek, powinno odbywać się na podstawie postanowienia wykonującego nakaz organu sądowego, któremu ta osoba może się sprzeciwić, powołując się na jedną z podstaw wymienionych w decyzji ramowej.

78.      Czyniąc z powodu wyrażonego w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej podstawę obligatoryjnej odmowy wykonania i nakładając zarazem na wydający nakaz organ sądowy obowiązek zbadania, czy w stosunku do zarzucanych zainteresowanej osobie czynów zapadł już wyrok, ustawodawca Unii wyraźnie pragnął z jednej strony, by zasada ne bis in idem nie tylko uniemożliwiała ponowne sądzenie zainteresowanej osoby, lecz również, by uniemożliwiała ona przekazanie tej osoby, a z drugiej strony, by przestrzeganie tej zasady nie było pozostawione wyłącznej ocenie wydającego nakaz organu sądowego, lecz również, by było ono gwarantowane przez wykonujący nakaz organ sądowy.

79.      W tym celu decyzja ramowa przewiduje szereg reguł, pozwalających wykonującemu nakaz organowi sądowemu na zapewnienie przestrzegania wspomnianej zasady w konkretnym przypadku. Wymaga się zatem, by europejski nakaz aresztowania zawierał przydatne informacje dotyczące czynów zarzucanych osobie, której dotyczy wniosek. Ponadto wykonujący nakaz organ sądowy ma obowiązek przesłuchać tę osobę. Organ ten może wreszcie w razie potrzeby wystąpić do wydającego nakaz organu sądowego o przedstawienie wszystkich istotnych informacji dodatkowych, które są konieczne w związku z podstawą obligatoryjnej odmowy wykonania.

80.      Na tym etapie analizy całkowicie zrozumiały jest wysuwany przez rządy argument, zgodnie z którym mechanizm podwójnej kontroli ustanowiony w ramach tego systemu miałby sens wyłącznie w przypadku, gdyby w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadł już wyrok w państwie innym niż wydające nakaz państwo członkowskie. Ponieważ nie istnieje europejski rejestr karny, w którym znajdowałyby się informacje dotyczące wszystkich wyroków skazujących wydanych przez wszystkie sądy we wszystkich państwach członkowskich, wydający nakaz organ sądowy, który być może nie miał możliwości przesłuchania osoby, której dotyczy wniosek, mógłby bowiem nie wiedzieć, że dana sprawa została już osądzona w innym państwie członkowskim. Ryzyko takie nie istnieje jednak w przypadku wyroku, który zapadł w wydającym nakaz państwie członkowskim, tym bardziej gdy – jak ma to miejsce w niniejszej sprawie – prawomocny wyrok, na który powołuje się osoba, której dotyczy wniosek, i europejski nakaz aresztowania zostały wydane przez ten sam organ sądowy.

81.      Nie uważam, by argument ten mógł prowadzić do wykluczenia możliwości zastosowania art. 3 pkt 2 decyzji ramowej w przypadku prawomocnego wyroku, który zapadł w wydającym nakaz państwie członkowskim.

82.      Oczywiste jest, że w związku z tym, iż stosunki między wykonującym nakaz organem sądowym i wydającym nakaz organem sądowym powinny opierać się na wysokim stopieniu zaufania, na tym pierwszym organie nie spoczywa obowiązek sprawdzenia z urzędu, czy w wydającym nakaz państwie członkowskim lub w innym państwie członkowskim zapadł już wyrok w stosunku do czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania. Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej nie nakazuje a priori takiego sprawdzenia, gdyż zgodnie z jego brzmieniem ma on zastosowanie „jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje poinformowany”, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek, zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie.

83.      Nasuwa się pytanie, czy reakcja tego organu sądowego, gdy posiada takie informacje, powinna być inna, jeżeli prawomocne orzeczenie zapadło w wydającym nakaz państwie członkowskim, a nie w innym państwie członkowskim.

84.      Z następujących powodów uważam, że tak nie jest. Po pierwsze, jak podkreśliła Komisja Wspólnot Europejskich, art. 3 pkt 2 decyzji ramowej i mechanizm przewidziany w celu jego przestrzegania nie ograniczają się do sytuacji, w których czyny wskazane w europejskim nakazie aresztowania były już przedmiotem prawomocnego wyroku wydanego w państwie członkowskim innym niż wydające nakaz państwo członkowskie.

85.      Po drugie, prawo podstawowe, którego ochronę ma na celu to postanowienie decyzji ramowej, ma tę samą moc prawną w obu tych przypadkach.

86.      Przypominam, że zasada ne bis in idem stanowi prawo podstawowe uznane przez systemy prawne wszystkich państw członkowskich jako zasada nierozerwalnie związana z pojęciem państwa prawnego i została wyraźnie zapisana w karcie.

87.      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem państwa członkowskie mają obowiązek wykonywać przepisy prawa Unii z poszanowaniem praw podstawowych(34). Orzecznictwo to nie ogranicza się do aktów prawnych przyjętych w ramach traktatu WE. Ma ono zastosowanie do wszystkich aktów prawnych przyjętych w Unii(35), gdyż zgodnie z art. 6 UE Unia opiera się na zasadach państwa prawa i poszanowania praw podstawowych zagwarantowanych w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., oraz wynikających z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich.

88.      W konsekwencji podobnie jak zgodność z prawem aktu prawnego przyjętego w ramach trzeciego filaru, takiego jak decyzja ramowa, może być skontrolowana w świetle praw podstawowych(36), działania państw członkowskich wykonujących ten akt prawny muszą odbywać się z poszanowaniem tych praw. Jak zostało wyraźnie wskazane w art. 1 ust. 3 decyzji ramowej, obowiązek ten spoczywa zatem na wykonującym nakaz organie sądowym podczas wykonywania europejskiego nakazu aresztowania.

89.      Poprzez uczynienie z zasady ne bis in idem jednej z podstaw obligatoryjnej odmowy wykonania, a nie tylko przeszkody dla przeprowadzenia postępowania sądowego w wydającym nakaz państwie członkowskim, ustawodawca Unii wziął pod uwagę skutki naruszające swobody osobiste, które mogłyby wystąpić przy wykonywaniu europejskiego nakazu aresztowania bez poszanowania tej zasady, i pragnął im zapobiec.

90.      Należy bowiem przypomnieć, że wykonanie europejskiego nakazu aresztowania skutkuje zatrzymaniem osoby, której dotyczy wniosek, następnie w zależności od przypadku, jeżeli osoba, której dotyczy wniosek, nie wyraża zgody na swoje przekazanie, osadzeniem jej w areszcie w wykonującym nakaz państwie członkowskim przez okres trwający do 60 dni i wreszcie jej przymusowym przekazaniem wydającemu nakaz organowi sądowemu w innym państwie członkowskim. Mając na uwadze skutki, które działania te wywierają w sferze swobód osobistych, ustawodawca Unii słusznie założył, że wykonanie europejskiego nakazu aresztowania powinno być uznawane za integralną część postępowania karnego wszczętego przez wydający nakaz organ sądowy.

91.      Ponadto przypadek, że w stosunku do czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania zapadł wyrok w wydającym nakaz państwie członkowskim, nie stanowi sytuacji czysto wewnętrznej, w której poszanowanie praw podstawowych powinno być oceniane wyłącznie w świetle prawa tego państwa członkowskiego, pod kontrolą Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

92.      W istocie z chwilą gdy przeciwko osobie, której dotyczy wniosek, wydany został europejski nakaz aresztowania, sytuacja tej osoby zaczęła podlegać prawu Unii, a wykonanie tego nakazu powinno odbywać się z poszanowaniem ogólnych zasad prawa, w oparciu o które działa Unia oraz państwa członkowskie wykonujące to prawo.

93.      Przy dokonywaniu oceny, czy art. 3 pkt 2 decyzji ramowej ma ewentualnie zastosowanie, wykonujący nakaz organ sądowy nie sprawdza, czy wydający nakaz organ sądowy działał w poszanowaniu zasady ne bis in idem, tak jak została ona określona w prawie krajowym wydającego nakaz państwa członkowskiego, lecz sprawdza przestrzeganie zasady ustanowionej w tym przepisie prawa Unii, uwzględniając jej wykładnię dokonaną przez Trybunał.

94.      Wreszcie skutki wykonania europejskiego nakazu aresztowania z naruszeniem tej zasady niekorzystne dla osoby, której dotyczy wniosek, są dla niej równie dotkliwe niezależnie od tego, czy jej czyny były przedmiotem wyroku wydanego w wydającym nakaz państwie członkowskim czy w innym państwie członkowskim.

95.      Wykonujący nakaz organ sądowy musi zatem powołać się na podstawę odmowy wykonania przewidzianą w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, jeśli okaże się, w nadzwyczajnym wypadku, że w stosunku do czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania w wydającym nakaz państwie członkowskim zapadł już prawomocny wyrok, lub w sytuacji gdy po otrzymaniu informacji na ten temat i wystąpieniu do wydającego nakaz organu sądowego w celu sprawdzenia ich prawdziwości, organ ten nie uzyska satysfakcjonującej dla siebie odpowiedzi.

96.      Wynika z tego, że w niniejszej sprawie wykonujący nakaz niemiecki organ sądowy, po potwierdzeniu przez osobę, której dotyczy wniosek, że w stosunku do niej zapadł już we Włoszech wyrok w zakresie czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania wydanym przez Tribunale di Catania, słusznie zwrócił się do włoskich organów sądowych o potwierdzenie istnienia i treści tego wyroku, by móc dokonać oceny, czy w świetle tego wyroku przewidziana w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej podstawa odmowy wykonania ma zastosowanie.

97.      Następnie wykonujący nakaz niemiecki organ sądowy, powziąwszy wątpliwość co do zakresu zastosowania art. 3 pkt 2 decyzji ramowej w okolicznościach rozpatrywanych przez niego sprawy oraz mając na względzie, że Trybunał nie dokonał jeszcze wykładni pojęcia „tych samych czynów” w rozumieniu tego przepisu, słusznie zwrócił się do Trybunału z niniejszym odesłaniem prejudycjalnym.

98.      Zadane pytania prejudycjalne zmierzają do ustalenia kryteriów, według których należy dokonywać oceny tego pojęcia, więc w oczywisty sposób mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu przed sądem krajowym i są zatem dopuszczalne.

B –    W przedmiocie pierwszego pytania prejudycjalnego

99.      W pytaniu pierwszym sąd krajowy zmierza w istocie do ustalenia, czy wykładni art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy dokonywać w ten sposób, że pojęcie „tych samych czynów” w rozumieniu tego przepisu podlega ocenie zgodnie z prawem wydającego nakaz państwa członkowskiego, zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego czy też stanowi ono autonomiczne pojęcie prawa Unii.

100. Rząd Zjednoczonego Królestwa twierdzi, że omawiane pojęcie należy oceniać zgodnie z prawem wykonującego nakaz państwa członkowskiego, podając ku temu następujące powody.

101. Po pierwsze, rząd ten uważa, że art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy stosować w taki sam sposób jak pozostałe podstawy odmowy wykonania przewidziane w tym artykule, które odsyłają do prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego(37).

102. Po drugie, w okolicznościach niniejszej sprawy kwestia stopnia pokrywania się rozpatrywanych czynów oraz pytanie, czy brak wniesienia aktu oskarżenia wobec wszystkich wiadomych przestępstw, w sytuacji gdy wniesiony akt oskarżenia dotyczył tylko części z nich, stanowi nadużycie proceduralne lub naruszenie prawa do obrony, należą do zakresu prawa karnego materialnego każdego państwa członkowskiego.

103. Zdaniem rządu Zjednoczonego Królestwa art. 3 pkt 2 decyzji ramowej ma zatem dokładnie na celu znajdować zastosowanie, w przypadku gdy przedmiotowy zakres zasady ne bis in idem w wykonującym nakaz państwie członkowskim jest szerszy niż w wydającym nakaz państwie członkowskim. W przeciwnym wypadku i przy nadaniu pojęciu „tych samych czynów” autonomicznej i jednolitej wykładni wydanie europejskiego nakazu aresztowania przez wydające nakaz państwo nie miałoby prawdopodobnie miejsca.

104. Nie podzielam tego stanowiska. Uważam, podobnie jak inne rządy państw członkowskich, które wstąpiły do sprawy w charakterze interwenientów, oraz Komisja, że art. 3 pkt 2 decyzji ramowej, w przeciwieństwie do art. 3 pkt 1 i 3 tej decyzji, odsyła nie do prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego, lecz jedynie do prawa państwa członkowskiego, w którym zapadł wyrok skazujący, i to wyłącznie w odniesieniu do szczególnej kwestii, czy prawomocny wyrok, w przypadku wyroku skazującego, nie może zostać już wykonany.

105. Podzielam zatem stanowisko wspomnianych stron, które wstąpiły do sprawy w charakterze interwenientów, że w niniejszej sprawie zastosowanie ma utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym treści przepisu prawa wspólnotowego lub prawa Unii, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla określenia jego znaczenia i zakresu, należy nadać we wszystkich państwach członkowskich autonomiczną i jednolitą wykładnię, którą należy ustalić, uwzględniając kontekst przepisu i cel danego uregulowania(38). Trybunał zastosował już to orzecznictwo w odniesieniu do decyzji ramowej w celu dokonania wykładni pojęć miejsca zamieszkania i przebywania w rozumieniu jej art. 4 pkt 6(39).

106. Uważam, że wykładni art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy zatem dokonywać w ten sposób, iż pojęcie „tych samych czynów” w rozumieniu tego przepisu stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii.

107. Rządy i Komisja, które opowiadają się za tym stanowiskiem, proponują, by Trybunał poszedł o krok dalej i orzekł, że pojęciu temu należy nadać taką samą wykładnię jak pojęciu „tych samych czynów” w rozumieniu art. 54 KWUS. Podzielam to stanowisko.

108. Ustalenie treści pojęcia „tych samych czynów” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej jest bowiem konieczne, by udzielić odpowiedzi na drugie pytanie sądu krajowego. Podzielam również powody, dla których strony, które wstąpiły do sprawy w charakterze interwenientów, proponują, by odnieść się do art. 54 KWUS.

109. Po pierwsze, pojęcia te w większości wersji językowych mają takie same brzmienie. Prawdą jest, że nie jest tak w przypadku wersji niemieckiej, gdyż w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej mowa jest o pojęciu „derselben Handlung”, natomiast art. 54 KWUS odwołuje się do pojęcia „derselben Tat”. Mimo to sam rząd niemiecki wskazał w swoich uwagach na piśmie, że owa różnica terminologiczna nie powinna stanowić przeszkody ku temu, by obu tym pojęciom nadać tę samą wykładnię.

110. Po drugie, zdaniem tego rządu identyczna wykładnia jest uzasadniona przede wszystkim okolicznością, że oba omawiane przepisy służą osiągnięciu podobnych celów.

111. Celem art. 54 KWUS, jak wspomniałem powyżej, jest bowiem zapewnienie, by nikt nie był ścigany za te same czyny w kilku umawiających się państwach z powodu korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się(40). W okolicznościach niniejszej sprawy art. 54 KWUS, zakładając, że w stosunku do zarzucanych G. Mantellowi w europejskim nakazie aresztowania czynów zapadł już we Włoszech prawomocny wyrok, sprzeciwiałby się jego ponownemu osądzeniu za te same czyny w Niemczech.

112. Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej stanowi swego rodzaju instrument uzupełniający art. 54 KWUS w odniesieniu do Republiki Włoskiej. Ponieważ przepis ten zakazuje organom sądowym wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego przeciwko G. Mantellowi, jego celem jest również zapobieżenie przypadkom, w których pobyt zainteresowanego w Niemczech lub w innym państwie członkowskim byłby zakłócony, w sytuacji gdy w stosunku do czynów wskazanych w tym nakazie zapadł już prawomocny wyrok.

113. Cele zasady ne bis in idem w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej są zatem zbieżne z celami art. 54 KWUS. Celem tego ostatniego przepisu jest zagwarantowanie, by osoba, w stosunku do której został wydany prawomocny wyrok, mogła swobodnie przemieszczać się bez obawy, że o ten sam czyn może zostać przeciwko niej wszczęte nowe postępowanie karne w państwie, do którego się udaje(41). Artykuł 3 pkt 2 decyzji ramowej ma natomiast na celu uniknięcie sytuacji, w której pobyt takiej osoby w tym państwie byłby zakłócony przez wykonanie europejskiego nakazu aresztowania wydanego w innym państwie członkowskim.

114. Proponuję zatem, by Trybunał rozszerzył swoją odpowiedź na pytanie pierwsze o stwierdzenie, że wykładni pojęcia „tych samych czynów” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy dokonywać w ten sam sposób co pojęcia „tych samych czynów” w rozumieniu art. 54 KWUS.

C –    W przedmiocie drugiego pytania prejudycjalnego

115. W pytaniu drugim Oberlandesgericht Stuttgart zmierza do ustalenia, czy okoliczność, że w chwili skazania G. Mantella w dniu 30 listopada 2005 r. za posiadanie w dniu 13 września 2005 r. kokainy w celu jej sprzedaży włoskie organy dochodzeniowe posiadały dowody na jego uczestnictwo przez okres kilku miesięcy w nielegalnym przemycie środków odurzających między Niemcami i Włochami, ma znaczenie przy dokonywaniu oceny, czy zgodnie z art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy odmówić przekazania tej osoby.

116. Sąd krajowy zmierza więc w istocie do ustalenia, czy wykładni art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy dokonywać w ten sposób, że okoliczność, iż w momencie, w którym przeciwko danej osobie wniesiono akt oskarżenia i skazano ją za pojedynczy czyn polegający na posiadaniu środków odurzających, organy dochodzeniowe posiadały dowody na jej członkostwo przez okres kilku miesięcy w grupie przestępczej, która zajmowała się nielegalnym handlem środkami odurzającymi, lecz w interesie dochodzenia zaniechały przedstawienia ich właściwemu sądowi, uzasadnia twierdzenie, że członkostwo w grupie przestępczej i pojedyncze posiadanie środków odurzających stanowią te same czyny.

117. Sąd krajowy zadaje to pytanie, gdyż okoliczność taka w jego krajowym porządku prawnym mogłaby, pod pewnymi warunkami, prowadzić do wyłączenia ścigania za udział w grupie przestępczej.

118. Uważam, podobnie jak rządy państw członkowskich, które wstąpiły do niniejszej sprawy w charakterze interwenientów, oraz Komisja, że taka okoliczność nie jest istotna i nie uzasadnia twierdzenia, że pojedynczy czyn polegający na posiadaniu środków odurzających i uczestnictwo przez okres kilku miesięcy w nielegalnym handlu środkami odurzającymi stanowią „te same czyny” w rozumieniu, w jakim pojęcie to zostało zdefiniowane w ramach stosowania art. 54 KWUS.

119. Wskazałem bowiem powyżej, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem właściwym kryterium przy dokonywaniu oceny „idem” jest kryterium tożsamości zdarzenia, rozumiane jako istnienie całości, na którą składają się nierozdzielnie ze sobą związane zachowania, niezależnie od kwalifikacji prawnej tych zachowań lub chronionego interesu prawnego(42). Wykładnia ta ma na celu ochronę uzasadnionych oczekiwań osoby skazanej prawomocnym wyrokiem, która skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczania się, że nie będzie ona jeszcze raz ścigana za te same czyny z tego powodu, że czyny te w każdym państwie członkowskim naruszają inną normę prawa karnego i mogą stanowić przedmiot odmiennej kwalifikacji prawnej.

120. Zgodnie z wyrokiem w sprawie Kraaijenbrink(43) samo ustalenie przez sąd, przed którym toczy się drugie postępowanie, że domniemany sprawca działał z tym samym przestępnym zamiarem, nie jest wystarczające do twierdzenia, że istnieje zespół konkretnych okoliczności nierozerwalnie ze sobą związanych w rozumieniu art. 54 KWUS(44).

121. W świetle tego orzecznictwa ocena pojęcia „tych samych czynów” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej powinna zatem opierać się na porównaniu czynów obiektywnie zarzucanych w pierwszym postępowaniu z czynami wskazanymi w europejskim nakazie aresztowania. Chodzi o ustalenie, czy w pierwszym postępowaniu zainteresowany został już skazany za czyny wskazane w europejskim nakazie aresztowania.

122. Oznacza to, po pierwsze, że moment, w którym organy dochodzeniowe wykryły popełnienie czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania, nie ma znaczenia przy ustalaniu, czy są one nierozerwalnie związane z czynami, wobec których zapadł już prawomocny wyrok.

123. Wynika z tego, po drugie, że dokonując tego porównania, wykonujący nakaz organ sądowy nie powinien uwzględniać kryteriów subiektywnych. Organ ten nie powinien brać pod uwagę ani zamiaru przestępnego osoby, której dotyczy wniosek, ani taktyki organów dochodzeniowych.

124. Ponadto, jak wskazała Komisja, kwestia możliwości, którymi dysponują organy dochodzeniowe w danym państwie członkowskim, w celu sprawnego prowadzenia dochodzeń wszczynanych w skomplikowanych sprawach o szeroko zakrojonej skali, takich jak sprawy dotyczące przestępczości zorganizowanej, regulowane są przepisami postępowania karnego w tym państwie członkowskim i nie mają znaczenia przy dokonywaniu oceny występowania tożsamości czynów w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej.

125. Ponieważ pojęcie „tych samych czynów” stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, okoliczność, że podobna sytuacja mogłaby, w zależności od przypadku, prowadzić na podstawie prawa krajowego do wyłączenia ścigania w wykonującym państwie członkowskim, nie uzasadnia odmiennej oceny.

126. W świetle orzecznictwa dotyczącego zakresu zasady ne bis in idem w rozumieniu art. 54 KWUS zasady tej nie należy rozumieć w ten sposób, że organy dochodzeniowe w momencie pierwszego postawienia zarzutów mają obowiązek wskazać wszystkie czyny, które można zarzucić danej osobie, i poddać je ocenie sądu.

127. W konsekwencji okoliczność, że organy dochodzeniowe posiadały w momencie wniesienia aktu oskarżenia przeciwko osobie, której dotyczy wniosek, i skazania jej za pojedynczy czyn polegający na nielegalnym posiadaniu środków odurzających dowody na uczestnictwo tej osoby przez okres kilku miesięcy w nielegalnym handlu środkami odurzającymi, lecz zaniechały wystąpienia ze stosownym wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego i przedstawienia tych dowodów właściwemu sądowi, by nie zakłócać sprawnego przebiegu dochodzenia i umożliwić całkowite rozbicie sieci przestępczej, nie może uzasadniać twierdzenia, że ten ostatni czyn jest nierozerwalnie związany z tym pierwszym i tym samym prowadzi do zastosowania art. 3 pkt 2 decyzji ramowej.

128. Ponadto, jak zauważył rząd francuski, okoliczność, że policja postanowiła w trakcie postępowania karnego, które zakończyło się wydaniem wyroku skazującego z dnia 30 listopada 2005 r., zaniechać wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego w odniesieniu do czynów wskazanych w europejskim nakazie aresztowania, by nie zakłócać przebiegu dochodzenia, nie może być utożsamiana z „prawomocnym wyrokiem” wydanym w związku z popełnieniem tych czynów w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej.

129. W świetle wykładni tego pojęcia w rozumieniu art. 54 KWUS nadanej przez Trybunał w ww. wyrokach w sprawach połączonych Gözütok i Brügge, w sprawie Miraglia, a także w sprawie Turanský, należy stwierdzić, że omawiane czyny nie zostały przedstawione ani sądowi, który prowadził pierwszą sprawę, ani prokuraturze oraz że w konsekwencji żaden organ sprawujący wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w danym porządku prawnym nie miał możliwości dokonania oceny ich istoty. Decyzja policji o zaniechaniu wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego nie doprowadziła do wyłączenia ścigania w ramach tego porządku prawnego.

130. W niniejszej sprawie okoliczność, że w momencie skazania w listopadzie 2005 r. G. Mantella prawomocnym wyrokiem przez Tribunale di Catania za posiadanie i przewóz w dniu 13 września 2005 r. w Katanii 155,46 g kokainy w celu jej sprzedaży, włoskie organy dochodzeniowe posiadały dowody na jego członkostwo, w okresie od stycznia 2004 r. do listopada 2005 r., w organizacji przestępczej, która zajmowała się nielegalnym handlem kokainą, nie stoi zatem na przeszkodzie, by G. Mantello został przekazany włoskiemu organowi sądowemu na podstawie europejskiego nakazu aresztowania dotyczącego jego członkostwa w tej organizacji.

131. Oczywiście na włoskim organie sądowym spoczywa obowiązek wykluczenia z zakresu nowego postępowania wszczętego przeciwko G. Mantellowi czynu, za który został już skazany prawomocnym wyrokiem. Jednakże za przestrzeganie tego obowiązku odpowiedzialny jest ten włoski organ, a nie wykonujący nakaz organ sądowy. Na podstawie zasady wzajemnego zaufania, na której opiera się system europejskiego nakazu aresztowania, należy uznać, że wykonujący nakaz organ sądowy, począwszy od momentu, gdy może on ustalić, że czyny wskazane w europejskim nakazie aresztowania nie są tożsame z czynami, w odniesieniu do których zapadł już prawomocny wyrok, wypełnił swoje zobowiązania w zakresie kontroli przestrzegania zasady ne bis in idem i powinien postanowić o przekazaniu osoby, której dotyczy wniosek.

132. Proponuję zatem udzielić sądowi krajowemu odpowiedzi, iż art. 3 pkt 2 decyzji ramowej należy rozumieć w ten sposób, że okoliczność, iż organy dochodzeniowe posiadały w momencie wniesienia aktu oskarżenia i skazania danej osoby za pojedynczy czyn polegający na posiadaniu środków odurzających dowody na jej członkostwo przez okres kilku miesięcy w grupie przestępczej zajmującej się nielegalnym handlem środkami odurzającymi, lecz w interesie dochodzenia zaniechały przedstawienia ich właściwemu sądowi, nie uzasadnia twierdzenia, że wspomniane członkostwo w grupie przestępczej i pojedyncze posiadanie środków odurzających stanowią „te same czyny” w rozumieniu tego przepisu.

V –    Wnioski

133. W świetle powyższych rozważań proponuję, by Trybunał udzielił następującej odpowiedzi na pytania prejudycjalne postawione przez Oberlandesgericht Stuttgart:

1)      Wykładni art. 3 pkt 2 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi należy dokonywać w ten sposób, że pojęcie „tych samych czynów” stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii.

Pojęcie to ma takie samo znaczenie jak pojęcie „tych samych czynów” w rozumieniu art. 54 konwencji wykonawczej do układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach, podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r.

2)      Okoliczność, że organy dochodzeniowe posiadały w momencie wniesienia aktu oskarżenia i skazania danej osoby za pojedynczy czyn polegający na posiadaniu środków odurzających dowody na jej członkostwo przez okres kilku miesięcy w grupie przestępczej zajmującej się nielegalnym handlem środkami odurzającymi, lecz w interesie dochodzenia zaniechały przedstawienia ich właściwemu sądowi, nie uzasadnia twierdzenia, że wspomniane członkostwo w grupie przestępczej i pojedyncze posiadanie środków odurzających stanowią „te same czyny” w rozumieniu art. 3 pkt 2 decyzji ramowej 2002/584.


1 – Język oryginału: francuski.


2 – Decyzja ramowa z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. L 190, s. 1, zwana dalej „decyzją ramową”).


3 – Zwanego dalej „wykonującym nakaz organem sądowym”.


4 – Zwanej dalej „kartą”.


5 – Konwencja wykonawcza do układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (Dz.U. 2000, L 239, s. 19), podpisana w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. (zwana dalej „KWUS”).


6 – Motyw 5 wspomnianej decyzji.


7 – Motyw 6.


8 – Motyw 10.


9 –      Zwany dalej „organem sądowym wydającym nakaz”.


10 – Artykuł 13 ust. 1, art. 27 ust. 2 wspomnianej decyzji.


11 – Artykuł 14.


12 – Można sądzić, że zasada ta stanowiła istotę treści prawa talionu, które stanowiło pierwsze lub jedno z pierwszych ograniczeń ius puniendi, limitując karę do wysokości szkody wyrządzonej przez sprawcę. Zobacz podobnie przykłady przywołane przez rzecznika generalnego E. Sharpston w opinii w sprawie C‑467/04 Gasparini i in. (wyrok z dnia 28 września 2006 r.), Zb.Orz. s. I‑9199, pkt 72.


13 – Zgodnie z informacjami znajdującymi się na stronie internetowej Rady Europy z dnia 18 marca 2010 r. protokół ten podpisały wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Królestwo Belgii, Republika Federalna Niemiec i Królestwo Niderlandów nie ratyfikowały jeszcze tego protokołu.


14 – Artykuł 54 KWUS wiąże 27 państw członkowskich, w tym także Zjednoczone Królestwo i Irlandię [zob. decyzje Rady: 2000/365/WE z dnia 29 maja 2000 r. dotyczącą wniosku Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej o zastosowaniu wobec niego niektórych przepisów dorobku Schengen (Dz.U. L 131, s. 43); 2002/192/WE Rady z dnia 28 lutego 2002 r. dotyczącą wniosku Irlandii o zastosowanie wobec niej niektórych przepisów dorobku Schengen (Dz.U. L 64, s. 20)].


15 – Wyroki: z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawach połączonych C‑187/01 i C‑385/01 Gözütok i Brügge, Rec. s. I‑1345, pkt 38; z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie C‑297/07 Bourquain, Zb.Orz. s. I‑9425, pkt 41.


16 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawach połączonych Gözütok i Brügge, pkt 33.


17 – Jak wskazano w deklaracji w sprawie karty, która stanowi załącznik do traktatów, karta nie rozszerza zakresu stosowania prawa Unii.


18 –      Na mocy traktatu z Lizbony, który wszedł w życie w dniu 1 grudnia 2009 r., karta zyskała moc wiążącą, gdyż zgodnie z art. 6 ust. 1 TUE ma ona taką samą moc prawną jak traktaty.


19 – A. Weyembergh, Le principe ne bis in idem: pierre d’achoppement de l’espace pénal européen?, w: Cahiers de droit européen, 2004, nos 3, 4, s. 337.


20 – Wyrok z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C‑288/05 Kretzinger, Zb.Orz. s. I‑6441.


21 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Gasparini i in.


22 – Wyrok z dnia 28 września 2006 r. w sprawie C‑150/05 Van Straaten, Zb.Orz. s. I‑9327.


23 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Bourquain.


24 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawach połączonych Gözütok i Brügge.


25 – Wyrok z dnia 10 marca 2005 r. w sprawie C‑469/03 Miraglia, Zb.Orz. s. I‑2009.


26 – Wyrok z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C‑491/07 Turanský, Zb.Orz. s. I‑11039.


27 – Wyrok z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie C‑436/04 Van Esbroeck, Zb.Orz. s. I‑2333.


28 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Van Straaten.


29 – Zobacz wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 10 lutego 2009 r. w sprawie Sergueï Zolotoukhine przeciwko Rosji.


30 – BGBl. 2006 I, s. 1721.


31 – Dz.U. L 114, s. 56.


32 – Chodzi o Republikę Czeską, Królestwo Hiszpanii, Republikę Francuską, Republikę Włoską, Królestwo Niderlandów i Rzeczpospolitą Polską.


33 –      Sprawa C‑123/08, Zb.Orz. s. I‑9621, pkt 57–59.


34 – Wyroki: z dnia 13 lipca 1989 r. w sprawie 5/88 Wachauf, Rec. s. 2609, pkt 19; z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C‑241/07 JK Otsa Talu, Zb.Orz. s. I‑4323, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo.


35 – Jeśli chodzi o stosowanie praw podstawowych w ramach traktatu EWWiS, zob. wyrok z dnia 27 października 2009 r. w sprawie C‑115/08 ČEZ, Zb.Orz. s. I‑10265, pkt 91.


36 – Wyrok z dnia 3 maja 2007 r. w sprawie C‑303/05 Advocaten voor de Wereld, Zb.Orz. s. I‑3633, pkt 45.


37 – Artykuł 3 pkt 1 decyzji ramowej przewiduje, że należy odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania, jeśli przestępstwo będące podstawą nakazu aresztowania jest objęte amnestią w wykonującym nakaz państwie członkowskim, w przypadku gdy przestępstwo to podlega jurysdykcji państwa z mocy jego prawa karnego. Artykuł 3 pkt 3 decyzji ramowej stanowi, że należy odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania, jeśli w świetle prawa państwa wykonującego nakaz osoba podlegająca europejskiemu nakazowi aresztowania z uwagi na jej wiek nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania nakazu aresztowania.


38 – Wyrok z dnia 18 października 2007 r. w sprawie C‑195/06 Österreichischer Rundfunk, Zb.Orz. s. I‑8817, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo.


39 – Wyrok z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie C‑66/08 Kozłowski, Zb.Orz. s. I‑6041, pkt 42.


40 – Zobacz ww. wyroki: w sprawach połączonych Gözütok i Brügge, pkt 38; w sprawie Gasparini i in., pkt 27; a także w sprawie Van Straaten, pkt 57.


41 – Zobacz ww. wyrok w sprawie Gasparini i in., pkt 27.


42 – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Kretzinger, pkt 34.


43 – Wyrok z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C‑367/05, Zb.Orz. s. I‑6619.


44 – Punkt 29.