KONKLUŻJONIJIET TA’ L-AVUKAT ĠENERALI
RUIZ-JARABO COLOMER
ippreżentati fit-13 ta’ Frar 2007 1(1)
Kawża C-112/05
Il-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej
vs
Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja
“Rikors għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu – Moviment liberu tal-kapital – Użu tal-poteri pubbliċi fil-kumpannija Volkswagenwerk GmbH − Kundizzjonijiet”
I – Introduzzjoni
1. Marbuta bla dubju ta’ xejn aktar mal-miraklu ekonomiku Ġermaniż milli ma’ l-oriġini skura tagħha fil-nazzjonalsoċjaliżmu, il-kumpannija Volkswagen hija l-aktar eżempju evidenti tar-riżultati li ġġib l-ekonomija soċjali tas-suq, mudell illi ddaħħal fir-Repubblika Federali wara t-tieni gwerra dinjija mill-Ministru Ludwig Erhard(2), skond it-tagħlim ta’ l-hekk imsejħa Skola ta’ Friburgu. (3)
2. Fuq kollox, apparti mill-merti tekniċi rrikonoxxuti, ċerti prototipi li nħadmu daħlu fil-wirt kulturali(4) tal-pajjiż ta’ l-oriġini u ta’ kull pajjiż li fit-toroq tiegħu kienu jinstaqu, tant li ħolqu waħda mill-istampi tal-ħamsinijiet u tas-sittinijiet fl-Ewropa u lil hinn mill-Atlantiku, li ma jistgħux jiġu mħassra. (5) Għalhekk jiftiehem kif għal bosta ċittadini, nostalġiċi ta’ dik l-epoka tad-deheb, ir-rikors għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu mressaq mill-Kummissjoni fir-rigward ta’ ċerti artikoli tal-Liġi Volkswagen (6) aktar milli jattakka liġi nazzjonali, jattakka simbolu ta’ l-istil ta’ ħajja Ġermaniż, li fil-veru sens tal-kelma huwa mit modern.
3. Apparti dawn l-evokazzjonijiet melankoniċi, il-każ jirrigwarda l-konformità mat-Trattat KE ta’ ċerti liġijiet ta’ l-Istati Membri li permezz tagħhom jinżammu poteri eżorbitanti mill-gvern f’impriżi privati, magħrufa komunement bħala “ishma tad-deheb” (“golden shares”). Nantiċipa iżda illi f’dan il-każ hemm ukoll differenzi notevoli illi jeħtieġu deċiżjoni finali.
4. B’mod konkret, il-Kummissjoni tallega illi: il-limitazzjoni tad-drittijiet tal-vot għal 20 % tal-kapital tal-kumpannija meta xi azzjonist jaqbeż din il-perċentwali; l-elevazzjoni għal aktar minn 80 % tal-maġġoranza meħtieġa għall-adozzjoni ta’ ftehim li l-Aktiengesetz (7) (il-liġi Ġermaniża dwar il-kumpanniji) tiffissa f’75 %; kif ukoll id-dritt tal-Bund (l-Istat Federali) u tas-Sassonja t’Isfel li jinnominaw żewġ membri fil-Bord tad-Diretturi tal-Kumpannija.
II – Il-kuntest legali
A – Id-Dritt Komunitarju
5. Normalment, il-liġijiet nazzjonali li jiġu kkontestati mill-Kummissjoni jiġu eżaminati mill-Qorti tal-Ġustizzja fid-dawl tal-libertajiet fundamentali li jinsabu fit-Trattat KE, il-moviment liberu tal-kapital u d-dritt ta’ stabbiliment f’pajjiż ieħor. Fir-rigward ta’ l-ewwel dritt, l-Artikolu 56(1) KE jgħid hekk::
“1. Fil-kwadru tad-dispożizzjonijiet indikati f’dan il-Kapitolu, hija projbita kull restrizzjoni fuq il-moviment tal-kapital bejn l-Istati Membri u bejn l-Istati Membri u pajjiżi terzi.”
6. Min-naħa l-oħra d-dritt ta’ stabbiliment joħroġ mill-Artikolu 43(1) KE, li jgħid:
“1. Fil-qafas tad-dispożizzjonijiet ta’ hawn taħt ir-restrizzjonijiet għal-libertà ta’ l-istabbiliment ta’ ċittadini ta’ Stat Membru fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor, għandhom jiġu projbiti. Din il-projbizzjoni għandha testendi ruħha wkoll għal restrizzjonijiet fuq l-istabbiliment ta’ aġenziji, fergħat u sussidjarji, minn ċittadini ta’ Stat Membru stabbiliti fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor.”
7. Minħabba l-importanza tiegħu, irid jinqara wkoll l-Artikolu 295 KE :
“Dan it-Trattat għandu jkun bla ebda preġudizzju għas-sistema ta’ proprjetà fl-Istati Membri.”
8. Id-Direttiva 88/361/KEE (8) fl-Anness I tagħha fiha n-nomenklatura għall-klassifikazzjoni tal-movimenti tal-kapital msemmija fl-Artikolu 1. Dan l-anness jinkludi, b’mod partikolari, il-“Parteċipazzjoni f’impriża ġdida jew eżistenti bi skop li jkunu stabbiliti jew mantenuti rabtiet ekonomiċi dewwiema” (investimenti diretti), (9) u l-“Akkwist minn non-residenti ta’ assigurazzjonijiet domestiċi negozjati fil-Borża” (investimenti ta’ portafoll). (10)
B – Il-liġi Ġermaniża
9. Fis-sistema legali milquta minn dan ir-rikors għandhom importanza partikolari ċerti prinċipji tal-Liġi tal-kumpanniji pubbliċi msejħa l-Liġi Volkswagen.
1. Il-Liġi tal-Kumpanniji pubbliċi
10. L-Artikolu 134, emendat mil-liġi dwar il-kontroll u t-trasparenza ta’ l-impriżi (Gesetz zur Kontrolle und Transparenz im Unternehmensbereich), jikkjarifika li d-dritt tal-vot għandu jiġi eżerċitat b’rabta mal-valur ta’ l-ishma, jew fil-każ ta’ parteċipazzjonijiet (“Stückaktien”), b’rabta man-numru ta’ ishma. Dan l-artikolu jżid illi, fil-każ ta’ kumpanniji li mhumiex ikkwotati fil-borża, l-istatut ta’ dawk il-kumpanniji jista’ jnaqqas id-drittijiet tal-vot ta’ l-azzjonisti b’diversi mezzi, billi jiffissa limitu massimu assolut jew progressiv.
11. L-Artikolu 101(2) jeċiġi li fl-istatut irid ikun hemm previst id-dritt illi jinħatru rappreżentanti fil-Bord tad-Diretturi, u dan jista’ jingħata biss lil ċerti azzjonisti jew lil min ikollu ishma rreġistrati li jkunu jistgħu jiġu ttrasferiti biss bl-awtorizzazzjoni tal-kumpannija. Bl-istess mod, dan l-Artikolu jillimita dan id-dritt għal terz tan-numru ta’ membri ta’ l-imsemmi organu tal-kumpannija mogħtija mil-liġi jew mill-istatuti lill-azzjonisti. Madankollu, l-aħħar frażi ta’ l-Artikolu espressament tiddikjara li din ma tippreġudikax l-applikazzjoni ta’ l-Artikolu 4 tal-Liġi Volkswagen fuq dan is-suġġett.
2. Il-Liġi Volkswagen
12. L-Artikolu 1 jibdel il-kumpannija l-qadima, li l-uniku sid tagħha kien l-Istat Federali Ġermaniż, f’kumpannija pubblika.
13. Imbagħad, l-Artikolu 2 fih regolamenti dwar l-eżerċizzju tad-dritt tal-vot, li s-subartikolu 1 jirrestrinġi għal sehem minn ħamsa tal-kapital tal-kumpannija meta persuna jkollha aktar minn 20 %. Fih ukoll mudell ta’ kif jingħaddu l-ishma ta’ kull azzjonist (subartikoli 2 u 3).
14. Taħt it-titolu “Struttura tal-Kumpannija”, l-Artikolu 4 jitratta diversi punti, u fis-subartikolu 1, jagħti l-poter ta’ nomina ta’ żewġ membri fil-Bord tad-Diretturi lir-Repubblika tal-Ġermanja u lil-land tas-Sassonja t’Isfel rispettivament, sakemm dawn ikunu għadhom azzjonisti fil-kumpannija.
15. Skond is-subartikolu 2, il-bini u l-lokalizzazzjoni ta’ fabbriki huma suġġetti għall-approvazzjoni ta’ żewġ terzi tal-voti fil-Bord tad-Diretturi.
16. Is-subartikolu 3 jżid il-kworum għall-approvazzjoni ta’ riżoluzzjonijiet tal-Laqgħa Ġenerali għal aktar minn tmenin fil-mija (80 %) tal-kapital tal-kumpannija, liema Laqgħa skond il-liġi dwar il-kumpanniji pubbliċi trid tieħu deċiżjonijiet b’maġġoranza ta’ tliet kwarti (75 %).
III – Il-Fatti u l-Proċedura Amministrattiva Preċedenti
A – L-Isfond Storiku tal-Liġi Volkswagen
17. Biex nifhmu aħjar il-liġi nazzjonali li hija s-suġġett ta’ dawn il-proċeduri, irridu mmorru lura għall-oriġini ta’ din l-impriża, mogħtija fid-dettall mill-Gvern Ġermaniż fir-risposta, iżda fuq kollox, fir-risposta tiegħu, ta’ l-20 ta’ Ġunju 2003, għat-talba tal-Kummissjoni ta’ l-20 ta’ Marzu ta’ l-istess sena, li ma ġietx ikkontestata minn din l-Istituzzjoni.
18. Meta kiseb il-poter Adolf Hitler f’Jannar ta’ l-1933, beda jitħaddem pjan ta’ promozzjoni ta’ l-industrija tal-karozzi, (11) u saret kompetizzjoni pubblika għall-konċessjoni tal-fabbrika bl-isem ta’ “karozza tal-poplu” (Volks ‑ Wagen). Intalbet il-kostruzzjoni ta’ vettura sempliċi u aċċessibbli għall-maġġoranza tal-Ġermaniżi, mingħajr ma tkun ta’ piż finanzjarju fuqhom. Dan l-inkarigu waqa’ f’idejn l-inġinier leġġendarju Ferdinand Porsche. (12)
19. Il-proġett kellu jsir malajr kemm jista’ jkun u ngħataw żewġ sussidji b’total ta’ 700 000 Reichmarks (RM), bl-appoġġ finanzjarju wkoll tar-Reichverband der Deutschen Automobilindustrie (l-assoċjazzjoni ta’ l-industrija Ġermaniża tal-karozzi), li ġab 20 000 RM fis-sena tul l-għaxar xhur iffissati għall-finalizzazzjoni tax-xogħlijiet; iżda d-diffikultajiet esposti minn din l-Assoċjazzjoni lill-kanċellier tar-Reich ġiegħlu lill-Hitler jafda l-produzzjoni tal-Volkswagen (13) f’idejn l-Arbeitsfront (il-front tax-xogħol) bil-bini ta’ l-akbar fabbrika li qatt dehret. Il-finanzjament kien inkiseb minn diversi bnadi: flimkien mal-kontribuzzjonijiet ta’ l-Istat Ġermaniż, il-Gvern għamel sejħa għal tfaddil mingħand il-pubbliku u talab liċ-ċittadini li xtaqu jixtru karozza depożitu ta’ ħames RM fil-ġimgħa li tpoġġew f’fond ta’ għajnuna lill-impriża. B’dan il-mod inġabru 286 miljun mark.
20. Fit-28 ta’ Mejju ta’ l-1937, il-proġett imbagħad tħalla f’idejn l-Assoċjazzjoni msemmija u nħolqot kumpannija statali, il-Gesellschaft zur Vorbereitung des Deutschen Volkswagens m. b. H., b’kapital inizjali ta’ 50 miljun RM mogħtija mill-Arbeitsfront, li għas-servizz tagħha tpoġġa ajruplan sabiex ifittex spazju adegwat fil-Ġermanja fejn tkun tista’ tinbena din il-fabbrika manjifika, bil-kundizzjoni li tkun fiċ-ċentru tal-pajjiż u li jkollha komunikazzjonijiet tajba fuq ix-xmajjar u bit-toroq. Fl-aħħar kien instab post ideali fis-Sassonja t’Isfel, mhux il-bogħod mill-kastell ta’ Wolfsburg, proprjetà tal-familja tal-Konti von der Schulenburg sa mis-seklu XIV, li ġie esproprijat. Il-fabbrika allura nbniet flimkien mal-lokalità ta’ Fallersleben fuq l-awtostrada li tgħaqqad Hannover ma’ Berlin, qrib il-kanal ta’ Mittelland. Fis-26 ta’ Mejju 1938 tpoġġiet l-ewwel ġebla quddiem aktar minn 70 000 persuna, fl-istess waqt illi kienet qed tiġi ppjanata l-kostruzzjoni ta’ belt ġdida biex tospita l-ħaddiema futuri, Wolfsburg tal-lum. B’sorpriża ġenerali, il-Führer innifsu semma l-karozza “KdF Wagen”(Kraft durch Freude Wagen) jew il-karozza li timxi bil-ferħ, għalkemm l-uffiċċju ta’ Porsche rreġistra l-marka Volkswagen inkluż internazzjonalment. (14)
21. Fil-preżentazzjoni uffiċjali tal-karozza ntwerew tliet mudelli differenti: waħda cabriolé, waħda mingħajr saqaf u l-oħra limużin. Id-dittatur, imdawwar minn suldati liebsin uniformijiet ikkuluriti u b’komportament li juri adeżjoni totali għar-reġim politiku tiegħu, kien bil-qiegħda fil-cabriolé misjuqa mit-tifel stess ta’ Ferdinand Porsche, Ferry, li immedjatament kiseb fama kbira. Id-diskors tal-Führer qajjem entużjażmu enormi: il-KdF Wagen kienet lesta għal kulħadd, bi prezz ta’ 990 RM biss.
22. Aktar minn hekk, bil-flus li daħlu mill-bejgħ tal-proprjetà rekwiżizzjonata u meħuda mis-sindakati tar-Repubblika Weimar, fil-bidu tal-kolp ta’ stat nazzjonalsoċjalista, inbnew fil-parti l-kbira tagħhom, il-werkxops ta’ dik li kellha tkun l-akbar industrija ta’ l-Ewropa, fl-immaġinazzjoni tal-politiċi li kienu warajha. (15)
23. Il-produzzjoni intensiva ta’ vetturi kellha tibda fil-15 ta’ Ottubru 1939, iżda Hitler invada l-Polonja fl-1 ta’ Settembru ta’ l-istess sena u l-bidu tal-Gwerra Dinjija kissret il-pjanijiet ta’ kull min kien involut, peress illi l-produzzjoni kkonċentrat fuq l-ħtiġijiet militari, speċjalment dawk relatati mal-mobilitazzjoni tat-truppi u għall-produzzjoni ta’ munizzjon u allura ħalliet b’xejn lil madwar 336 000(16) ruħ li kellhom ftit tfaddil u li investewh f’ħolma li sparixxiet mal-bini ta’ armi u kanuni. (17)
24. Il-bumbardamenti ta’ l-alleati affettwaw serjament l-istallazzjonijiet ta’ l-impriża tant illi f’erba’ attakki mill-ajru(18) ntefgħu aktar minn elf tunnellata bombi b’potenzjal splużiv għoli; għalkemm kienet għada mkissra reġgħet bdiet taħdem f’Mejju ta’ l-1945, (19) wara li l-Gvern militari taż-żona ta’ okkupazzjoni Ingliża poġġa bħala kap tal-kumpannija l-Inġinier superviżur Rudolf Brörmann, li rreżista bil-qawwa kollha l-intenzjonijiet Amerikani li jisfaxxaw din l-industrija (20) u li fl-1947 ġie ssostitwit minn membru tal-Bord tad-Diretturi ta’ l-Opel, Heinrich Nordhoff. Barra minn hekk, il-gvern imsemmi ma rnexxielux ibiegħ il-kumpannija lil xi kompetitur barrani bħall-Ford jew Chrysler, u għalhekk, meta spiċċat iż-żona tar-Renju Unit fl-1949, il-Volkswagen prattikament kienet kumpannija bla sidien.
25. Madankollu, minkejja l-piż tan-nuqqas ta’ sid, it-tħaddim tal-fabbrika kien juri dinamiżmu sorprendenti li bidilha f’negozju miexi tajjeb, (21) li jilħaq l-aspettattivi tal-ħaddiema, bla dubju ta’ xejn minħabba l-kollaborazzjoni diretta u immedjata tagħhom fis-suċċess tal-kumpannija. Meta għall-aħħar tal-ħamsinijiet tas-seklu l-ieħor, id-deċiżjoni tal-qrati fuq talba ta’ l-investituri fil-Volkswagen kienet tidher imminenti, l-impjegati rrivendikaw il-proprjetà tal-kumpannija, b’tali mod illi flimkien mal-Bund, mal-Land tas-Sassonja t’Isfel, mas-sindakati u ma’ dawk l-investituri sfortunati, kienu issa diġà ħamsa li kienu jallegaw li kienu l-proprjetarji tad-ditta.
26. It-tensjonijiet li ġabu l-interessi kunfliġġenti kienu ser jieħdu fit-tul quddiem il-qrati Ġermaniżi, u dan kien ta’ perikolu għall-impriża simbolu tar-Repubblika Federali li kienet għadha żagħżugħa. Wara snin twal ta’ diskussjonijiet intensi u negozjati diffiċli, intlaħaq kompromess fil-forma ta’ ftehim ta’ regolazzjoni tar-relazzjonijiet legali fil-fabbrika Volkswagen GmbH, li ġie ffirmat fit-12 ta’ Novembru 1959 mill-Bund u l-Land tas-Sassonja t’Isfel. (22)
27. Skond dan il-ftehim kellu jkun hemm fl-ewwel fażi, it-trasferiment ta’ l-ishma kollha fil-kumpannija, li kienet privata, miżmuma mill-pubbliku lill-Istat Federali; (23) il-bdil f’kumpannija pubblika fit-tieni fażi, u mbagħad it-tqassim ta’ l-ishma b’60 % bejn persuni privati u l-bqija f’żewġ pakketti ta’ 20 %, għaż-żewġ entitajiet pubbliċi involuti, il-Bund u l-Land imsemmi. (24)
28. Il-ftehim bejn l-amministrazzjonijiet nazzjonali u reġjonali msemmija ħa ħsieb ukoll ta’ l-interessi tal-ħaddiema u ħoloq il-Fundazzjoni Volkswagen għall-promozzjoni tar-riċerka, it-tagħlim, ix-xjenza u t-teknoloġija.
29. L-istatuti tal-kumpannija pubblika Volkswagen ġew approvati fis- 6 ta’ Lulju 1960 u ddaħħlu fil-Liġi Volkswagen flimkien mal-ftehim kollu; żewġ klawżoli kienu jipprovdu rispettivament għat-tkabbir fil-maġġoranza kwalifikata għall-adozzjoni ta’ ċerti ftehim soċjali minn 75 % għal aktar minn 80 % u għal-limitazzjoni tad-dritt tal-vot għal 20 % tal-kapital totali.
B – Il-proċedura amministrattiva preċedenti
30. Il-Kummissjoni, wara li rċeviet ilment dwar il-Liġi Volkswagen, bagħtet ittra lill-Ġermanja fid-19 ta’ Marzu 2003, li għaliha l-Istat Membru wieġeb b’ittra ta’ l-20 ta’ Ġunju ta’ din l-istess sena.
31. L-ispjegazzjonijiet mogħtija ma kkonvinċewx lill-Kummissjoni u għalhekk fl-1 ta’ April 2004, hija bagħtet opinjoni motivata, li fiha stiednet lil-Ġermanja sabiex tgħaddi l-emendi neċessarji sabiex tidderoga jew timmodifika l-liġi in kwistjoni fi żmien xahrejn mid-data li fiha ntbagħtet l-opinjoni.
32. Il-Gvern Ġermaniż ressaq l-osservazzjonijiet tiegħu f’ittra tat-12 ta’ Lulju 2004, fejn ikkonferma l-opinjoni tiegħu li l-liġi in kwistjoni ma tiksirx l-Artikolu 56 KE u li ma kienx sejjer għalhekk jemendaha, filwaqt illi talab li l-proċeduri jiġu arkivjati għaliex kien iqis bla l-ebda bażi l-akkuża ta’ nuqqas ta’ twettiq ta’ l-obbligu.
33. Kuntrarjament għall-pożizzjoni Ġermaniża, il-Kummissjoni talbet lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tikkonstata nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu, skond id-dispożizzjonijiet ta’ l-Artikolu 226 KE, bi ksur ta’ l-Artikoli 56 KE u 43 KE.
IV – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja u l-argumenti tal-partijiet
34. Ir-rikors ġie ppreżentat fir-reġistru ta’ din il-Qorti tal-Ġustizza fl-4 ta’ Marzu 2005, u fiha hemm talba li jiġi kkonstatat li l-Artikoli 2(1) u 4(1) u (3) tal-Liġi Volkswagen jiksru d-dispożizzjonijiet ta’ l-Artikoli 56 KE u 43 KE, kif ukoll talba għal kundanna ta’ l-Istat Membru biex iħallas l-ispejjeż.
35. Ir-risposta ppreżentata fil-25 ta’ Mejju 2005, titlob li r-rikors jiġi miċħud peress illi huwa bla bażi, bl-ispejjeż kontra l-Kummissjoni.
36. B’digriet tas-7 ta’ Settembru 2005, il-President tal-Qorti tal-Ġustizzja awtorizza l-intervent tar-Repubblika tal-Finlandja li, mandankollu rrinunzjat permezz ta’ ittra riċevuta fil-25 ta’ Novembru ta’ wara.
37. Fit-22 ta’ Awissu 2005 ġiet ippreżentata r-replika, u fis-16 ta’ Novembru l-kontroreplika.
38. Fis-seduta tat-12 ta’ Diċembru 2006, ir-rappreżentanti tar-Repubblika Federali u tal-Kummissjoni ressqu verbalment il-pożizzjoni tagħhom quddiem il-Qorti.
V – Analiżi tal-ksur
A – Osservazzjonijiet Preliminari
39. Qabel xejn, ta’ min jinnota li l-Kummissjoni, anke jekk invokat il-ksur ta’ l-Artikolu 43 KE, torbot it-talba tagħha mal-ksur tad-dispożizzjonijiet dwar il-moviment liberu tal-kapital (Artikolu 56 KE), bla dubju minħabba l-viċinanza ta’ trattament fil-ġurisprudenza bejn is-sentenzi fuq il-kawżi dwar ishma tad-deheb, li ma jimpedixxix lill-Qorti tal-Ġustizzja milli tippronunzja ruħha dwar il-ksur kontemporanju tal-libertà ta’ stabbiliment.
1. Inklużjoni tal-Liġi Volkswagen fil-ġurisprudenza dwar l-ishma tad-deheb
40. Il-Kummissjoni tibbaża ruħha prinċipalment fuq il-ġurisprudenza dwar il-“golden shares”, (25) u tibni l-analiżi tagħha fuq il-fatt illi dan huwa mekkaniżmu li jippermetti li l-Istat ikollu drittijiet speċjali, f’dan il-każ, il-Bund u l-Land tas-Sassonja t’Isfel.
41. Ta’ min jenfasizza bl-istess mod, in-natura pubblika tal-ftehim imfassal miż-żewġ entitajiet sabiex jingħelbu l-problemi li kienu jaffettwaw il-kumpannija, u l-fatt illi saret liġi partikolari għal kumpannija waħda.
42. Il-Gvern Ġermaniż ma jaqbilx ma’ dan l-argument u jqis illi s-sitwazzjonijiet li fihom ippronunzjat ruħha l-Qorti tal-Ġustizzja m’għandhom x’jaqsmu xejn mas-sitwazzjoni ta’ Volkswagen, u jissottolinja n-natura oġġettiva tad-dispożizzjonijiet in kwistjoni, ta’ l-inqas ta’ dawk id-dispożizzjonijiet marbuta mal-limitazzjoni tad-dritt tal-vot u maż-żieda tal-maġġoranza mitluba fil-laqgħa ġenerali ta’ l-azzjonisti biex jittieħdu ċerti deċiżjonijiet fundamentali, li ma fihom l-ebda element diskriminatorju, anzi, li joffru l-istess trattament lill-investituri kollha kemm pubbliċi kif ukoll privati.
43. Il-Gvern imħarrek jinsisti wkoll illi l-Liġi Volkswagen ma tistax tissejjaħ “miżura statali” iżda mezz għall-implementazzjoni tal-ftehim privat iffirmat fl-1959 bejn l-Istat Federali u s-Sassonja t’Isfel.
44. Għalkemm propjament dan il-każ stricto senso jikkonċerna l-azzjonijiet tad-deheb biss marġinalment, peress li d-drittijiet speċjali mhumiex applikabbli għall-ishma fil-pussess ta’ entitajiet pubbliċi, lanqas tista’ tittieħed verżjoni li tnaqqas dak li jfissru dawn id-drittijiet; fir-realtà, mhuwiex importanti daqstant jekk dawn id-drittijiet humiex formalment inkorporati f’ċerti ishma, daqs kemm hu importanti li jsir magħruf jekk tali privileġġi jkollhomx effett negattiv fuq l-investituri, partikolarment dawk barranin.
45. Fl-istess waqt, il-fatt li l-eżekuttiv Ġermaniż ma jqisx li hija strument statali liġi approvata mill-Parlament nazzjonali tħallik perpless, għaliex ma teżisti l-ebda manifestazzjoni aktar karatteristika tal-poteri pubbliċi mill-promulgazzjoni ta’ liġijiet. Il-klassifikazzjoni ta’ “Staatsvertrag” skond il-liġi Ġermaniża bħala ftehim privat ma tħallikx anqas perpless, meta d-duttrina ta’ dak il-pajjiż mingħajr l-ebda dubju tinkludi dan l-att ma’ l-atti tad-dritt pubbliku fis-sistema legali tagħha. (26)
46. Għaldaqstant, ma nilqax l-argumenti mressqa mill-Gvern Ġermaniż li dan il-każ jinfired mill-ewwel mill-każijiet l-oħra dwar l-ishma tad-deheb diġà deċiżi mill-Qorti, bla ħsara għal analiżi aktar fid-dettall ta’ l-akkużi ta’ nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligi mressqa mill-Kummissjoni.
2. Rilevanza ta’ l-Artikolu 295 KE
47. Ta’ min jinnota li l-Gvern intimat ma ressaqx bħala difiża tiegħu r-rispett ta’ l-Artikolu 295 KE, analizzat fid-dettall fiż-żewġ konklużjonijiet imsemmija fil-każijiet li wasslu għas-sentenzi Il-Kummissjoni vs Il-Portugall, Il-Kummissjoni vs Franza u Il-Kummissjoni vs Il-Belġju, (27) min-naħa, u Il-Kummissjoni vs Spanja u Il-Kummissjoni vs Ir-Renju Unit, (28) min-naħa l-oħra, kollha diġà ċċitati.
48. Jiena ta’ l-opinjoni li l-espressjoni “regolamentazzjoni tal-proprjetà” ta’ l-Artikolu 295 KE ma tirreferix għal-liġi ċivili li tirregola l-proprjetà, iżda għall-globalità ideali ta’ liġijiet ta’ kull tip, inkluż dawk ta’ natura pubblika, li jassenjaw il-proprjetà ta’ impriża, jiġifieri li jawtorizzaw lil min ikollu proprjetà bħal din jeżerċita influwenza deċiżiva fid-definizzjoni u l-eżekuzzjoni tal-miri kollha tal-kumpannija jew parti minnhom; bl-istess mod, l-interpretazzjoni definittiva tal-kunċett telimina d-distinzjoni bejn impriżi pubbliċi u privati, għall-finijiet tat-Trattat, li tirriżulta biss min-natura ta’ l-azzjonisti, ħlief għall-fatt illi jiddependi mill-possibbiltà li jkollu l-istat li jimponi ċerti kriterji ta’ politika ekonomika, differenti mill-massimizzazzjoni tal-profitt illi tikkaratterizza lill-impriżi privati. (29)
49. Nerġa’ nsostni allura, li r-rispett tat-Trattat għal sistema li tirregola l-proprjetà fis-sistemi legali nazzjonali, li jinsab fl-Artikolu 295 KE, ikopri l-mezzi kollha li, bl-intervent tas-settur pubbliku, f’sens ekonomiku, jippermetti lill-Istat jikkontribwixxi għat-tfassil ta’ l-attività ekonomika tal-pajjiż. (30)
50. Għalkemm għadha valida l-kritika li kont għamilt fil-konklużjonijet tiegħi fil-kawżi C‑463/00 u C‑98/01 għall-fatt li s-sentenzi ma tawx każ, mingħajr l-ebda motivazzjoni, ta’ l-applikazzjoni u l-ambitu ta’ l-Artikolu 295 KE, ġaladarba s-sentenzi ta’ wara l-anqas interpretawh,(31) nirrikonoxxi li dan il-każ huwa sostanzjalment differenti mill-każijiet li tressqu quddiem din il-Qorti tal-Ġustizzja, fatt illi jitlob soluzzjoni differenti.
51. Il-premessi preċedenti jinkwadraw ruħhom, ġeneralment fil-proċessi ta’ privatizzazzjoni ta’ impriżi li joperaw fl-oqsma meqjusa bħala “strateġiċi” u li ġew liberalizzati bil-mod (karburanti, ajruporti, assigurazzjoni). Id-dispożizzjonijiet in kwistjoni jaqblu f’aspett minnhom, dak tan-natura tagħhom ta’ mezzi ta’ intervent tal-poteri pubbliċi f’ċerti attivitajiet ta’ interess vitali għall-ekonomija, ma’ l-isforz għall-implementazzjoni ta’ strateġija ta’ politika ekonomika. (32)
52. Il-Liġi Volkswagen, kif jidher mill-istorja tal-ġestjoni tagħha, ma taqax f’dan il-kuntest.
53. Min-naħa waħda, hawnhekk m’għandniex quddiemna settur tradizzjonalment inkluż fl-oqsma l-aktar kruċjali ta’ l-ekonomija tal-pajjiz, indipendentement mill-importanza tiegħu f’termini ta’ prodott gross domestiku, billi l-industrija tal-karozzi kienet diġà importanti għall-Ġermanja ta’ bejn il-gwerer u żviluppat mingħajr il-bżonn ta’ interventi statali
54. Min-naħa l-oħra, l-iskop primarju tad-dispożizzjoni in kwistjoni huwa r-riżoluzzjoni ta’ kunflitti dwar il-proprjetà tal-kumpannija, u għalhekk fil-prinċipju tikkwalifika bħala dispożizzjoni tad-dritt privat fis-sens ta’ l-Artikolu 295 KE kif jgħidu xi wħud – għalkemm jien ma naqbilx. Id-dispożizzjonijiet imsemmija mill-Kummisjoni f’dan ir-rikors għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu ma jirrigwardawx ir-regolamentazjoni tal-kontroll, la b’mod ġenerali u lanqas fir-rigward tal-kumpannija Volkswagen waħdedha.
55. Bla dubju, it-tliet artikoli in kwistjoni tal-liġi Ġermaniża msemmija f’dan il-proċess jgħinu ż-żamma tal-proprjetà ta’ kumpannija, b’metodi ġuridiċi u tal-kumpanniji tipiċi ta’ Bord tad-Diretturi ta’ kumpannija f’każ ta’ offerti pubbliċi ta’ akkwist li jkunu ostili. (33)
56. Fid-dawl ta’ dak li ntqal hawn fuq, inqis li l-Artikolu 295 KE ma jippermettix liġi bħal-Liġi Volkswagen, kemm fir-rigward ta’ l-interpretazzjoni li dejjem ingħatat, kif ukoll skond ir-regoli li dejjem kienu jiddelimitaw dan il-kunċett sabiex jipproteġu l-awtonomija ta’ l-Istati Membri fir-regolamentazzjoni tar-relazzjonijiet patrimonjali.
B – Dwar ir-restrizzjonijiet fuq il-moviment liberu tal-kapitali
1. Kjarifika Preliminari
57. Ir-rikorrenti qed titlob li jiġi kkonstatat li r-Repubblika Federali tal-Ġermanja kisret il-libertà ta’ stabbiliment u l-moviment liberu tal-kapital, għalkemm tibbaża l-argument tagħha esklużivament fuq il-ksur ta’ din ta’ l-aħħar, kif jidher loġiku mill-ġurisprudenza fil-qasam tal-“golden shares”, li kienet iffukata essenzjalment fuq l-Artikolu 56 KE, u biss b’mod sussidjarju fuq l-Artikolu 43 KE.
58. Ma nbidlitx iżda l-kunsiderazzjoni tiegħi li l-ambitu naturali u korrett għall-analiżi tar-restrizzjonijiet misjuba, b’mod impreċiż ikkassifikati taħt l-isem ta’ “ishma tad-deheb”, huwa dak tal-libertà ta’ stabbiliment, peress illi l-Istat Membru intimat jixtieq jikkontrolla, bl-użu ta’ drittijiet ta’ intervent fil-konfigurazzjoni ta’ l-istruttura ta’ kontroll ta’ l-ishma, il-politika tal-kumpanniji privatizzati (b’interventi fuq min jista’ jkun azzjonist jew b’atti konkreti ta’ amministrazzjoni), sitwazzjoni li ftit li xejn għandha x’taqsam mal-fluss ħieles tal-kapital . (34)
59. Madankollu, tali drittijiet jistgħu jkollhom effett fuq id-dritt ta’ stabbiliment, billi jirrenduh anqas attraenti, kemm direttament, meta per eżempju jkollhom x’jaqsmu ma’ l-aċċess għall-ishma, kif ukoll b’mod indirett meta jirrendu l-ishma anqas attraenti billi jirrestrinġu l-possibbiltà ta’ trasferiment jew ta’ ġestjoni ta’ l-organi tal-kumpannija. (35) Kontra dak li stqarret il-Qorti tal-Ġustizzja, (36) ninsisti li l-kwistjoni tal-moviment liberu tal-kapital għandu biss importanza sussidjarja u mhux primarja f’dan il-każ. Diġà rrilevajt kif din id-distinzjoni hija netta f’dak li għandu x’jaqsam mad-dispożizzjonijiet li jaffettwaw min jista’ jkollu ishma, iżda ma hija xejn anqas fir-rigward ta’ dawk id-dispożizzjonijiet li jillimitaw l-adozzjoni ta’ ftehim (bidliet fil-oġġetti ta’ kumpannija, il-bejgħ ta’ l-assi), kif qed jiġi allegat fil-każ preżenti, ħaġa li tirrendi ipotetika jew ta’ l-inqas remota r-rabta mal-kunċett tal-moviment liberu tal-kapitali. (37)
60. Ma hemmx għalfejn nidħol aktar fid-dettall dwar il-klassifikazzjoni legali skorretta tal-ksur allegat, peress illi ma fih l-ebda konsegwenza gravi, ġaladarba l-Qorti tal-Ġustizzja tapplika analiżi simili għaż-żewġ drittijiet, u huwa dan il-metodu li nipproponi li għandu jiġi adottat fl-analiżi ta’ jekk kienx hemm il-ksur allegat, wara li tneħħiet il-protezzjoni ta’ l-Artikolu 295 KE lil-liġi Volkswagen.
61. Anke jekk, kif imfisser, il-Qorti tal-Ġustizzja ffukat diversi drabi fuq l-Artikolu 56(1) KE, li jipprojbixxi r-restrizzjonijiet fuq iċ-ċaqliq tal-kapital bejn l-Istati Membri. (38)
62. Fin-nuqqas ta’ definizzjoni tal-kunċett ta’ “moviment tal-kapital” fit-Trattat KE, il-ġurisprudenza rrikonoxxiet il-valur indikattiv tan-nomenklatura adottata fl-annessi tad-Direttva 88/361/KEE, (39) illi skond din id-direttiva jikkostitwixxi moviment ta’ kapital l-investimenti diretti, dawk illi jakkwistaw parteċipazzjoni f’kumpannija permezz tal-pussess ta’ ishma li jippermettu intervent dirett fuq il-ġestjoni u l-kontroll tal-kumpannija, u l-investimenti indiretti bħall-akkwist ta’ titoli fis-swieq kapitali bl-intenzjoni li jiġi investit ammont ta’ flus, però mingħajr l-intenzjoni li tiġi influwenzata la l-ġestjoni u lanqas il-kontroll ta’ l-impriża (imsejħa wkoll investimenti “ta’ portafoll”). (40)
63. Il-Qorti tal-Ġustizzja studjat dawn iż-żewġ kategoriji ta’ negozju u kkwalifikat bħala “restrizzjonijiet” fis-sens ta’ l-Artikolu 56(1) KE, id-dispożizzjonijiet nazzjonali li jipprojbixxu jew jagħmluha aktar diffiċli li wieħed jakkwista ishma fil-kumpanniji in kwistjoni jew li jkollhom l-effett li jiddisswadu lill-operaturi f’diversi Stati Membri milli jinvestu fil-kapital ta’ dawn il-kumpanniji. (41)
64. Fid-dawl ta’ dawn il-prinċipji, wieħed għandu janalizza l-prinċipji in kwistjoni tal-Liġi Volkswagen sabiex jipprova jekk hemmx ostakli għal-moviment liberu tal-kapital skond l-Artikolu 56 KE. Fil-każ ta’ risposta affermattiva, iridu jiġu vverifikati l-ġustifikazzjonijiet possibbli. (42)
2. Analiżi tal-liġi in kwistjoni
a) Id-dritt tal-Bund u tal-Land li jinnominaw żewġ membri fil-Bord tad-Diretturi tal-kumpannija
i) Bażi legali
65. Għall-Kummissjoni, id-dritt mogħti lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja u lil-Land tas-Sassonja t’Isfel li jinnominaw żewġ membri fil-Bord tad-Direttturi fl-Artikolu 4(1) tal-Liġi Volkswagen, dejjem sakemm ikunu għadhom azzjonisti, hija eċċezzjoni għad-dispożizzjoni ta’ l-Artikolu 101(2) tal-Liġi dwar il-kumpanniji pubbliċi li titlob li tali dritt ikun jinsab fl-istatut tal-kumpannija, u tnaqqas b’terz il-membri ta’ dan l-organu tal-kumpannija li jistgħu skond il-liġi jiġu nnominati mill-azzjonisti, jiġifieri, fil-każ tal-Volkswagen, dan jitla’ għal tliet membri.
66. Din l-Istituzzjoni Komunitarja tqis illi dan il-privileġġ fil-Liġi Volkswagen jirrestrinġi l-possibbiltà li azzjonisti oħrajn jidħlu fil-ġestjoni u fil-kontroll tal-kumpannija, u dan iġib ksur tal-moviment liberu tal-kapital skond il-ġurisprudenza. (43) Fil-fehma tagħha, m’għandu l-ebda importanza l-fatt illi l-Bund biegħ l-ishma kollha tiegħu, u għalhekk, ma jeżerċitax id-drittijiet tiegħu, u li n-numru ta’ persuni nnominati mil-Land tas-Sassonja t’Isfel huwa proporzjonali jew, saħansitra, inferjuri għall-perċentwali ta’ ishma tal-kumpannija għaliex dan ma jfissirx li ma ngħatawx drittijiet speċjali lill-Istat li jnaqqsu l-valur ta’ l-investiment fil-Volkswagen.
67. Il-Gvern Ġermaniż iqis illi l-Bord tad-Diretturi, (44) fir-rwol tiegħu ta’ Bord ta’ kontroll, huwa nieqes minn poteri ta’ deċiżjonijiet effettivi, ħlief fl-okkażjonijiet limitati li fihom il-liġi jew l-istatut isemmu l-intervent tiegħu; iżid illi n-numru ta’ karigi f’dan l-organu jsegwi relazzjoni ġusta mal-valur ta’ l-ishma peress illi dawk innominati mil-Land tas-Sassonja t’Isfel huma anqas mill-perċentwali ta’ ishma; u fl-aħħar nett jgħid li l-ipotezi deskritti mill-Kummissjoni dwar it-tnaqqis ta’ investiment fir-realtà ma jeżistux.
ii) Analiżi tal-motiv
68. Id-dritt ta’ nomina ta’ membri fil-Bord tad-Diretturi, irriżervat fl-istatut għal ċerti azzjonisti fl-Artikolu 101(1) u (2) tal-Liġi Ġermaniża dwar il-kumpanniji pubbliċi għandu żewġ funzjonijiet: l-iffaċilitar tar- rappreżentazzjoni f’dan l-organu ta’ l-akbar azzjonisti li jkunu jridu sehem fil-ġestjoni tal-kumpannija; u r-riżerva ta’ ċerti karigi għall-minoranzi, bil-limitazzjoni ta’ dawn il-karigi għal terz tat-total tal-valur ta’ l-ishma. (45)
69. Ir-riżerva għal dan il-kunċett li tinsab fl-Artikolu 4(1) tal-Liġi Volkswagen tikxef in-natura eżorbitanti tad-drittijiet mogħtija lill-entitajiet territorjali in kwistjoni.
70. Hekk, fl-ewwel lok, għandu jiġi enfasizzat illi wieħed mill-motivi li wasslu għat-tfassil ta’ l-Artikolu 101 imsemmi kien proprju l-ftuħ għall-influwenza tal-poteri pubbliċi f’kumpanniji li jiġġestixxu servizzi ta’ interess ġenerali mingħajr ma’ l-istat joħroġ il-kapital meħtieġ. (46) Dan il-fatt mhux talli ma jiġġustifikax il-Liġi Volkswagen, talli huwa straordinarjament ċar fin-natura tiegħu, u kieku l-liġi kellha titħalla tkompli kif inhi tidher aktar in-natura eċċezzjonali tal-liġi li tibbenefika biss impriża waħda.
71. Fit-tieni lok, jidher ukoll illi l-liġi in kwistjoni għandha problemi kemm formali, għaliex id-dritt ta’ nomina ta’ membri fil-Bord tad-Diretturi jingħata ex lege (47) u mhux bl-istatut, kif ukoll mil-lat sostanzjali peress illi l-Artikolu 4(1) jirriżerva erba’ mill-għaxar karigi korrispondenti għall-kapital totali lil żewġ entitajiet publiċi, li jikkorrispondi għal aktar mit-terz, li huwa l-massimu previst fl-Artikolu 101(2) tal-Liġi dwar il-kumpanniji pubbliċi.
72. Dawn iċ-ċirkustanzi kollha flimkien juru li d-dritt esklużiv ta’ l-Istat Federali u tar-reġjun, irrispettivament mill-valur ta’ l-ishma miżmuma minnhom, li jmur kontra l-ispirtu tad-dritt komuni, jirrestrinġi l-possibbiltà ta’ numru akbar ta’ investituri li jirċievu vantaġġi simili, u jkisser is-simetrija bejn il-valur tal-kapital u d-drittijiet ta’ kontroll tal-kumpannija. (48) Anki jekk ikun hemm azzjonist li jkollu poter biżżejjed biex ibiddel l-istatut u jħassar il-klawżoli in kwistjoni xorta jibqa’ l-fatt illi tkun trid tinbidel il-Liġi, f’liema każ tkun trid l-approvazzjoni tal-Parlament nazzjonali.
73. Għaldaqstant, għalkemm l-Artikolu 4(1) tal-Liġi Volkswagen għandu jiġi meqjus bħala lex specialis, ma jista’ jkun hemm l-ebda dubju li jtellef lil min jixtieq jakkwista kwantità sostanzjali ta’ ishma tal-kumpannija peress illi fil-Bord tad-Diretturi ser jaffronta dejjem erba’ rappreżentanti tal-poteri pubbliċi, anke jekk ikunu fil-pussess ta’ ammont marġinali ta’ ishma.
74. Mhuwiex rilevanti sabiex jiġi verifikat in-nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu li l-entitajiet pubbliċi msemmija jkunu eżerċitaw id-drittijiet mogħtija lilhom, għaliex huwa biżżejjed il-fatt illi ma ġietx emendata l-liġi Ġermaniża dwar id-drittijiet eżorbitanti tal-Bund u tal-Land tas-Sassonja t’Isfel li jinnominaw rappreżentanti fil-Bord tad-Diretturi tal-Volkswagen u tal-prerogattva ta’ intervent meta jqisu li jkun importanti.
75. B’riżultat ta’ dan, l-Artikolu 4(1) tal-Liġi Volkswagen jikser l-Artikolu 56 KE, bla ħsara għal raġunijiet oħrajn li, peress li jikkonkorru wkoll f’numru ta’ motivi oħrajn, qed jiġu msemmija flimkien wara l-motivi l-oħra.
b) Dwar ir-restrizzjoni fuq il-minoranza u l-limitazzjonijiet tad-drittijiet tal-vot
i) Bażi legali
76. Fid-dokumenti proċesswali, dawn iż-żewg motivi ta’ nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu ġew studjati separatament u ġew ittrattati flimkien biss meta ġie eżaminat l-effett konġunt tat-tliet dispożizzjonijiet kunfliġġenti. Madankollu, għar-raġunijiet li ser insemmi, dawn jistgħu jiġu konvenjentement ittrattati fl-istess analiżi.
77. Fl-investigazzjoni separata tagħha, il-Kummissjoni wissiet illi l-Artikolu 2(1) tal-Liġi Volkswagen, bir-restrizzjoni tad-dritt tal-vot għal sehem minn ħamsa tal-kapital, daħħlet eċċezzjoni għall-prinċipju ta’ “sehem wieħed, vot wieħed” (“one share, one vote”), mingħajr ma l-propjetarji ta’ l-ishma kellhom l-opportunità jesprimu ruħhom. Żiedet ukoll illi, anke jekk taċċetta t-teżi tal-ġeneralità ta’ din ir-restrizzjoni fuq id-drittijiet tal-vot fil-kumpanniji, hemm differenza bejn il-promulgazzjoni ta’ din ir-restrizzjoni, kif inhu l-każ taħt il-liġi Ġermaniża li tirregola l-kumpanniji mhux ikkwotati fil-borża, u l-impożizzjoni ta’ din ir-restrizzjoni b’liġi fuq kumpannija partikolari, kif ġara fil-każ ta’ Volkswagen.
78. Il-Kummissjoni tkompli t-teżi tagħha bl-Artikolu 4(3), li jżid għal aktar minn tmenin fil-mija (80 %) tal-valur ta’ l-ishma l-maġġoranza meħtieġa biex jittieħdu ċerti deċiżjonijiet mil-Laqgħa Ġenerali, filwaqt illi l-Liġi tal-kumpanniji pubbliċi titlob vot ta’ tliet kwarti (75 %), u tgħid li dan jippermetti lil-Land tas-Sassonja t’Isfel jopponi u jibblokka dawn it-tip ta’ deċiżjonijiet għaliex għandu minoranza biżżejjed għal dan l-iskop, ħaġa li l-Land kellu sa mill-bidu. Bl-istess mod tirrimarka li din il-maġġoranza mhijiex riżultat tal-volontà awtonoma ta’ l-azzjonisti, iżda kreazzjoni tal-leġiżlatur, li għamel hekk għall-benefiċċju esklużiv ta’ l-investituri pubbliċi.
79. Min-naħa tiegħu, il-Gvern Ġermaniż ma jaqbilx mar-restrizzjoni ta’ l-Artikolu 2(1), u jiċħad li hemm xi rabta bejn l-ammont ta’ ishma u d-dritt tal-vot u jikkonferma l-fatt illi l-klawżola għandha oriġini kuntrattwali filwaqt illi jsostni li l-leġiżlatur għandu d-dritt jagħmel dispożizzjonjiet speċjali skond il-liġi tal-kumpanniji.
80. F’dak li għandu x’jaqsam ma’ l-Artikolu 4(3), il-Gvern jallega n-nuqqas ta’ limitu fil-Liġi nazzjonali dwar il-kumpanniji u jispjega li l-perċentwali f’idejn il-Land tas-Sassonja t’Isfel huwa r-riżultat ta’ tentattivi suċċessivi ta’ xiri fuq is-suq minn investituri privati.
81. Iżda, kif diġà għidt, nippreferi nanalizza żewġ kunċetti flimkien għaliex mhumiex il-liġijiet iżda l-konsegwenzi tagħhom li jeħtieġu attenzjoni dettaljata.
82. Il-Kummissjoni tirrimarka illi peress li t-tliet dispożizzjonijiet jiksru, kull waħda b’mod differenti, it-Trattat, l-implikazzjonijiet tagħhom flimkien ma jagħmlu xejn ħlief isaħħu l-opinjoni tagħha.
83. Il-Gvern Ġermaniż, min-naħa tiegħu, filwaqt li jikkwota preċedent, (49) jirrispondi li m’hemm l-ebda vjolazzjoni tat-Trattat la jekk jiġu kkunsidrati d-dispożizzjonijiet individwalment u l-anqas flimkien.
ii) Analiżi tal-motivi
84. L-istorja tal-Liġi Volkswagen tgħallem li nħolqot struttura legali sofistikata ħafna sabiex tiddefendi sitwazzjoni partikolari f’mument preċiż ħafna. (50) Huwa diffiċli li wieħed jinterpreta xort’oħra ż-żieda għal aktar minn 80 % tal-kworum biex jiġu approvati ċerti deċiżjonijiet tal-laqgħa ġenerali, meta l-liġi titlob biss 75 %. Aktar minn hekk, it-tnaqqis fl-eżerċizzju tad-dritt tal-vot għal 20 % jikkoinċidi mal-perċentwali ta’ ishma li kellhom bejniethom l-investituri istituzzjonali dak iż-żmien li fiha għaddiet il-Liġi, jiġifieri l-Bund u l-Land tas-Sassonja t’Isfel.
85. Fir-realtà, min kien jixtieq jixtri numru ta’ ishma biżżejjed biex ikun jista’ jipparteċipa fl-organi ta’ tmexxija tal-kumpannija kien isib ostakli biex ibiddel l-istatut, apparti mill-fatt illi kien ikun jiddependi mir-rieda tal-leġiżlatur biex tinbidel il-liġi.
86. Għalhekk, jirriżultaw inċertezzi kbar meta jkun hemm azzjonist li jkollu aktar minn sehem minn ħamsa ta’ l-ishma tal-kumpannija, għaliex dak l-ammont aktar ma jkunx irrappreżentat. (51) Jekk imbagħad xi azzjonist ikun irid jiġbor l-azzjonisti żgħar kollha flimkien, il-minoranza magħmula mill-Bund u mil-Land tista’ twaqqaf kollox għaliex ma tkunx tista’ tintlaħaq il-maġġoranza ta’ aktar minn 80 % ta’ l-ishma tal-kumpannija fil-laqgħa ta’ l-azzjonisti.
87. Dan ifissier li ser ikompli jinżamm l-istatus quo li kellhom l-azzjonisti instituzzjonali sa’ mil-bidu, jiġifieri l-Bund u l-Land tas-Sassonja t’Isfel, u dan isaħħaħ l-argument tan-nuqqas ta’ twettiq ta’ l-obbligu, f’dak li għandu x’jaqsam mar-rwol ta’ dawn l-entitajiet fil-Bord tad-Diretturi.
88. Iżda ma jistgħux ma jiġux issottolinjati l-karatteristiċi tal-protezzjoni mogħtija minn dawn id-dispożizzjonijiet. Irid jingħad ukoll li dawn ir-restrizzjonijiet kollha fuq id-dħul ta’ azzjonisti kbar imponewhom propju l-entitajiet pubbliċi sa mill-Ftehim ta’ l-1959 (l-“iStaatsvertrag”) permezz ta’ liġi federali.
89. Il-liġi nazzjonali, mingħajr l-ebda diskriminazzjoni, twaqqaf sitwazzjoni oġġettivament favorevoli għall-entitajiet pubbliċi msemmija, peress illi ssaħħaħ il-pożizzjoni tal-Bund u tal-Land, billi timpedixxi kull indħil fit-tmexxija. F’din in-natura protezzjonista hemm l-effett distorsiv tal-Liġi Volkswagen, li, skond il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, tkisser il-moviment liberu tal-kapital. Jisfumaw fix-xejn allura l-allegazzjonijiet tal-Gvern Ġermaniż dwar il-ċirkulazzjoni libera ta’ l-ishma tal-Volkswagen, li kienu intiżi li juru li hemm investituri żgħar u mhux biss investituri li jixtiequ jiksbu l-kontroll tat-tmexxija ta’ l-impriża.
90. Id-diffikultajiet għall-investituri li ma kienux parti mill-ftehim tal-bidu, huma ċari u fit-tul, almenu potenzjalment, sakemm idumu fis-seħħ id-dispożizzjonijiet imsemmija. Is-sitwazzjoni, li bħala stat ta’ fatt mhijiex kompatibbli mad-Dritt Komunitarju, ma tissolviex bil-bejgħ ta’ l-ishma tal-Land li llum il-ġurnata huwa l-uniku investitur pubbliku, iżda bil-liġi li tipproteġi din is-sitwazzjoni sabiex jinżamm il-kontroll mill-entità reġjonali Ġermaniża, kif dejjem kien il-każ bejn wieħed u ieħor f’dawn l-aħħar erbgħin sena.
91. It-tattika użata mbagħad, għandha sinjifikat speċjali għax tikxef l-identità pubblika ta’ l-awturi tagħha billi turi n-natura ta’ “regola nazzjonali” tal-Liġi Volkswagen skond kif imfissra fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, partikolarment fid-dawl ta’ l-Artikolu 56 KE, iżda ma tawtorizzanix nislet konsegwenzi oħrajn l-anqas, b’mod partikolari, biex nikkonkludi li fin-nuqqas ta’ dispożizzjoni ta’ dan it-tip, tiġi effettwata l-validità tal-klawżoli ta’ l-istatut li jkun fihom l-istess kontenut tad-dispożizzjonijiet msemmija f’dan il-proċess.
92. Għaldaqstant, din il-kundizzjoni ta’ natura statali, intiża li twaqqaf investituri milli jakkwistaw biżżejjed saħħa sabiex ikunu jistgħu jiġu involuti fit-tmexxija tal-kumpannija, timplika li l-Artikoli 2(1) u 4(2) u (3) tal-Liġi Volkswagen jiksru l-moviment liberu tal-kapital msemmi fl-Artikolu 56(1) KE.
3. Il-ġustifikazzjonijiet eventwali għall-ksur
a) Bażi legali
93. Peress illi l-Gvern Ġermaniż, b’mod sussidjarju ressaq sensiela ta’ argumenti bbażati fuq id-difiża ta’ l-interess ġenerali, ta’ min jiddedika ċerta attenzjoni lil dawn l-argumenti partikolarment b’referiment għall-Artikolu 58 KE u għall-ġurisprudenza.
94. B’dan il-mod, il-Qorti tal-Ġustizzja kemm-il darba aċċettat restrizzjonijiet nazzjonali fuq il-moviment liberu tal-kapital għar-raġunijiet imsemmija fl-Artikolu 58 KE jew għal raġunijiet ta’ interess ġenerali, (52) dejjem fejn ma hemmx armonizzazzjoni Komunitarja sabiex jiġu protetti dawn l-interessi, (53) liema interessi allura jkunu mħarsa skond il-livell ta’ protezzjoni offrut mill-Istati Membri. Madankollu, dawn il-poteri jingħataw biss fil-limiti tat-Trattat u, b’mod konkret skond il-prinċipju tal-proporzjonalità. (54)
95. Fil-każ preżenti, il-Gvern Ġermaniż jgħafas fuq il-kuntest storiku u partikolari li fih għaddiet il-Liġi msemmija u l-għanijiet ta’ politika soċjali, reġjonali u ekonomika li kien hemm fiha.
96. Il-Kummissjoni, filwaqt li tiċħad li l-kunsiderazzjonijiet storiċi li ssemmi l-intimata għandhom xi relevanza, issostni li l-Liġi in kwistjoni ma tilħaqx dawn il-miri.
b) Analiżi ta’ l-allegazzjonijiet
97. Il-kritika tal-kunċetti msemmija fil-Liġi ma tellfux mis-suċċess ta’ l-impriża, anke xħin wieħed iqis il-kundizzjonijiet straordinarji li fiha bdiet, f’fabbrika kważi mkissra kompletament u qalb il-bumbardamenti. L-effiċjenza, il-preċiżjoni, il-flessibbiltà (55) u d-dinamiżmu ta’ dawk li ħadmu fiha huma eżempju ta’ tenaċja u ta’ spirtu ta’ ġlied kontra d-diffikultajiet li ta’ min ifaħħarhom. Iżda l-bidla li għexna fl-Ewropa, wara l-konsolidament tal-proċess ta’ integrazzjoni, mibdi bit-Trattati ta’ Ruma, jitlob li l-kumpannija tadatta ruħha għaż-żminijiet tal-lum.
98. Mill-bidu, nistqarr ċertu għaġeb kif qed jiġi invokat l-interess ġenerali sabiex jipproteġi liġi mfassla għall-benefiċċju esklużiv ta’ entità waħda, skond teżi ta’ ċertu dottrina li, fl-impriżi l-kbar, l-aspett pubbliku ta’ l-attivitajiet tagħhom huwa partikolarment importanti u peress li ma tapplikax il-liġi tal-kumpanniji, għandha tiġi mfassla sistema ta’ protezzjonijiet legali sabiex jiggarantixxu l-protezzjoni ta’ l-interess ġenerali indipendentement mil-entità legali li tkun qed tiġi applikata għaliha(56).
99. F’dak li għandu x’jaqsam ma’ l-iskużanti mressqa, għandu jingħad fl-ewwel lok li ċ-ċirkustanzi msemmija mill-Gvern Ġermaniż jippruvaw li kien hemm bżonn urġenti li l-kwistjonijiet azzjonarji fi ħdan il-Volkswagen jiġu rregolati, iżda ma jiġġustifikawx it-tliet dispożizzjonjiet ikkontestati li, kif diġà ngħad, ma jistgħux jiġu difiżi skond il-liġi tal-proprjetà ta’ l-ishma.
100. Fit-tieni lok, l-invokazzjoni ta’ l-intessi tal-ħaddiema hija kompletament insostenibbli, għaliex il-Gvern stess fisser li, min-naħa waħda, ix-xewqat tiegħu ta’ kontroll fuq il-Volkswagen spiċċaw mat-twaqqif tal-Fondazzjoni Volkswagen, li fuqha ma kellha l-ebda effett il-Liġi, u din l-anqas indirettament ma kienet ix-xewqa ta’ dawn il-ħaddiema; min-naħa l-oħra, l-importanza li l-ħaddiema jidħlu fl-amministrazzjoni tal-kumpannija permezz tas-sistema ta’ tmexxija konġunta, anke jekk kienet titlob intervent leġiżlattiv, ma kinitx titlob l-iffriżar tal-pożizzjoni msaħħa ta’ l-organi pubbliċi, li ddaħlet bil-Liġi in kwistjoni.
101. Fit-tielet lok, ma jidhirx li l-protezzjoni tal-minoranzi tista’ b’xi mod titqies li tiddependi mill-pożizzjoni fissa ta’ l-azzjonisti l-kbar. Id-dispożizzjonijiet ikkontestati ma jġibu l-ebda protezzjoni supplementari.
102. Fl-aħħar nett, għandi jiġu sseparati l-għanijiet tal-politika industrijali, ekonomika u reġjonali, (57) għax ma jmorrux ma’ liġi mfassla favur kumpannija waħda. Il-Gvern Ġermaniż iħawwad l-interess ġenerali ma’ l-interessi tal-Land tas-Sassonja t’Isfel u tiegħu mat-tmexxija tajba tan-negozju, leġittimament u komprensibilment xħin wieħed iqis id-daqs tal-kumpannija b’fabbriki mxerrda mal-pajjiż kollu u b’numru kbir ta’ impjegati. Ma tressqet iżda l-ebda prova li l-artikoli kkontestati fil-Liġi Volkswagen jiksbu dawn l-għanijiet.
103. Il-Gvern Ġermaniż jipprova jiġġustifika r-restrizzjonijiet fuq il-moviment liberu tal-kapital li jirriżultaw mill-Artikoli 2(1) u 4(2) u (3) tal-Liġi Volkswagen b’verżjoni wiesgħa u mġebbda tar-realtà u għalhekk dawn l-argumenti għandhom jiġu miċħuda.
C – Dwar il-ksur ta’ l-Artikolu 43 KE
104. Il-Kummissjoni ma ressqet l-ebda akkuża speċifika dwar l-inkompatibbiltà tal-Liġi Volkswagen ma’ l-Artikolu 43 KE, bla dubju sabiex tikkonforma mal-ġurisprudenza, li qanqlet dawn il-każijiet dwar il-moviment liberu tal-kapital .
105. Hekk, diversi sentenzi jqisu li r-restrizzjonijiet fuq il-libertà ta’ stabbiliment ta’ dawn is-sentenzi huma konsegwenza diretta ta’ l-ostakli għall-moviment liberu tal-kapital , li magħhom huma intrinsikament marbuta, għaliex ġaladarba jintwera l-ksur ta’ l-Artikolu 56(1), ma jkunx hemm bżonn ta’ analiżi oħra fid-dawl tal-libertà ta’ stabbiliment. (58)
VI – Spejjeż
106. L-Artikolu 69(2) tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja jipprovdi li min jitlef jiġi kkundannat iħallas l-ispejjeż, jekk dan jintalab mill-kontroparti. Peress illi għandhom jiġu miċħuda l-eċċezzjonijiet tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja u peress illi l-Kummissjoni talbet il-kundanna għall-ispejjeż ġudizzjarji, il-Ġermanja għandha tħallas l-ispejjeż ta’ dan ir-rikors.
VII – Konklużjoni
107. Fid-dawl tal-ħsibijiet preċedenti, għaldaqstant, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja li:
1) Tiddikjara li r-Repubblika Federali tal-Ġermanja naqset milli twettaq l-obbligi tagħha skond id-dispożizzjonijiet ta’ l-Artikolu 56(1) KE billi żammet fis-seħħ l-Artikoli 2(1) u 4(1) u (3) tal-Liġi dwar il-privatizzazzjoni ta’ l-ishma tal-Volkswagen GmbH, tal-21 ta’ lulju 1960.
2) Tikkundanna lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja għall-ispejjeż ta’ dawn il-proċeduri.