OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
NILSA WAHLA
przedstawiona w dniu 20 marca 2014 r.(1)
Sprawa C‑255/13
I
przeciwko
Health Service Executive
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez High Court (Irlandia)]
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego – Artykuły 19 i 20 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 – Pojęcia „pobytu” i „zamieszkania” – Artykuł 11 rozporządzenia (WE) nr 987/2009 – Obywatel zamieszkały w jednym państwie członkowskim dotknięty poważnym schorzeniem w trakcie pobytu na wakacjach w drugim państwie członkowskim – Pobyt w drugim państwie członkowskim przez okres ponad jedenastu lat ze względu na tę chorobę oraz na brak dostępnego leczenia w pierwszym państwie członkowskim
1. Problemy zdrowotne mogą wystąpić nagle w trakcie wakacji spędzanych w innym państwie członkowskim. W takim przypadku koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego na szczeblu Unii Europejskiej – wprowadzona pierwotnie rozporządzeniem (EWG) nr 1408/71(2), a obecnie regulowana rozporządzeniem (WE) nr 883/2004(3) – umożliwia leczenie w państwie członkowskim pobytu, natomiast koszty związane z leczeniem podlegają zwrotowi przez państwo członkowskie miejsca zamieszkania. W przypadku jednak, gdy leczenie za granicą jest szczególnie długotrwałe, powstaje pytanie: czy państwo członkowskie miejsca zamieszkania jest uprawnione do jednostronnego zaniechania ochrony ubezpieczeniowej z uwagi na tenże długotrwały okres? Inaczej rzecz ujmując: czy sama okoliczność skorzystania z prawa przyznanego na podstawie tych rozporządzeń prowadzi w końcu do ich utracenia?
2. Dla I wakacyjny wyjazd z partnerką poza miejsce zamieszkania w Irlandii okazał się – nie da się tego określić w inny sposób – nieszczęśliwy. Mieszka on obecnie z różnych przyczyn w Niemczech, gdzie zachorował, w celu poddania się tam leczeniu. Jest on w pewnym sensie „uchodźcą chorobowym”. Jednakże po jego ponadjedenastoletnim pobycie w Niemczech irlandzki Health Service Executive (zwany dalej „HSE”) oraz rząd irlandzki stoją na stanowisku, iż nie można nadal uważać, że I zamieszkuje w Irlandii. HSE w związku z powyższym zapowiedział, że zaprzestanie pokrywania kosztów leczenia I, a decyzja ta stała się przyczyną wszczęcia postępowania przed sądem odsyłającym.
I – Ramy prawne
A – Rozporządzenie nr 883/2004
3. Artykuły 19 i 20 rozporządzenia nr 883/2004 zastąpiły, co do istoty, art. 22 rozporządzenia nr 1408/71(4).
4. Artykuł 19 (zatytułowany „Pobyt poza właściwym państwem członkowskim”) stanowi:
„1. O ile przepisy ust. 2 nie stanowią inaczej, ubezpieczony i członkowie jego rodziny przebywający w innym państwie członkowskim niż państwo właściwe są uprawnieni do świadczeń rzeczowych, które z powodów medycznych stają się niezbędne w czasie ich pobytu, z uwzględnieniem charakteru tych świadczeń oraz przewidywanego czasu pobytu. Świadczenia te udzielane są w imieniu instytucji właściwej przez instytucję miejsca pobytu, zgodnie z przepisami stosowanego przez nią ustawodawstwa, tak jak gdyby zainteresowane osoby były ubezpieczone na mocy wspomnianego ustawodawstwa”.
5. Artykuł 20 (zatytułowany „Udanie się w celu uzyskania świadczeń rzeczowych – zezwolenie na stosowne leczenie poza państwem członkowskim miejsca zamieszkania”) stanowi:
„1. O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, ubezpieczony udający się do innego państwa członkowskiego w celu uzyskania świadczeń rzeczowych w czasie tego pobytu ubiega się o zezwolenie właściwej instytucji.
2. Ubezpieczony, który uzyskał zezwolenie właściwej instytucji na udanie się do innego państwa członkowskiego w celu poddania się leczeniu odpowiedniemu do jego stanu, otrzymuje świadczenia rzeczowe udzielane, w imieniu instytucji właściwej, przez instytucję miejsca pobytu, zgodnie z przepisami stosowanego przez nią ustawodawstwa, tak jak gdyby był on ubezpieczony na mocy wspomnianego ustawodawstwa. Zezwolenie zostaje wydane, jeżeli przedmiotowe leczenie należy do świadczeń przewidzianych przez ustawodawstwo państwa członkowskiego, w którym zainteresowany ma miejsce zamieszkania, oraz jeżeli nie może on uzyskać takiego leczenia w terminie uzasadnionym z medycznego punktu widzenia, z uwzględnieniem jego aktualnego stanu zdrowia oraz prawdopodobnego przebiegu choroby.
[…]”.
B – Rozporządzenie nr 987/2009
6. Artykuł 11 (zatytułowany „Elementy służące ustaleniu miejsca zamieszkania”) rozporządzenia (WE) nr 987/2009(5) stanowi:
„1. W przypadku gdy pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich istnieje rozbieżność opinii w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania osoby, do której stosuje się [rozporządzenie nr 883/2004], instytucje te ustalają na podstawie wspólnego porozumienia ośrodek interesów życiowych zainteresowanego w oparciu o ogólną ocenę wszystkich dostępnych informacji dotyczących istotnych okoliczności, które mogą obejmować, w stosownych przypadkach:
a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich;
b) sytuację danej osoby, w tym:
(i) charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę;
(ii) jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne;
(iii) prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym;
(iv) w przypadku studentów – źródło ich dochodu;
(v) jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały;
(vi) państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
2. W przypadku gdy uwzględnienie poszczególnych kryteriów w oparciu o istotne okoliczności wymienione w ust. 1 nie doprowadzi do osiągnięcia porozumienia przez zainteresowane instytucje, zamiar danej osoby, taki, jaki wynika z tych okoliczności, a zwłaszcza powody, które skłoniły ją do przemieszczenia się, są uznawane za rozstrzygające dla ustalenia jej rzeczywistego miejsca zamieszkania”.
II – Okoliczności faktyczne, przebieg postępowania oraz pytanie prejudycjalne
7. I jest obywatelem irlandzkim. Pracował on zarówno w Irlandii, jak i w Zjednoczonym Królestwie. W lecie 2002 r., będąc w wieku 45 lat, przebywał za granicą na wakacjach ze swoją partnerką, B, obywatelką rumuńską.
8. Podczas wakacji został przyjęty na ostry dyżur w Universitätklinikum Düsseldorf (zwanej dalej „Uni Klinik”) (Niemcy). Początkowo zdiagnozowano u I tężec, ale później okazało się, że przeszedł on rzadki dwustronny zawał pnia mózgu. Wydaje się, że trudności związane z postawieniem diagnozy wraz z siłą zawału doprowadziły do ostrego porażenia czterokończynowego i utraty zdolności ruchowych przez skarżącego. W maju 2003 r. u I stwierdzono mutację genetyczną oddziałującą na skład krwi, a więc stan wymagający ciągłej obserwacji i leczenia. Ponadto, po wszczęciu postępowania przed High Court, u I stwierdzono raka, na którego również jest on leczony(6).
9. Tak więc od sierpnia 2002 r. I pozostaje ciężko chory oraz wymaga stałej opieki i uwagi konsultantów związanych z Uni Klinik. I porusza się obecnie wyłącznie na wózku inwalidzkim i w sposób bardzo ograniczony włada ramionami i rękami. Od czasu wypisania ze szpitala w 2003 r. mieszka z B, która się nim opiekuje. Mieszkają w wynajmowanym mieszkaniu w Düsseldorfie, które umożliwia korzystanie z wózka inwalidzkiego.
10. I otrzymuje zasiłek inwalidzki z Irlandii(7) oraz niewielkie świadczenie emerytalne ze Zjednoczonego Królestwa. Nie otrzymuje on żadnego zasiłku ani świadczenia z Niemiec. I podkreśla, że łączą go ograniczone związki z Niemcami oprócz okoliczności, iż ze względu na stan zdrowia i konieczność bieżącego leczenia jest faktycznie zmuszony tam mieszkać, jednakże jego szczerym zamiarem jest powrót do Irlandii. Ujmując rzecz bardziej konkretnie, I twierdzi, że nie posiada w Niemczech rachunku bankowego ani nieruchomości, jest natomiast posiadaczem irlandzkiego rachunku bankowego oraz pozostaje w regularnym kontakcie z dwojgiem swoich dzieci w Irlandii (urodzonych, odpowiednio, w 1991 r. i 1994 r.). Nie włada on językiem niemieckim ani nie podejmował prób zintegrowania się ze społeczeństwem niemieckim.
11. Z postanowienia odsyłającego wynika, że I niewiele pracował w okresie po zapadnięciu na chorobę. Przy kilku sposobnościach w latach 2004–2007 wygłaszał on prelekcje za wynagrodzeniem na uniwersytecie w Düsseldorfie, korzystając z pomocy B. B zadeklarowała te przychody jako uzyskane przez I dla potrzeb niemieckiego systemu zabezpieczenia społecznego, ponieważ ona sama została już w nim zarejestrowana. Ponadto w 2004 r. przyjęła ona rozwiązanie stosunku pracy przez pracodawcę, aby w pełni poświęcić się opiece nad I. B otrzymuje w Niemczech zasiłek dla bezrobotnych. Według High Court wniosek B o przyznanie niemieckiego odpowiednika świadczenia pielęgnacyjnego spotkał się z odmową z uwagi na okoliczność, że I zamieszkuje w Irlandii oraz że irlandzki system ubezpieczenia nie przewiduje takiego rozwiązania.
12. Po zapadnięciu na chorobę I rzadko odbywał podróże za granicę. W 2004 r. udał się do Lizbony (Portugalia) w celu wygłoszenia prelekcji oraz kilkakrotnie podróżował do Irlandii, ostatnio w 2009 r. Jednakże ze względu na jego stan zdrowia High Court stwierdza, że strony przyjmują, iż obecnie byłoby prawie niemożliwe, aby I odbył podróż do Irlandii, przynajmniej samolotami regularnych linii lotniczych.
13. Koszty opieki I w Niemczech były pierwotnie pokrywane na podstawie formularza E 111 wystawionego przez Irlandię(8). Formularz ten wchodzi w zakres stosowania art. 19 rozporządzenia nr 883/2004, który stanowi, że ubezpieczony przebywający w innym państwie członkowskim niż państwo właściwe jest uprawniony do świadczeń rzeczowych, które z powodów medycznych stają się niezbędne w czasie jego pobytu, z uwzględnieniem charakteru tych świadczeń oraz przewidywanego czasu pobytu.
14. W marcu 2003 r. status skarżącego I został zmieniony przez HSE poprzez wystawienie formularza E 112, którego wydawanie było ponawiane ponaddwudziestokrotnie po tej dacie. Formularz ten odpowiada art. 20 rozporządzenia nr 883/2004, odnoszącemu się do sytuacji ubezpieczonego, który uzyskał zezwolenie właściwej instytucji na udanie się do innego państwa członkowskiego w celu poddania się leczeniu odpowiedniemu do jego stanu.
15. W dniu 25 listopada 2011 r. HSE wydał decyzję, na podstawie której odmówiono I wydania kolejnego formularza E 112, przyjmując zapatrywanie, że dla potrzeb przepisów Unii z zakresu zabezpieczenia społecznego I zamieszkuje w Niemczech. I wniósł do High Court o dokonanie kontroli sądowej, żądając wydania nakazu kontynuacji wystawiania przez HSE formularza E 112.
16. Powziąwszy wątpliwości w zakresie wykładni art. 19 ust. 1 i art. 20 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 883/2004, High Court postanowił zawiesić postępowanie oraz zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem:
„Czy ubezpieczonego obywatela państwa członkowskiego (»pierwszego państwa członkowskiego«), ciężko chorego od jedenastu lat w wyniku poważnego schorzenia, którego objawy po raz pierwszy wystąpiły, gdy osoba ta zamieszkiwała w pierwszym państwie członkowskim, ale była na wakacjach w innym państwie członkowskim (»drugim państwie członkowskim«), należy uważać za »przebywającego« w tym drugim państwie członkowskim przez ten okres dla celów albo art. 19 ust. 1, albo art. 20 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 883/2004, jeśli zainteresowana osoba została faktyczne zmuszona do fizycznego pozostania w tym państwie członkowskim przez ten okres ze względu na swoją poważną chorobę i dogodną bliskość specjalistycznej opieki medycznej?”.
17. High Court w postanowieniu odsyłającym zwrócił się do Trybunału o zastosowanie trybu przyspieszonego, przewidzianego przez przepis art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Prezes Trybunału, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego, postanowił oddalić wniosek postanowieniem z dnia 18 lipca 2013 r.
18. Uwagi na piśmie zostały przedstawione przez I, HSE, rządy irlandzki, grecki i niderlandzki oraz Komisję. Na rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r. uwagi ustne przedstawili I, HSE, rząd irlandzki oraz Komisja.
III – Analiza
A – Uwagi ogólne
19. Odkładając chwilowo na bok tragiczne okoliczności towarzyszące niniejszej sprawie, należy stwierdzić, że bezsprzecznie podnosi ona interesujące i istotne zagadnienie.
20. Pozostaje bezsporne, że przed udaniem się na wakacje do Niemiec I zamieszkiwał w Irlandii. Wobec powyższego High Court w istocie dąży do ustalenia przy pomocy pytania prejudycjalnego, czy w świetle okoliczności niniejszej sprawy nie można już dalej twierdzić, że I jedynie „przebywa” w Niemczech dla celów art. 1 lit. k) oraz art. 19 i 20 rozporządzenia nr 883/2004.
21. Zwróciłem uwagę na okoliczność, że po wezwaniu do zajęcia stanowiska w przedmiocie potrzeby przeprowadzenia rozprawy rząd irlandzki w swojej odpowiedzi stwierdził, iż wolałby, aby Trybunał skupił się raczej na pojęciu „pobytu” niż na pojęciu „zamieszkania”, które, należy przyznać, nie występuje w treści pytania prejudycjalnego. Jednakże, co będzie przedmiotem moich dalszych rozważań, pojęcia te są nierozłącznie powiązane. Uważam, że przy dokonywaniu wykładni pojęcia „pobytu”, o którym mowa w art. 19 i 20 rozporządzenia nr 883/2004, nie można pomijać pojęcia „zamieszkania”.
22. W szerszej skali niniejsza sprawa również podnosi zagadnienie potencjalnie drażliwe z politycznego i gospodarczego punktu widzenia, to znaczy, czy państwo członkowskie może „eksportować” do innych państw członkowskich koszty leczenia osób w nim zamieszkałych. I tak, rząd grecki podnosi, że władze irlandzkie nie mogą jednostronnie powoływać się na art. 11 rozporządzenia nr 987/2009. Zagadnienie to nabiera szczególnej ostrości w sytuacji, gdy koszty takiego leczenia przekraczają zwyczajne koszty podobnego leczenia w państwie członkowskim miejsca zamieszkania. Z drugiej strony historia związana z I jest tak niezwykła, że nie można jej uznać za typowy przypadek.
23. Wydaje się, że sąd odsyłający ściśle wyznaczył określone ramy niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym poprzez sposób sformułowania pytania. W rzeczy samej, High Court opisał szczególne okoliczności sprawy jako sytuację, w której „zainteresowana osoba została faktycznie zmuszona do fizycznego pozostania w tym państwie członkowskim przez ten okres ze względu na swoją poważną chorobę i dogodną bliskość specjalistycznej opieki medycznej”.
24. Co więcej, w świetle okoliczności, że I nie może odbywać podróży (przynajmniej samolotami regularnych linii lotniczych), High Court stwierdza w postanowieniu odsyłającym, iż nie sugeruje się, że I może bądź powinien w tym momencie powrócić do Irlandii, aby poddać się badaniu w celu uzyskania uprzedniego zezwolenia na leczenie za granicą.
25. W każdym razie nie jest całkowicie oczywiste, czy faktycznie istnieje możliwość uzyskania przez I porównywalnego leczenia w Irlandii. I podnosi, iż takie leczenie nie jest dostępne (a przynajmniej, że HSE nie był w stanie zaproponować mu takiego leczenia przy jednoczesnym zaspokojeniu akcesoryjnych potrzeb związanych z opieką, na przykład odpowiedniego mieszkania). Ze swojej strony HSE w uwagach na piśmie dość paradoksalnie stwierdza, że koszt leczenia I w Niemczech jest znacznie niższy od kosztu, który byłby poniesiony na leczenie go w Irlandii, gdyby I miał tam powrócić(9). W każdym razie jest to zagadnienie dotyczące stanu faktycznego, a w konsekwencji jego rozstrzygnięcie należy do sądu krajowego.
26. Dalszy tok rozpocznę od analizy pojęcia „zamieszkania”, czyli pojęcia, z którym Trybunał miał wielokrotnie do czynienia. Następnie przystąpię do analizy pojęcia „pobytu” na tle okoliczności sprawy i argumentów podnoszonych przez te strony postępowania, które przedstawiły Trybunałowi uwagi.
27. Wreszcie zachodzi konieczność przedstawienia poniższych wyjaśnień na temat obowiązywania rozporządzenia nr 883/2004 w zakresie rationae temporis. Mimo że rozporządzenie nr 1408/71 obowiązywało w chwili, gdy I nagle zachorował, zostało ono później zastąpione rozporządzeniem nr 883/2004. Jak jednak stwierdziła Komisja, sytuacja prawna co do swej istoty generalnie nie uległa w tej kwestii zmianie pod rządami nowego rozporządzenia(10). W każdym razie zaskarżona decyzja HSE w przedmiocie odmowy pokrywania przyszłych kosztów leczenia I została wydana w dniu 25 listopada 2011 r., a zatem już po wejściu w życie rozporządzenia nr 883/2004. Dokonam zatem oceny w oparciu o nowe rozporządzenie, zgodnie z brzmieniem pytania prejudycjalnego.
B – Pojęcie „zamieszkania” w rozumieniu rozporządzenia nr 883/2004
28. Zgodnie z art. 1 lit. j) rozporządzenia nr 883/2004 określenie „zamieszkanie” oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa.
29. Ta skromna definicja opiera się na orzecznictwie Trybunału, które dostarcza dalszych wskazówek na temat tego pojęcia. Już od wczesnych lat Trybunał orzekał bowiem w odniesieniu do regulacji mającej zastosowanie wobec pracowników na podstawie rozporządzenia nr 1408/71, że „zamieszkanie” oznacza miejsce, „w którym znajduje się również zwykły ośrodek […] interesów życiowych [pracownika]”, oraz że „gdy pracownik ma stabilne zatrudnienie w państwie członkowskim, domniemywa się, że zamieszkuje w nim, nawet jeżeli pozostawił swoją rodzinę w innym państwie”(11). Domniemanie to zostało obecnie odzwierciedlone w art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004. W konsekwencji pojęcie „zamieszkania” zostało zrównane z ośrodkiem interesów życiowych danej osoby.
30. Z tej właśnie przyczyny ubezpieczony nie może mieć jednocześnie zwykłych miejsc zamieszkania na terytorium dwóch lub więcej różnych państw członkowskich(12).
31. Co się tyczy istotnych kryteriów ustalania ośrodka interesów życiowych, w wyroku w sprawie Swaddling Trybunał orzekł, że „należy uwzględnić w szczególności sytuację rodzinną osoby zatrudnionej; przyczyny, które skłoniły ją do przeprowadzenia się; okres i ciągłość jej zamieszkania; okoliczność (o ile występuje), że ma ona stabilne zatrudnienie, a także jej zamiary wynikające z całokształtu okoliczności”(13).
32. Kryteria te zostały obecnie odzwierciedlone w art. 11 rozporządzenia nr 987/2009, jak uściśla to motyw 12 wskazanego rozporządzenia(14). Zgodnie z zasadniczą argumentacją rządów greckiego i niderlandzkiego, jak również Komisji, mimo że przepis ten dotyczy rozbieżności pomiędzy właściwymi instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich, a więc nie ma on bezpośredniego zastosowania do sprawy zawisłej przed sądem odsyłającym, to jednak zawiera on użyteczny wykaz będący kodyfikacją istotnych kryteriów dla ustalania miejsca zamieszkania ubezpieczonego. Podzielam pogląd wyrażony przez I, rząd niderlandzki oraz Komisję, że wykaz ten nie jest wyczerpujący(15), jak również stanowisko I oraz Komisji, że nie ustalono kolejności pierwszeństwa dla kryteriów określonych w art. 11 ust. 1. Jest bowiem niezwykle istotne, aby mieć na uwadze, że w wyroku w sprawie Swaddling Trybunał jasno dał do zrozumienia, iż „okresu zamieszkania w państwie członkowskim […] nie można uważać za nierozłączny element pojęcia zamieszkania”(16).
33. Co więcej, warto zwrócić uwagę, że art. 11 ust. 3 lit. a)–d) rozporządzenia nr 883/2004 podają pewne szczególne przykłady sytuacji więzi z państwem członkowskim, w których możliwe jest narzucenie przez to państwo członkowskie swoich przepisów ubezpieczonemu. Najbardziej powszechnymi sytuacjami są praca najemna lub praca na własny rachunek w państwie członkowskim. Mimo że z zastrzeżeniem szczególnych przepisów zawartych w art. 12–16 rzeczonego rozporządzenia te szczególne formy łącznika mają pierwszeństwo przed bardziej ogólnym kryterium zamieszkania(17), można je również po prostu postrzegać jako szczególny wyraz tego pojęcia. Tym sposobem podkreślają one jedynie okoliczność, że zastosowanie przepisów o zabezpieczeniu społecznym danego państwa członkowskiego ze względu na zamieszkanie bądź inne okoliczności z góry zakłada określoną więź z tym państwem członkowskim.
34. Wreszcie być może nie należy pomijać okoliczności, że większość spraw odnoszących się do pojęcia „zamieszkania” dla potrzeb koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dotyczy kwestii, czy ubezpieczony nabył status osoby zamieszkałej, w zakresie, w jakim osoba ta chciała uzyskać świadczenie ze strony powściągliwego państwa członkowskiego(18). Wydaje się jednak, iż niniejsza sprawa dotyczy odwrotnego scenariusza: w jakich okolicznościach ubezpieczony mógłby utracić tenże status i związane z nim świadczenia(19)?
35. Po próbie podsumowania przepisów prawa dotyczących pojęcia „zamieszkania” obecnie przystępuję do bardziej szczegółowej analizy pojęcia „pobytu” w kontekście szczególnych cech sprawy.
C – Pojęcie „pobytu” w rozumieniu rozporządzenia nr 883/2004
36. O ile mi wiadomo, Trybunał do chwili obecnej nie precyzował pojęcia „pobytu” w rozumieniu rozporządzenia nr 883/2004. Pragnę zatem przedstawić następujące uwagi.
37. Zgodnie z art. 1 lit. k) angielskiej wersji rozporządzenia nr 883/2004 określenie „pobyt” oznacza zamieszkanie czasowe.
38. Definicja „pobytu” zawarta w art. 1 lit. k) angielskiej wersji rozporządzenia nr 883/2004 odwołuje się do pojęcia „zamieszkania”, choć z zastrzeżeniem, że jest ono „czasowe”. W tym znaczeniu jest to mało użyteczna definicja tautologiczna. Niemniej jednak tym właśnie sposobem uwypukla ona, że w przeciwieństwie do stanowiska podnoszonego przez rząd irlandzki nie można rozpatrywać obu tych pojęć w zupełnym oderwaniu od siebie.
39. Przedstawiono natomiast szereg poglądów w przedmiocie prawidłowej wykładni pojęcia „pobytu”.
40. Przestrzegając przed nadinterpretacją art. 19 i 20 rozporządzenia nr 883/2004, rząd irlandzki twierdzi, że wyrazowi „czasowy” zawartemu w definicji pojęcia „pobytu” należy przypisać jego zwyczajne znaczenie, mianowicie „trwający przez ograniczony okres, niestały”. Co więcej, rząd irlandzki podnosi, że „pobyt” ani nie jest zwykły, ani stały, natomiast stanowisko, iż pobyt wiąże się z odwiedzinami w innym państwie członkowskim, znajduje potwierdzenie w innych wersjach językowych rozporządzenia nr 883/2004 (na przykład w wersji francuskiej, która posługuje się wyrazem „séjour”). Ze swojej strony HSE podnosi, że jednym ze zwyczajnych znaczeń wyrazu „przebywać” jest „mieszkać tymczasowo w danym miejscu w charakterze osoby odwiedzającej lub gościa”, przy czym twierdzenie, iż I tymczasowo przebywa w Niemczech, byłoby pogwałceniem tego znaczenia.
41. W tym względzie, po pierwsze, zwracam uwagę, że jak stwierdzono w pkt 37 powyżej, „pobyt” został zdefiniowany w angielskiej wersji rozporządzenia nr 883/2004 jako zamieszkanie czasowe. Skoro z kolei „zamieszkanie” zostało zdefiniowane jako miejsce, w którym dana osoba zwykle przebywa, to wobec wyrażenia „zamieszkanie czasowe” można z łatwością przyjąć wykładnię, że oznacza ono miejsce, w którym dana osoba przebywa czasowo. W związku z powyższym, mając na uwadze, że Trybunał konsekwentnie zrównuje miejsce „zamieszkania” ze zwykłym ośrodkiem interesów życiowych danej osoby, miejsce „pobytu” można rozumieć jako tymczasowy ośrodek interesów życiowych danej osoby.
42. Po drugie, idąc tym samym tokiem rozumowania jak w pkt 30 i 38 powyżej, uważam, że pomiędzy pojęciami „pobytu” a „zamieszkania” zachodzi więź strukturalna w tym znaczeniu, że pobyt z góry zakłada zamieszkanie w innym miejscu. W konsekwencji kryteria wykorzystywane przy ustalaniu, czy dane miejsce jest miejscem zamieszkania ubezpieczonego, z konieczności pociągają za sobą negatywny skutek w postaci wyłączenia możliwości, że może to być jego miejsce pobytu.
43. Po trzecie, co ma jeszcze większe znaczenie, użycie wyrazu „czasowy” dookreśla pojęcie „pobytu”. Wyraz „czasowy” nie znaczy określony, lecz niestały. Wyraz „czasowy” nie sugeruje zatem określonego czasu trwania. W konsekwencji podzielam pogląd Komisji, że ani art. 19, ani art. 20 rozporządzenia nr 883/2004 nie przewidują żadnego konkretnego czasowego ograniczenia okresu pobytu. Innymi słowy, pobyt niekoniecznie wiąże się z krótkotrwałą wizytą.
44. Co więcej, jeżeli dla potrzeb argumentacji przyjąć, że wyraz „séjour” w języku francuskim oznacza krótszą wizytę, to wystarczy zauważyć, iż poszczególne wersje językowe bynajmniej nie wskazują jednoznacznie na kierunek sugerowany przez rząd irlandzki i HSE(20). Przeciwnie, argumentacji przedłożonej przez rząd irlandzki i HSE sprzeciwia się wykładnia systemowa rozporządzenia nr 883/2004, co zostanie wyjaśnione w kolejnych dwóch punktach.
45. Jak słusznie zauważył I, zgodnie z definicją określoną w art. 1 lit. va) ppkt (i) rozporządzenia nr 883/2004 (ze zmianami) – przepisie mającym zastosowanie do tytułu III rozdział 1, w którym umieszczone zostały art. 19 i 20 wskazanego rozporządzenia – pojęcie „świadczeń rzeczowych”, o którym mowa w art. 19 ust. 1 i art. 20 ust. 1 i 2, obejmuje świadczenia rzeczowe z tytułu długotrwałej opieki(21). W konsekwencji sama struktura rozporządzenia nr 883/2004 opiera się na założeniu, że ubezpieczony może przebywać w innym państwie członkowskim i otrzymywać w nim świadczenia rzeczowe przez dłuższy okres.
46. Warto ponadto podkreślić, że w następstwie przekształcenia rozporządzenia nr 1408/71, które uprzednio w art. 22 ust. 1 lit. i) zawierało zastrzeżenie, iż „okres udzielania świadczeń jest określany przez ustawodawstwo państwa właściwego”, zastrzeżenie to nie zostało odzwierciedlone ani w art. 19, ani w art. 20 rozporządzenia nr 883/2004. W świetle nowej definicji „świadczeń rzeczowych” zawartej w art. 1 lit. va) ppkt (i) rozporządzenia nr 883/2004 pozostaje bowiem wątpliwe, czy państwa członkowskie mogą jednostronnie wyznaczać limity w odniesieniu do długości okresu otrzymywania świadczeń rzeczowych(22).
47. Rząd irlandzki twierdzi przy tym nadal, że celowościowa wykładnia pojęcia „pobytu” wyklucza konkluzję, iż I w Niemczech jedynie przebywa. Rząd ten podnosi, że ani traktaty, ani rozporządzenie nr 883/2004 nie przyznają danej osobie prawa wyboru przynależności do danego systemu zabezpieczenia społecznego. Jego zdaniem wskazane rozporządzenie jest środkiem koordynacyjnym służącym zapewnieniu, by dana osoba była objęta tylko jednym systemem. W okolicznościach, w których I byłby uprawniony, zdaniem rządu irlandzkiego, do zabezpieczenia na podstawie niemieckiego systemu, to równoległe prawo do pozostania w systemie irlandzkim niweczyłoby cały cel systemu. Jeśliby stwierdzono, że I „przebywa” w Niemczech, to można by podnosić, iż w konsekwencji nie jest on objęty niemieckim systemem zabezpieczenia społecznego; według rządu irlandzkiego byłoby to niezgodne z ogólnym celem tego rozporządzenia.
48. Zanim w pełni odniosę się do poglądu rządu irlandzkiego co do celowościowej wykładni pojęcia „pobytu”, powinienem poświęcić nieco więcej uwagi jego argumentowi, że I jest uprawniony do przystąpienia do niemieckiego systemu zabezpieczenia społecznego.
49. Rząd irlandzki i HSE twierdzą bowiem, że – mimo zapatrywania High Court, iż „niniejszy przypadek raczej mieści się w luce pomiędzy dwoma przepisami [art. 19 i 20 rozporządzenia nr 883/2004]” – nie występuje ryzyko powstania luki w objęciu I zabezpieczeniem. Ze swojej strony HSE stwierdza, że „władze niemieckie pokryją koszty opieki zdrowotnej [I], jeżeli przystąpi on do ich systemu”, oraz że „zgodnie z wiedzą HSE właściwe władze niemieckie skłonne były wyrazić zgodę na przeniesienie [I] do ich systemu dla celów opieki zdrowotnej nad nim”. Wobec pierwszej z powyższych wypowiedzi HSE rząd irlandzki stwierdził, że „[I] uzyska zgodę na przystąpienie do systemu niemieckiego, jeżeli będzie współpracował przy ubieganiu się o objęcie go tym systemem”, a także, co więcej, że „[I] jest uprawniony do przystąpienia do systemu niemieckiego”.
50. Pomijając okoliczność, że rząd niemiecki nie potwierdził żadnego z powyższych twierdzeń, rząd irlandzki i HSE mają w pewnym sensie rację. Jak już wskazano powyżej, żadna osoba nie może mieć jednocześnie więcej niż jednego miejsca zamieszkania dla celów koordynacji zabezpieczenia społecznego. Jeżeli I nie zamieszkuje w Irlandii, to można by rozpatrzyć, czy stale zamieszkuje on w Niemczech dla celów rozporządzenia nr 883/2004. Gdyby ośrodek interesów życiowych I znajdował się w Niemczech, to miałby on swobodę ubiegania się u właściwych instytucji niemieckich o przystąpienie do niemieckiego systemu zabezpieczenia społecznego, zgodnie z procedurą określoną w art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009(23).
51. Jest jednak oczywiste, że [I] nie tego sobie życzy, natomiast uwagi rządu irlandzkiego i HSE wydają się celowo pomijać sedno. Wskazówki, o które zwrócono się do Trybunału, dotyczą właśnie zagadnienia, czy osoba znajdująca się w sytuacji takiej jak I może być nadal uważana za jedynie przebywającą w państwie członkowskim, w którym poddaje się ona leczeniu, a w konsekwencji, czy to pierwotne państwo członkowskie miejsca zamieszkania, czy też państwo członkowskie miejsca leczenia zobowiązane jest do opłacenia ciągłego (przypuszczalnie kosztownego) leczenia, jakiego wymaga osoba taka jak I.
52. Co więcej, o ile rząd irlandzki ma rację, zwracając uwagę, że art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 zobowiązuje ubezpieczonego do współpracy z odpowiednią właściwą instytucją w celu umożliwienia jej określenia ustawodawstwa mającego zastosowanie wobec tej osoby, o tyle na mocy art. 3 ust. 4 tegoż rozporządzenia taki obowiązek ma zastosowanie vice versa względem osoby zainteresowanej(24).
53. Poza tym, jeżeli właściwa instytucja zamierza ograniczyć świadczenia należne danej osobie na podstawie ustawodawstwa tej instytucji lub ograniczyć je z uwagi na okoliczność, że osoba ta zamieszkała w innym państwie członkowskim, wydaje mi się, iż – zgodnie z art. 3 ust. 4 in fine rozporządzenia nr 987/2009 w związku z art. 11 ust. 1 tegoż rozporządzenia, a ujmując rzecz bardziej ogólnie, zgodnie z art. 20(25) i zasadą lojalnej współpracy wyrażoną w art. 4 ust. 3 TUE – taki obowiązek współpracy dotyczy również instytucji pozostałych zainteresowanych państw członkowskich(26). Instytucjom tym należy umożliwić wypowiedzenie się, czy podzielają ustalenie, że zainteresowana osoba zmieniła miejsce zamieszkania, ponieważ takie ustalenie najprawdopodobniej oznacza dla nich konsekwencje finansowe. Przeciwne zapatrywanie pozbawiłoby skuteczności art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009, który właśnie ma za zadanie rozwiązywanie rozbieżności pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich co do zamieszkania danej osoby.
54. W tym względzie nie mogę nie zauważyć, że oprócz pewnej ilości korespondencji dwustronnej pomiędzy HSE a Komisją postanowienie odsyłające nie zawiera żadnych informacji na temat porozumienia pomiędzy instytucjami irlandzkimi i niemieckimi(27). W takim stanie rzeczy nie rozumiem, w jaki sposób zarzut, że I nie współpracował z właściwą instytucją lub właściwymi instytucjami, może zwalniać władze irlandzkie z odpowiedniego obowiązku współpracy z ich niemieckimi odpowiednikami(28).
55. Wobec powyższego nie należy dalej rozpatrywać argumentu rządu irlandzkiego i HSE w przedmiocie chęci dopuszczenia I przez władze niemieckie do ich systemu zabezpieczenia społecznego i ponoszenia odpowiedzialności finansowej z tytułu jego leczenia.
56. Wrócę obecnie do celu rozporządzenia nr 883/2004, w odniesieniu do którego miałem już sposobność stwierdzić w innym miejscu(29), że koordynuje ono systemy zabezpieczenia społecznego w poszczególnych państwach członkowskich. Zmierza ono do realizacji celu określonego w art. 48 TFUE poprzez zapobieganie ujemnym skutkom, jakie skorzystanie ze swobody przepływu pracowników mogłoby wywierać na korzystanie ze świadczeń z zabezpieczenia społecznego przez pracowników i członków ich rodzin(30). Jednakże zgodnie z motywem 4(31) rozporządzenia nr 883/2004 akt ten nie wprowadza wspólnego systemu zabezpieczenia społecznego, lecz pozostawia odrębne systemy krajowe i ma na celu jedynie zapewnienie ich koordynacji. Zgodnie z art. 11 ust. 1 osoby, do których stosuje się rozporządzenie, „podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego”, określanemu zgodnie z przepisami tytułu II(32). Rozporządzenie to pozwala zatem na dalsze istnienie odrębnych systemów krajowych, z których wynikają odrębne wierzytelności względem różnych instytucji krajowych, przeciwko którym uprawnionemu przysługują bezpośrednie roszczenia na podstawie bądź jedynie prawa krajowego, bądź prawa krajowego uzupełnionego w razie konieczności prawem Unii(33).
57. W konsekwencji celem mechanizmu koordynacji ustanowionego na podstawie rozporządzenia nr 883/2004 jest spowodowanie, aby zostało określone tylko jedno państwo członkowskie, które będzie ostatecznie odpowiedzialne za roszczenia ubezpieczonych. I odwrotnie, celem następczym rozporządzenia jest zapobieżenie powoływania się przez ubezpieczonych na odpowiedzialność innych państw członkowskich, w sytuacji gdy nie powstają żadne bezpośrednie roszczenia w tym zakresie. Z fiskalnego punktu widzenia rozporządzenie nr 883/2004 również służy zatem, choć w sposób pośredni, ustanowieniu ograniczeń wobec zasady solidarności finansowej pomiędzy państwami członkowskimi.
58. Wynikałoby zatem z powyższego, że system ustanowiony przez rozporządzenie nr 883/2004 stanowi próbę rozwiązania wrodzonego napięcia pomiędzy z jednej strony potrzebą ułatwienia przyznawania świadczeń ubezpieczonym korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się a z drugiej strony potrzebą ochrony środków publicznych tych państw członkowskich, które nie ponoszą odpowiedzialności za ubezpieczonych na podstawie przepisów prawa o zabezpieczeniu społecznym, czy to na szczeblu krajowym, czy na szczeblu Unii.
59. W związku z powyższym stanowisko takie jak prezentowane przez rząd irlandzki, że rozporządzenie nr 883/2004 nie przyznaje osobom żadnych praw w zakresie wyboru systemu zabezpieczenia społecznego, do którego osoby te pragną przynależeć, nie jest do końca poprawne. Zgodnie z podstawowym założeniem swobody przemieszczania się osób, której promowaniu ma służyć to rozporządzenie, miejsce, w którym dana osoba zwykle zamieszkuje, pozostaje bowiem od samego początku w znacznym stopniu wynikiem ściśle osobistego wyboru. Wybór ten może polegać na mieszkaniu i podjęciu pracy w innym państwie członkowskim na równej stopie z obywatelami tego państwa; względnie na tym, aby tego właśnie nie czynić.
60. Tym samym w sytuacjach nieplanowanej potrzeby interwencji medycznej nie można rzeczowo mówić o „wyborze” ani też nie można porównywać sytuacji osoby zmuszonej do poddania się leczeniu w innym państwie członkowskim z sytuacją osoby, która może to uczynić dobrowolnie. Zgodnie z postanowieniem odsyłającym – które stanowi jedyny punkt odniesienia dla Trybunału, co się tyczy stanu faktycznego sprawy – nie ma bowiem żadnych wątpliwości, że skarżący I nie ma żadnego wyboru w tym zakresie. Sąd odsyłający podkreśla, że I pozostaje ciężko chory od jedenastu lat w wyniku poważnego schorzenia, którego objawy po raz pierwszy wystąpiły, gdy był na wakacjach w Niemczech, oraz że został on faktycznie zmuszony do fizycznego pozostania w Niemczech ze względu na swoją poważną chorobę i dogodną bliskość specjalistycznej opieki medycznej.
61. Nie zgadzam się zatem z rządem irlandzkim, iż wykładnia celowościowa rozporządzenia nr 883/2004 prowadzi do wniosku, że osoba będąca w takim stanie jak skarżący I w jakiś sposób „dokonała wyboru” pozostania w Niemczech i że w konsekwencji zwykle tam zamieszkuje. Już sama okoliczność, że HSE w sposób ciągły wystawiał formularze E 112 w związku z jego leczeniem, mówi sama za siebie(34). W każdym razie ocena, czy skarżący I ma wybór co do miejsca, w którym zamieszkuje, musi uwzględniać jego obecny stan zdrowia, co do którego przyjmuje się, że uległ on w ciągu ostatnich kilku lat pogorszeniu.
62. Głównym argumentem na potwierdzenie poglądu, że Niemcy nie są już dla skarżącego I tylko miejscem, w którym przebywa dla celów art. 19 i 20 rozporządzenia nr 883/2004, jest okoliczność, że mieszka on tam już od ponad jedenaście lat. W rzeczy samej, rząd niderlandzki, zasadniczo popierany w tej kwestii przez rząd irlandzki i HSE, podnosi, że długi okres spędzony w innym państwie członkowskim ma duże znaczenie przy określaniu miejsca zamieszkania.
63. Nie zgadzam się z tym. Poglądowi temu stoi w istocie na przeszkodzie wyżej wspomniane stanowisko w wyroku w sprawie Swaddling(35), jak również inne podobne wyroki(36).
64. Moim zdaniem okoliczność, że ubezpieczony przebywał w innym państwie członkowskim w celu poddania się leczeniu przez okres, który można by uznać za długi (a nawet bardzo długi), sama w sobie nie jest bowiem wystarczająca do ustalenia – lub zanegowania – zwykłego miejsca zamieszkania. To właśnie bowiem chęć powrotu do zdrowia i do ojczyzny powoduje, że taki okres pobytu nie wywołuje automatycznego skutku, iż tymczasowy ośrodek jego życiowych interesów staje się zwykłym ośrodkiem interesów życiowych(37).
65. Pogląd ten zdaje się także wspierać norma art. 25 A ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009(38). Ratio legis tego przepisu wydaje się potwierdzać, że ubezpieczony wymagający pilnego leczenia podczas pobytu w innym państwie członkowskim nie powinien być przymuszany do przerwania tego leczenia, aby wrócić do państwa członkowskiego zamieszkania w celu podjęcia podobnego leczenia, jeżeli nie jest to ze względów medycznych wskazane. W rzeczy samej, Trybunał uznał, że nawet jeżeli istnieje możliwość, iż leczenie – którego konieczność została spowodowana zmianami w stanie zdrowia ubezpieczonego w trakcie tymczasowego pobytu w innym państwie członkowskim – pozostaje w związku ze stanem przewlekłym, a w konsekwencji z uporczywą lub długotrwałą chorobą, to okoliczność ta nie stanowi wystarczającej podstawy, aby uniemożliwiać ubezpieczonemu poddanie się temu leczeniu(39).
66. Z tej właśnie przyczyny uważam za niespójny pogląd, że art. 11 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 rzekomo przypisuje zamiarom ubezpieczonego mniejszą wagę niż obiektywnym kryteriom wymienionym w art. 11 ust. 1. Z tego drugiego przepisu wydaje się wynikać, że zamiar ubezpieczonego ma znaczenie jedynie w sytuacji, gdy nie można ustalić miejsca zamieszkania na podstawie kryteriów wymienionych w art. 11 ust. 1. Należy przyznać, że rozporządzenie to ma służyć kodyfikacji między innymi orzecznictwa Trybunału w zakresie mających znaczenie kryteriów w odniesieniu do zwykłego miejsca zamieszkania. Twierdziłbym jednak, że stanowisko Trybunału w ww. wyroku w sprawie Swaddling(40) nie ustanawia hierarchii pomiędzy poszczególnymi kryteriami, które należy uwzględnić, ani nie może być rozumiane w ten sposób, że zamiar, nawet wynikający z okoliczności, ma mniejsze znaczenie od pozostałych mających znaczenie kryteriów. Ośrodek interesów życiowych danej osoby musi bowiem opierać się na całościowej ocenie wszelkich dostępnych informacji związanych z mającym znaczenie stanem faktycznym, jak uznała to także Komisja w swoich uwagach na piśmie.
67. W każdym razie, jak już wspomniałem w pkt 32 powyżej, art. 11 rozporządzenia nr 987/2009 nie ma bezpośredniego zastosowania w niniejszej sprawie. W konsekwencji okoliczność, że przepis ten może kwalifikować zamiary jako drugorzędne kryterium, pozostaje bez znaczenia dla oceny, gdzie znajduje się ośrodek interesów życiowych I.
68. Ponadto podkreślam okoliczność, iż Trybunał orzekł, że żaden przepis rozporządzenia nr 1408/71 nie wskazuje, że można zaprzestać wypłaty świadczeń pieniężnych z tytułu inwalidztwa z tego powodu, iż uprawniony zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego niż to, w którym znajduje się instytucja zobowiązana do wypłaty świadczeń(41). Nie widzę żadnego powodu, dla którego należałoby przyjąć odmienny pogląd w odniesieniu do udzielania świadczeń rzeczowych – w postaci leczenia zmierzającego do przyniesienia ulgi osobom w takim stanie fizycznym jak I – raczej niż świadczeń pieniężnych(42). Tak więc jeśli państwo członkowskie nie jest nawet uprawnione do zaprzestania świadczenia w sytuacji, gdy zainteresowana osoba faktycznie zamieszkuje za granicą, to tym bardziej trudno zrozumieć, w jaki sposób może ono uczynić to, gdy kwestia miejsca zamieszkania pozostaje sporna.
69. W świetle powyższych rozważań nie widzę możliwości wskazania idealnej zasady określającej, jaki okres powinien upłynąć, aby w innym państwie członkowskim „pobyt” przekształcił się w „zamieszkanie”. Należy jednak dodać, że zdarzenie prawne takiej wagi nie powinno następować w sposób spontaniczny i dowolny. Należy bowiem w tym miejscu przypomnieć, że – jak uznał HSE – „przepisy prawa Unii w zakresie zdrowia zmierzają do zapewnienia, by nie występowały luki oraz by dana osoba nie pozostawała bez środków tylko z tego powodu, że znalazła się w innym państwie członkowskim”.
70. W związku z powyższym, rozwijając uwagi poczynione w pkt 52 i 53 powyżej w przedmiocie obowiązków zainteresowanych stron, ubezpieczony nie może zostać po prostu bez uprzedzenia wyłączony z systemu zabezpieczenia społecznego, do którego dotychczas przynależał. Wymagałoby to podjęcia przez zainteresowanego ubezpieczonego albo czynnego działania w związku ze zmianą miejsca zamieszkania na terytorium Unii Europejskiej (przy czym nowa właściwa instytucja winna zostać poinformowana o tej zmianie w trybie art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009), albo, przynajmniej, wspólnego porozumienia pomiędzy właściwymi instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich, przewidzianego w art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009. Porozumienie takie stwarza osobie zainteresowanej możliwość zaskarżenia takiego stanowiska w przypadku, gdy osoba zainteresowana nie zgadza się z nim (jak w niniejszej sprawie), zgodnie z art. 3 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009.
71. Podsumowując, uważam, że pojęcie „pobytu”, o którym mowa w rozporządzeniu nr 883/2004 [na przykład w art. 1 lit. k) i art. 20], należy rozumieć w ten sposób, że oznacza ono tymczasowy ośrodek interesów życiowych danej osoby. Wymuszony pobyt w państwie członkowskim z powodu wskazań medycznych – nawet trwający przez długi okres – sam w sobie nie pociąga za sobą skutku, że miejsce leczenia, będące dotychczas tymczasowym ośrodkiem interesów życiowych, automatycznie staje się zwykłym miejscem zamieszkania dla celów przedmiotowego rozporządzenia.
72. Wszystkie strony, które złożyły uwagi przed Trybunałem, są zgodne, że w każdym razie to do High Court należy zastosowanie przepisów prawa do stanu faktycznego oraz ustalenie miejsca zamieszkania skarżącego I na podstawie całościowej oceny wszystkich mających znaczenie okoliczności, w tym również tego, czy skarżący I pozostaje zmuszony z uwagi na wskazania medyczne do pozostania w Niemczech w celu uzyskania niezbędnego leczenia. Zwracam uwagę na fakt, że pomimo szeregu okoliczności wskazujących na odmienne rozwiązanie sąd odsyłający przyjął w treści postanowienia odsyłającego wstępne zapatrywanie, iż na przedstawione pytanie należałoby udzielić odpowiedzi twierdzącej.
IV – Wnioski
73. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytanie prejudycjalne High Court (Irlandia) w następujący sposób:
Przy prawidłowej wykładni art. 1 lit. k) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dla celów art. 19 i 20 tego rozporządzenia przymusowy pobyt ubezpieczonego trwający przez okres ponad jedenastu lat w państwie członkowskim innym niż państwo zamieszkania w wyniku poważnego schorzenia, którego objawy po raz pierwszy wystąpiły, gdy osoba ta była na wakacjach w tym państwie członkowskim, i jeśli osoba ta została faktyczne zmuszona do fizycznego pozostania w tym państwie członkowskim przez ten okres ze względu na swoją poważną chorobę i dogodną bliskość specjalistycznej opieki medycznej, sam w sobie nie pociąga za sobą skutku, że osoby tej nie należy uznawać już za jedynie przebywającą w państwie członkowskim leczenia. Do sądu odsyłającego należy ustalenie miejsca zamieszkania tej osoby w oparciu o całościową ocenę wszystkich mających znaczenie okoliczności, w tym również tego, czy osoba ta pozostaje zmuszona z uwagi na wskazania medyczne do pozostania w państwie członkowskim leczenia w celu uzyskania niezbędnego leczenia.