Υπόθεση C‑355/12

Nintendo Co. Ltd κ.λπ.

κατά

PC Box Srl
και
9Net Srl

(αίτηση του Tribunale di Milano
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Οδηγία 2001/29/ΕΚ — Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα στην κοινωνία της πληροφορίας — Έννοια των “τεχνολογικών μέτρων” — Μηχανισμός προστασίας — Συσκευή και προστατευόμενα συμπληρωματικά προϊόντα — Παρόμοιες συσκευές, προϊόντα και συμπληρωματικά στοιχεία που προέρχονται από άλλες επιχειρήσεις — Αποκλεισμός διαλειτουργικότητας μεταξύ των ανωτέρω — Έκταση των τεχνολογικών μέτρων — Σημασία αυτής»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα)
της 23ης Ιανουαρίου 2014

1.        Προσέγγιση των νομοθεσιών — Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα — Οδηγία 2001/29 — Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας — Πεδίο εφαρμογής — Προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή — Εμπίπτουν — Προϋπόθεση — Έκφραση της προσωπικής πνευματικής εργασίας του δημιουργού

(Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 1 § 1)

2.        Προσέγγιση των νομοθεσιών — Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα — Οδηγία 2001/29 — Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας — Αποτελεσματικά τεχνολογικά μέτρα — Έννοια — Μηχανισμός αναγνωρίσεως εγκατεστημένος αφενός στο μέσο που περιλαμβάνει το προστατευόμενο έργο και αφετέρου στις φορητές συσκευές και τις κονσόλες που διασφαλίζουν την πρόσβαση στο έργο και τη χρήση του — Εμπίπτουν

(Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 9, άρθρα 2 έως 4 και 6)

3.        Προσέγγιση των νομοθεσιών — Δικαίωμα του δημιουργού και συγγενικά δικαιώματα — Οδηγία 2001/29 — Εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας — Αποτελεσματικά τεχνολογικά μέτρα — Μηχανισμός αναγνωρίσεως εγκατεστημένος αφενός στο μέσο που περιλαμβάνει το προστατευόμενο έργο και αφετέρου στις φορητές συσκευές και τις κονσόλες που διασφαλίζουν την πρόσβαση στο έργο και τη χρήση του — Τήρηση της αρχής της αναλογικότητας — Κριτήρια εκτιμήσεως

(Οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αιτιολογική σκέψη 48 και άρθρο 6)

1.        Από το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας, συνάγεται ότι η οδηγία αυτή αφορά τη νομική προστασία του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των αποκλειστικών δικαιωμάτων των δημιουργών, όσον αφορά τα έργα τους. Έργα όπως τα προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή προστατεύονται από το δικαίωμα του δημιουργού μόνον αν είναι πρωτότυπα, υπό την έννοια ότι είναι αποτέλεσμα προσωπικής πνευματικής εργασίας του δημιουργού τους. Όσον αφορά τα τμήματα ενός έργου, από κανένα στοιχείο της οδηγίας 2001/29 δεν προκύπτει ότι τα τμήματα αυτά υπόκεινται σε διαφορετικό καθεστώς απ’ ό,τι ολόκληρο το έργο. Επομένως, τα τμήματα ενός έργου προστατεύονται από το δικαίωμα του δημιουργού εφόσον μετέχουν, καθεαυτά, στην πρωτότυπη δημιουργία όλου του έργου.

Η διαπίστωση αυτή δεν αναιρείται από το γεγονός ότι η οδηγία 2009/24, η οποία αφορά την νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, αποτελεί lex specialis σε σχέση με την οδηγία 2001/29. Συγκεκριμένα, κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας 2009/24, η προστασία που παρέχει η οδηγία αυτή περιορίζεται στα προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα βιντεοπαιχνίδια, όμως, αποτελούν ένα σύνθετο υλικό που δεν περιλαμβάνει μόνο ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή αλλά επίσης γραφικά και ηχητικά στοιχεία τα οποία, μολονότι είναι κωδικοποιημένα σε γλώσσα ηλεκτρονικού υπολογιστή, έχουν αυτοτελή δημιουργική αξία που δεν μπορεί να περιοριστεί στην ανωτέρω κωδικοποίηση. Στο μέτρο που μετέχουν στην πρωτότυπη δημιουργία του έργου τμήματα ενός βιντεοπαιχνιδιού, εν προκειμένω τα ανωτέρω γραφικά και ηχητικά στοιχεία, τα τμήματα αυτά προστατεύονται μαζί με το συνολικό έργο από το δικαίωμα του δημιουργού στο πλαίσιο της οδηγίας 2001/29.

(βλ. σκέψεις 21-23)

2.        Το άρθρο 6 της οδηγίας 2001/29, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να παρέχουν την κατάλληλη έννομη προστασία κατά της εξουδετερώσεως κάθε αποτελεσματικού τεχνολογικού μέτρου, το οποίο στην παράγραφο 3 ορίζεται ως κάθε τεχνολογία, μηχανισμός ή συστατικό στοιχείο που, με τον συνήθη τρόπο λειτουργίας του, αποσκοπεί στο να εμποδίσει ή να περιορίσει πράξεις, σε σχέση με έργα ή άλλα προστατευόμενα αντικείμενα, μη επιτραπείσες από τον δικαιούχο οποιουδήποτε δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας ή συγγενικού δικαιώματος, όπως ορίζεται από τον νόμο ή το δικαίωμα ειδικής φύσεως που προβλέπεται στο κεφάλαιο III της οδηγίας 96/9, που αφορά τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων.

Δεδομένου ότι, όπως προκύπτει από τα άρθρα 2 έως 4 της οδηγίας 2001/29, τέτοιες πράξεις είναι η αναπαραγωγή, η παρουσίαση των έργων στο κοινό και η διάθεσή τους στο κοινό, καθώς και η διανομή του πρωτοτύπου ή αντιγράφων των έργων, η κατά το άρθρο 6 της ανωτέρω οδηγίας έννομη προστασία αφορά μόνο την προστασία του δικαιούχου από πράξεις για τις οποίες απαιτείται η άδειά του.

Συναφώς, από κανένα στοιχείο της οδηγίας αυτής δεν μπορεί να συναχθεί ότι το άρθρο 6, παράγραφος 3, αυτής δεν αφορά τεχνολογικά μέτρα τα οποία είναι ενσωματωμένα αφενός στον φορέα αποθηκεύσεως των παιχνιδιών και αφετέρου στις κονσόλες και τα οποία απαιτούν διάδραση μεταξύ τους.

Συγκεκριμένα, από την ανωτέρω διάταξη συνάγεται ότι ο ορισμός της έννοιας «αποτελεσματικά τεχνολογικά μέτρα» είναι ευρύς και περιλαμβάνει την εφαρμογή διαδικασίας ελέγχου της πρόσβασης ή προστασίας, όπως κρυπτογραφήσεως, διαταράξεως της μεταδόσεως ή άλλης μετατροπής του έργου ή άλλου προστατευομένου αντικειμένου, ή προστατευτικού μηχανισμού ελέγχου της αντιγραφής. Ένας τέτοιος ορισμός είναι, άλλωστε, σύμφωνος με τον βασικό σκοπό της οδηγίας 2001/29, ο οποίος είναι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 9, η επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας, ιδίως υπέρ των δημιουργών, απαραίτητου στοιχείου για την πνευματική δημιουργία.

Υπό τις συνθήκες αυτές, η οδηγία 2001/29 έχει την έννοια ότι τα «αποτελεσματικά τεχνολογικά μέτρα», κατά το άρθρο 6, παράγραφος 3, της ανωτέρω οδηγίας, περιλαμβάνουν τεχνολογικά μέτρα τα οποία συνίστανται, ιδίως, στην τοποθέτηση μηχανισμού αναγνωρίσεως όχι μόνο στο μέσο που περιλαμβάνει το προστατευόμενο έργο, όπως το βιντεοπαιχνίδι, για την προστασία του από πράξεις που δεν επιτρέπονται από τον δικαιούχο δικαιώματος του δημιουργού, αλλά και στις φορητές συσκευές και τις κονσόλες που διασφαλίζουν την πρόσβαση στα παιχνίδια αυτά και τη χρήση τους.

(βλ. σκέψεις 24-27, 37 και διατακτ.)

3.        Η έννομη προστασία που προβλέπει το άρθρο 6 της οδηγίας 2001/29, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας, έναντι πράξεων μη επιτραπεισών από τον δικαιούχο του δικαιώματος του δημιουργού οφείλει να σέβεται, σύμφωνα με το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας σε συνδυασμό με την αιτιολογική της σκέψη 48, την αρχή της αναλογικότητας και να μην απαγορεύει μηχανισμούς ή δραστηριότητες που έχουν, από εμπορικής απόψεως, άλλο σκοπό ή χρήση από τη διευκόλυνση τέτοιων πράξεων μέσω της εξουδετερώσεως της τεχνολογικής προστασίας.

Συνεπώς, η ανωτέρω έννομη προστασία καλύπτει αποκλειστικώς τεχνολογικά μέτρα που έχουν ως σκοπό την παρεμπόδιση ή τον περιορισμό, όσον αφορά τα έργα, των πράξεων που δεν έχουν επιτραπεί από τον δικαιούχο δικαιώματος του δημιουργού, όπως η αναπαραγωγή, η παρουσίαση των έργων στο κοινό και η διάθεσή τους στο κοινό, καθώς και η διανομή του πρωτοτύπου ή αντιγράφων των έργων. Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι πρόσφορα για την επίτευξη του σκοπού αυτού και δεν πρέπει να υπερβαίνουν το αναγκαίο προς τούτο μέτρο.

Όσον αφορά τεχνολογικά μέτρα τα οποία συνίστανται, ιδίως, στην τοποθέτηση μηχανισμού αναγνωρίσεως όχι μόνο στο μέσο που περιλαμβάνει το προστατευόμενο έργο, όπως το βιντεοπαιχνίδι, για την προστασία του από πράξεις που δεν επιτρέπονται από τον δικαιούχο δικαιώματος του δημιουργού, αλλά και στις φορητές συσκευές και τις κονσόλες που διασφαλίζουν την πρόσβαση στα παιχνίδια αυτά και τη χρήση τους, απόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξακριβώσει αν άλλα μέτρα ή μέτρα μη ενσωματωμένα στις κονσόλες θα μπορούσαν να προκαλέσουν μικρότερη παρέμβαση στις δραστηριότητες τρίτων ή περιορισμούς των δραστηριοτήτων αυτών, παρέχοντας συγχρόνως ισοδύναμη προστασία των δικαιωμάτων του δικαιούχου. Προς τούτο, είναι σκόπιμο να ληφθούν υπόψη, ιδίως, τα έξοδα που σχετίζονται με τα διαφορετικά είδη τεχνολογικών μέτρων, τεχνικά και πρακτικά ζητήματα σχετικά με την εφαρμογή τους, καθώς και η συγκριτική εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των διαφορετικών ειδών τεχνολογικών μέτρων, όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων του δικαιούχου, χωρίς ωστόσο η αποτελεσματικότητα αυτή να πρέπει να είναι απόλυτη. Στο εθνικό δικαστήριο απόκειται επίσης να εξετάσει τον σκοπό των συσκευών, των προϊόντων ή των συστατικών στοιχείων που μπορούν να εξουδετερώσουν τα εν λόγω τεχνολογικά μέτρα. Σε αυτό το πλαίσιο θα έχει ιδιαίτερη σημασία, δεδομένων των υπό κρίση περιστάσεων, η απόδειξη της πραγματικής χρήσεως των ανωτέρω εκ μέρους τρίτων. Το εθνικό δικαστήριο μπορεί να εξετάσει, ιδίως, πόσο συχνά χρησιμοποιούνται οι συσκευές, τα προϊόντα και τα συστατικά αυτά στοιχεία για προσβολή του δικαιώματος του δημιουργού και πόσο συχνά χρησιμοποιούνται για σκοπούς που δεν προσβάλλουν το εν λόγω δικαίωμα.

(βλ. σκέψεις 30, 31, 38 και διατακτ.)