OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
NIILA JÄÄSKINENA
przedstawiona w dniu 21 listopada 2013 r.(1)
Sprawa C‑559/12 P
Republika Francuska
przeciwko
Komisji Europejskiej
Odwołanie – La Poste – Przedsiębiorstwo publiczne mające odrębną osobowość prawną – Istnienie pomocy państwa – Dorozumiana nieograniczona gwarancja państwa – Pojęcie korzyści – Ciężar i wymagany standard dowodu
I – Wprowadzenie
1. Republika Francuska wnosi w odwołaniu o uchylenie wyroku Sądu z dnia 20 września 2012 r. w sprawie T‑154/10 Francja przeciwko Komisji (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym Sąd oddalił jej skargę na decyzję Komisji 2010/605/UE z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie pomocy państwa C 56/07 (ex E 15/05) przyznanej przez Francję na rzecz przedsiębiorstwa La Poste (zwaną dalej „sporną decyzją”)(2).
2. Ogólnie niniejsza skarga wymaga moim zdaniem analizy trzech ważnych kwestii: w pierwszej kolejności kwestii pojęcia dorozumianej i nieograniczonej gwarancji państwa, z której korzystała La Poste(3) i która została uznana przez Komisję w spornej decyzji za pomoc państwa niezgodną ze wspólnym rynkiem w rozumieniu art. 107 TFUE; w drugiej kolejności kwestii ciężaru i wymaganego standardu dowodu w celu ustalenia istnienia takiej gwarancji, i po trzecie, kwestii, czy i ewentualnie w jaki sposób Komisja powinna wykazać istnienie korzyści wynikającej z dorozumianej gwarancji przyznanej przez państwo.
3. Należy podkreślić, że specyfika niniejszej sprawy wynika przede wszystkim z dorozumianego charakteru danego stanu faktycznego, co sprawia, że stosowanie konstytutywnych kryteriów pojęcia pomocy państwa jest szczególnie złożone. W tym względzie na początku pragnę zauważyć, że aspekty, które moim zdaniem są podstawowe dla szczegółowego badania akt sprawy, nie zostały zakwestionowane lub przynajmniej przywołane w wystarczający sposób w ramach niniejszego odwołania. Jest tak w przypadku samego pojęcia dorozumianej nieograniczonej gwarancji w prawie unijnym, które nie wydaje mi się ostatecznie spełnione. Jest tak również w przypadku ewentualnego związku między spornym systemem EPIC a pojęciem świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym, które zostało poruszone tylko w bardzo ograniczonym zakresie.
II – Ramy prawne, sporna decyzja i zaskarżony wyrok
4. Opis prawa krajowego regulującego statut La Poste i okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu zostały szczegółowo przedstawione w zaskarżonym wyroku.
5. W odniesieniu do spornej decyzji Komisja stwierdziła w jej art. 1, że „[n]ieograniczona gwarancja przyznana przez Francję na rzecz przedsiębiorstwa La Poste stanowi pomoc państwa niezgodną z rynkiem wewnętrznym. Francja uchyli tę pomoc najpóźniej do dnia 31 marca 2010 r.”. Ponadto w rozumieniu art. 2 tej decyzji „Komisja uważa, że rzeczywiste przekształcenie przedsiębiorstwa La Poste w spółkę akcyjną zniesie nieograniczoną gwarancję, którą przedsiębiorstwo to jest objęte. Rzeczywiste uchylenie tej nieograniczonej gwarancji najpóźniej do dnia 31 marca 2010 r. stanowi środek właściwy do likwidacji, zgodnie z prawem Unii, pomocy państwa, o której mowa w art. 1”.
6. Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 2 kwietnia 2010 r. Republika Francuska wniosła skargę o stwierdzenie nieważności spornej decyzji. W tych ramach Republika Francuska podniosła, że Komisja niesłusznie stwierdziła z jednej strony istnienie gwarancji państwa na rzecz La Poste, a z drugiej strony, iż środek ten stanowi pomoc państwa, w przypadku gdy istnienie korzyści w rozumieniu art. 107 TFUE nie zostało wykazane(4).
7. W zaskarżonym wyroku Sąd oddalił w całości zarzuty podniesione przez Republikę Francuską, a w konsekwencji potwierdził zgodność z prawem spornej decyzji.
III – W przedmiocie zarzutów odwołania
8. W odwołaniu wniesionym w dniu 5 grudnia 2012 r. Republika Francuska podnosi cztery zarzuty, z których drugi i trzeci składają się z czterech części. W zarzucie pierwszym wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, że przeinaczył sens podniesionych przed nim zarzutów poprzez uznanie, iż wszystkie odnoszą się zasadniczo do istnienia korzyści, nie odnoszą się zaś również do kryterium przeniesienia zasobów państwowych. W ramach zarzutu drugiego wnosząca odwołanie powołała się na naruszenie prawa, ze względu na to, że Sąd błędnie stwierdził, iż Komisja wykazała w wymagany prawem sposób istnienie gwarancji państwa przyznanej La Post. W ramach zarzutu trzeciego wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi szereg przeinaczeń prawa krajowego. W ramach zarzutu czwartego wnosząca odwołanie powołała się na naruszenie prawa, ze względu na to, że Sąd uznał za wystarczające wykazanie przez Komisję istnienia korzyści wynikającej z rzekomej gwarancji państwa. Komisja ze swojej strony wnosi o oddalenie odwołania w całości.
9. W mojej opinii niezależnie od liczby zarzutów podniesionych przez Republikę Francuską ważny aspekt niniejszego odwołania dotyczy już przywołanej problematyki związanej z zasadami, jakich ma przestrzegać Komisja w celu ustalenia istnienia dorozumianej gwarancji oraz istnienia wynikającej z niej korzyści. W konsekwencji proponuję dokonanie analizy odwołania poprzez pogrupowanie podniesionych zarzutów według głównych aspektów.
A – W przedmiocie ustalenie istnienia dorozumianej gwarancji stanowiącej pomoc państwa (zarzuty odwołania drugi i trzeci)
1. Żądania stron
10. W ramach zarzutu drugiego, podzielonego na cztery części, Republika Francuska utrzymuje zasadniczo, że Sąd naruszył prawo, stwierdzając, iż Komisja wykazała w wymagany prawem sposób istnienie gwarancji państwa.
11. W ramach części pierwszej wspomnianego zarzutu Republika Francuska zarzuca Sądowi, że błędnie orzekł w pkt 23 zaskarżonego wyroku, iż Komisja miała podstawy do dokonania przeniesienia ciężaru dowodu, przypisując władzom francuskim zadanie wykazania braku gwarancji. W ramach części drugiej, krytykując negatywne przypuszczenia wskazane w spornej decyzji, Republika Francuska zarzuca Sądowi, że zaaprobował w pkt 73 i 74 zaskarżonego wyroku przeniesienie ciężaru dowodu, które zostało dokonane przez Komisję w motywach 126 i 131 spornej decyzji. W ramach części trzeciej Republika Francuska zarzuca Sądowi, że dokonał, w pkt 119 zaskarżonego wyroku, błędnej wykładni wyroku w sprawie Komisja przeciwko MTU Friedrichshafen(5).
12. W ramach części czwartej zarzutu drugiego Republika Francuska utrzymuje, że nawet jeśli, jak Sąd zaznaczył w pkt 120 zaskarżonego wyroku, „charakter dowodów, jakie powinna dostarczyć Komisja, jest w znacznej mierze uzależniony od charakteru przewidywanego środka państwowego”, dorozumiany charakter rzekomo wskazanej gwarancji nie może jednak polegać na mniejszych wymaganiach w zakresie dowodu ani na przeniesieniu ciężaru dowodu. W tej perspektywie Sąd błędnie uznał w pkt 121 zaskarżonego wyroku, że Komisja przeprowadziła pozytywną analizę istnienia nieograniczonej gwarancji państwa na rzecz La Poste i że wzięła ona pod uwagę szereg zgodnych okoliczności stanowiących wystarczającą podstawę do wykazania istnienia tej gwarancji. Tymczasem zdaniem wnoszącej odwołanie istnienie dorozumianej gwarancji może być wykazane tylko w sposób pozytywny.
13. Ze swej strony Komisja, po pierwsze, odpowiada, że nie przerzuciła w żaden sposób ciężaru dowodu. Po drugie, Komisja twierdzi, że argumenty dotyczące zarzucanego jej wykorzystania negatywnych domniemań lub przypuszczeń okazują się być zwykłymi powtórzeniami twierdzeń z pierwszej instancji. Po trzecie, Komisja utrzymuje, że przypomnienie orzecznictwa w ww. sprawie Komisja przeciwko MTU Friedrichshafen dotyczyło uwzględnienia, jak uznano w wyroku w sprawie Komisja przeciwko Scott(6), trudności złożonego zadania, przed jakim stanęła Komisja w niniejszej sprawie. Wreszcie, Komisja proponuje oddalenie zarzutów dotyczących pkt 120 i 121 zaskarżonego wyroku, jako nieistotnych dla sprawy i bezzasadnych.
14. W ramach zarzutu trzeciego Republika Francuska zarzuca zasadniczo Sądowi szereg przeinaczeń prawa krajowego, których elementy stanowiły punkt wyjścia dla rozumowania Komisji do celów ustalenia istnienia dorozumianej i nieograniczonej gwarancji. W ramach części pierwszej wnosząca odwołanie podaje w wątpliwość założenie, że prawo francuskie nie wykluczało możliwości przyznawania przez państwo dorozumianych gwarancji na rzecz EPIC. W ramach części drugiej Republika Francuska zarzuca Sądowi, że przeinaczył prawo francuskie, kiedy zaaprobował ustalenia Komisji dotyczące konsekwencji zastosowania ustawy n° 80–539(7). W ramach części trzeciej, wskazując brak uzasadnienia, Republika Francuska zarzuca Sądowi, że błędnie zrównał przesłanki powstania odpowiedzialności państwa z mechanizmem gwarancji w świetle wyroku Conseil d’État w sprawie Société fermière de Campoloro i in.(8), wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Société de gestion du port de Campoloro i Société fermière de Campoloro przeciwko Francji(9) oraz opinii Conseil d’État wydanej w 1995 r.(10). W ramach części czwartej wnosząca odwołanie odnosi się do badanego przez Sąd w pkt 102 zaskarżonego wyroku zagadnienia przekazania praw i zobowiązań związanych z wykonaniem zadań z zakresu usług publicznych.
15. W odpowiedzi na te zastrzeżenia Komisja podnosi, że trzeci zarzut odwołania – który stanowi zasadniczo powtórzenie zarzutu drugiego przedstawionego przed Sądem – dotyczy w rzeczywistości zwrócenia się do Trybunału o przeprowadzenie nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów, co jest powodem, dla którego zarzut ten jest w sposób oczywisty niedopuszczalny.
2. Analiza
16. Tytułem wstępu należy podkreślić, że pojęcie gwarancji, choć na pierwszy rzut oka znane, nie jest przedmiotem jednoznacznej definicji w prawie unijnym. Komisja, wskazując w swym komunikacie w sprawie zastosowania art. 107 TFUE i 108 TFUE do pomocy państwa w formie gwarancji(11), że „[n]ajpowszechniejszą formę gwarancji stanowią gwarancje związane z kredytem lub innym zobowiązaniem finansowym, które ma być zaciągnięte przez kredytobiorcę u kredytodawcy. Mogą być one udzielane jako gwarancje indywidualne lub w ramach programów gwarancji”, stwierdziła również, że stanowią „pomoc w formie gwarancji […] również korzystniejsze warunki finansowania uzyskane przez przedsiębiorstwa, których forma prawna wyklucza upadłość lub inne procedury niewypłacalności lub umożliwia bezpośrednie gwarancje lub pokrycie strat przez państwo”(12). Komisja rozróżnia również między gwarancjami mającymi „źródło umowne” lub „inne źródło prawne” a „gwarancjami, których forma jest mniej przejrzysta”.
17. W niniejszej sprawie decydujące znaczenie ma zatem to, że rozpatrywana dorozumiana nieograniczona gwarancja stanowi rodzaj interwencji pośrednich, w ramach których zasoby zaangażowane przez państwo nie przekładają się w sposób automatyczny na odpowiednią korzyść dla beneficjentów. Kategoria ta obejmuje w szczególności gwarancje dorozumiane wynikające ze specjalnego reżimu prawnego mającego zastosowanie do beneficjenta albo listów intencyjnych czy patronatu.
18. W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem za pomoc uznaje się w szczególności interwencje, które w różnych formach zmniejszają ciężary spoczywające normalnie na budżecie przedsiębiorstwa i które tym samym, nie będąc subwencjami w ścisłym rozumieniu tego słowa, mają taki sam jak one charakter i identyczne skutki(13). Z orzecznictwa wynika, że interwencja państwa mogąca jednocześnie postawić przedsiębiorstwa, do których się stosowała, w bardziej korzystnej sytuacji w porównaniu z innymi i stworzyć dostatecznie konkretne ryzyko powstania w przyszłości dodatkowego obciążenia dla państwa, może obciążyć zasoby państwowe(14). Termin „pomoc w jakiejkolwiek formie” wskazany w art. 107 TFUE rozumiany jest jako mający zastosowanie do korzyści, przy czym charakter prawny lub cel takiej jednostronnej korzyści nie jest istotny. Trybunał orzekł w tej sytuacji, że z korzyści przyznanych w formie gwarancji państwa mogą wynikać dodatkowe obciążenia dla państwa(15).
19. Istnienie zaś nawet dorozumianej gwarancji rozpatrywanej w postępowaniu głównym, będącej przedmiotem zastrzeżenia sformułowanego w szczególności w części czwartej zarzutu drugiego, którą proponuję rozważyć w pierwszej kolejności, powoduje szczególną trudność, ponieważ żaden francuski tekst prawny nie przewiduje wyraźnie istnienia wspomnianej gwarancji. Sporna pomoc nie wynika bowiem z odrębnego środka, lecz raczej z niepodlegania EPIC ogólnemu systemowi upadłości, a nawet wprowadzenia w tym celu szczególnego systemu w związku z podniesionym brakiem sytuacji, w której zadłużenie podmiotów publicznych mających odrębną osobowość prawną pozostałyby niezapłacone ich wierzycielom. I tak po zbadaniu szeregu źródeł Komisja oparła się na różnych informacjach, aby stwierdzić istnienie dorozumianej nieograniczonej gwarancji.
20. Rozpatrywana sentencja skłania mnie do przedstawienia następujących uwag w przedmiocie metody i wymaganego standardu dowodu oraz intensywność kontroli, jaką powinien przeprowadzać sąd Unii.
– Dorozumiana gwarancja
21. W pierwszej kolejności – w odniesieniu do metody badania – zauważam, że termin „dorozumiana gwarancja”, którego pojęcie nie jest kwestionowane przez wnoszącą odwołanie, jest raczej terminem metaforycznym i sprzecznym w sobie, ponieważ pojęcie gwarancji odpowiada zazwyczaj awalowi wekslowemu lub promesie stanowiącej okoliczność faktyczną lub akt prawny, który wywołuje lub może wywoływać szczególne skutki wobec jego adresata. Wierzyciel nie może bowiem powołać się na dorozumianą gwarancję na wzór wyraźnej gwarancji. Moim zdaniem zakładając nawet, że wobec poręczyciela można powołać się na takie „zobowiązanie”, jego podstawy należy raczej szukać wśród zasad ogólnych regulujących kwestie odpowiedzialności cywilnej.
22. Zakładając zatem, że rozpatrywany termin jest zasadny w świetle prawa konkurencji(16), należy uznać, iż do celu stosowania art. 107 TFUE pojęcie dorozumianej gwarancji nie jest pojęciem czysto prawnym, lecz wchodzi również w zakres badania stanu faktycznego. Pojęcie dorozumianej gwarancji wiąże się również bowiem z prawem konkurencji Unii, w zakresie, w jakim opisuje ono w sposób jednolity „zachowanie” władz krajowych stanowiące ewentualnie, zważywszy na jego skutki gospodarcze, pomoc państwa dla jej beneficjenta.
23. Poważna trudność dotyczy dorozumianego charakteru rozpatrywanej gwarancji, która zawiera się w poszlakach, zarówno stanu prawnego jak i faktycznego. Dorozumiana gwarancja stanowi więc zjawisko wywnioskowane jak również zjawisko przewidywane(17). Podstawowe uzasadnienie posłużenia się tym pojęciem w prawie pomocy państwa opiera się na fakcie, że rozpatrywana sentencja powoduje powstanie sytuacji finansowej analogicznej do sytuacji wynikającej z wyraźnej, nieograniczonej gwarancji, której państwo członkowskie udzieliłoby przedsiębiorstwu, bez zobowiązania tego przedsiębiorstwa do zapłacenia premii odpowiadającej jej wartości gospodarczej.
24. W konsekwencji metoda zbioru poszlak wydaje mi się szczególnie właściwa w celu ustalenia istnienia takiego pośredniego środka(18), ponieważ rozpatrywana metoda ma również zastosowanie w dziedzinie pomocy państwa(19).
25. Trybunał przyznał już bowiem, że nie można wykluczyć w sposób ogólny możliwości oparcia się przez Komisję na wszystkich okolicznościach mogących wykazać istnienie w rzeczywistości programu pomocy(20). Jednak trzeba jeszcze, by Komisja wskazała okoliczności o charakterze normatywnym, administracyjnym, finansowym lub gospodarczym, które pozwoliły na ustalenie spornej pomocy(21).
26. Pragnę udzielić dwóch szczegółowych wyjaśnień w tym kontekście. Z jednej strony, wbrew temu, co moim zdaniem jest stanowiskiem Komisji, uważam, że „dorozumiany” charakter środka wyklucza pewność w odniesieniu do jego istnienia. Dorozumianą gwarancję wyprowadzoną ze zbioru poszlak będzie należało zatem uznać za istniejącą, dopóki nie zostanie przedstawiony dowód przeciwny jej istnienia. W niniejszej sprawie można względnie łatwo przedstawić taki dowód, wskazując konkretne przypadki, w których długi określonego EPIC lub jednostki terytorialnej Francji pozostały trwale niezapłacone, mimo braku formalnych postępowań upadłościowych lub likwidacyjnych. Taka obrona państwa członkowskiego prowadziłaby bowiem do uznania, że decyzja Komisji oparta jest na błędnych założeniach dotyczących stanu faktycznego(22).
27. Z drugiej strony Sąd zobowiązany jest do ustalenia, czy dowody stanowią zbiór istotnych danych, które należy wziąć pod uwagę w celu oceny wspomnianego „zachowania” władz krajowych, i czy dane te mogą uzasadniać twierdzenie, że przedsiębiorstwo jest beneficjentem pomocy państwa o dorozumianym charakterze.
28. Jak przypomniał bowiem Trybunał, oczywisty błąd w ocenie może polegać na okoliczności, że Komisja oparła się na informacjach, które „stanowią zbiór istotnych danych, które należy wziąć pod uwagę w celu oceny złożonej sytuacji”(23).
29. W konsekwencji kryterium mające na celu „stwierdzenie” istnienia gwarancji jest spełnione, w przypadku gdy w interesie dobrej administracji Komisja prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie kwestionowanych środków w sposób staranny i bezstronny, tak aby dysponować w chwili wydania ostatecznej decyzji możliwie najbardziej kompletnymi i wiarygodnymi informacjami, by to uczynić(24). Oznacza to, w przypadku takim jak rozpatrywany w niniejszej sprawie, konieczność zebrania wszystkich informacji mogących przemawiać łącznie w sposób wiarygodny za istnieniem środka mogącego stanowić pomoc państwa. Jego istnienie wynika także z braku obalających je informacji.
30. W tym względzie zauważam, że po przypomnieniu w pkt 119 zaskarżonego wyroku obowiązków, które ciążą na Komisji w kwestii informacji mogących uzasadniać wniosek, że przedsiębiorstwo odnosi korzyść stanowiącą pomoc państwa, w pkt 120 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że charakter dowodów, jakie powinna przedstawić Komisja, jest uzależniony od charakteru środka. Jest zatem oczywiste, że w ten sposób Sąd wyraził zróżnicowanie środków mogących stanowić pomoc państwa, bez naruszania jednak naruszania zasad regulujących ciężar i standard dowodu. W odniesieniu do istnienia dorozumianego spornego środka Sąd dostosował wyżej wymienione stwierdzenie, słusznie orzekając, we wspomnianym pkt 120, że istnienie dorozumianej gwarancji można wyprowadzić z szeregu współistniejących okoliczności. Wreszcie Sąd wymienił w powiązaniu z zarzutem drugim podniesionym w pierwszej instancji szereg współistniejących okoliczności stanowiących podstawę do stwierdzenia istnienia pomocy państwa.
31. Należy zaznaczyć, że nie zostało wyraźnie zakwestionowane, iż EPIC nie podlegają ogólnym lub szczególnym postępowaniom upadłościowym lub likwidacyjnym. Wynika stąd, że podanie w wątpliwość prawdziwości pojedynczej poszlaki przyjętej przez Sąd nie może być uznane za wystarczające w celu wykazania nieistnienia środka, którego istnienie opiera się na metodzie zbioru poszlak. Niewątpliwie w braku konkretnego przeciwnego przykładu obalającego istnienie dorozumianej gwarancji wnosząca odwołanie jest zobowiązana do obalenia kolejno każdej poszlaki. Jednak moim zdaniem osoba kwestionująca powinna być zobowiązana do wykazania, że całość informacji stanowiących zbiór poszlak przemawia za nieistnieniem dorozumianej, nieograniczonej gwarancji państwa.
32. Z powyższego wynika, że zarzuty wskazane w części drugiej i w całym zarzucie trzecim, w zakresie, w jakim nie podważają ogólnego stwierdzenia dotyczącego istnienia dorozumianej gwarancji, lecz odnoszą się do różnych poszlak rozpatrywanych odrębnie, mogą być zatem od razu oddalone jako nieistotne dla sprawy.
– Ciężar i wymagany standard dowodu
33. W drugiej kolejności – w odniesieniu do ciężaru dowodu – nie podlega dyskusji, że do Komisji należy wykazanie istnienia środka, który może być uznany za pomoc państwa. Sąd zatem dokonał właściwej wykładni roli Komisji, ponieważ wielokrotnie w zaskarżonym wyroku zbadał wystarczający charakter dowodów zebranych przez Komisję(25), zgodnie z orzecznictwem, na podstawie którego Komisja powinna zawsze badać wszystkie istotne elementy spornej transakcji i jej kontekst(26), by dojść do wniosków w pkt 120 i 121 zaskarżonego wyroku bez naruszenia prawa. Wbrew zatem twierdzeniom Republiki Francuskiej Sąd nie dokonał przeniesienia ciężaru dowodu.
34. W odniesieniu do wymaganego standardu dowodu(27), rozumianego jako poziom wymogów stosowany przez sąd przy badaniu przedstawionego mu materiału dowodowego, warto pokrótce powołać się na orzecznictwo dotyczące szeroko pojętego prawa konkurencji oraz na zasady common law. Co się tyczy praktyki prawa konkurencji(28), jeżeli nie istnieje jednolita definicja wymaganego standardu dowodu, Trybunał wymaga dowodu okoliczności faktycznych „w sposób wymagany przez prawo”(29) lub „zgodnych i wystarczająco dokładnych dowodów”(30), a w braku dokumentów wykazujących uzgodnienia między producentami stosuje także metodę „zbioru istotnych, dokładnych i zgodnych poszlak”(31). W ramach analizy prospektywnej dotyczącej uzgodnień Trybunał uwzględnia także kryterium „największego prawdopodobieństwa”(32). W „common law” natomiast rozróżnienie zmienia się między z jednej strony łagodniejszym „standardem” obowiązującym w sprawach cywilnych, znanym jako „balance of probabilities”, co oznacza, że strona winna przekonać sąd, że przywoływana przez nią okoliczność jest „bardziej prawdopodobna niż nieprawdopodobna”, i z drugiej strony surowszym „standardem” obowiązującym w sprawach karnych, określonym wyrażeniem „beyond a reasonable doubt”, oznaczającym, że sąd nie powinien mieć racjonalnych wątpliwości w przedmiocie zebrania informacji stanowiących naruszenie w następstwie racjonalnego badania dowodów(33).
35. Uważam, że w przypadku dorozumianej gwarancji, której istnienie wynika ze zbioru poszlak, standard dowodu powinien być oparty na standardzie poważnego prawdopodobieństwa oraz określeniu, czy dowody są wystarczające. Stosowany standard jest więc bardziej wymagający niż zwykłe prawdopodobieństwo, będąc mniej wymagającym niż standard braku racjonalnych wątpliwości. Wydaje mi się, że mamy do czynienia z taką słusznie dokonaną przez Sąd analizą w świetle informacji przedstawionych przez Komisję.
36. Ponadto podejście to wydaje mi się odpowiadać ostatniemu orzecznictwu, z którego wynika, że Komisja powinna wykazać dostatecznie bezpośredni związek między z jednej strony korzyścią przyznaną beneficjentowi, a z drugiej strony uszczupleniem budżetu państwowego bądź wystąpieniem dostatecznie konkretnego gospodarczego ryzyka powstania obciążeń dla tego budżetu(34), nie wymagając jednak, aby takie uszczuplenie bądź takie ryzyko odpowiadało lub było równoważne omawianej korzyści ani aby ta korzyść prowadziła w zamian do takiego uszczuplenia lub takiego ryzyka, ani aby miała taki sam charakter jak zaangażowanie zasobów państwowych, z których wynika(35).
37. Następnie w odniesieniu do intensywności kontroli sprawowanej przez sąd Unii przypominam, że wprawdzie Komisji przysługuje zakres uznania w dziedzinie pomocy państwa, jednak ponieważ pomoc ta wymaga dokonywania złożonych ocen ekonomicznych, kontrola, jaką sprawują sądy Unii nad złożonymi ocenami ekonomicznymi, jest kontrolą o zawężonym zakresie, która musi się ograniczać do sprawdzenia, czy przestrzegane były przepisy proceduralne oraz zasady dotyczące obowiązku uzasadnienia, a także czy dokonano prawidłowych ustaleń faktycznych, czy nie wystąpił oczywisty błąd w ocenie i czy nie doszło do nadużycia władzy(36). Rola sądu nie polega zatem na ustaleniu istnienia i kwoty pomocy, zastępując Komisję w wykonywaniu jej zadania(37).
38. Bezsporne jest zaś, że ustalenie istnienia dorozumianej nieograniczonej gwarancji oraz istnienia korzyści z niej wynikającej wymagało ze strony Komisji dokonania złożonej oceny.
39. W tej perspektywie argumentacja wnoszącej odwołanie podniesiona ogólnie w ramach drugiego zarzutu, a w szczególności w jego części czwartej, powinna być oddalona, jako że nie zawiera żadnej wskazówki pozwalającej na zarzucenie Sądowi naruszenia prawa. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika natomiast, że Sąd nie naruszył zasad dotyczących ciężaru i zakresu dowodu, które zostały przypomniane, i mógł prawidłowo oprzeć swe ustalenia na zbiorze poszlak przemawiających za istnieniem dorozumianej gwarancji państwa.
– Zastrzeżenia zbadane tytułem uzupełnienia
40. W odniesieniu do trzech pierwszych części zarzutu drugiego zauważam, po pierwsze, że krytyka wnoszącej odwołanie wynika z błędnego rozumienia pkt 23 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd poprzestał na przywołaniu informacji istotnych dla opisu stanu faktycznego sprawy, bez orzeczenia w przedmiocie rozłożenie ciężaru dowodu. Po drugie, argumenty przedstawione przez Republikę Francuską ograniczają się do krytyki spornej decyzji, co sprawia, że są one niedopuszczalne. Ponadto pkt 73 i 74 zaskarżonego wyroku wpisują się w ramy zarzutu drugiego w pierwszej instancji i dotyczą wykładni prawa krajowego, którego ocena nie podlega kontroli Trybunału, z zastrzeżeniem przypadków przeinaczenia(38), które w niniejszej sprawie nie zostało wykazane przez wnoszącą odwołanie.
41. Po trzecie, jeśli chodzi o wykładnię ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko MTU Friedrichshafen, przywołaną w pkt 119 zaskarżonego wyroku, to wyrok ten wprowadza zakaz oparcia decyzji Komisji na negatywnym przypuszczeniu w przypadku braku informacji pozwalających na wyciągnięcie innego wniosku. Wykładnia ta nie ma zatem w pełni zastosowania w niniejszej sprawie. Jednak, jak podnosi Komisja, Sąd mógł ją przypomnieć, aby podkreślić trudność złożonego zadania, któremu podołać miała Komisja w celu wykrycia istnienia mechanizmu nieograniczonej, dorozumianej gwarancji.
42. W odniesieniu do zarzutu trzeciego zauważam, że Republika Francuska krytykuje wykładnię informacji zbioru poszlak dokonaną przez Sąd w ramach oceny istnienia gwarancji przyznanej La Poste. W tym względzie przypominam, że zarzut oparty na błędnej ocenie prawa krajowego jest dopuszczalny, jeżeli zarzuca się Sądowi, że przeinaczył to prawo(39). Prawdą jest zatem, że co się tyczy zbadania w ramach odwołania ustaleń dokonanych przez Sąd w odniesieniu do ustawodawstwa krajowego, Trybunał jest właściwy do zbadania przede wszystkim, czy Sąd, na podstawie dokumentów i innych dowodów, jakie zostały mu przedłożone, nie przeinaczył treści przedmiotowych przepisów krajowych lub brzmienia odnoszącego się do nich orzecznictwa krajowego, lub też związanych z nimi publikacji doktryny; następnie jest on właściwy do zbadania, czy w odniesieniu do tych szczegółowych danych Sąd nie poczynił ustaleń pozostających w sposób oczywisty w sprzeczności z ich treścią; wreszcie jest on właściwy do zbadania, czy Sąd, badając całość tych danych, nie przypisał jednej z nich – celem ustalenia treści przedmiotowego ustawodawstwa krajowego – zakresu, który nie jest właściwy w stosunku do innych danych, jeśli wynika to w sposób oczywisty z dokumentacji w aktach sprawy(40).
43. Jednak nie ma to miejsca w przypadku argumentów przedstawionych w trzech pierwszych częściach niniejszego zarzutu. Na wstępie należy bowiem stwierdzić, że Republika Francuska, mimo że powołuje się na naruszenia prawa, zmierza w rzeczywistości do podważenia oceny okoliczności faktycznych dokonanej przez Sąd, a w szczególności do zakwestionowania interpretacji okoliczności faktycznych i dokumentów, które doprowadziły Sąd do stwierdzenia istnienia dorozumianej gwarancji. Ponieważ wspomniane argumenty stanowią w rzeczywistości powtórzenie krytyki przedstawionej przed Sądem, zatem powinny być uznane za niedopuszczalne. W każdym wypadku, ponieważ przywołane przeinaczenie ani nie zostało wykazane, ani nie jest oczywiste, należy oddalić wspomniane twierdzenia. W odniesieniu do braku uzasadnienia podniesionego w ramach części trzeciej zarzutu trzeciego w związku z orzecznictwem EKPC w sprawie Société de gestion du port de Campoloro i Société fermière de Campoloro przeciwko Francji, zauważam, że Sąd udzielił na ten zarzut odpowiedzi w sposób wymagany przez prawo w pkt 96–99 zaskarżonego wyroku. Wreszcie część czwartą zarzutu trzeciego – ponieważ dotyczy ona tezy uzupełniającej – należy oddalić jako nieistotną dla sprawy.
44. W świetle powyższego uważam, że Sąd prawidłowo wywiązał się ze swej roli w świetle ograniczonej kontroli istnienia dorozumianej gwarancji. Proponuję zatem oddalenie drugiego i trzeciego zarzutu odwołania.
B – W przedmiocie wykazania korzyści wynikającej z dorozumianej gwarancji (zarzut czwarty)
1. Żądania stron
45. W swym zarzucie czwartym Republika Francuska utrzymuje, że Sąd naruszył prawo, gdy uznał, iż Komisja wykazała w sposób wymagany przez prawo istnienie korzyści, która wynikała z dorozumianej gwarancji państwa przyznanej La Poste. Wnosząca odwołanie twierdzi w pierwszej kolejności, że Sąd naruszył zasady regulujące ciężar i standard dowodu w odniesieniu do wykazania istnienia korzyści, ponieważ uznał w pkt 123 i 124 zaskarżonego wyroku, że w przypadku pomocy istniejącej Komisja nie była zobowiązana do wykazania rzeczywistych skutków tej pomocy, lecz mogła je domniemywać. Ponadto zakładając nawet, że prawo Unii nie wymaga wykazania rzeczywistych skutków istniejącej pomocy, Komisja powinna co najmniej wykazać istnienie potencjalnych skutków. Było to zresztą niesłusznie wykluczone w pkt 1.2 komunikatu z 2008 r. W tej perspektywie Sąd w ten sposób także naruszył prawo, gdy uznał w pkt 106 i 108, że analiza dokonana przez Komisję była zasadna.
46. Tytułem ewentualnym Republika Francuska utrzymuje, że Sąd przeinaczył dowody, przede wszystkim gdy uznał w pkt 110 i 123 zaskarżonego wyroku, że Komisja – odniósłszy się do metod agencji ratingowych jedynie w celu potwierdzenia, a nie wykazania istnienia korzyści – przedstawiła dowody wystarczające do wykazania, że sporna gwarancja przysporzyła rzeczywistej korzyści. Krytykuje ona w tym kontekście pkt 111–116 przywołanego wyroku.
47. Wnosząca odwołanie precyzuje ponadto, że nie przyznała, jak wynika z pkt 106 zaskarżonego wyroku, iż okoliczność, że ze względu na swój status prawny przedsiębiorstwo nie podlega postępowaniu upadłościowemu ani innej równoważnej procedurze, skutkuje przyznaniem „automatycznie” korzyści.
48. Komisja odpiera, że jest uzasadnione zastosowanie dla pomocy istniejącej i nowej pomocy tego samego schematu analizy, na podstawie którego nie jest ona zobowiązana do wykazania rzeczywistych skutków takich środków. Jeśli chodzi o zakwestionowanie komunikatu z 2008 r., Komisja uważa je za niedopuszczalne, w szczególności w braku zarzutu niezgodności z prawem podniesionego w trakcie postępowania przed Sądem. W odniesieniu do pkt 106 zaskarżonego wyroku Komisja podnosi, że na podstawie tego oświadczenia Sąd nie mógł oddalić podniesionego przed nim zarzutu trzeciego.
2. Analiza
49. Jak już wyjaśniłem, należy przede wszystkim przyjąć założenie, że przypadek leżący u podstaw niniejszego postępowania stanowi „stan prawny i faktyczny” analogiczny do przypadku istnienia wyraźnej gwarancji. Ponieważ chodzi o brak środka w zwyczajowym znaczeniu, dorozumiana gwarancja wykazuje tę szczególną cechę, że „środek” i jego skutki łączą się. Do celów niniejszej analizy należy zatem uznać, że dorozumiana gwarancja wywołuje skutki równoważne ze skutkami wynikającymi z wyraźnej gwarancji, która stanowi środek, który można bezpośrednio zidentyfikować i z definicji mogący wywoływać niektóre skutki.
50. Zgodnie z orzecznictwem w celu wykazania, czy dany środek stanowi pomoc państwa, należy ustalić, czy przedsiębiorstwo będące jego beneficjentem otrzymuje korzyść gospodarczą, której nie otrzymałoby w normalnych warunkach rynkowych(41). Tymczasem uważam, iż należy uznać, że takie podejście w badaniu korzyści nie odpowiada specyfice gwarancji państwa będącej przedmiotem postępowania głównego(42).
51. Bezsporne jest także, że art 107 ust. 1 TFUE nie wprowadza rozróżnienia pomiędzy interwencjami państwowymi w zależności od ich przyczyn lub celów, ale definiuje te interwencje na podstawie ich skutków(43). Oceniając dany środek w świetle art. 107 TFUE, należy uwzględniać skutki, jakie środek ten może wywoływać(44), oraz wszystkie istotne informacje oraz ich kontekst(45). Jednak orzecznictwo nie udziela w wyczerpujący sposób odpowiedzi na pytania dotyczące sposobu, w jaki Komisja jest zobowiązana ustalić korzyść i charakter skutków środka, którego wykazanie należy do niej, gdy ustala istnienie korzyści wynikającej z dorozumianego środka.
– Istnienie korzyści
52. Przede wszystkim w odniesieniu do wymienionego w pkt 124 zaskarżonego wyroku ustalenia Sądu, zgodnie z którym rzeczywisty skutek korzyści, jakiej przysparza gwarancja państwa, może być domniemywany, mająca decydujące znaczenie dla rozumowania Sądu w celu potwierdzenia analizy dokonanej przez Komisję i dla przyznania, że istniała korzyść w niniejszej sprawie kwestia wynika głównie z pkt 106 w związku z pkt 108 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd stwierdził, że nieograniczona gwarancja państwa umożliwia jej beneficjentowi uzyskanie warunków finansowania korzystniejszych niż te, które uzyskałby on wyłącznie na podstawie swych wyników, a tym samym pozwala na zmniejszenie presji wywieranej na jego budżet.
53. Dla Sądu bowiem przyznanie gwarancji na warunkach, które nie odpowiadają warunkom rynkowym, takiej jak nieograniczona gwarancja przyznana bez świadczenia wzajemnego, może generalnie oznaczać przyznanie korzyści osobie będącej jej beneficjentem, w tym sensie, że skutkuje ono poprawą sytuacji finansowej beneficjenta poprzez złagodzenie obciążeń, jakim podlega zazwyczaj jego budżet(46).
54. W tym względzie przypominam, że Trybunał sprecyzował już, że pod warunkiem wykazania istnienia dodatkowego obciążenia dla państwa polegającego na przyznaniu danemu przedsiębiorstwu określonej korzyści, której nie można automatycznie wywnioskować(47), stosowanie systemu odstępstw w stosunku do zwykłego postępowania upadłościowego oraz wykluczenie jakichkolwiek indywidualnych postępowań egzekucyjnych zobowiązań podatkowych i grzywien w stosunku do danych przedsiębiorstw może być uznane za pomoc państwa(48). Takie korzyści przyznane przez prawodawcę krajowego mogą oznaczać dodatkowe obciążenie dla władz publicznych w postaci zwolnienia z obowiązku zapłaty grzywien lub innych kar pieniężnych lub obniżonej stawki podatku(49).
55. W odniesieniu w szczególności do kryterium korzyści Trybunał, po stwierdzeniu, że „okazuje się, że rozpatrywane przepisy mogą stawiać przedsiębiorstwa, do których mają zastosowanie, w sytuacji bardziej korzystnej niż inne”, zbadał w ww. wyrokach w sprawie Ecotrade i w sprawie Piaggio możliwość dalszego prowadzenia przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej w okolicznościach, w jakich taki wypadek byłby wykluczony w ramach zastosowania zwykłych przepisów upadłościowych. Wydaje mi się zatem, że orzecznictwo już dopuszcza możliwość domniemywania istnienia korzyści, w sytuacji gdy wynika ona w sposób wiarygodny z uregulowań krajowych regulujących funkcjonowanie danych przedsiębiorstw.
56. Ponadto niniejszy przypadek wydaje mi się nie odpowiadać jasno pomocy indywidualnej, lecz zbliża się raczej do systemu pomocy, który, mając zastosowanie do EPIC, miał wpływ na sytuację prawną La Poste. Należy zatem zastosować analogicznie dotyczące programów pomocy orzecznictwo, zgodnie z którym Komisja może ograniczyć się do zbadania cech programów, aby ocenić w uzasadnieniu decyzji, czy ze względu na tryby postępowania przewidziane w tych programach zapewniają one swym beneficjentom – w porównaniu z ich konkurentami – znaczną korzyść i prowadzą zasadniczo do uprzywilejowania przedsiębiorstw uczestniczących w wymianie handlowej pomiędzy państwami członkowskimi. Zbadanie indywidualnej sytuacji każdego z przedsiębiorstw, których dana pomoc dotyczy, będzie konieczne dopiero na etapie odzyskiwania pomocy(50).
57. Ponadto uważam, że z wyroku w sprawie Residex Capital IV(51), dotyczącego wyraźnej gwarancji, wynika jasno, że „w sytuacji gdy pożyczka udzielona przez instytucję kredytową kredytobiorcy jest gwarantowana przez władze publiczne danego państwa członkowskiego, kredytobiorca ten uzyskuje bowiem zwykle korzyść finansową i korzysta w ten sposób z pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE ze względu na to, że ponoszony przezeń koszt finansowy jest niższy niż ten, który ponosiłby on, gdyby musiał uzyskać to samo finansowanie i tę samą gwarancję po cenach rynkowych”.
58. Dlatego wydaje mi się, że, gdyby Trybunał przyjął, ogólnie rzecz biorąc, pojęcie dorozumianej gwarancji i dopuścił w niniejszej sprawie jej istnienie, istnienie korzyści mogłoby być domniemywane na tych samych warunkach co w przypadku wyraźnej gwarancji, inaczej mówiąc, poprzez uznanie, że taka gwarancja może poprawić sytuację finansową przedsiębiorstwa będącego beneficjentem. Oczywiste jest, że chodzi o domniemanie zwykłe. W konsekwencji Sąd słusznie orzekł w pkt 124 zaskarżonego wyroku, że gwarancje mogą przysparzać korzyści ich beneficjentom.
– Kontekst gospodarczy
59. Jednak ustalenie to nie zwalnia ani Komisji, ani Sądu z uwzględnienia prawnych i ekonomicznych warunków, w ramach których prowadzi działalność jednostka, której ma przysługiwać korzyść(52). Jak już bowiem wspomniałem, Komisja powinna móc ocenić przedmiotową korzyść(53).
60. Republika Francuska zarzuca natomiast Sądowi, że naruszył prawo, uznając, iż Komisja miała prawo powołać się na agencje ratingowe, w celu „potwierdzenia”, a nie w celu „wykazania” istnienia korzyści po stronie La Poste.
61. Prawdą jest, że w celu wykazania, że La Poste przysługiwała korzystniejsza sytuacja wynikająca z korzystniejszych warunków finansowania, niż sytuacja, jaką mogłaby dysponować bez mechanizmu nieograniczonej gwarancji państwa francuskiego, Komisja powołała się przede wszystkim na dane agencji ratingowych oraz na stosowane przez nie metody(54). Ponadto Komisja twierdziła, że La Poste uzyskała także korzyść odpowiadającą brakowi premii uiszczanej państwu(55).
62. W tym względzie zauważam przede wszystkim, że w świetle przesłanki, zgodnie z którą istnienie korzyści może być domniemywane w niniejszej sprawie, potwierdzający charakter danych pochodzących z agencji ratingowych wpisuje się doskonale w logikę domniemania. Dlatego zarzut dotyczący braku dostatecznych dowodów w odniesieniu do zastosowania metod i danych agencji ratingowych należy uznać za bezzasadny.
63. Ponadto to właśnie w celu włączenia poprawnie kontekstu gospodarczego spornej gwarancji Komisja powołała się na metody i na dane agencji ratingowych. W tym względzie jestem zdania, że z zastrzeżeniem niestosowania kryterium inwestora prywatnego w niniejszej sprawie, wybór środków, które Komisja może wykorzystać w celu uzasadnienia swej analizy, powinien być szeroki. W konsekwencji należy uznać istnienie bardziej korzystnych warunków finansowania, popartych danymi agencji ratingowych. Dlatego Sąd słusznie potwierdził ich znaczenie dla sprawy w pkt 115–117 zaskarżonego wyroku, oddalając jednak podniesiony przed nim zarzut dotyczący okrężnej argumentacji. W zakresie, w jakim niniejsze zastrzeżenie dotyczy problematyki metody, jaką powinna zastosować Komisja w celu ustalenia istnienia korzyści w przypadkach gwarancji państwa, zamierzam jednak powrócić do tej kwestii później w charakterze obiter dictum.
– Kategoria skutków pomocy już przyznanej
64. W odniesieniu natomiast do skutków pomocy nowej i istniejącej z pkt 1 spornej decyzji wynika, że Komisja uznała rozpatrywany środek za objęty pojęciem istniejącej pomocy(56). Oprócz wątpliwości, jakie może budzić na pierwszy rzut oka taka kwalifikacja(57), zauważam przede wszystkim, że skutki w czasie mechanizmu takiego jak dorozumiana gwarancja są trudne do określenia, ponieważ wspomniana gwarancja nie wynika z konkretnego i wyraźnego aktu, lecz jest wyprowadzona na podstawie zbioru zgodnych poszlak. Jednak ponieważ zgodnie z ustalonym orzecznictwem pojęcie pomocy państwa odpowiada obiektywnej sytuacji, którą ocenia się w dniu, w którym Komisja wydaje decyzję, celem przeprowadzenia tej kontroli sądowej należy uwzględnić oceny dokonane w tym dniu(58).
65. W pkt 123 zaskarżonego wyroku Sąd odsyła do orzecznictwa, zgodnie z którym Komisja nie jest zobowiązana do wykazania w wydanej decyzji rzeczywistego skutku już przyznanej pomocy(59). Prawdą jest, że Trybunał orzekł, iż gdyby Komisja była zobowiązana do wykazania rzeczywistego skutku już przyznanej pomocy, prowadziłoby to do uprzywilejowania państw członkowskich, które wypłacają pomoc z naruszeniem obowiązku jej zgłoszenia w stosunku do państw, które zgłaszają pomoc w fazie projektu(60).
66. Jednak nie tylko ta linia orzecznictwa(61) nie ma związku z badaniem istniejącej pomocy, lecz przede wszystkim Trybunał powołuje się szczególnie na sposób ustalenia dwóch pozostałych kryteriów pojęcia pomocy, a mianowicie kryterium wpływu na wymianę handlową i oddziaływania na konkurencję, bez wskazania problematyki korzyści. Odpowiada to bowiem klasycznemu podejściu, zgodnie z którym Komisja jest tylko zobowiązana do zbadania, czy pomoc może mieć wpływ na tę wymianę handlową i zakłócać konkurencję, a nie ustalenia rzeczywistego wpływu rozpatrywanego środka na te dwa kryteria(62).
67. Prawdą jest, że Trybunał potwierdził już w odniesieniu do wpływu na wymianę handlową i zakłócenia konkurencji, że takie samo traktowanie należy zapewnić obydwu rodzajom pomocy, a mianowicie pomocy istniejącej i pomocy przyznanej bez uprzedniego zgłoszenia Komisji(63). Znaczenie tego orzecznictwa dla ustalenia skutków korzyści nie jest natomiast potwierdzone. Ponadto z pkt 123 zaskarżonego wyroku jasno nie wynika, czy Sąd zamierzał dokonać rozróżnienia pomiędzy ustaleniem korzyści i ustaleniem pozostałych kryteriów lub czy przeciwnie, orzecznictwo w sprawie Boussac Saint Frères i w sprawach połączonych P&O European Ferries (Vizcaya) i Diputación Foral de Vizcaya przeciwko Komisji zostało przytoczone tylko w celu zwolnienia Komisji z obowiązku przedstawienia dowodu korzystnych skutków spornego środka analogicznie.
68. Ponadto na podstawie lektury przedstawienia argumentów Sądu pragnę zauważyć, że negując w pkt 123 zaskarżonego wyroku konieczność zbadania rzeczywistych skutków istniejącej i bezprawnie przyznanej pomocy, orzekł on w pkt 124, że rzeczywisty skutek korzyści, jakiej przysparza gwarancja państwa, może być domniemywany.
69. Zważając na to uzasadnienie Sądu, odznaczające się brakiem jasności i bezładnym stosowaniem orzecznictwa, należy stwierdzić, że rozumowanie przyjęte w pkt 123 zaskarżonego wyroku przeprowadzono z naruszeniem prawa. Jednak z orzecznictwa Trybunału wynika, że naruszenie prawa popełnione przez Sąd nie powoduje nieważności zaskarżonego wyroku, jeżeli jego sentencja jest oparta na innych podstawach prawnych(64).
70. Ponieważ zaskarżony wyrok opiera się słusznie na założeniu, że korzyść, jakiej przysparza gwarancja, może być domniemywana, błąd ten nie może mieć wpływu na sentencję zaskarżonego wyroku. Ponadto ewentualny zarzut niezgodności z prawem pkt 1.2 komunikatu należy uznać za oczywiście niedopuszczalny.
71. Wreszcie w ramach zarzutu czwartego wnosząca odwołanie krytykuje pkt 106 zaskarżonego wyroku i precyzuje, że nie twierdziła na rozprawie, iż okoliczność, że przedsiębiorstwo nie podlega postępowaniu upadłościowemu, powoduje „automatycznie” korzyść. Uważam, że ta krytyka wypływa z błędnego rozumienia zaskarżonego wyroku. Sąd bowiem w żaden sposób nie powołał się na taki automatyzm. Ponadto żadne przeinaczenie nie wynika z argumentów wnoszącej odwołanie, skutkiem czego niniejszy zarzut nie może zostać uwzględniony.
72. W tych okolicznościach zarzut czwarty należy oddalić w całości jako bezzasadny.
– Obiter dicta w przedmiocie kryterium inwestora prywatnego
73. Tytułem obiter dictum i nie chcąc podważać zaskarżonego wyroku, chciałabym nawiązać do kwestii proceduralnej mającej związek z metodą, jaką ma stosować Komisja, gdy ustala istnienie korzyści. Jak bowiem wynika zarówno z orzecznictwa, jak i z komunikatu Komisji, do celów ustalenia, czy dana gwarancja lub system gwarancji przysparzają korzyści, Komisja powinna opierać się na zasadzie „inwestora rynkowego”, która wymaga uwzględnienia możliwości uzyskania przez będące beneficjentem przedsiębiorstwo równoważnych zasobów finansowych z wykorzystaniem rynku kapitałowego(65). Ponieważ kryterium inwestora jest skoncentrowane na kryterium opłacalności rozsądnego poziomu, chodzi zatem o zbadanie, czy dana transakcja została przeprowadzana w normalnych warunkach rynkowych, przy uwzględnieniu wzajemnych oddziaływań między różnymi podmiotami gospodarczymi(66).
74. Mimo że z orzecznictwa wynika, iż przyjmując normy postępowania, Komisja sama wyznacza sobie granice uznania i nie może odejść od tych norm bez narażania się, w odpowiednim przypadku, na sankcję(67), wskazane kryterium nie zostało zastosowane przez Komisję w spornej decyzji i ta luka nie została skrytykowana przez Sąd. W konsekwencji należy zastanowić się nad kwestią, czy taki środek mógł być podniesiony z urzędu przez Sąd po powiadomieniu o nim stron(68). Z tego względu, że stosowanie wspomnianego kryterium nie zostało podniesione w ramach niniejszego odwołania, taka problematyka może być skutecznie przywołana przez Trybunał tylko pod kątem naruszenia istotnych wymogów proceduralnych w rozumieniu art. 263TFUE jako naruszenie obowiązku uzasadnienia(69).
75. Ponadto zauważam, że w dziedzinie pomocy Trybunał wprowadza rozróżnienie pomiędzy dwoma kategoriami sytuacji: sytuacjami, w których interwencja państwa ma charakter gospodarczy, i sytuacjami, w których interwencja państwa należy do czynności z zakresu sprawowania przez państwo władzy publicznej(70), gdzie kryterium prywatnego podmiotu gospodarczego znajduje zastosowanie tylko w przypadku pierwszym. Trybunał zaś niedawno orzekł, że korzyść gospodarcza, nawet jeśli zostanie przyznana przy użyciu środków o charakterze podatkowym, powinna być oceniana między innymi w świetle kryterium inwestora prywatnego, jeżeli na końcu wymaganej ewentualnie całościowej oceny okaże się, że zainteresowane państwo członkowskie, mimo użycia takich środków z zakresu władzy publicznej, przyznało jednak wspomnianą korzyść w charakterze akcjonariusza należącego do niego przedsiębiorstwa(71).
76. W tym względzie chciałbym podkreślić, że stosowanie kryterium inwestora prywatnego jest niedostosowane do przypadku dorozumianej gwarancji państwa i powinno być wykluczone, w szczególności z tego względu, iż taka gwarancja należy do czynności lub zaniechań z zakresu sprawowania przez państwo władzy publicznej w ogólnym znaczeniu, a nie do aktów przyjętych w charakterze posiadacza interesów majątkowych w danym przedsiębiorstwie, w niniejszej sprawie w La Poste. Uważam natomiast, że Sąd mógł rozstrzygnąć tę kwestię, podnosząc ją z urzędu.
C – W przedmiocie znaczenia zarzutów podniesionych przez Sądem (zarzut pierwszy odwołania)
77. Poprzez pierwszy zarzut wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, że uznał w pkt 53–57 zaskarżonego wyroku, iż wszystkie zarzuty podniesione w uzasadnieniu skargi o stwierdzenie nieważności odnoszą się do ustalenia istnienia korzyści i że w konsekwencji argument odnoszący się do nieuwzględnienia przesłanki dotyczącej przeniesienia zasobów państwowych jest niedopuszczalny, ponieważ jest nowym zarzutem podniesionym w toku postępowania. W tej perspektywie wnosząca odwołanie twierdzi także, iż wbrew twierdzeniom Sądu zawartym w pkt 57 zaskarżonego wyroku nie przyznała na rozprawie, że jej argumentacja dotyczyła jedynie przesłanki istnienia korzyści.
78. Na wstępie pragnę zauważyć, że z protokołu rozprawy, którego prawdziwość nie została podważona przez Republikę Francuską, bezsprzecznie wynika, iż Republika Francuska wskazała w odpowiedzi na pytanie Sądu, że nie kwestionuje, iż chodziło o zasoby państwowe, przy założeniu, że Sąd powinien dojść do wniosku o istnieniu dorozumianej nieograniczonej gwarancji. Ponadto w ramach korespondencji po rozprawie przed Sądem(72) Republika Francuska potwierdziła, że „jeżeli Sąd doszedłby do wniosku o istnieniu dorozumianej, nieograniczonej gwarancji, chodziłoby o zasoby państwowe”. W tym samym piśmie Republika Francuska sprecyzowała następnie charakter dowodów, jakie ma przedstawić jej zdaniem Komisja, by móc uznać istnienie takiej gwarancji. Stwierdzam zatem, że Republika Francuska nie neguje, iż na rozprawie zajęła stanowisko. Ponadto ewentualne przeinaczenie dowodów musi w oczywisty sposób wynikać z akt sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny faktów i dowodów(73). Taka sytuacja nie miała jednak miejsca w niniejszej sprawie.
79. Uważam ponadto, że odrzucając problematykę dotyczącą kryterium odrębnego od pojęcia pomocy państwa, takiego jak kryterium użycia zasobów państwowych, Sąd jedynie przestrzegał orzecznictwa dotyczącego zakazu zmiany klasyfikacji przedmiotu skargi(74). Choć bowiem niektóre punkty skargi odnoszą się do przeniesienia zasobów państwowych, z pkt 49 zaskarżonego wyroku, w którym wskazane jest streszczenie argumentów Republiki Francuskiej, jasno wynika, że żaden z podniesionych przed Sądem środków nie odnosił się do analizy wspomnianego kryterium. Uważam zaś, że do Sądu nie należy odtwarzanie podniesionych przed nim zarzutów na podstawie fragmentarycznych informacji figurujących w różnych częściach skargi(75). W rezultacie zarzut pierwszy także należy oddalić.
IV – Wnioski
80. Podsumowując, proponuję Trybunałowi, aby:
– oddalił odwołanie Republiki Francuskiej,
– obciążył Republikę Francuską jej własnymi kosztami oraz kosztami poniesionymi przez Komisję Europejską.