Sprawy połączone C‑274/11 i C‑295/11

Królestwo Hiszpanii

i

Republika Włoska

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej

Jednolity patent – Decyzja upoważniająca do podjęcia wzmocnionej współpracy na mocy art. 329 ust. 1 TFUE – Skarga o stwierdzenie nieważności ze względu na brak kompetencji, nadużycie władzy oraz naruszenie postanowień traktatów – Wymogi określone w art. 20 TUE oraz w art. 326 TFUE i 327 TFUE – Kompetencja niewyłączna – Decyzja przyjęta „w ostateczności” – Ochrona interesów Unii

Streszczenie – Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 16 kwietnia 2013 r.

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Własność przemysłowa i handlowa – Prawo do patentu – Ustanowienie patentu europejskiego oraz systemu językowego – Wyłączna kompetencja Unii – Brak – Kompetencja Rady do upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej

(art. 20 TUE; art. 4 ust. 2 TFUE, art. 118 TFUE)

2.        Unia Europejska – Wzmocniona współpraca – Kryteria oceny – Niemożność osiągnięcia, przez Unię jako całość, założonych celów w rozsądnym terminie – Obejście wymogu jednomyślności – Brak

(art. 20 TUE; art. 326–334 TFUE)

3.        Unia Europejska – Wzmocniona współpraca – Ustanowienie patentu europejskiego oraz systemu językowego – Przesłanki stosowania – Obowiązek podjęcia wzmocnionej współpracy „jedynie w ostateczności” – Pojęcie

(art. 20 ust. 2 TUE)

4.        Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja wpisująca się w kontekst znany jej adresatowi – Dopuszczalność zwięzłego uzasadnienia

(art. 296 TFUE)

5.        Unia Europejska – Wzmocniona współpraca – Ustanowienie patentu europejskiego – Taki sam poziom ochrony w uczestniczących państwach członkowskich – Związki z konwencją monachijską o patencie europejskim

(art. 20 ust. 1 TUE)

6.        Zbliżanie ustawodawstw – Własność przemysłowa i handlowa – Prawo do patentu – Ustanowienie patentu europejskiego w Unii – Stosowanie w ramach wzmocnionej współpracy – Taki sam poziom ochrony w uczestniczących państwach członkowskich, a nie w całej Unii – Dopuszczalność

(art. 118 TFUE)

1.        Przyznane w art. 118 akapit pierwszy TFUE kompetencje do stworzenia europejskich praw własności intelektualnej i wprowadzenia w zakresie tych praw scentralizowanych na poziomie Unii systemów zezwoleń, koordynacji i nadzoru oraz kompetencja do ustanowienia systemów językowych dotyczących tych praw, która jest ściśle związana ze stworzeniem tych praw stanowią kompetencje dzielone w rozumieniu art. 4 ust. 2 TFUE i mają w konsekwencji charakter niewyłączny w rozumieniu art. 20 ust. 1 akapit pierwszy TUE. W związku z powyższym Rada ma kompetencję do upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej.

(por. pkt 17, 18, 25, 26)

2.        Artykuł 20 TUE lub art. 326–334 TFUE w żaden sposób nie zakazują państwom członkowskim podejmowania między nimi wzmocnionej współpracy w ramach kompetencji Unii, które zgodnie z traktatami winny być wykonywane jednomyślnie. Przeciwnie, z art. 333 ust. 1 TFUE wynika, że w przypadku spełnienia wymogów określonych we wspomnianych powyżej art. 20 TUE i art. 326–334 TFUE kompetencje takie mogą być przedmiotem wzmocnionej współpracy i że w takim wypadku, pod warunkiem że Rada nie postanowi o stanowieniu większością kwalifikowaną, na jednomyślność będą się składać jedynie głosy uczestniczących państw członkowskich.

Ponadto art. 20 TUE i art. 326–334 TFUE nie ograniczają możliwości odwołania się do wzmocnionej współpracy wyłącznie w przypadkach, gdy jedno lub więcej niż jedno państwo członkowskie oświadczają brak gotowości do udziału w inicjatywie prawodawczej Unii jako całości. Niemożność, do której odnosi się art. 20 ust. 2 TUE, może wynikać z rozmaitych przyczyn, takich jak brak zainteresowania jednego lub więcej niż jednego państwa członkowskiego albo niezdolność państw członkowskich, które wykazują zainteresowanie ustanowieniem określonego systemu na poziomie Unii, do osiągnięcia porozumienia co do poszczególnych aspektów takiego systemu.

W konsekwencji decyzja Rady upoważniająca podjęcie wzmocnionej współpracy po ustaleniu, iż jednolity patent i dotyczący go system językowy nie mogą zostać stworzone w rozsądnym terminie przez Unię jako całość, absolutnie nie stanowi obejścia wymogu jednomyślności ustanowionego w art. 118 akapit drugi TFUE ani też wykluczenia państw członkowskich, które nie przyłączyły się do wniosku o podjęcie wzmocnionej współpracy.

(por. pkt 35–37)

3.        Określenie „w ostateczności” zawarte w art. 20 ust. 2 TUE ukazuje, że jedynie sytuacje charakteryzujące się niemożnością przyjęcia danego uregulowania w przewidywalnej przyszłości mogą prowadzić do wydania decyzji upoważniającej do podjęcia wzmocnionej współpracy. Trybunał powinien w ramach przeprowadzania kontroli poszanowania wymogu przyjęcia decyzji upoważniającej do podjęcia wzmocnionej współpracy jedynie w ostateczności zbadać, czy Rada starannie i bezstronnie rozważyła istotne w tym względzie argumenty i czy wniosek, do którego doszła, został wystarczająco uzasadniony. Warunki te są spełnione ponieważ Rada należycie wzięła pod uwagę fakt, że proces prawodawczy wszczęty w celu ustanowienia jednolitego patentu na poziomie Unii rozpoczął się w 2000 r., przechodząc przez kilka etapów, a liczne, różnorodne formuły systemów językowych dla jednolitego patentu zostały przedyskutowane przez państwa członkowskie w ramach Rady i że żaden z tych systemów, niezależnie od tego, czy zawierał element kompromisu, czy nie, nie zdobył poparcia mogącego prowadzić do przyjęcia na poziomie Unii kompletnego „pakietu prawodawczego” w przedmiocie takiego patentu.

(por. pkt 50, 54–56)

4.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 58)

5.        Patenty europejskie uzyskane zgodnie z regułami Konwencji o patencie europejskim, sporządzonej w Monachium w dniu 5 października 1973 r. (KPE), nie przyznają jednolitej ochrony w państwach będących stronami tej konwencji, lecz zapewniają w każdym z tych państw ochronę, której zakres jest definiowany przez prawo krajowe. Natomiast jednolity patent, którego dotyczy decyzja 2011/167 w sprawie upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej, przyznawałby jednolitą ochronę na terytorium wszystkich państw członkowskich uczestniczących we wzmocnionej współpracy. W konsekwencji przyznawana przez ten jednolity patent ochrona przynosi pod względem jednolitości, a więc integracji, korzyści w stosunku do sytuacji wynikającej z wprowadzenia reguł przewidzianych w KPE.

(por. pkt 62, 63)

6.        Właściwe dla okoliczności, iż kompetencja przyznana przez art. 118 TFUE w celu stworzenia europejskich praw własności intelektualnej jest wykonywana w formie wzmocnionej współpracy, jest to, że stworzone w ten sposób prawa własności intelektualnej, przyznana na ich podstawie jednolita ochrona oraz związane z nimi systemy będą obowiązywać nie w całej Unii, lecz jedynie na terytorium uczestniczących państw członkowskich. Ta daleka od stanowienia naruszenia art. 118 TFUE konsekwencja wynika w sposób konieczny z art. 20 ust. 4 TUE, który stanowi, że akty przyjmowane w ramach wzmocnionej współpracy wiążą wyłącznie uczestniczące państwa członkowskie.

(por. pkt 68, 75)