Υπόθεση C‑414/11

Daiichi Sankyo Co. Ltd

και
Sanofi-Aventis Deutschland GmbH

κατά

DEMO Ανωνύμου Βιομηχανικής και Εμπορικής Εταιρείας Φαρμάκων

(αίτηση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Κοινή εμπορική πολιτική — Άρθρο 207 ΣΛΕΕ — Εμπορικές πτυχές της διανοητικής ιδιοκτησίας — Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPs) — Άρθρο 27 — Αντικείμενο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας — Άρθρο 70 — Προστασία υφιστάμενων αγαθών»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 18ης Ιουλίου 2013

1.        Προδικαστικά ερωτήματα — Παραδεκτό — Προϋποθέσεις — Ερωτήματα που έχουν σχέση με το υποστατό ή το αντικείμενο της διαφοράς — Αίτηση που παρέχει στο Δικαστήριο επαρκείς διευκρινίσεις για το πραγματικό και νομοθετικό πλαίσιο

(Άρθρο 267 ΣΛΕΕ)

2.        Κοινή εμπορική πολιτική — Πεδίο εφαρμογής — Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPs) — Εμπορικές πτυχές της διανοητικής ιδιοκτησίας — Εμπίπτει

(Άρθρα 113 EΚ και 133 EΚ· άρθρα 3 § 1, στοιχείο ε΄, ΣΛΕΕ και 207 § 1 ΣΛΕΕ· Συμφωνία TRIPs, άρθρο 27)

3.        Διεθνείς συμφωνίες — Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPs) — Εμπορικές πτυχές της διανοητικής ιδιοκτησίας — Δυνατότητα απονομής διπλώματος ευρεσιτεχνίας για την εφεύρεση φαρμακευτικού προϊόντος — Περιλαμβάνεται

(Συμφωνία TRIPs, άρθρο 27)

4.        Προσέγγιση των νομοθεσιών — Ενιαίες νομοθεσίες — Βιομηχανική και εμπορική ιδιοκτησία — Δικαίωμα ευρεσιτεχνίας — Συμπληρωματικό πιστοποιητικό προστασίας για τα φάρμακα — Πεδίο εφαρμογής — Αίτηση χορηγήσεως διπλώματος ευρεσιτεχνίας που αφορά τη μέθοδο παρασκευής καθώς και το φαρμακευτικό προϊόν — Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας χορηγηθέν μόνο για τη μέθοδο παρασκευής — Κάλυψη και του φαρμακευτικού προϊόντος κατ’ εφαρμογήν των κανόνων των άρθρων 27 και 70 της Συμφωνίας TRIPs — Αποκλείεται

(Συμφωνία TRIPs, άρθρα 27, 65 § 1 και 70 § 2· κανονισμός 1768/92 του Συμβουλίου, άρθρα 4 και 5)

1.        Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 35-39)

2.        Το άρθρο 27 της Συμφωνίας για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPs), που αποτελεί το παράρτημα 1Γ της Συμφωνίας για την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, η οποία εγκρίθηκε με την απόφαση 94/800, σχετικά με την εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σύναψη των συμφωνιών που απέρρευσαν από τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις του Γύρου της Ουρουγουάης, καθ’ όσον αφορά τα θέματα που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές της, εμπίπτει στην κοινή εμπορική πολιτική.

Ειδικότερα, το άρθρο 207, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ διαφέρει σημαντικά από τις διατάξεις που ουσιαστικά αντικατέστησε, οπότε το ζήτημα της κατανομής των αρμοδιοτήτων της Ένωσης και των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών πρέπει να εξετασθεί βάσει της νυν ισχύουσας Συνθήκης.

Συναφώς, αφενός, από το άρθρο 207, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ προκύπτει ότι η κοινή εμπορική πολιτική υπάγεται στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης και αφορά, μεταξύ άλλων, τις εμπορικές πτυχές της διανοητικής ιδιοκτησίας. Στο πλαίσιο αυτό, το γεγονός και μόνον ότι πράξη της Ένωσης, όπως μια συμφωνία την οποία έχει συνάψει, ενδέχεται να έχει ορισμένες συνέπειες για τις διεθνείς συναλλαγές δεν αρκεί ώστε να συναχθεί ότι η πράξη αυτή πρέπει να ενταχθεί στην κατηγορία των πράξεων εκείνων που εμπίπτουν στην κοινή εμπορική πολιτική, αλλά απεναντίας η πράξη αυτή εμπίπτει στην ως άνω πολιτική αν αφορά ειδικώς τις διεθνείς συναλλαγές, υπό την έννοια ότι προορίζεται κυρίως να προάγει, να διευκολύνει ή να διέπει τις ως άνω συναλλαγές και έχει ευθείες και άμεσες συνέπειες επ’ αυτών. Εξ αυτού συνάγεται ότι, μεταξύ των διατάξεων τις οποίες θεσπίζει η Ένωση στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας, μόνον οι διατάξεις εκείνες που εμφανίζουν ειδικό σύνδεσμο με τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές μπορούν να εμπίπτουν στην κατά το άρθρο 207, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ έννοια των εμπορικών πτυχών της διανοητικής ιδιοκτησίας και, κατά συνέπεια, στον τομέα της κοινής εμπορικής πολιτικής.

Αφετέρου, το να θεωρούνται οι διατάξεις του άρθρου 27 της Συμφωνίας TRIPs σχετικά με το αντικείμενο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ως υπαγόμενες στον τομέα της κοινής εμπορικής πολιτικής και όχι στον τομέα της εσωτερικής αγοράς αποτελεί λογική συνέπεια του γεγονότος ότι οι διατάξεις αυτές εντάσσονται στο πλαίσιο της απελευθερώσεως των διεθνών συναλλαγών και όχι στο πλαίσιο της εναρμονίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών της Ένωσης.

(βλ. σκέψεις 46, 48, 49, 51, 52, 60, 61, διατακτ. 1)

3.        Το άρθρο 27 της Συμφωνίας για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPs) έχει την έννοια ότι η εφεύρεση φαρμακευτικού προϊόντος, όπως η δραστική χημική ένωση φαρμάκου, μπορεί, εφόσον δεν υφίσταται παρέκκλιση δυνάμει της παραγράφου 2 ή 3 του ως άνω άρθρου, να αποτελέσει αντικείμενο διπλώματος ευρεσιτεχνίας υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 1 του εν λόγω άρθρου.

Η ερμηνεία αυτή προκύπτει από το γράμμα της εν λόγω συμφωνίας. Ειδικότερα, η φαρμακολογία θεωρείται από τα συμβαλλόμενα μέρη της Συμφωνίας TRIPs ως τεχνολογικός τομέας κατά την έννοια του εν λόγω άρθρου 27, παράγραφος 1. Τούτο προκύπτει εξάλλου από το άρθρο 70, παράγραφος 8, της εν λόγω Συμφωνίας, που αποτελεί μεταβατική διάταξη, κατά την οποία το άρθρο 27 της Συμφωνίας TRIPs εμπεριέχει την υποχρέωση να αντιμετωπίζονται ως δεκτικές απονομής διπλώματος ευρεσιτεχνίας οι εφευρέσεις φαρμακευτικών προϊόντων. Ομοίως, οι παρεκκλίσεις που προβλέπονται από το άρθρο 27, παράγραφοι 2 και 3, της Συμφωνίας TRIPs δεν μπορούν να ερμηνεύονται υπό την έννοια ότι παρέχουν τη δυνατότητα να προβλεφθεί γενικός αποκλεισμός απονομής διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τις εφευρέσεις φαρμακευτικών προϊόντων.

(βλ. σκέψεις 64, 66-68, διατακτ. 2)

4.        Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το οποίο αποκτάται κατόπιν αιτήσεως με την οποία διεκδικούνταν η εφεύρεση τόσο της μεθόδου παρασκευής φαρμακευτικού προϊόντος όσο και του ως άνω φαρμακευτικού προϊόντος αυτού καθεαυτό, αλλά έχει χορηγηθεί μόνον ως προς την ως άνω μέθοδο παρασκευής δεν πρέπει, λόγω των διατάξεων των άρθρων 27 και 70 της Συμφωνίας για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPs), να θεωρηθεί, από της θέσεως σε ισχύ της ως άνω Συμφωνίας, ότι καλύπτει την εφεύρεση του εν λόγω φαρμακευτικού προϊόντος.

Ειδικότερα, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η κατά το άρθρο 70 της Συμφωνίας TRIPs προστασία υφιστάμενων αγαθών μπορεί να συνίσταται στο να προσδίδονται σε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας αποτελέσματα τα οποία ουδέποτε είχε. Συνεπώς, ο χαρακτηρισμός της εφευρέσεως ενός φαρμακευτικού προϊόντος ως προστατευόμενης κατά την ημερομηνία ενάρξεως της εφαρμογής της Συμφωνίας TRIPs, καίτοι ακριβώς η ως άνω εφεύρεση δεν ετύγχανε προστασίας δυνάμει των διατάξεων που διείπαν μέχρι τότε το ως άνω δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, θα ήταν δυνατός μόνον αν η Συμφωνία αυτή ερμηνευόταν υπό την έννοια ότι υποχρεώνει τα μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) να μετατρέψουν, επί τη ευκαιρία και για τον λόγο και μόνον της θέσεως σε ισχύ της εν λόγω Συμφωνίας, τις διεκδικούμενες εφευρέσεις σε προστατευόμενες εφευρέσεις. Τέτοια υποχρέωση δεν συνάγεται όμως από τη Συμφωνία TRIPs και υπερβαίνει τη συνήθη σημασία του όρου «υφιστάμενα αγαθά», όπως αυτή προκύπτει από τη συνδυασμένη ερμηνεία των άρθρων 65, παράγραφος 1, και 70, παράγραφος 2, της Συμφωνίας TRIPs. Είναι μεν αληθές ότι το άρθρο 27 της Συμφωνίας TRIPs υποχρεώνει τα μέλη του ΠΟΕ να προβλέψουν δυνατότητα κτήσεως διπλώματος ευρεσιτεχνίας για εφευρέσεις φαρμακευτικών προϊόντων, αλλά η υποχρέωση αυτή δεν μπορεί να νοείται υπό την έννοια ότι τα μέλη του ΠΟΕ τα οποία, σε περίοδο προγενέστερη της ημερομηνίας θέσεως σε ισχύ της εν λόγω Συμφωνίας, απέκλειαν την προστασία των εφευρέσεων φαρμακευτικών προϊόντων που διεκδικούνταν στο πλαίσιο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας χορηγουμένων για εφευρέσεις μεθόδων παρασκευής τέτοιων προϊόντων πρέπει, από την ημερομηνία αυτή, να θεωρούν ότι τα ως άνω διπλώματα ευρεσιτεχνίας καλύπτουν τις εν λόγω εφευρέσεις φαρμακευτικών προϊόντων.

(βλ. σκέψεις 79, 81-83, διατακτ. 3)