WYROK SĄDU (czwarta izba)

z dnia 11 września 2012 r.(*)

Pomoc państwa – Sektor kabotażu morskiego – Usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym – Test prywatnego inwestora w gospodarce rynkowej – Polityka społeczna państw członkowskich – Pomoc restrukturyzacyjna – Skutki wyroku stwierdzającego nieważność

W sprawie T‑565/08

Corsica Ferries France SAS, z siedzibą w Bastii (Francja), reprezentowana przez adwokatów S. Rodrigues oraz C. Bernarda-Glanza,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez C. Giolita oraz B. Stromskiego, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

popieranej przez:

Republikę Francuską, reprezentowaną początkowo przez G. de Bergues’a oraz A.L. Vendrolini, a następnie przez G. de Bergues’a, N. Rouam oraz J. Rossiego, działających w charakterze pełnomocników,

i przez

Société nationale maritime Corse-Méditerranée (SNCM) SA, reprezentowaną przez adwokatów A. Wincklera oraz F.C. Laprévote’a, ,

interwenienci,

mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2009/611/WE z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie środków pomocy C 58/02 (ex N 118/02), jakie Francja przyznała na rzecz Société nationale maritime Corse-Méditerranée (SNCM) (Dz.U. 2009, L 225, s. 180),

SĄD (czwarta izba),

w składzie: I. Pelikánová, prezes, K. Jürimäe i M. van der Woude (sprawozdawca), sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 grudnia 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

 Przedsiębiorstwa morskie zaangażowane w spór

1        Skarżąca, Corsica Ferries France SAS, jest przedsiębiorstwem żeglugowym oferującym regularne połączenia morskie z Korsyką z portów we Francji kontynentalnej (Marsylii, Tulonu i Nicei) i we Włoszech.

2        Société nationale maritime Corse-Méditerranée (zwana dalej „SNCM”) jest przedsiębiorstwem żeglugowym oferującym regularne połączenia morskie z Korsyką z portów położonych we Francji kontynentalnej (Marsylii, Tulonu i Nicei) oraz z Afryką Północną (Algierią i Tunezją) z portów położonych we Francji, jak również połączenia z Sardynią. Jedną z głównych spółek zależnych SNCM, będącą w 100% jej własnością, jest Compagnie méridionale de navigation (zwana dalej „CMN”).

3        W 2002 r. SNCM w 20% była własnością Société nationale des chemins de fer, a w 80% – własnością Compagnie générale maritime et financière (zwanej dalej „CGMF”) – spółek stanowiących w 100% własność państwa francuskiego. W momencie otwarcia jej kapitału w 2006 r. dwie spółki przejmujące, Butler Capital Partners (zwana dalej „BCP”) i Veolia Transport (zwana dalej „VT”), przejęły kontrolę, odpowiednio, nad 38% i 28% kapitału, natomiast CGMF pozostała właścicielem 25% kapitału, zaś 9% kapitału było zarezerwowane dla pracowników. Od tego czasu BCP zbyło swoje udziały na rzecz VT.

 Postępowanie administracyjne

4        Decyzją 2002/149/WE z dnia 30 października 2001 r. w sprawie pomocy państwa przyznanej przez Francję na rzecz SNCM (Dz.U. 2002, L 50, s. 66, zwaną dalej „decyzją z 2001 r.”) Komisja Wspólnot Europejskich uznała, że pomoc w wysokości 787 mln EUR przyznana na rzecz SNCM za okres od 1991 r. do 2001 r. jako rekompensata z tytułu świadczenia usługi publicznej była zgodna ze wspólnym rynkiem w rozumieniu art. 86 ust. 2 WE. Do Sądu nie została złożona skarga o stwierdzenie nieważności tej decyzji.

5        Pismem z dnia 18 lutego 2002 r. Republika Francuska zgłosiła Komisji plan pomocy restrukturyzacyjnej na rzecz SNCM w wysokości 76 mln EUR (zwany „dalej planem z 2002 r.”).

6        Decyzją 2004/166/WE z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie pomocy na restrukturyzację, której Francja zamierza udzielić SNCM (Dz.U. 2004, L 61, s. 13, zwaną dalej „decyzją z 2003 r.”) Komisja zatwierdziła, pod pewnymi warunkami, dwie transze pomocy restrukturyzacyjnej wypłacone SNCM w łącznej wysokości 76 mln EUR – pierwszą transzę w wysokości 66 mln EUR, i drugą w maksymalnej wysokości 10 mln EUR, w zależności od przychodów netto ze zbycia aktywów, w szczególności statków SNCM.

7        W dniu 13 października 2003 r. skarżąca wniosła do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji z 2003 r. (sprawa T‑349/03).

8        Decyzją 2005/36/WE z dnia 8 września 2004 r., zmieniającą decyzję z 2003 r. (Dz.U. 2005, L 19, s. 70, zwaną dalej „decyzją z 2004 r.”), Komisja zmieniła jeden z warunków określonych w art. 2 decyzji z 2003 r. Chodziło o warunek dotyczący maksymalnej liczby jedenastu statków, do których zbycia uprawniona była SNCM. W decyzji z 2004 r. Komisja zezwoliła na zastąpienie jednego z tych statków, Aliso, innym – Asco.

9        Decyzją z dnia 16 marca 2005 r. (zwaną dalej „decyzją z 2005 r.”) Komisja zatwierdziła wypłatę drugiej transzy pomocy restrukturyzacyjnej, w wysokości 3 327 400 EUR, na podstawie decyzji z 2003 r.

10      Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawie T‑349/03 Corsica Ferries France przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2197 (zwanym dalej „wyrokiem z 2005 r.”) Sąd stwierdził nieważność decyzji z 2003 r. z powodu błędnej oceny minimalnego charakteru pomocy, wynikającej przede wszystkim z błędów przy obliczeniu przychodu netto ze zbycia aktywów, jednocześnie oddalając wszystkie pozostałe zarzuty, odnoszące się do braku uzasadnienia i naruszenia art. 87 ust. 3 lit. c) WE oraz wspólnotowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz wspomagania i restrukturyzacji przedsiębiorstw przeżywających trudności (Dz.U. 1999, C 288, s. 2, zwane dalej „wytycznymi”).

11      Pismem z dnia 7 kwietnia 2006 r. władze francuskie wezwały Komisję do wzięcia pod uwagę, że ze względu na jej charakter rekompensaty za usługę publiczną część pomocy restrukturyzacyjnej przyznanej w ramach planu z 2002 r., w wysokości 53,48 mln EUR, nie powinna zostać uznana za środek podjęty w ramach planu restrukturyzacji, lecz za środek niestanowiący pomocy w rozumieniu wyroku Trybunału z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie C‑280/00 Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg, Rec. s. I‑7747, zwanego dalej „wyrokiem w sprawie Altmark”, lub za środek niezależny na mocy art. 86 ust. 2 WE.

12      W dniu 21 kwietnia 2006 r., na podstawie art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. L 24, s. 1), został zgłoszony Komisji zamiar koncentracji dotyczący objęcia wspólnej kontroli nad SNCM przez BCP i VT. W dniu 29 maja 2006 r., na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b) tego samego rozporządzenia, Komisja zezwoliła na dokonanie koncentracji.

13      W czerwcu 2006 r. władze francuskie dostarczyły Komisji szeregu informacji na temat operacji finansowych przeprowadzonych w związku z przejściem SNCM do sektora prywatnego.

14      W dniu 13 września 2006 r. Komisja podjęła decyzję o wszczęciu postępowania, o którym mowa w art. 88 ust. 2 WE, w odniesieniu do nowych środków podjętych na rzecz SNCM, uwzględniając plan z 2002 r. (Dz.U. 2006, C 303, s. 53, zwaną dalej „decyzją z 2006 r.”).

15      Decyzją 2009/611/WE z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie środków pomocy C 58/02 (ex N 118/02), jakie Francja przyznała na rzecz SNCM (Dz.U. 2009, L 225, s. 180, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), Komisja stwierdziła, że środki podjęte w ramach planu z 2002 r. stanowiły niezgodną z prawem pomoc państwa w rozumieniu art. 88 ust. 3 WE, ale były zgodne ze wspólnym rynkiem na mocy art. 86 ust. 2 WE i art. 87 ust. 3 lit. c) WE, oraz że środki podjęte w ramach planu prywatyzacji z 2006 r. (zwanego dalej „planem z 2006 r.”) nie stanowiły pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

 Sporne środki

16      Zaskarżona decyzja dotyczy następujących środków:

–        w ramach planu z 2002 r.: wkładu kapitałowego CGMF do SNCM na kwotę 76 mln EUR, w tym 53,48 mln EUR w ramach obowiązków świadczenia usług publicznych, a reszta kwoty w ramach pomocy restrukturyzacyjnej;

–        w ramach planu z 2006 r.:

–        ujemnej ceny sprzedaży SNCM przez CGMF w wysokości 158 mln EUR;

–        wkładu kapitałowego wniesionego przez CGMF w wysokości 8,75 mln EUR;

–        zaliczki na rachunku bieżącym udostępnionej przez CGMF w wysokości 38,5 mln EUR na rzecz zwolnionych pracowników SNCM w wypadku nowego planu socjalnego.

 Zaskarżona decyzja

17      W zaskarżonej decyzji, w szczególności w motywach 37–54, Komisja stwierdziła, że obsługa połączeń z Korsyką w zakresie transportu pasażerskiego jest rynkiem charakteryzującym się znaczną sezonowością i koncentracją. Struktura konkurencyjna rynku zmieniła się w sposób istotny od czasu pojawienia się na nim skarżącej, w 1996 r. Od 2000 r. SNCM i skarżąca stanowiły faktyczny duopol, a ich udział w rynku przekraczał 90%. W 2007 r. skarżąca uzyskała wyraźną przewagę nad SNCM i przewoziła milion pasażerów więcej, na rynku, którego stały wzrost wynosił 4% rocznie. SNCM, wspólnie z CMN, zachowała natomiast faktyczny monopol, jeśli chodzi o transport towarowy.

18      Komisja stwierdziła, w motywach 219–225 zaskarżonej decyzji, że całość wkładów otrzymanych przez SNCM za pośrednictwem CGMF była finansowana z zasobów państwa, groziła zakłóceniem konkurencji i miała wpływ na wymianę między państwami członkowskimi. Komisja uznała zatem, że były spełnione trzy z czterech warunków z art. 87 ust. 1 WE. Wobec tego zbadała, w odniesieniu do każdego środka, istnienie selektywnej korzyści ekonomicznej i jego ewentualną zgodność ze wspólnym rynkiem.

19      Jeśli chodzi o kwotę 76 mln EUR zgłoszoną w 2002 r., w motywie 236 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że kwota 53,48 mln mogła zostać uznana za rekompensatę z tytułu świadczenia usług publicznych. Zgodnie z pkt 320 wyroku z 2005 r., o którym mowa w pkt 10 powyżej, oceniła ten wkład w świetle wyroku w sprawie Altmark, wspomnianego w pkt 11 powyżej, i w motywie 257 zaskarżonej decyzji stwierdziła, że wprawdzie stanowi on pomoc państwa, jednak pomoc ta jest zgodna ze wspólnym rynkiem na mocy art. 86 ust. 2 WE. Pozostała kwota 22,52 mln EUR powinna wobec tego zostać uznana za pomoc restrukturyzacyjną.

20      Co się tyczy planu z 2006 r., Komisja zastosowała następnie, w motywach 267–352 zaskarżonej decyzji, test prywatnego inwestora w gospodarce rynkowej (zwany dalej „testem prywatnego inwestora”) w odniesieniu do ujemnej ceny sprzedaży w wysokości 158 mln EUR. W tym celu oceniła ona, czy hipotetyczny prywatny inwestor, w sytuacji i na miejscu CGMF, wolałby dokapitalizować CGMF o tę kwotę, czy też postawić spółkę w stan likwidacji i ponieść jej koszty. Konieczne było zatem oszacowanie kosztu umorzenia kapitału do poziomu minimalnego.

21      W motywach 267–280 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że koszt likwidacji musiał uwzględniać koszt planu socjalnego, to znaczy koszt dodatkowych odpraw, który należy dodać do zobowiązań ustawowych i umownych, aby dostosować się do obecnej praktyki dużych grup przedsiębiorstw i nie popsuć wizerunku całego holdingu i jego właściwego akcjonariusza. Komisja oszacowała zatem, z pomocą niezależnego eksperta, koszt tych dodatkowych odpraw, dokonując porównania z planami socjalnymi wdrożonymi ostatnio we Francji przez grupy przedsiębiorstw takie jak Michelin lub Yves Saint-Laurent.

22      Komisja uznała, w motywie 350 zaskarżonej decyzji, że ujemna cena sprzedaży była wynikiem otwartej, przejrzystej, bezwarunkowej i niedyskryminującej procedury selekcji i w tym względzie stanowiła cenę rynkową. W motywie 352 wspomnianej decyzji Komisja stwierdziła zatem, przy założeniu kosztu likwidacji ograniczonego do samych odpraw, że koszt likwidacji był wyższy niż ujemna cena sprzedaży i że wobec tego wkład kapitałowy w wysokości 158 mln EUR nie stanowił pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

23      Jeśli chodzi o wniesiony przez CGMF wkład kapitałowy w kwocie 8,75 mln EUR, w motywach 356–358 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że ponieważ wkład prywatnych spółek przejmujących był znaczący i równoczesny, charakter pomocy można automatycznie wykluczyć. Następnie stwierdziła, że stałe oprocentowanie stanowiło odpowiedni zwrot zainwestowanego kapitału i że istnienie klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia nie podważało zasady równego traktowania. W motywie 365 tej decyzji Komisja doszła do wniosku, że wniesiony przez CGMF wkład kapitałowy w kwocie 8,75 mln EUR nie stanowił pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

24      Komisja zauważyła następnie, w motywach 372–378 zaskarżonej decyzji, że środki pomocowe na rzecz osób fizycznych, w wysokości 38 mln EUR, złożone na rachunku zastrzeżonym zostaną zastosowane w wypadku nowego planu socjalnego realizowanego przez spółki przejmujące i że nie odpowiadają one wykonaniu planów zmniejszenia zatrudnienia przewidzianego w kontekście planu z 2002 r. Według Komisji pomoc ta może zostać wypłacona jedynie osobom, których umowa o pracę z SNCM zostanie wcześniej rozwiązana. Środki te nie stanowią zatem obciążeń wynikających z normalnego zastosowania przepisów dotyczących spraw socjalnych związanych z rozwiązaniem umowy o pracę. Komisja stwierdziła, że owa pomoc na rzecz osób fizycznych, przyznana przez państwo jako władzę publiczną a nie państwo jako akcjonariusza, wchodzi w zakres polityki społecznej państw członkowskich i wobec tego nie stanowi pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

25      Co się tyczy pozostałych 22,52 mln EUR zgłoszonych w ramach pomocy restrukturyzacyjnej, to znaczy różnicy między kwotą 76 mln EUR zgłoszoną w ramach planu z 2002 r. i kwotą 53,48 mln EUR uznaną za zgodną ze wspólnym rynkiem na mocy art. 86 ust. 2 WE (zob. pkt 19 powyżej), Komisja stwierdziła, w motywie 381 zaskarżonej decyzji, że stanowią one pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Następnie oceniła zgodność tego środka z wytycznymi.

26      W motywach 387–401 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że w 2002 r. SNCM była przedsiębiorstwem zagrożonym w rozumieniu pkt 5 lit. a) i pkt 6 wytycznych i że plan z 2002 r. mógł zapewnić przywrócenie rentowności przedsiębiorstwa, zgodnie z pkt 31–34 wytycznych.

27      Jeśli chodzi o zapobieganie nieuzasadnionym zakłóceniom konkurencji (pkt 35–39 wytycznych), Komisja w motywie 404 zaskarżonej decyzji oceniła, że rynek połączeń morskich z Korsyką nie charakteryzował się przerostem zdolności produkcyjnych, a zatem nie należało starać się o uzdrowienie tej sytuacji. Następnie w motywie 406 tej decyzji stwierdziła, że zgłoszony plan restrukturyzacji przyczyniał się w znaczący sposób do ograniczenia działalności przedsiębiorstwa na rynku. Kryterium dotyczące zapobiegania nieuzasadnionym zakłóceniom konkurencji było zatem również spełnione.

28      W motywach 410–419 zaskarżonej decyzji Komisja zauważyła, że zapotrzebowanie na pomoc, obliczone zgodnie z pkt 40 i 41 wytycznych w wysokości minimalnej, było w dniu 9 lipca 2003 r. ograniczone do kwoty 19,75 mln EUR, z zastrzeżeniem przychodu netto ze zbycia aktywów przewidzianego w decyzji z 2003 r. W tym celu Komisja zaczęła od obliczenia potrzeb związanych z zachowaniem płynności SNCM w związku z planem jej restrukturyzacji. Koszt planu restrukturyzacji wynosił jej zdaniem 46 mln EUR. Następnie odjęła wszystkie zbycia aktywów dokonane między dniem 18 lutego 2002 r. (dniem zgłoszenia planu z 2002 r.) i dniem 9 lipca 2003 r. (dniem wydania decyzji z 2003 r.), to znaczy kwotę 26,25 mln EUR, otrzymując kwotę 19,75 mln EUR.

29      W odniesieniu do środków kompensacyjnych Komisja stwierdziła, że wszystkie warunki przewidziane w decyzji z 2003 r. dotyczące nabywania, użytkowania floty, zbycia aktywów, zakazu oferowania cen niższych niż każdy z konkurentów, (zwany dalej „warunkiem price leadership”) i ograniczenia liczby rejsów na trasach rozpoczynających się na Korsyce były przestrzegane niemal w całości. Ze względu na to, że warunki te zostały spełnione i że zgłoszona kwota pomocy była znacząco niższa od kwoty zatwierdzonej w 2003 r., Komisja nie uznała za wskazane nałożenia dodatkowych obowiązków. Zatem, po uwzględnieniu kwoty dodatkowych transakcji zbycia aktywów przewidzianych w decyzji z 2003 r., Komisja stwierdziła w motywie 434 zaskarżonej decyzji, że saldo końcowe restrukturyzacji, ustalone na kwotę 15,81 mln EUR, stanowiło pomoc państwa zgodną ze wspólnym rynkiem na mocy art. 87 ust. 3 lit. c) WE.

30      Sentencja zaskarżonej decyzji ma następujące brzmienie:

„Artykuł 1

Rekompensata wypłacona przez państwo francuskie na rzecz SNCM w kwocie 53,48 mln EUR z tytułu obowiązków użyteczności publicznej [obowiązku świadczenia usługi publicznej] w latach 1991–2001 stanowi pomoc państwa niezgodną z prawem w rozumieniu art. 88 ust. 3 traktatu WE, ale zgodną ze wspólnym rynkiem w rozumieniu art. 86 ust. 2 wspomnianego traktatu.

Ujemna cena sprzedaży SNCM w wysokości 158 mln EUR, pokrycie przez CGMF kosztów środków socjalnych wobec pracowników w kwocie 38,5 mln EUR oraz łączne i równoczesne dofinansowanie SNCM przez CGMF w kwocie 8,75 mln EUR nie stanowią pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 traktatu WE. Pomoc restrukturyzacyjna w kwocie 15,81 mln EUR, jakiej Francja udzieliła [SNCM], stanowi pomoc państwa niezgodną z prawem w rozumieniu art. 88 ust. 3 traktatu WE, ale zgodną ze wspólnym rynkiem w rozumieniu art. 86 ust. 2 wspomnianego traktatu.

Artykuł 2

Niniejsza decyzja skierowana jest do Republiki Francuskiej”.

 Przebieg postępowania i żądania stron

31      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 17 grudnia 2008 r. skarżąca wniosła rozpatrywaną niniejszym skargę.

32      Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2009 r. Republika Francuska została dopuszczona do udziału w sprawie w charakterze interwenienta.

33      Postanowieniem z dnia 1 lipca 2009 r. SNCM została dopuszczona do udziału w sprawie w charakterze interwenienta.

34      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (czwarta izba) zdecydował o otwarciu procedury ustnej.

35      W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu postępowania przed Sądem Sąd wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na pewne pytania i do przedstawienia pewnych dokumentów. Strony zastosowały się do tego wezwania w wyznaczonym terminie.

36      Skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

37      Komisja, Republika Francuska i SNCM wnoszą do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącej kosztami postępowania.

 Co do prawa

38      Na poparcie rozpatrywanej niniejszym skargi skarżąca podnosi w istocie sześć zarzutów.

39      Zarzut pierwszy dotyczy rzekomo nadmiernie rozszerzającej wykładni art. 287 WE, która jakoby spowodowała brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji i naruszenie prawa obrony oraz prawa do skutecznej ochrony sądowej.

40      Zarzuty drugi, trzeci, czwarty, piąty i szósty dotyczą naruszenia art. 87 WE i 88 WE oraz wytycznych. Zarzuty te dotyczą kolejno wkładu kapitałowego w wysokości 53,48 mln EUR z tytułu rekompensaty za świadczenie usług publicznych, zbycia SNCM za ujemną cenę 158 mln EUR, wniesionego przez CGMF wkładu kapitałowego w wysokości 8,75 mln EUR, środków pomocowych na rzecz osób fizycznych w wysokości 38,5 mln EUR i salda w kwocie 22,52 mln EUR zgłoszonego tytułem pomocy na restrukturyzację.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego braku uzasadnienia i naruszenia prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej.

41      W rozpatrywanym zarzucie skarżąca podnosi, że zaskarżona decyzja dotknięta jest w istocie brakiem uzasadnienia, ponieważ w wersji przekazanej skarżącej zasadnicze elementy zostały przez Komisję utajnione ze względu na ich poufny charakter. Skarżąca twierdzi, tytułem posiłkowym, że nie skonsultowano się z nią należycie w przedmiocie danych, które jej dotyczą.

42      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno uwzględniać charakter rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób zrozumiały i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, tym samym umożliwiając osobom zainteresowanym poznanie podstaw wydanej decyzji, a właściwemu sądowi – dokonanie jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru przywołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Brak jest natomiast wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (wyrok Trybunału z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, Rec. s. I‑1719, pkt 63 i przytoczone tam orzecznictwo).

43      Należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 287 WE członkowie, urzędnicy i inni pracownicy instytucji Wspólnoty są zobowiązani nie ujawniać informacji objętych ze względu na swój charakter tajemnicą zawodową. Jednak brak uzasadnienia nie może być uzasadniony określonym w art. 287 WE obowiązkiem poszanowania tajemnicy zawodowej. Obowiązek poszanowania tajemnicy handlowej nie może być zatem interpretowany tak szeroko, że pozbawiałoby to wymóg uzasadnienia jego istotnej treści, ze szkodą dla prawa do obrony państw członkowskich i podmiotów zainteresowanych (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 13 marca 1985 r. w sprawach połączonych 296/82 i 318/82 Niderlandy i Leeuwarder Papierwarenfabriek przeciwko Komisji, Rec. s. 809, pkt 27). W szczególności wymóg uzasadnienia decyzji podjętej w dziedzinie pomocy państwa nie może być określony jedynie z uwzględnieniem interesu, jaki w uzyskaniu informacji ma państwo członkowskie, do którego decyzja ta jest skierowana. W wypadku kiedy państwo członkowskie otrzymało od Komisji to, o co wnosiło, to znaczy zatwierdzenie projektu pomocy, jego interes w uzyskaniu uzasadnionej opinii może być, w odróżnieniu od interesu konkurentów beneficjenta pomocy, bardzo niewielki (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 25 czerwca 1998 r. w sprawach połączonych T‑371/94 i T‑394/94 British Airways i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2405, pkt 92).

44      Ponadto należy wskazać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przedstawienie zarzutu powinno być wystarczająco jasne i precyzyjne, aby pozwolić sądowi Unii na dokonanie kontroli sądowej, a stronie pozwanej na przygotowanie swojej obrony. Aby zagwarantować pewność prawa i prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości, konieczne jest zatem, aby istotne okoliczności faktyczne i prawne, na których oparty jest zarzut, wynikały z samej treści skargi, choćby w zwięzłej formie, lecz w sposób spójny, dokładny i zrozumiały (wyroki Sądu: z dnia 7 listopada 1997 r. w sprawie T‑84/96 Cipeke przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2081, pkt 31; z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑322/01 Roquette Frères przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3137, pkt 208). Również z postanowień zawartych w art. 44 § 1 regulaminu postępowania wynika, że skarga powinna wskazywać przedmiot sporu oraz zawierać zwięzłe lecz zrozumiałe i dokładne przedstawienie powołanych zarzutów.

45      Analizę rozpatrywanego zarzutu należy przeprowadzić w świetle powyższych rozważań.

46      W pierwszej kolejności, co się tyczy obowiązku uzasadnienia, należy przede wszystkim wziąć pod uwagę okoliczność, że zaskarżona decyzja została przyjęta po wydaniu decyzji z lat 2001–2005 oraz wyroku z 2005 r., o którym mowa w pkt 10 powyżej. Zaskarżona decyzja została zatem wydana w kontekście dobrze znanym skarżącej (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawie T‑17/02 Olsen przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2031, pkt 97).

47      Następnie, mając na uwadze skargę, należy stwierdzić, że skarżąca była w stanie podjąć obronę. Zaskarżona decyzja jest wystarczająco zrozumiała i dokładna, aby umożliwić sądowi Unii dokonanie kontroli.

48      Wreszcie należy stwierdzić, że w niniejszym wypadku skarżąca nie wskazała w sposób wystarczająco dokładny, jakie istotne elementy zaskarżonej decyzji zostały utajnione. Jedyne konkretne elementy powołane przez skarżącą zostały przedstawione w sposób zawoalowany, bez zadania sobie przez skarżącą trudu wykazania, dlaczego były one istotne ze względu na obowiązek uzasadnienia.

49      Wobec tego zastrzeżenie dotyczące naruszenia obowiązku uzasadnienia należy oddalić jako bezzasadne.

50      W drugiej kolejności, jeśli chodzi o zarzucane naruszenie prawa do obrony, Komisja nie była zobowiązana konsultować się ze skarżącą w przedmiocie dotyczących jej danych i ocen. W postępowaniu administracyjnym przedsiębiorstwa korzystające z pomocy i ich konkurenci są bowiem uważani za „zainteresowanych”. Orzecznictwo zasadniczo przyznaje zaś zainteresowanym stronom rolę źródła informacji dla Komisji w ramach postępowania wszczętego na podstawie art. 88 ust. 2 WE. Wynika z tego, że zainteresowani – dalecy od możliwości powoływania się na prawo do obrony przysługujące osobom, względem których toczy się postępowanie – uprawnieni są jedynie do wzięcia udziału w postępowaniu administracyjnym w takim zakresie, jaki wynika z okoliczności danej sprawy (ww. w pkt 43 wyrok w sprawach połączonych British Airways i in. przeciwko Komisji, pkt 59, 60; wyrok Sądu: z dnia 6 marca 2003 r. w sprawach połączonych T‑228/99 i T‑233/99 Westdeutsche Landesbank Girozentrale i Land Nordrhein-Westfalen przeciwko Komisji, Rec. s. II‑435, pkt 125).

51      W niniejszym wypadku skarżąca miała możliwość przedstawienia stanowiska na temat prawdziwości i znaczenia dla sprawy różnych okoliczności faktycznych i prawnych dotyczących spornego działania. Dostępne Sądowi informacje na temat udziału skarżącej w postępowaniu administracyjnym wyraźnie wskazują, że miała ona okazję wyrazić swoją opinię zarówno na temat planu z 2002 r., jak i planu z 2006 r., co wynika z motywów 24, 131–134 i 142–159 zaskarżonej decyzji. Skarżąca miała więc możliwość pełnego udziału w postępowaniu, wielokrotnie przedstawiając Komisji swoje uwagi na piśmie.

52      W konsekwencji zastrzeżenie dotyczące naruszenia prawa do obrony należy oddalić jako bezzasadne.

53      W trzeciej kolejności, jeśli chodzi o zarzucane naruszenie prawa do skutecznej ochrony sądowej, po pierwsze, należy przypomnieć, że zastrzeżenia skarżącej dotyczące naruszenia obowiązku uzasadnienia i prawa do obrony zostały oddalone jako bezzasadne (zob. pkt 49, 52 powyżej). Po drugie, należy stwierdzić, że skarżąca nie podniosła żadnego argumentu odrębnego na poparcie tego zastrzeżenia. Wobec tego zastrzeżenie dotyczące naruszenia prawa skarżącej do skutecznej ochrony sądowej również powinno zostać oddalone jako bezzasadne.

54      W świetle powyższych uwag zarzut pierwszy powinien zostać oddalony jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego w istocie popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia wkładu kapitałowego w wysokości 53,48 mln EUR na mocy art. 86 ust. 2 WE w związku z art. 87 ust. 1 WE

55      Skarżąca w istocie podnosi, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, uznając, iż SNMC mogła słusznie otrzymać wkład kapitałowy w wysokości 53,48 mln EUR tytułem rekompensaty za świadczenie usług publicznych, w szczególności ze względu na okoliczność, że ciągłość terytorialna mogła być zapewniona w wyniku oddziaływania mechanizmów rynkowych.

56      W tym względzie należy przypomnieć, że prawo Unii nie zawiera dokładnej definicji pojęcia usługi świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym (zwanej dalej „UOIG”), o której mowa w art. 86 ust. 2 WE. Przeciwnie, z orzecznictwa Sądu wynika, że państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania w odniesieniu do definicji tego, co uważają za UOIG, a definicja tych usług opracowana przez państwo członkowskie może być podana przez Komisję w wątpliwość jedynie w przypadku oczywistego błędu. Niemniej jednak uprawnienie do działania przysługujące państwu członkowskiemu na podstawie art. 86 ust. 2 WE, a w związku z tym jego uprawnienie do zdefiniowania UOIG, nie jest nieograniczone i może ono być wykonywane w arbitralny sposób jednie w celu wyłączenia szczególnego sektora, takiego jak kabotaż morski, z zakresu stosowania reguł konkurencji (ww. w pkt 46 wyrok w sprawie Olsen przeciwko Komisji, pkt 216; wyroki Sądu: z dnia 12 lutego 2008 r. w sprawie T‑289/03 BUPA i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑81, pkt 165–169; z dnia 6 października 2009 r. w sprawie T‑8/06 FAB przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 63).

57      Co się tyczy w szczególności UOIG w zakresie połączeń morskich, art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3577/92 z dnia 7 grudnia 1992 r. dotyczącego stosowania zasady swobody świadczenia usług w transporcie morskim w obrębie państw członkowskich (kabotaż morski) (Dz.U L 364, s. 7, zwanego dalej „rozporządzeniem w sprawie kabotażu”) przewiduje wyraźnie możliwość udzielania zamówień na usługi publiczne w celu zapewnienia wystarczającej liczby regularnych usług transportu na wyspy, z wysp i między wyspami, pod warunkiem braku dyskryminacji. W wyroku z dnia 20 lutego 2001 r. w sprawie C‑205/99 Analir i in., Rec. s. I‑1271, pkt 27, Trybunał stwierdził zaś, że zapewnienie ciągłości terytorialnej stanowi uzasadniony interes publiczny.

58      W niniejszym wypadku, z zaskarżonej decyzji wynika, że w celu zastosowania się do pkt 320 wyroku z 2005 r., o którym mowa w pkt 10 powyżej, Komisja zbadała, w motywach 226–244, wkład kapitałowy w wysokości 53,48 mln EUR w świetle ww. w pkt 11 wyroku w sprawie Altmark. W motywie 244 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że ów wkład kapitałowy przyniósł SNCM selektywną korzyść ekonomiczną i w konsekwencji stanowił pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Następnie w motywie 257 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że pomoc ta była zgodna ze wspólnym rynkiem na mocy art. 86 ust. 2 WE.

59      Jeśli chodzi o istnienie UOIG, Komisja poprzestała na krótkim przedstawieniu, w motywie 249 zaskarżonej decyzji, powodów, dla których uznała, że umowy w sprawie zlecenia świadczenia usług publicznych (zwanego dalej „ZŚUP”) odpowiadały faktycznemu zapotrzebowaniu na usługi. Należy podkreślić, że umowy ZŚUP, podpisane między zlecającymi władzami publicznymi i przedsiębiorstwami, są to umowy określające obowiązki w zakresie świadczenia usług publicznych mogące umożliwić wdrożenie zasady ciągłości terytorialnej. SNCM została wybrana przez państwo francuskie w 1976 r., aby na 25 lat zapewnić ciągłość terytorialną. Zgodnie z nowymi uregulowaniami wspólnotowymi i w następstwie przetargu europejskiego SNCM i CMN wspólnie otrzymały ZŚUP dotyczące obsługi Korsyki w latach 2002–2006, a następnie w latach 2007–2013. W zaskarżonej decyzji Komisja przypomniała, że zasada ciągłości terytorialnej równoważy niekorzystną sytuację, w jakiej znajdują się obszary wyspiarskie, że ten uzasadniony cel nie mógł być w niniejszym wypadku osiągnięty poprzez oddziaływanie mechanizmów rynkowych, i wreszcie odesłała do przedstawionej w decyzji z 2001 r. pogłębionej analizy konkurencji.

60      Ponieważ z motywu 249 zaskarżonej decyzji wynika, że Komisja poprzestała na zwięzłym uzasadnieniu istnienia UOIG w latach 1991–2001 i odesłaniu do decyzji z 2001 r., gdzie znajdują się bardziej obszerne wyjaśnienia, należy ocenić, czy miała ona prawo częściowo oprzeć się na tej wcześniejszej decyzji w celu uzasadnienia w zaskarżonej decyzji istnienia UOIG, czy też przeciwnie, była zobowiązana, jak twierdzi skarżąca, ponownie dogłębnie zbadać tę kwestię.

61      W tym względzie należy w pierwszej kolejności zauważyć, że pkt 7.2 decyzji z 2001 r. stwierdza w sposób przekonujący istnienie zapotrzebowania na usługi publiczne. Zagadnienie, czy konkurencja, a w szczególności wejście skarżącej na rynek w 1996 r., mogła zapewnić osiągnięcie ciągłości terytorialnej, jest omówione w motywach 72 i 74 decyzji z 2001 r. W szczególności Komisja zbadała, w motywie 72, zmiany poszczególnych połączeń z oferty skarżącej pomiędzy Korsyką i Francją w latach 1996–2001. Następnie stwierdziła, w motywie 74 tej decyzji, niezdolność przedsiębiorców prywatnych do zapewnienia ciągłości terytorialnej bez ZŚUP, zarówno jeśli chodzi o kryteria jakościowe, jak i ilościowe przewidziane w systemie określonym w umowie ZŚUP, opisaną, podobnie jak jego ramy prawne, w motywach 18–30 omawianej decyzji, decyzja z 2001 r. szczegółowo analizuje stosunek między konkurencja i usługą publiczną co najmniej do kwietnia 2001 r. (motyw 72) i skarżąca nie wniosła skargi o stwierdzenie jej nieważności.

62      W drugiej kolejności należy stwierdzić, że rzeczywisty charakter usługi publicznej będącej przedmiotem umowy ZŚUP nigdy nie został zakwestionowany przez skarżącą lub inne zainteresowane strony w trakcie różnych postępowań administracyjnych i sądowych toczących się przed instytucjami Unii w następstwie decyzji z 2001 r. W szczególności skarga o stwierdzenie nieważności decyzji z 2003 r., wniesiona przez skarżącą w dniu 13 października 2003 r., kwestionowała uznanie przez Komisję części pomocy za rekompensatę z tytułu świadczenia usługi publicznej, nie zaś samo istnienie usługi publicznej.

63      W trzeciej kolejności należy wreszcie stwierdzić, że podczas postępowania administracyjnego, które doprowadziło do wydania spornej decyzji, skarżąca również nie podważyła istnienia usługi publicznej. Z motywu 146 zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że skarżąca twierdziła, iż w niniejszym wypadku kryteria określone w ww. w pkt 11 wyroku w sprawie Altmark nie zostały spełnione, z wyjątkiem kryterium pierwszego, to znaczy dotyczącego istnienia rzeczywistej usługi publicznej.

64      Z całości powyższych uwag wynika, że przy braku nowych informacji przekazanych jej przez zainteresowane podmioty, w szczególności w toku postępowania administracyjnego, które doprowadziło do wydania spornej decyzji, i w świetle elementów oceny, którymi dysponowała, Komisja miała prawo ograniczyć się do zwięzłego uzasadnienia i odesłania do decyzji z 2001 r. w celu uznania za stwierdzone istnienia rzeczywistej usługi publicznej w latach 1991–2001, który to okres był zresztą znacznie wcześniejszy niż zaskarżona decyzja.

65      Należy zatem stwierdzić, że w ramach sprawowanej przez siebie ograniczonej kontroli nad zdefiniowaniem UOIG przez państwa członkowskie (ww. w pkt 56 wyrok w sprawie BUPA i in. przeciwko Komisji, pkt 166) Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, uznając, że umowa ZŚUP odpowiadała na rzeczywiste zapotrzebowanie na usługę publiczną w latach 1991–2001.

66      Dla porządku należy dodać, że oceny tej nie podważają podniesione przez skarżącą argumenty dotyczące, przede wszystkim, jej obecności na rynku w tym okresie.

67      W pierwszej kolejności okoliczność, że skarżąca była już obecna na rynku w momencie przedłużenia ZŚUP w 2001 r., nawet gdyby został potwierdzony, nie podważa ustaleń Komisji. Z akt postępowania wynika bowiem, że skarżąca była całkowicie nieobecna na rynku przed 1996 r. i przed 2000 r. nie otwarła żadnego połączenia między Tulonem i Korsyką. W 2000 r. jej udział w rynku obliczany w oparciu o liczbę miejsc oferowanych w okresie letnim między Korsyką i Francją wynosił zaledwie 12%. Jej udział w rynku szybko jednak rósł, mianowicie w szczególności w 2001 r. osiągnął 30%. Chociaż zatem obecność skarżącej na rynku zaczynała stawać się bardziej odczuwalna w czasie dwóch ostatnich lat omawianego okresu, samo w sobie nie dowodzi to, że mechanizmy rynkowe mogły umożliwić danemu przedsiębiorcy wypełnienie obowiązków z umowy ZŚUP określonych w umowie ramowej, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. Skarżąca nie przedstawiła bowiem żadnej konkretnej informacji dotyczącej, na przykład, możliwości osiągnięcia przez nią docelowej częstotliwości poza sezonem i w okresie szczytu na wszystkich trasach, godzin wypłynięć i przypłynięć lub typu statków, zarówno jeśli chodzi o transport osób, jak i towarów, ani możliwości obsłużenia przez nią szeregu portów na Korsyce.

68      W drugiej kolejności należy stwierdzić, jak wskazuje skarżąca, że w przypadku połączeń z Nicei i Tulonu zrezygnowano z ZŚUP na rzecz systemu pomocy socjalnej skierowanej do pewnych kategorii pasażerów, między innymi mieszkańców Korsyki, oraz na rzecz wymogów w zakresie częstotliwości połączeń nałożonych na wszystkie obsługujące je podmioty. Owa pomoc socjalna została uznana przez Komisję za zgodną ze wspólnym rynkiem na mocy art. 86 ust. 2 WE. Natomiast wbrew temu, co twierdzi skarżąca, choć bezsporne jest, że jej stopniowe wchodzenie na rynek pokazuje nasilanie się konkurencji, co zresztą wskazywane jest jako cel Unii od czasu ustanowienia rozporządzenia w sprawie kabotażu, nie podważa to charakteru usługi publicznej ZŚUP w omawianym okresie, tym bardziej że z motywu 36 zaskarżonej decyzji jasno wynika, iż pomoc socjalna została przyznana w 2002 r., to znaczy po zakończeniu tego okresu.

69      Przejście na system pomocy socjalnej świadczy bowiem o lepszym zarządzaniu przez przyznający ją organ niż miałoby to miejsce w wypadku nieuzasadnionej pomocy służącej „ratowaniu” SNCM, jak podnosi skarżąca. Poprzez stopniowe ograniczenie rekompensat wypłacanych SNCM Office des transports de la Corse (urząd transportu Korsyki, zwany dalej „OTC”) zmniejszył bowiem koszt ponoszony przez konsumenta i dostosował rekompensatę, zgodnie z wymogami art. 86 ust. 2 WE. OTC zareagował więc na konieczność uwzględnienia zmian mechanizmów rynkowych i wykazał staranność poprzez zainicjowanie w 2000 r. rozważań nad zmianą systemu. Wreszcie należy podkreślić, że istnienie pomocy socjalnej samo w sobie może świadczyć o istnieniu rzeczywistego zapotrzebowania na usługę publiczną. Faktu tego nie podważa okoliczność, że OTC ograniczył zakres tej usługi.

70      Na koniec w trzeciej kolejności, jeśli chodzi o argument skarżącej, jakoby orzeczenie tribunal administratif de Bastia (sądu administracyjnego w Bastii, Francja) z dnia 5 lipca 2001 r. likwidujące usługi podczas szczytu w okresie letnim mogło świadczyć o braku rzeczywistej usługi publicznej, wystarczy wskazać, że jak przypomina SNCM, francuska Conseil d’État (najwyższy sąd administracyjny) uchyliła to orzeczenie w dniu 24 października 2001 r. Wreszcie, co się tyczy wyroku cour administrative d’appel de Marseille (apelacyjnego sądu administracyjnego w Marsylii, Francja) z dnia 7 listopada 2011 r., przytoczonego przez skarżącą na rozprawie, należy zauważyć, że wyrok ten dotyczy ostatniego okresu ZŚUP, w latach 2007–2013. W konsekwencji analizy dotyczące istnienia rzeczywistego zapotrzebowania na usługi publiczne w tym okresie nie mogą zawierać żadnych dowodów podważających ocenę Komisji dotyczącą lat 1996–2001, szczególnie przy uwzględnieniu wyjątkowo szybkiego rozwoju konkurencji na odnośnym rynku.

71      Wobec powyższego zarzut drugi powinien zostać oddalony jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego dotyczącego oczywistego błędu w ocenie popełnionego przez Komisję przy zatwierdzeniu zbycia SNCM za ujemną cenę 158 mln EUR jako środka niestanowiącego pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

72      Na poparcie zarzutu trzeciego skarżąca podnosi sześć zastrzeżeń mających podważyć zastosowanie przez Komisję testu prywatnego inwestora do ujemnej ceny sprzedaży w wysokości 158 mln EUR. Po pierwsze, zdaniem skarżącej Komisja niesłusznie ustaliła istnienie związku między niepokojami społecznymi w 2005 r. i wysokim prawdopodobieństwem likwidacji SNCM. Po drugie, test polegający na porównaniu z niedawnymi planami socjalnymi nie jest, według skarżącej, wystarczająco uzasadniony. Po trzecie, dodatkowe odprawy nie powinny zostać uwzględnione w koszcie umorzenia kapitału do poziomu minimalnego. Po czwarte, należało zbadać skutki ekonomiczne klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia. Po piąte, nieuwzględnienie przez Komisję odpowiedzialności państwa francuskiego za obecną sytuację SNCM jest niezgodne z praktyką decyzyjną Komisji. Po szóste, równe traktowanie CGMF i spółek przejmujących nie było przestrzegane.

73      Zdaniem Sądu badanie zarzutu trzeciego należy rozpocząć od zastrzeżenia trzeciego.

74      W ramach zastrzeżenia trzeciego skarżąca wskazuje, że zgodnie z orzecznictwem przy obliczeniu hipotetycznego kosztu likwidacji SNCM Komisja nie powinna uwzględnić dodatkowych odpraw wykraczających poza ścisłe wymogi ustawowe i umowne, ponieważ takie podejście nie jest właściwe dla zachowania prywatnego inwestora kierującego się perspektywą długoterminowej rentowności. W odpowiedzi na zadane przez Sąd na piśmie pytanie skarżąca wyjaśniła zakres swojego zastrzeżenia, twierdząc – po pierwsze – że wbrew temu, co utrzymuje Komisja w pkt 270 zaskarżonej decyzji, ochrona wizerunku marki CGMF, której SNCM była jedynym aktywem, nie mogłaby stanowić wystarczającego powodu, aby uzasadnić przyznanie dodatkowych odpraw. Po drugie, zdaniem skarżącej wypłata dodatkowych odpraw w rzeczywistości miałaby na celu ograniczenie występowania niepokojów społecznych w wypadku likwidacji SNCM, co wchodzi w zakres celów państwa jako władzy publicznej, nie jest zaś działaniem prywatnego inwestora.

75      Z zaskarżonej decyzji wynika, że aby ocenić, czy SNCM otrzymała selektywną korzyść gospodarczą w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, Komisja porównała, w motywach 259–352, ujemną cenę sprzedaży w wysokości 158 mln EUR z hipotetycznym kosztem likwidacji spółki. Według Komisji koszt minimalny likwidacji spółki ograniczałby się do kosztów odpraw dodatkowych (motyw 306 zaskarżonej decyzji). Odprawy te zdaniem Komisji stały się obecnie faktycznym obowiązkiem dużych grup w wypadku likwidacji spółki zależnej lub zamknięcia zakładu. W niniejszym wypadku według Komisji, ze względu na nawracające niepokoje społeczne w SNCM wypłata dodatkowych odpraw byłaby szczególnie konieczna, aby chronić wizerunek marki CGMF i państwa francuskiego (motywy 270, 271 zaskarżonej decyzji). Komisja stwierdziła więc, że ponieważ suma dodatkowych odpraw byłaby wyższa niż koszt dokapitalizowania, ujemna cena sprzedaży w wysokości 158 mln EUR nie miała cech pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

76      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem zasilenie przez władze publiczne kapitału przedsiębiorstwa, w jakiejkolwiek formie, może stanowić pomoc państwa (zob. wyrok Sądu z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie T‑152/99 HAMSA przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3049, pkt 125 i przytoczone tam orzecznictwo).

77      Jednak należy również przypomnieć, że zgodnie z jego art. 295 traktat WE nie wpływa na system własności w państwach członkowskich. Zatem państwa członkowskie mogą podejmować, bezpośrednio lub pośrednio, działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorstwa prywatne. Ta zasada równego traktowania sektorów publicznego i prywatnego oznacza, że państwa członkowskie mogą inwestować w działalność gospodarczą i że kapitały oddawane bezpośrednio lub pośrednio przez państwo do dyspozycji przedsiębiorstwa w okolicznościach odpowiadających normalnym warunkom rynkowym nie mogą być zakwalifikowane jako pomoc państwa (wyroki Trybunału: z dnia 21 marca 1990 r. w sprawie C‑142/87 Belgia przeciwko Komisji, Rec. s. I‑959, pkt 29; z dnia 21 marca 1991 r. w sprawie C‑303/88 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1433, pkt 20; wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 1996 r. w sprawie T‑358/94 Air France przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2109, pkt 70).

78      Aby stwierdzić, czy prywatyzacja SNCM po ujemnej cenie sprzedaży w wysokości 158 mln EUR miała cechy pomocy państwa, należy zatem ocenić, czy w takich samych okolicznościach prywatny inwestor mógłby być zmuszony do dokonania tak istotnego podniesienia kapitału w ramach sprzedaży przedsiębiorstwa, czy też raczej wybrałby likwidację przedsiębiorstwa (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 16 maja 2002 r. w sprawie C‑482/99 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4397, pkt 70; z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie C‑334/99 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1139, pkt 133).

79      Do przeprowadzenia testu prywatnego inwestora niezbędne jest wprowadzenie rozróżnienia między obowiązkami, które musi wypełniać państwo jako przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą, i mogącymi na nim ciążyć zobowiązaniami z zakresu władzy publicznej (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 14 września 1994 r. w sprawach połączonych od C‑278/92 do C‑280/92 Hiszpania przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4103, pkt 22; ww. w pkt 78 wyrok w sprawie Niemcy przeciwko Komisji, pkt 134). Jeśli bowiem nakłady ze strony państwa zostają poczynione w ramach sprawowania władzy publicznej, zachowanie państwa nigdy nie będzie porównywalne z zachowaniem podmiotu gospodarczego czy prywatnego inwestora działającego w warunkach gospodarki rynkowej (wyrok Sądu z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie T‑196/04 Ryanair przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3643, pkt 85).

80      Jednak, dokonując tego rozróżnienia między działalnością gospodarczą z jednej strony i interwencją władzy publicznej z drugiej, należy mieć na uwadze fakt, iż zachowanie prywatnego inwestora, z jakim należy porównać zachowanie inwestora publicznego, nie musi być koniecznie zachowaniem zwykłego inwestora wykładającego kapitał w celu uzyskania zysku w mniej lub bardziej krótkim terminie. Zachowanie to musi być przynajmniej zachowaniem prywatnego holdingu lub prywatnej grupy przedsiębiorstw, które realizują globalną lub sektorową politykę strukturalną, oraz którym przyświeca perspektywa osiągnięcia zysku w dłuższym terminie (wyrok Trybunału z dnia 21 marca 1991 r. w spawie C‑305/89 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1603, pkt 20).

81      Ponadto zarówno treść krajowych przepisów o charakterze socjalnym, jak i praktyka stosunków socjalnych w dużych grupach przedsiębiorstw zmieniają się wraz z upływem czasu i różnią się w ramach Unii. Konieczne jest zatem, aby kontrola pomocy państwa odzwierciedlała zmiany w tym zakresie, zarówno jeśli chodzi o nakłady dokonywane przez przedsiębiorstwa prywatne, jak i o nakłady dokonywane przez państwo, zgodnie z zasadą równego traktowania i z zachowaniem jej skuteczności.

82      Należy również wyjaśnić, że w społecznej gospodarce rynkowej świadomy inwestor prywatny nie może nie uwzględniać, po pierwsze, swojej odpowiedzialności wobec wszystkich zainteresowanych stron w przedsiębiorstwie, a po drugie, zmian kontekstu społecznego, gospodarczego i środowiskowego, w jakim prowadzi swoją działalność. Zagadnienia z zakresu odpowiedzialności społecznej i kontekstu, w jakim funkcjonuje przedsiębiorstwo mogą bowiem mieć decydujący wpływ na konkretne decyzje i strategiczne kierunki działania świadomego przedsiębiorcy prywatnego. Długoterminowa racjonalność ekonomiczna zachowania świadomego przedsiębiorcy prywatnego nie może zatem być oceniana z pominięciem tych względów.

83      Z tego względu wypłacenie przez prywatnego inwestora dodatkowych odpraw może co do zasady stanowić słuszną i właściwą praktykę, zależnie od okoliczności danej sprawy, mającą na celu sprzyjanie spokojnemu, pokojowemu dialogowi społecznemu i zachowaniu wizerunku marki spółki lub grupy przedsiębiorstw. Koszt dodatkowych odpraw nie jest bowiem tożsamy z kosztem zabezpieczeń socjalnych, który państwo musiałoby ponieść w wypadku likwidacji spółki. Na mocy zasady równego traktowania (zob. pkt 75 powyżej) możliwość wypłacenia dodatkowych odpraw jest dostępna również państwom członkowskim w wypadku likwidacji przedsiębiorstwa publicznego, choć ich zobowiązania nie powinny a priori wykraczać poza ścisłe minimum ustawowe i umowne.

84      Jednak wzięcie na siebie tych dodatkowych kosztów, ze słusznych względów, nie może służyć celom o charakterze wyłącznie socjalnym, czy też politycznym, pod rygorem wykroczenia poza ramy testu prywatnego inwestora, opisane w pkt 76–82 powyżej. W braku wszelkiej racjonalności ekonomicznej, choćby w długim okresie, uwzględnienie kosztów wykraczających poza ścisłe zobowiązania ustawowe i umowne musi być więc uznane za pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

85      W tym względzie należy wyjaśnić, że ochrona wizerunku marki państwa członkowskiego jako inwestora globalnego w gospodarce rynkowej nie może stanowić, poza szczególnymi okolicznościami i bez szczególnie przekonujących motywów, wystarczającego uzasadnienia, aby wykazać racjonalność ekonomiczną w długim okresie wzięcia na siebie nadwyżkowych kosztów takich jak dodatkowe odprawy. Umożliwienie Komisji zwięzłego powołania się na wizerunek marki państwa członkowskiego, jako globalnego uczestnika rynku, w celu potwierdzenia braku pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, oznaczałoby bowiem, po pierwsze, zakłócenie warunków konkurencji na wspólnym rynku na korzyść przedsiębiorstw działających w państwach członkowskich, w których publiczny sektor gospodarczy jest stosunkowo lepiej rozwinięty lub w których dialog społeczny jest szczególnie ubogi, a po drugie, nadmierne ograniczenie skuteczności wspólnotowych reguł w dziedzinie pomocy państwa.

86      Należy również przypomnieć, że w odniesieniu do testu prywatnego inwestora do Komisji należy, w ramach przysługującego jej szerokiego zakresu uznania, zdefiniowanie dziedzin działalności gospodarczej państwa, w szczególności na poziomie geograficznym i sektorowym, w stosunku do których powinna być oceniana racjonalność ekonomiczna tego państwa w długim okresie.

87      W braku wystarczająco dokładnego zdefiniowania rozpatrywanych dziedzin działalności gospodarczej Komisja nie jest bowiem zdolna, po pierwsze, określić prywatnych inwestorów stanowiących punkt odniesienia, a zatem stwierdzić istnienie, na podstawie obiektywnych i możliwych do sprawdzenia informacji, wystarczająco utrwalonej praktyki wśród tych inwestorów. Po drugie, w braku takiego punktu porównania, zdefiniowanie odnośnych dziedzin działalności gospodarczej jest również konieczne, aby móc stwierdzić istnienie rozsądnego i wystarczająco potwierdzonego prawdopodobieństwa, że dane zachowanie zapewni państwu członkowskiemu pośrednią korzyść materialną, choćby w długim okresie.

88      Wreszcie, jeśli chodzi o zakres i charakter kontroli sądowej, po pierwsze należy przypomnieć, że pojęcie pomocy państwa określone w traktacie ma charakter prawny i powinno być interpretowane według elementów obiektywnych. Z tego powodu sąd Unii powinien zasadniczo przeprowadzić pełną kontrolę w kwestii ustalenia, czy dany środek wchodzi w zakres stosowania art. 87 ust. 1 WE, biorąc pod uwagę zarówno konkretne okoliczności rozpatrywanej przezeń sprawy, jak i techniczny lub złożony charakter ocen przeprowadzonych przez Komisję (wyroki Trybunału: z dnia 16 maja 2000 r. w sprawie C‑83/98 P Francja przeciwko Ladbroke Racing i Komisji, Rec. s. I‑3271, pkt 25; z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C‑487/06 P British Aggregates przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑10515, pkt 111). Sąd Unii powinien bowiem w szczególności dokonać nie tylko weryfikacji materialnej prawidłowości przytoczonych dowodów, ich wiarygodności i spójności, ale także kontroli tego, czy te dowody stanowią zbiór istotnych danych, które należy wziąć pod uwagę w celu oceny złożonej sytuacji, i czy mogą one stanowić poparcie dla wniosków wyciągniętych na ich podstawie (zob. wyrok Trybunału z dnia 2 września 2010 r. w sprawie C‑290/07 P Komisja przeciwko Scott, Zb.Orz. s. I‑7763, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo).

89      Zastrzeżenie trzecie zarzutu trzeciego należy zbadać w świetle powyższych zasad.

90      W tym względzie należy od razu stwierdzić, że Komisja nie określiła w sposób jednoznaczny dziedzin działalności ekonomicznej państwa francuskiego, w wypadku których mogłaby ewentualnie wystąpić potrzeba ochrony wizerunku marki.

91      Z motywów 270 i 271 zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że chronionym wizerunkiem marki jest wizerunek „całego holdingu i jego właściwego akcjonariusza”, to znaczy wizerunek CGMF i państwa francuskiego. W tym miejscu należy wskazać, jak słusznie podkreśla skarżąca, że CGMF nie ma żadnych innych aktywów w sektorze transportu morskiego. W żadnym wypadku nie mógł jej więc dotyczyć argument odnoszący się do ochrony wizerunku marki.

92      Później, w odpowiedzi na pytanie zadane na piśmie przez Sąd, Komisja stwierdziła, że wartym ochrony wizerunkiem marki był w rzeczywistości wizerunek państwa francuskiego występującego w charakterze globalnego inwestora w gospodarce rynkowej. Wreszcie na rozprawie Komisja po raz kolejny zmieniła stanowisko, wyjaśniając kilkakrotnie, że argument odnoszący się do ochrony wizerunku marki dotyczył w istocie państwa francuskiego jako inwestora w sektorze transportu. Natomiast Republika Francuska wskazywała na państwo francuskie w charakterze globalnego inwestora w gospodarce rynkowej.

93      Należy zatem stwierdzić, że Komisja nie zdefiniowała w sposób dostateczny dziedzin działalności gospodarczej państwa francuskiego, w odniesieniu do których powinna być oceniana racjonalność ekonomiczna środków, których dotyczy niniejsza sprawa (zob. pkt 86, 87 powyżej).

94      Brak takiej definicji z zasady uniemożliwia Sądowi kontrolę racjonalności ekonomicznej w długim okresie ujemnej ceny zbycia SNCM, na którą państwo francuskie zgodziło się, aby uniknąć wypłaty dodatkowych odpraw w razie likwidacji (zob. pkt 86, 87 powyżej). Już z tego tylko względu należy stwierdzić, że Komisja naruszyła prawo.

95      Ponadto, niezależnie od zdefiniowania odnośnych dziedzin działalności, należy stwierdzić, w pierwszej kolejności, iż Komisja nie przedstawiła wystarczających obiektywnych i możliwych do sprawdzenia informacji mogących wykazać, że wypłacenie dodatkowych odpraw jest, w podobnych okolicznościach, utrwaloną praktyką prywatnych przedsiębiorców.

96      Przede wszystkim należy bowiem wskazać, że w zaskarżonej decyzji Komisja nie poruszyła tej kwestii, z wyjątkiem uwagi w przypisie 135. W motywach 267 i 268 zaskarżonej decyzji Komisja ograniczyła się do stwierdzenia, że wypłacanie dodatkowych odpraw, podobnie jak inne środki, takie jak pomoc w poszukiwaniu pracy, stało się powszechną praktyką wśród dużych przedsiębiorców, jednak nie przedstawiła żadnego dowodu na potwierdzenie tej tezy. Choć bowiem wiadome jest, jak wskazuje Komisja w motywie 267 zaskarżonej decyzji, że duże grupy przedsiębiorstw nie mogą ignorować konsekwencji społecznych zamknięcia zakładu produkcyjnego, nie znaczy to jednak, w braku innych dowodów, że wypłata dodatkowych odpraw stanowi stałą praktykę wśród dużych grup przedsiębiorstw w razie likwidacji spółki zależnej.

97      W motywie 272 i przypisie 135 zaskarżonej decyzji Komisja ponownie twierdzi, że nieuwzględnienie dodatkowych odpraw w hipotetycznym koszcie likwidacji pomijałoby rzeczywistą sytuację społeczną, w obliczu której stają obecnie duże grupy przedsiębiorstw, i ogranicza się do odesłania, jeśli chodzi o dowód tego twierdzenia, do swojej decyzji 92/266/EWG z dnia 27 listopada 1991 r. w sprawie przekształcenia francuskich konsorcjów przemysłowych z wyjątkiem sektora hutniczego, górniczego i Compagnie générale maritime w świetle art. 92–94 traktatu EWG (Dz.U. 1992, L 138, s. 24) i do planów socjalnych, na które powołano się w dalszej części tekstu. W tym względzie wystarczy stwierdzić, po pierwsze, że decyzja wydana w 1991 r. nie może dowodzić istnienia wystarczająco utrwalonej praktyki o charakterze socjalnym w momencie prywatyzacji w 2006 r., a po drugie, że samo odesłanie do kilku planów socjalnych również nie dowodzi istnienia wystarczająco utrwalonej praktyki w sytuacjach porównywalnych z niniejszym przypadkiem. Dzieje się tak, tym bardziej że owe plany socjalne dotyczyły restrukturyzacji, nie zaś likwidacji, jak przyznała Komisja na rozprawie, w sektorach a priori niemających nic wspólnego z przemysłem transportowym, takich jak sektor kosmetyków (Yves Saint-Laurent Haute Couture) lub sektor rolno-spożywczy (Danone).

98      Następnie należy wskazać, że jedyne okoliczności faktyczne opisane przez Komisję w motywach 274–277 zaskarżonej decyzji zostały w istocie przedstawione z myślą o oszacowaniu kosztu tych odpraw na jednego pracownika, nie zaś w celu potwierdzenia istnienia wystarczająco utrwalonej praktyki, jak przyznała Komisja w pkt 41 dupliki. W tym względzie można ponadto wskazać, że przedstawione szacunki różnią się w sposób istotny w zależności od przedsiębiorstwa i sektora, których dotyczą.

99      Wreszcie ani Komisja, ani interwenienci nie przedstawili dowodu na istnienie praktyki wypłacania dodatkowych odpraw, czy to w swoich pisemnych odpowiedziach na pytania Sądu, czy to na rozprawie. Komisja zupełnie nie poruszyła bowiem tej kwestii, natomiast Republika Francuska wymieniła tylko jedno przedsiębiorstwo prywatne, z sektora hutnictwa, które wydawało się rozważać wprowadzenie takich dodatkowych odpraw.

100    W świetle punktów 96–99 powyżej należy uznać, że Komisja nie zdołała wykazać, iż wypłacenie dodatkowych odpraw było wystarczająco utrwaloną praktyką wśród prywatnych inwestorów.

101    W drugiej kolejności należy stwierdzić, że Komisja nie przedstawiła też wystarczających obiektywnych i możliwych do sprawdzenia informacji mogących wykazać, że w braku utrwalonej praktyki inwestorów prywatnych zachowanie państwa francuskiego mogło być w niniejszym wypadku uzasadnione rozsądnym prawdopodobieństwem wyciagnięcia z tego pośredniej korzyści majątkowej, choćby w długim okresie (zob. pkt 86, 87 powyżej).

102    Należy bowiem raz jeszcze stwierdzić, że kwestia ta w istocie nie została wcale poruszona w zaskarżonej decyzji. Komisja ograniczyła się, w motywach 270 i 271 zaskarżonej decyzji, do wskazania, że napięcia społeczne w łonie przedsiębiorstwa, które według niej przejawiły się w konflikcie społecznym, jaki miał miejsce w 2004 r., spowodowałyby, w razie likwidacji SNCM, niepokoje społeczne mogące zaszkodzić wizerunkowi spółki dominującej i jej właściwego akcjonariusza. Komisja nie przedstawiła zatem w zaskarżonej decyzji informacji mogących wyjaśnić rzeczywisty charakter poniesionej szkody, a w szczególności wyjaśnić, w opinii jakich zainteresowanych stron (użytkownicy, klienci, dostawcy czy wreszcie pracownicy) ucierpiałby wizerunek marki CGMF i państwa francuskiego. Ponadto zaskarżona decyzja nie zawiera żadnego elementu mającego wykazać, że Komisja starała się określić ilościowo poniesioną szkodę. Szkodę tę obowiązkowo należało tymczasem porównać z szacunkowym kosztem dodatkowych odpraw, dla których stanowiła uzasadnienie.

103    W odpowiedzi na piśmie na pytania Sądu Komisja wskazała, że niepokoje społeczne prawdopodobnie wystąpiłyby w kontrolowanych przez państwo przedsiębiorstwach i działających w pobliżu SNCM, takich jak port w Marsylii, i mogłyby też mieć miejsce we wszystkich przedsiębiorstwach publicznych, niezależnie od sektora, w szczególności w przemyśle transportowym. Spowodowałoby to pogorszenie wizerunku marki państwa jako pracodawcy. W konsekwencji według Komisji likwidacja SNCM bez wypłaty odszkodowań stałaby się prawdopodobnie przyczyną strajków solidarnościowych służby publicznej, takich jak te, które miały miejsce w niektórych przedsiębiorstwach prywatnych. Republika Francuska uściśliła na rozprawie, że jej zdaniem pogorszenie wizerunku marki należy rozumieć jako pogorszenie wizerunku marki w opinii wszystkich partnerów handlowych i ich klientów niebędących przedsiębiorcami. Komisja wspomniała ponadto o szczególnym ryzyku przemocy i uszkodzeń mienia.

104    Oprócz tego, że przedstawione uzasadnienie jest spóźnione, Sąd tak czy inaczej uważa, że informacje przedstawione w odpowiedziach na piśmie oraz na rozprawie nie są wystarczająco przekonujące, aby uzasadnić uwzględnienie dodatkowych odpraw w hipotetycznym koszcie likwidacji SNCM.

105    Należy bowiem wskazać, po pierwsze, że Komisja nie przedstawiła dowodów mogących wykazać istnienie w niniejszym wypadku rozsądnego prawdopodobieństwa zrealizowania się kosztów społecznych uzasadniających wypłacenie dodatkowych odszkodowań. Ryzyko to nie zostało w żaden sposób przez Komisję zbadane, co przyznała ona na rozprawie. Komisja w istocie ograniczyła się do stwierdzenia, że istniało ryzyko strajków solidarnościowych, bez podania żadnej informacji na temat ich zasięgu, oprócz tego, że mogły one objąć wszystkie przedsiębiorstwa publiczne, w szczególności w sektorze transportu. Tytułem wskazania konkretnego przykładu Komisja poprzestała na wspomnieniu o możliwych konsekwencjach dla działalności handlowej państwa w razie zablokowania portu w Marsylii, jak miało to miejsce podczas niepokojów społecznych w marcu 2011 r. Podała też trzy przykłady zablokowania zakładów produkcyjnych we Francji i w Belgii, które zdarzyły się w ciągu ostatnich piętnastu lat. Zatem, choć można uważać za wykazane w stopniu wystarczającym istnienie silnych napięć społecznych w łonie SNCM, jak wynika to na przykład z motywu 271 zaskarżonej decyzji, przedstawione informacje nie dowodzą, w niniejszym przypadku, istnienia w dniu wydania tej decyzji rzeczywistego ryzyka strajków solidarnościowych w innych przedsiębiorstwach kontrolowanych pośrednio lub bezpośrednio przez państwo.

106    Po drugie, należy podkreślić, że brak starań w celu ilościowego przedstawienia przez Komisję pośrednich kosztów społecznych jest szkodliwy, tym bardziej że aby uzasadniać jej rozumowanie, koszty te powinny być znaczne. Koszt dodatkowych odpraw z definicji przekracza bowiem kwotę 158 mln EUR, stanowiącą ujemną cenę zbycia SNCM. Aby dodatkowe odprawy mogły być uzasadnione, ich koszt musi być niższy niż pośrednie koszty społeczne, takie jak koszty strajków solidarnościowych. Oznacza to, że wysokość pośrednich kosztów społecznych, jeśli rzeczywiście są one z tego powodu ponoszone, musi być wyjątkowo wysoki, aby mógł uzasadniać rozumowanie Komisji.

107    Po trzecie, w świetle informacji przedstawionych przez Komisję, należy wskazać, że żaden element akt sprawy nie pozwala stwierdzić, iż przyznanie dodatkowych odpraw pracownikom SNCM zapobiegłoby wystąpieniu niepokojów społecznych w razie likwidacji spółki, co Komisja przyznała na rozprawie. Komisja bowiem nie tylko nie zbadała prawdopodobieństwa powstania wyżej wspomnianych pośrednich kosztów społecznych, ale nie przeanalizowała też ryzyka, że powstaną one pomimo wypłacenia dodatkowych odpraw. W tym ostatnim wypadku powstałe pośrednie koszty społeczne, które stanowiły uzasadnienie dla tych odszkodowań, musiałyby zatem zostać poniesione przez państwo francuskie pomimo przyznania dodatkowych odpraw.

108    Komisja nie przedstawiła zatem informacji pozwalających w sposób należyty wykazać, w jaki sposób uwzględnienie znacznych kosztów odpraw dodatkowych – które zresztą, jak wynika z motywu 277 zaskarżonej decyzji, mogą osiągać nawet dziesięciokrotność wysokości samych zobowiązań ustawowych i umownych – może być w niniejszym przypadku uzasadnione przez rozsądne prawdopodobieństwo, że państwo francuskie odniesie z niego pośrednią korzyść materialną, choćby w długim okresie. Choć niemożliwe jest wykluczenie ryzyka pewnych konsekwencji społecznych w innych przedsiębiorstwach publicznych w razie likwidacji SNCM bez wypłacenia dodatkowych odpraw, wysokość mogących wyniknąć stąd pośrednich kosztów społecznych, jak również prawdopodobieństwo ich wystąpienia, nie zostały przez Komisję zbadane, również w skierowanych przez nią do Sądu odpowiedziach na piśmie. Wobec tego należy stwierdzić, że racjonalność ekonomiczna zachowania państwa francuskiego w długim okresie nie została należycie wykazana.

109    W świetle pkt 72–108 powyżej zastrzeżenie trzecie skarżącej powinno zostać uwzględnione. Wobec tego należy uwzględnić zarzut trzeci, bez konieczności badania zastrzeżeń pierwszego, drugiego, czwartego, piątego i szóstego. Jego wpływ na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji zostanie omówiony poniżej w pkt 155 i nast.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia wniesionego przez CGMF wkładu kapitałowego w wysokości 8,75 mln EUR jako środka niestanowiącego pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

110    Na poparcie rozpatrywanego niniejszym zarzutu skarżąca podnosi dwa zastrzeżenia dotyczące, po pierwsze, błędnego zastosowania kryterium równoczesności wkładów kapitałowych wniesionych przez prywatne spółki przejmujące i przez CGMF oraz, po drugie, nieprzestrzegania zasady równego traktowania.

111    Z motywu 72 zaskarżonej decyzji wynika, że łączne i równoczesne objęcie przez spółki przejmujące i CGMF nowych akcji na łączną kwotę 35 mln EUR, z czego 25% zostało objęte przez CGMF, zostało przewidziane w sekcji III protokołu porozumienia. Objęcie to miało nastąpić po dofinansowaniu o kwotę 142,5 mln EUR i zbyciu na rzecz prywatnych spółek przejmujących 75% udziałów za symboliczną kwotę.

112    W motywie 354 zaskarżonej decyzji Komisja przede wszystkim uznała, że wkład kapitałowy państwa nie ma charakteru pomocy, jeśli równocześnie dokonane zostają prywatne inwestycje w znacznej wysokości. Następnie oceniła, że może ograniczyć się do analizy równoczesności wkładów kapitałowych, ponieważ wkłady te były znaczne, bez przeprowadzania analizy stopy zwrotu, w celu stwierdzenia braku pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Ponieważ kryterium równoczesności zostało spełnione, w motywie 360 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że wkład kapitałowy CGMF w wysokości 8,75 mln EUR nie zapewniał SNCM korzyści ekonomicznych, a zatem nie stanowił pomocy.

113    Następnie, dopiero po stwierdzeniu braku pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE Komisja zbadała, w motywach 361–363 zaskarżonej decyzji, czy stała stopa zwrotu udziału CGMF byłaby akceptowalna dla hipotetycznego prywatnego inwestora. Stwierdziła wówczas, że ponieważ stała stopa zwrotu uwalniała CGMF od ryzyka dotyczącego wykonania planu biznesowego, stanowiła w długim okresie rentowność odpowiednią do zainwestowanych kapitałów. Ponadto ekspert Komisji stwierdził, że jeśli chodzi o ryzyko, ów wkład kapitałowy był zbliżony do obligacji we francuskim sektorze prywatnym.

114    Wreszcie, z motywu 364 zaskarżonej decyzji wynika, że klauzula umożliwiająca odstąpienie od umowy zbycia (zob. pkt 23 powyżej) nie była rozpatrywana w związku z kwestią rentowności, ponieważ Komisja ograniczyła się do stwierdzenia, że nie podważała ona zasady równego traktowania CGMF i prywatnych spółek przejmujących.

115    W tym względzie, w pkt 76 i 77 powyżej zostało już przypomniane, że aby ocenić, czy wkład pochodzący ze środków publicznych zawiera elementy pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, należy ocenić, czy prywatny inwestor dokonałby w porównywalnych okolicznościach tego wkładu. Jeśli oddanie kapitałów bezpośrednio lub pośrednio przez państwo do dyspozycji przedsiębiorstwa nastąpiło w okolicznościach odpowiadających normalnym warunkom rynkowym, kapitały te nie mogą być zakwalifikowane jako pomoc państwa, zgodnie z zasadą równego traktowania sektorów publicznego i prywatnego. Należy zatem stwierdzić, że wkład kapitałowy ze środków publicznych spełnia kryterium prywatnego inwestora i nie oznacza przyznania pomocy publicznej, jeśli następuje równocześnie ze znacznym wkładem kapitałowym ze strony prywatnego inwestora dokonanym w porównywalnych warunkach (zob. wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2000 r. w sprawie T‑296/97 Alitalia przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3871, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).

 Co się tyczy równoczesności

116    Jeśli chodzi o równoczesność wkładów inwestorów prywatnych i publicznych, skarżąca twierdzi, że ponieważ cała kwota 35 mln EUR nie została uwolniona w tym samym momencie, kryterium równoczesności nie zostało spełnione w odniesieniu do wszystkich wkładów, natomiast Komisja uznała, że wystarczy, iż warunki były takie same.

117    W tym względzie należy wskazać, że równoczesność wkładów inwestorów publicznych i prywatnych stanowi co najwyżej wskazówkę pozwalającą skłaniać się ku brakowi pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Jak wynika z pkt 81 ww. w pkt 115 wyroku w sprawie Alitalia przeciwko Komisji, przytoczonego przez tę ostatnią w przypisie 168 zaskarżonej decyzji, wkłady te powinny zostać wniesione w porównywalnych okolicznościach. Jako że celem testu prywatnego inwestora jest porównanie zachowania państwa z zachowaniem hipotetycznego prywatnego inwestora, niezaprzeczalne jest, że istnienie inwestorów gotowych równocześnie poczynić znaczne inwestycje może ułatwić pozytywną ocenę tego testu. Jednak przy ocenie zgodności z prawem badanych wkładów w świetle wspólnotowych reguł w dziedzinie pomocy państwa należy wziąć pod uwagę wszystkie istotne dane dotyczące stanu faktycznego i prawnego. Aspekt czasowy jest więc oczywiście istotny, ale równoczesność sama w sobie nie może być uznana, co do zasady, za wystarczającą.

118    W konsekwencji, ponieważ równoczesność powinna być uważana jedynie za wskazówkę pozwalającą skłaniać się ku brakowi pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, nie można racjonalnie oceniać jej w sposób rygorystyczny. W niniejszym przypadku, ze względu na okoliczność, że jedna czwarta wszystkich udziałów została uwolniona dokładnie w tym samym momencie, a do pozostałych trzech czwartych mają zastosowanie te same przepisy prawa krajowego, Komisja mogła słusznie ocenić, że kryterium równoczesności zostało spełnione, lub przynajmniej, że analiza aspektu czasowego wskazywała na istnienie porównywalnych warunków inwestycji prywatnych i publicznych.

119    Zastrzeżenie pierwsze zarzutu czwartego należy zatem oddalić jako bezzasadne.

 Co się tyczy równego traktowania

120    Według skarżącej nierówność, jeśli chodzi o stopę zwrotu, pomiędzy CGMF i prywatnymi spółkami przejmującymi, wynikająca w szczególności z istnienia klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia, podważa porównywalny charakter warunków inwestycji prywatnych spółek przejmujących i CGMF, co czyni twierdzenie Komisji dotyczące równego traktowania niezgodnym z prawem.

121    Zgodnie z zasadami, o których mowa w pkt 115 powyżej, należy ocenić, czy ewentualne różnice pomiędzy stopą zwrotu wkładów kapitałowych odpowiednio prywatnych spółek przejmujących i CGMF mogą podważyć słuszność analizy Komisji, w wyniku której stwierdziła ona poszanowanie zasady równego traktowania.

122    W tym względzie należy przypomnieć, jak wynika z pkt 117 i 118 powyżej, że równoczesność, w niniejszym przypadku, inwestycji publicznych i prywatnych mogła stanowić co najwyżej istotny element oceny, czy publiczny wkład kapitałowy ma charakter pomocy państwa. W konsekwencji twierdzenie Komisji zawarte w motywie 354 zaskarżonej decyzji, w myśl którego sąd wspólnotowy potwierdził ramy jej analizy, jest błędne. Ponadto pkt 3.2 ppkt (iii) komunikatu w sprawie zastosowania art. 92 [WE] i 93 [WE] do objęcia udziałów władz publicznych (Biuletyn WE, nr 9/1984), do którego odwołuje się Komisja w przypisie 167 zaskarżonej decyzji, wprowadza jedynie domniemanie braku pomocy w razie wystąpienia znacznej i równoczesnej inwestycji prywatnej. W konsekwencji, jak przyznała Komisja w odpowiedziach na piśmie na pytania Sądu, równoczesność nie może sama w sobie, nawet przy znacznych inwestycjach, wystarczyć dla stwierdzenia braku pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, bez uwzględnienia pozostałych istotnych okoliczności faktycznych lub prawnych.

123    W niniejszym przypadku należy stwierdzić, że kwestia stałej stopy zwrotu i kwestia wpływu klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia należą do całości istotnych elementów, które powinny były zostać zbadane przez Komisję w celu stwierdzenia porównywalnego charakteru warunków inwestycji prywatnych spółek przejmujących i CGMF, a zatem poszanowania zasady równego traktowania.

124    W pierwszej kolejności należy bowiem stwierdzić, po pierwsze, że rentowność wkładu kapitałowego przejmujących spółek prywatnych nie jest określona w protokole porozumienia. Po drugie, wkład kapitałowy CGMF ma funkcjonować, zgodnie z zaskarżoną decyzją, jak obligacja, mając stałą stopę zwrotu. Tymczasem owa stała stopa zwrotu nie jest zapewniona, ponieważ, w razie skorzystania z klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy w wyniku braku przedłużenia umowy ZŚUP albo decyzji Komisji lub orzeczenia sądu wspólnotowego mających istotny wpływ na wartość spółki, stała stopa zwrotu nie zostanie wypłacona. W świetle tych elementów Komisja nie mogła, w ramach badania równego traktowania, zrezygnować z przeprowadzenia dogłębnej analizy wpływu różnic stopu zwrotu udziałów CGMF i prywatnych spółek przejmujących.

125    W drugiej kolejności należy wskazać, że inwestycja w wysokości 8,75 mln EUR w kapitał SNCM nie może być uznana za klasyczną inwestycję finansową bez pominięcia jej związku z prywatyzacją spółki. Ów wkład kapitałowy został bowiem wniesiony w ramach całościowego protokołu sprzedaży, wypracowanego podczas jednych negocjacji, gdzie wkłady spółek przejmujących są wnoszone w zamian za istotne zobowiązania, w różnych formach, ze strony państwa francuskiego.

126    W trzeciej kolejności, co się tyczy klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia, Komisja uważa, że nie może podważyć równego traktowania inwestorów prywatnych i publicznych, ponieważ jej wycena została już uwzględniona w ramach zbycia przedsiębiorstwa za ujemną cenę sprzedaży.

127    Bez konieczności rozstrzygania, czy wycena klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia została prawidłowo uwzględniona przez Komisję, wystarczy stwierdzić, że jej skutek gospodarczy, a zatem jej wpływ na równość traktowania równoczesnych inwestorów, nie zostały w żaden sposób zbadane w zaskarżonej decyzji. Motyw 364 tej decyzji ogranicza się do stwierdzenia, że klauzula ta nie może podważyć równego traktowania równoczesnych inwestorów, ale nie zawiera żadnej analizy ekonomicznej. Tymczasem z akt sprawy wynika, że klauzula umożliwiająca odstąpienie od umowy zbycia ma prawdopodobnie istotną wartość gospodarczą, co, jak wynika z motywów 155, 158 i 163 zaskarżonej decyzji, zostało wyraźnie wskazane podczas postępowania administracyjnego przez skarżącą i spółkę STIM d’Orbigny, które w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego przedstawiły swoje uwagi jako podmioty zainteresowane.

128    Należy bowiem przypomnieć, po pierwsze, że klauzula umożliwiająca odstąpienie od umowy zbycia może zostać wykorzystana w razie nieprzedłużenia umowy ZŚUP lub w wypadku wydania decyzji Komisji albo orzeczenia sądu wspólnotowego, które wpływałyby na wartość spółki. Oba te zdarzenia same w sobie mogą postawić dokapitalizowaną SNCM w stan zagrożenia, ponieważ w pierwszym wypadku straciłaby ona istotną część swoich obrotów, zaś w drugim toczyłoby się w stosunku do niej postępowanie w sprawie odzyskania niezgodnej z prawem pomocy dotyczące całości lub części wkładu CGMF. W tej trudnej dla przedsiębiorstwa sytuacji skorzystanie z klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia, raz, że powodowałoby obowiązek zwrotu całości wkładów spółek przejmujących, i dwa, że CGMF ponownie stałaby się właścicielem 100% kapitału SNCM, a zatem odpowiadałaby za 100% kosztów możliwej przyszłej likwidacji, w sytuacji istotnego wzrostu ryzyka likwidacji.

129    Po drugie, Komisja i Republika Francuska nie zakwestionowały, ani w postępowaniu pisemnym, ani na rozprawie, faktu, że klauzula umożliwiająca odstąpienie od umowy zbycia miała rzeczywistą wartość gospodarczą, ponieważ stwierdziły, że wycena tej klauzuli została uwzględniona, w sposób strukturalny, w transakcji. Ponadto w swoim piśmie procesowym Republika Francuska wskazała, że jedna z konkurencyjnych ofert, niezawierająca klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy zbycia, jako świadczenia wzajemnego wymagała znacznie większego dofinansowania ze strony państwa francuskiego. Komisja i Republika Francuska nie zaprzeczyły zatem, że klauzula umożliwiająca odstąpienie od umowy zbycia miała rzeczywistą wartość finansową.

130    W świetle pkt 126–129 powyżej należy stwierdzić, że klauzula umożliwiająca odstąpienie od umowy zbycia co najmniej może zlikwidować wszelkie ryzyko po stronie prywatnych spółek przejmujących w razie zaistnienia jednej z okoliczności powodujących skorzystanie z tej klauzuli i w konsekwencji ma rzeczywistą wartość finansową. Klauzula ta może zatem zmienić profile ryzyka wkładów kapitałowych prywatnych spółek przejmujących i CGMF, a więc podważyć porównywalny charakter warunków inwestowania. W każdym razie Komisja nie powinna była wobec tego zaniechać przeprowadzenia w zaskarżonej decyzji pogłębionej analizy skutku gospodarczego klauzuli umożliwiającej odstąpienie od umowy cesji.

131    Z powyższych wywodów wynika, że Komisja nie uwzględniła wszystkich istotnych elementów, w szczególności stóp zwrotu, w swojej ocenie porównywalnego charakteru warunków inwestowania równoczesnych wkładów kapitałowych. Z tego względu Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie. Zastrzeżenie drugie należy więc uznać za zasadne. Wobec tego zarzut czwarty powinien zostać w części uwzględniony. Wpływ tego błędu na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji zostanie omówiony poniżej w pkt 155 i nast.

 W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia środków pomocy na rzecz osób fizycznych w wysokości 38,5 mln EUR jako środka niestanowiącego pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

132    Na poparcie zarzutu piątego skarżąca podnosi w istocie trzy zastrzeżenia. Po pierwsze, analiza Komisji nie jest zgodna z pkt 3.2.7 wytycznych, dotyczącym „pomocy mającej na celu pokrycie kosztów społecznych restrukturyzacji”, ponieważ przedmiot tej pomocy nie jest jasno zdefiniowany. Po drugie, jako że SNCM decyduje sama, w ramach porozumienia wewnątrz przedsiębiorstwa, o kwotach przyznanych pracownikom, owa pomoc na rzecz osób fizycznych powinna być traktowana jak pomoc w rozumieniu pkt 59 wytycznych. Środek ten stawia więc SNCM w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do jej konkurentów, co czyni z niej selektywną korzyść ekonomiczną, a zatem pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Po trzecie, rachunek zastrzeżony, na którym umieszczone zostały fundusze dotyczące pomocy na rzecz osób fizycznych, nie jest oprocentowany. Nie jest on zatem zgodny z wytycznymi, ponieważ potrzeba pomocy nie została ograniczona do minimum.

133    Komisja twierdzi w istocie, że zastrzeżenia te są pozbawione znaczenia dla sprawy, ponieważ skarżąca podważa zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem w świetle wytycznych, nie zaś charakter pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Na tej podstawie uważa ona, że owe środki pomocy na rzecz osób fizycznych wchodzą w zakres polityki socjalnej państw członkowskich.

134    Na wstępie należy stwierdzić, że skarżąca myli istnienie pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE i jej zgodność ze wspólnym rynkiem na mocy art. 87 ust. 3 lit. c) WE oraz wytycznych. Ponieważ orzekanie w przedmiocie zgodności pomocy, która nie została zakwestionowana przez Komisję w zaskarżonej decyzji, nie jest rzeczą Sądu, należy odrzucić zastrzeżenia pierwsze i trzecie jako pozbawione znaczenia.

135    Natomiast zastrzeżenie drugie powinno być rozumiane jako bezpośrednio podważające stwierdzenie przez Komisję braku pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Należy zatem rozważyć charakter korzyści ekonomicznej owej pomocy na rzecz osób fizycznych.

136    W tym względzie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, sam fakt, że środek służy celowi społecznemu, nie wystarcza, aby od razu wykluczyć zakwalifikowanie go jako pomocy w rozumieniu art. 87 WE. Ustęp 1 tego postanowienia nie wprowadza bowiem rozróżnienia interwencji państwa według przyczyn lub celów, lecz definiuje je ze względu na ich skutki. Pojęcie pomocy obejmuje działania publiczne, które w różnych formach zmniejszają normalne obciążenia budżetu przedsiębiorstwa (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 15 marca 1994 r. w sprawie C‑387/92 Banco Exterior de España, Rec. s. I‑877, pkt 13; z dnia 26 września 1996 r. w sprawie C‑241/94 Francja przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4551, pkt 21; z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C‑159/01 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4461, pkt 51; z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie C‑172/03 Heiser, Zb.Orz. s. I‑1627, pkt 46).

137    Z powyższych wywodów wynika, że pojęcie pomocy nie musi koniecznie oznaczać, iż ponoszone jest zobowiązanie ustawowe, lecz raczej, że zmniejszone zostają normalne obciążenia budżetu przedsiębiorstwa [zob. podobnie opinia rzecznika generalnego F.G. Jakobsa w sprawie Francja przeciwko Komisji, (ww. w pkt 136 wyrok z dnia 26 września 1996 r.), Rec. s. I‑4553, pkt 42]. Definicja obciążenia wchodzącego w zakres normalnego zarządzania przedsiębiorstwem nie może zatem, z natury rzeczy, ograniczać się do zobowiązań ustawowych i umownych. Również okoliczność, że bezpośrednimi beneficjentami pomocy na rzecz osób fizycznych są pracownicy przedsiębiorstwa, nie wystarcza, aby wykazać brak pomocy na rzecz ich pracodawcy (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 23 lutego 1961 r. w sprawie 30/59 De Gezamenlijke Steenkolenmijnen in Limburg przeciwko Wysokiej Władzy, Rec. s. 1).

138    W celu zbadania, czy owa pomoc na rzecz osób fizycznych stanowi pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, należy więc określić, czy SNCM odnosi pośrednią korzyść ekonomiczną, sprawiającą, że nie musi ona ponosić kosztów, które normalnie obciążałyby jej własne zasoby finansowe, a zatem uniemożliwia zaistnienie normalnych skutków działania mechanizmów rynkowych.

139    Z motywu 70 zaskarżonej decyzji wynika, że kredyt w rachunku bieżącym na kwotę 38,5 mln EUR udostępniony przez CGMF na rzecz zwolnionych pracowników SNCM ma na celu sfinansowanie kosztu przyszłych odpraw dodatkowych w ramach ewentualnego planu ograniczenia zatrudnienia realizowanego przez spółki przejmujące. Ów kredyt w rachunku bieżącym służy bowiem sfinansowaniu „części tzw. kosztu »wspaniałomyślności«, który uzupełni kwoty należne na mocy przepisów prawa i postanowień umownych” (art. II.2 protokołu zbycia z dnia 16 maja 2006 r., przytoczonego w przypisie 66 zaskarżonej decyzji).

140    W motywach 366–370 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że selektywna korzyść ekonomiczna istnieje, kiedy publiczny wkład kapitałowy zmniejsza obciążenie przedsiębiorstwa związane z bieżącym zarządzaniem nim. Komisja uznała, że w niniejszym przypadku obciążeniami związanymi z bieżącym zarządzaniem była całość obciążeń wynikających z zastosowania przepisów prawnych o charakterze socjalnym i postanowień umów zbiorowych dotyczących danego sektora. Ponieważ owa pomoc na rzecz osób fizycznych nie miała na celu sfinansowania zobowiązań ustawowych lub umownych, nie miała na celu sfinansowania obciążeń związanych z bieżącym zarządzaniem przedsiębiorstwem.

141    Zgodnie z motywem 372 zaskarżonej decyzji pomoc na rzecz osób fizycznych nie może ani służyć umożliwieniu odejścia pracowników, ani mieć takiego skutku, ponieważ rachunek zastrzeżony może zostać uruchomiony jedynie dla pracowników, którzy w momencie wprowadzenia nowego planu socjalnego opuścili już przedsiębiorstwo. Owa pomoc na rzecz osób fizycznych jest więc zdaniem Komisji środkiem polityki socjalnej, wobec czego państwo francuskie występuje w charakterze władzy publicznej, nie zaś w charakterze państwa będącego akcjonariuszem. W motywie 375 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniła, że środek ten nie ma na celu sfinansowania zwolnień przewidzianych pierwotnie w ramach planu z 2002 r.

142    Nie można zgodzić się z taką argumentacją.

143    W pierwszej kolejności z orzecznictwa przytoczonego w pkt 136 i 137 powyżej wynika, że – wbrew temu, co twierdzi Komisja – okoliczność, iż dany środek nie wynika ze ściśle pojętych zobowiązań ustawowych lub umownych, nie wyklucza co do zasady charakteru pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

144    W drugiej kolejności należy stwierdzić, że istnienie rachunku zastrzeżonego może zachęcać pracowników SNCM do opuszczenia przedsiębiorstwa, lub co najmniej do opuszczenia go bez negocjowania warunków odejścia, w szczególności w odniesieniu do przyznania ewentualnych dodatkowych odpraw, o których mowa w art. 268 zaskarżonej decyzji, co stanowiłoby w każdym przypadku pośrednią korzyść ekonomiczną dla SNCM.

145    Okoliczność, że rachunek zastrzeżony był przedmiotem negocjacji ze związkami zawodowymi w przedsiębiorstwie przed prywatyzacją, podczas konfliktu społecznego w 2005 r., jak wynika z odpowiedzi Komisji na piśmie, sam w sobie nie podważa charakteru pomocy państwa odnośnych środków. Niezależnie bowiem od tego, czy przyznanie korzyści nastąpiło przed prywatyzacją, czy po niej, SNCM w dalszym ciągu pozostaje jej beneficjentem. Ponadto fakt, iż pomoc na rzecz osób fizycznych wchodzi w zakres protokołu sprzedaży, sam w sobie wskazuje, że pomoc ta przynosi korzyść. Należy zatem przyjąć, że strony przewidziały ją, ponieważ mogły odnieść z niej pewien pożytek.

146    Oznacza to, że wyjaśnienia Komisji, w szczególności te zawarte w motywie 372 zaskarżonej decyzji, nie są przekonujące ani nawet nie są zrozumiałe.

147    W świetle pkt 142–146 powyżej należy stwierdzić, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, uznając środki pomocy na rzecz osób fizycznych, w wysokości 38, 5 mln EUR, za środek, który nie stanowi pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Wobec tego zarzut piąty powinien zostać uwzględniony. Wpływ tego błędu na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji zostanie omówiony poniżej w pkt 155 i nast.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia salda restrukturyzacji na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c) WE oraz wytycznych

148    W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zarzut szósty dotyczy salda restrukturyzacji, w ostatecznej kwocie 15,81 mln EUR, uznanego za zgodne ze wspólnym rynkiem na mocy art. 87 ust. 3 lit. c) WE oraz wytycznych.

149    W drugiej kolejności należy podkreślić, że dokonana przez Komisję analiza tego salda restrukturyzacji, przedstawiona w motywach 366–434 zaskarżonej decyzji, jest oparta na przesłance, iż plan z 2006 r. nie zawierał elementów pomocy państwa.

150    W tym względzie należy bowiem wskazać, że decyzja z 2006 r. wyraźnie stwierdza, iż w razie wystąpienia elementów pomocy restrukturyzacyjnej w planie z 2006 r. powinny być one zbadane łącznie z pomocą restrukturyzacyjną w ramach planu z 2002 r., jak wynika z jej motywów 6, 7, 25 i 129. W motywie 161 decyzji z 2006 r. Komisja wskazała ponadto, że nie mogła wykluczyć, iż całość lub część nowego wkładu kapitałowego w wysokości 158 mln EUR powinna być uznana za stanowiącą pomoc państwa. Komisja słusznie podkreśliła więc, że jeśli ów nowy środek stanowił pomoc, powinien zostać oceniony „łącznie z całkowitą pomocą restrukturyzacyjną, której zgodność ze wspólnym rynkiem powinna w takim wypadku zostać zbadana”.

151    Z zaskarżonej decyzji wynika natomiast, że plan z 2006 r. nie zawierał, zdaniem Komisji, nowych elementów pomocy, ponieważ uznała ona, że ujemna cena sprzedaży w wysokości 158 mln EUR i pomoc na rzecz osób fizycznych w wysokości 38,5 mln EUR nie stanowią pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

152    Tymczasem z analizy zarzutów trzeciego, czwartego i piątego wynika, że popełnione przez Komisję naruszenie prawa i oczywiste błędy w ocenie podważają przesłankę, jakoby plan z 2006 r. nie zawierał elementów pomocy.

153    W tych okolicznościach Sąd stwierdza, że dokonana przez Komisję analiza dotycząca salda restrukturyzacji nie jest należycie poparta. Wobec tego zarzut szósty należy uwzględnić, bez potrzeby badania argumentów podniesionych przez skarżącą.

154    W tym miejscu należy omówić wpływ popełnionych przez Komisję błędów w ocenie na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie wpływu oczywistych błędów w ocenie popełnionych przez Komisję na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji

155    Jak wynika z pkt 94, 109, 131 i 147 powyżej, Komisja naruszyła prawo i popełniła oczywiste błędy w ocenie przy badaniu ujemnej ceny sprzedaży w wysokości 158 mln EUR, wniesionego przez CGMF łącznego i równoczesnego wkładu kapitałowego w wysokości 8,75 mln EUR i pomocy na rzecz osób fizycznych w wysokości 38,5 mln EUR. W konsekwencji należy stwierdzić nieważność art. 1 akapit drugi zaskarżonej decyzji.

156    Jak wynika z pkt 148–152 powyżej, przeprowadzone przez Komisję badanie salda restrukturyzacji w ostatecznej wysokości 15,81 mln EUR było oparte na błędnej przesłance. Wobec tego należy stwierdzić nieważność art. 1 akapit trzeci zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie kosztów

157    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania zgodnie z żądaniem skarżącej.

158    Republika Francuska i SNCM pokrywają własne koszty, zgodnie z postanowieniami art. 87 § 4 akapity pierwszy i trzeci regulaminu postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (czwarta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność art. 1 akapity drugi i trzeci decyzji Komisji 2009/611/WE z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie środków pomocy C 58/02 (ex N 118/02), jakie Francja przyznała na rzecz Société nationale maritime Corse-Méditerranée (SNCM).

2)      Komisja pokrywa koszty poniesione przez skarżącą oraz koszty własne.

3)      Republika Francuska i SNCM pokrywają własne koszty.

Pelikánová Jürimäe Van der Woude

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 11 września 2012 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności powstania sporu

Przedsiębiorstwa morskie zaangażowane w spór

Postępowanie administracyjne

Sporne środki

Zaskarżona decyzja

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego braku uzasadnienia i naruszenia prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej.

W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego w istocie popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia wkładu kapitałowego w wysokości 53,48 mln EUR na mocy art. 86 ust. 2 WE w związku z art. 87 ust. 1 WE

W przedmiocie zarzutu trzeciego dotyczącego oczywistego błędu w ocenie popełnionego przez Komisję przy zatwierdzeniu zbycia SNCM za ujemną cenę 158 mln EUR jako środka niestanowiącego pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia wniesionego przez CGMF wkładu kapitałowego w wysokości 8,75 mln EUR jako środka niestanowiącego pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

Co się tyczy równoczesności

Co się tyczy równego traktowania

W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia środków pomocy na rzecz osób fizycznych w wysokości 38,5 mln EUR jako środka niestanowiącego pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE

W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego popełnionego przez Komisję oczywistego błędu w ocenie wynikającego z zatwierdzenia salda restrukturyzacji na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c) WE oraz wytycznych

W przedmiocie wpływu oczywistych błędów w ocenie popełnionych przez Komisję na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: francuski.