Language of document : ECLI:EU:C:2009:89

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

VERICY TRSTENJAK

przedstawiona w dniu 12 lutego 2009 r.(1)

Sprawa C‑5/08

Infopaq International A/S

przeciwko

Danske Dagblades Forening

[Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Højesteret (Dania)]

Dyrektywa 2001/29 –Artykuły 2 i 5 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątki i ograniczenia – Tymczasowe czynności zwielokrotniania – Monitoring i analiza mediów – Wyciągi z artykułów prasowych zawierające jedenaście słów





Spis treści


I –   Wprowadzenie

II – Ramy prawne

III – Stan faktyczny, postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

IV – Postępowanie przed Trybunałem

V –   Argumenty stron

A –   Pierwsze pytanie prejudycjalne

B –   Pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego

C –   Trzynaste pytanie prejudycjalne

VI – Ocena rzecznika generalnego

A –   Wprowadzenie

B –   Główne cechy stosowanego przez Infopaq procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych

C –   Wykładnia art. 2 dyrektywy 2001/29 (pierwsze pytanie prejudycjalne)

D –   Wykładnia art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 (pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego)

1.     Treść i cel art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29

2.     Przesłanka stosowania art. 5 ust. 1: tymczasowe czynności zwielokrotniania

3.     Analiza czterech przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29

a)     Przesłanka pierwsza: czynności przejściowe (pytania prejudycjalne od drugiego do piątego)

b)     Druga przesłanka: integralna i podstawowa część procesu technologicznego (pytania szóste, siódme i ósme)

c)     Trzecia przesłanka: czynności, których celem jest umożliwienie legalnego korzystania (pytania dziewiąte i dziesiąte)

i)     Ogólne uwagi na temat przesłanki legalnego korzystania (pytanie dziewiąte)

ii)   Legalne korzystanie w niniejszej sprawie (pytanie dziesiąte)

–       Przeredagowanie pytania dziesiątego

–       Analiza i odpowiedź na pytanie dziesiąte

d)     Czwarta przesłanka: czynności, które nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego (pytania jedenaste i dwunaste)

4.     Wniosek dotyczący wykładni art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29

E –   Wykładnia art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 (trzynaste pytanie prejudycjalne)

1.     Czy wydruk fragmentów artykułów prasowych spełnia przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29?

2.     Czy tymczasowe czynności zwielokrotniania spełniają przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5?

3.     Wniosek dotyczący wykładni art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29

F –   Wniosek

VII – Wnioski

I –    Wprowadzenie

1.        Niniejsza sprawa dotyczy delikatnej kwestii równowagi pomiędzy ochroną praw autorskich a rozwojem technologicznym w społeczeństwie informacyjnym. Z jednej strony ochrona praw autorskich nie powinna utrudniać normalnego funkcjonowania i rozwoju nowych technologii, jednak z drugiej strony należy również zagwarantować odpowiednią ochronę praw autorskich w społeczeństwie informacyjnym. Ponieważ rozwój technologiczny umożliwia szybsze i prostsze zwielokrotnianie utworów, ochrona praw autorskich powinna zostać przystosowana do rozwoju technologicznego.

2.        Pytania prejudycjalne przedstawione w niniejszej sprawie dotyczą przede wszystkim tego, czy zachowywanie i drukowanie wycinków z artykułów prasowych zawierających poszukiwane słowo, oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nim, w takiej samej kolejności jak w artykule prasowym, stanowi zwielokrotnienie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym(2) (zwanej dalej „dyrektywą 2001/29”). Przedłożone pytania dotyczą również tego, czy składające się na proces przetwarzania tych fragmentów czynności obejmujące skanowanie artykułów prasowych prowadzące do utworzenia pliku obrazu, przekształcenie tego pliku obrazu w plik tekstowy, jak również zachowanie wycinka zawierającego jedenaście słów, są dozwolone, ponieważ stanowią czynności zwielokrotniania spełniające przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Poprzez swoje pytania prejudycjalne sąd krajowy chciałby również rozstrzygnąć, czy czynności zwielokrotniania w niniejszej sprawie spełniają przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.

3.        Pytania te pojawiły się na tle sporu pomiędzy spółką Infopaq International A/S (zwaną dalej „Infopaq”) a duńskim związkiem wydawców prasy codziennej, w ramach którego Infopaq domaga się, aby sąd krajowy stwierdził, że do przetwarzania fragmentów z artykułów prasowych zawierających szukane słowo oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nim nie jest mu potrzebne zezwolenie podmiotów, którym przysługują prawa autorskie do artykułów prasowych.

II – Ramy prawne

4.        Motywy 4, 5, 9, 10, 11, 21, 22, 31 i 33 dyrektywy 2001/29 stanowią :

„(4) Zharmonizowane ramy prawne w zakresie praw autorskich i pokrewnych [prawa autorskiego i praw pokrewnych], poprawiając pewność prawną, a zarazem zapewniając wysoki poziom ochrony własności intelektualnej, sprzyjają poważnym inwestycjom w twórcze i nowatorskie działania […].

(5) Rozwój technologiczny zwiększył i zróżnicował wskaźniki kreatywności, produkcji i eksploatacji. O ile ochrona własności intelektualnej nie wymaga żadnej nowej koncepcji, to obecne prawo w zakresie praw autorskich i pokrewnych [prawa autorskiego i praw pokrewnych] będzie należało dostosować i uzupełnić, aby należycie uwzględnione były takie realia ekonomiczne, jak pojawienie się nowych form eksploatacji.

[…]

(9) Wszelka harmonizacja praw autorskich i pokrewnych [prawa autorskiego i praw pokrewnych] opiera się na wysokim poziomie ochrony, odkąd prawa te mają zasadnicze znaczenie dla twórczości intelektualnej. Ich ochrona zapewnia utrzymanie i rozwój kreatywności w interesie autorów, artystów wykonawców, producentów, konsumentów, kultury i gospodarki, jak również szerokiej publiczności. Własność intelektualną uznano więc za integralną część własności.

(10) Autorzy i artyści wykonawcy, aby móc kontynuować swoją twórczą i artystyczną pracę, muszą otrzymywać stosowne wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów, tak samo jak producenci, aby móc finansować tę pracę. Wytworzenie produktów takich jak fonogramy, filmy lub produkty multimedialne oraz takie usługi [takich usług], jak usługi „na żądanie”, wymagają [wymaga] znacznych nakładów inwestycyjnych. Dla zagwarantowania takiego wynagrodzenia i uzyskania zadowalającego przychodu z tych inwestycji konieczna jest właściwa ochrona prawa własności intelektualnej.

(11) Skuteczny i ścisły system ochrony praw autorskich i pokrewnych [prawa autorskiego i praw pokrewnych] jest jednym z głównych sposobów zapewniających powstawanie twórczości kulturalnej w Europie i uzyskanie niezbędnych środków oraz zachowanie niezależności i godności dla twórców i artystów wykonawców.

[…]

(21) Niniejsza dyrektywa powinna określić zakres czynności objętych prawem do zwielokrotnienia utworu, w odniesieniu do różnych beneficjentów. Należy to określić zgodnie z acquis communautaire. W celu zapewnienia bezpieczeństwa prawnego w obrębie rynku wewnętrznego w sposób szeroki należy określić definicje tych czynności.

(22) W celu właściwego wsparcia dla upowszechniania kultury nie można zrezygnować ze ścisłej ochrony praw autorskich i tolerować nielegalnych form dystrybucji sfałszowanych lub pirackich utworów.

[…]

(31) Należy zabezpieczyć właściwą równowagę praw i interesów między różnymi kategoriami podmiotów praw autorskich, jak również między nimi a użytkownikami przedmiotów objętych ochroną. Istniejące wyjątki i ograniczenia praw, takie jakie przewidziane zostały przez państwa członkowskie, należy ponownie rozpatrzyć z uwzględnieniem nowego środowiska elektronicznego. Istniejące różnice w wyjątkach i ograniczeniach wobec niektórych zastrzeżonych czynności mają bezpośredni negatywny wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego w dziedzinie praw autorskich i pokrewnych. Różnice te mogłyby się uwidocznić wraz z dalszym rozwojem korzystania z utworów w działalności transgranicznej i działalności prowadzonej pomiędzy granicami. Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego wyjątki te i ograniczenia należy określić w bardziej jednolity sposób. Stopień harmonizacji tych wyjątków powinien być oparty na ich wpływie na prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

[…]

(33) Od wyłącznego prawa do zwielokrotniania utworu powinien być uczyniony wyjątek mający na celu zezwalanie na niektóre tymczasowe czynności zwielokrotniania, które mają charakter przejściowy lub dodatkowy, stanowią integralną i podstawową część procesu technologicznego i wykonywane są wyłącznie w celu […] skutecznej transmisji w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika albo w celu umożliwienia legalnego wykorzystania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną. Dane czynności zwielokrotniania nie powinny mieć same w sobie żadnej wartości ekonomicznej. O ile spełniają one te warunki, wyjątek ten obejmuje czynności pozwalające na przeglądanie, jak również czynności wprowadzania do pamięci podręcznej, w tym czynności, które umożliwiają skuteczne funkcjonowanie systemów transmisji, z zastrzeżeniem, że pośrednik nie zmieni informacji i nie będzie utrudniał legalnego wykorzystania technologii, powszechnie uznanej i stosowanej przez przemysł, w celu uzyskania danych w sprawie wykorzystania informacji. Korzystanie jest uważane za legalne, jeżeli zezwala na nie podmiot praw autorskich lub nie jest ono ograniczone przez prawo”.

5.        Artykuł 2 dyrektywy 2001/29 zatytułowany „Prawo do zwielokrotniania utworu” stanowi:

„Państwa członkowskie przewidują wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania bezpośredniego lub pośredniego, tymczasowego lub stałego zwielokrotniania utworu, przy wykorzystaniu wszelkich środków i w jakiejkolwiek formie, w całości lub częściowo:

a) dla autorów — w odniesieniu do ich utworów;

[…]”.

6.        Zgodnie z art. 5 dyrektywy 2001/29 zatytułowanym „Wyjątki i ograniczenia”:

„1. Tymczasowe czynności zwielokrotniania(3) określone w art. 2, które mają charakter przejściowy lub dodatkowy, które stanowią integralną i podstawową część procesu technologicznego i których jedynym celem jest umożliwienie:

a) transmisji w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika lub

b) legalnego korzystania

z utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną i które nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego, będą wyłączone z prawa do zwielokrotniania określonego w art. 2.

[…]

3. Państwa członkowskie mogą przewidzieć wyjątki lub ograniczenia w odniesieniu do praw określonych w art. 2 i 3 w następujących przypadkach:

[…]

c) zwielokrotniania przez prasę, publicznego udostępniania utworów i podawania do publicznej wiadomości aktualnych artykułów na tematy gospodarcze, polityczne lub religijne oraz utworów nadawanych lub innych przedmiotów objętych ochroną tego samego rodzaju, chyba że korzystanie z nich zostało zastrzeżone i o ile zostanie wskazane źródło, włączając nazwisko autora, lub korzystanie z utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną w powiązaniu ze złożeniem sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, w granicach uzasadnionych celem informacji, o ile zostanie podane źródło, łącznie z nazwiskiem autora, poza przypadkami, w których okaże się to niemożliwe;

d) cytowania do celów takich jak słowa krytyki lub recenzji, o ile dotyczy ono utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, który został już prawnie [zgodnie z prawem] podany do publicznej wiadomości, o ile zostanie podane źródło, łącznie z nazwiskiem autora, poza przypadkami, w których okaże się to niemożliwe, oraz o ile korzystanie odbywa się zgodnie z uczciwymi praktykami i w rozmiarze usprawiedliwionym przez szczególny cel;

[…]

o) korzystania w niektórych innych przypadkach o mniejszym znaczeniu, jeśli wyjątki lub ograniczenia są już przewidziane w prawie krajowym i o ile dotyczy jedynie analogicznych form korzystania i nie narusza swobodnego obrotu towarów i usług na obszarze Wspólnoty bez naruszania innych wyjątków i ograniczeń zawartych w niniejszym artykule.

[…]

5. Wyjątki i ograniczenia przewidziane w ust. 1, 2, 3 i 4 powinny być stosowane tylko w niektórych szczególnych przypadkach, które nie naruszają normalnego wykorzystania dzieła lub innego przedmiotu objętego ochroną ani nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich”.

7.        Artykuł 2 dyrektywy 2001/29 został transponowany do prawa duńskiego w art. 2 ophavsretslov (ustawy o prawie autorskim; zwanej dalej „duńską ustawą o prawie autorskim”)(4), który stanowi:

„1. Z zastrzeżeniem ograniczeń przewidzianych w niniejszej ustawie, prawo autorskie obejmuje wyłączne prawo do rozporządzania utworem poprzez jego zwielokrotnianie, a także do publicznego udostępnienia utworu w postaci oryginalnej lub zmienionej, w formie tłumaczenia lub przeróbki na inny gatunek literacki lub artystyczny bądź wykonanego przy użyciu innej techniki.

2. Zwielokrotnianie stanowi każde bezpośrednie lub pośrednie, tymczasowe lub stałe zwielokrotnienie utworu w całości lub w części w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie. Zwielokrotnianie stanowi także utrwalanie utworów na urządzeniach, które mogą je odtwarzać.

[…]”.

8.        Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 został transponowany do prawa duńskiego w art. 11a ust. 1 duńskiej ustawy o prawie autorskim, który stanowi:

„Dozwolone jest zwielokrotnianie tymczasowe, które:

(i) ma charakter przejściowy lub dodatkowy,

(ii) stanowi integralną i podstawową część procesu technologicznego,

(iii) ma na celu wyłącznie umożliwienie przekazu utworu w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika lub zgodnego z prawem korzystania z utworu oraz

(iv) nie ma samodzielnego znaczenia ekonomicznego”.

III – Stan faktyczny, postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

9.        Spółka Infopaq prowadzi działalność polegającą na monitoringu i analizie prasy drukowanej. Monitoring prasy drukowanej obejmuje sporządzanie streszczeń(5) z wybranych artykułów z duńskiej prasy codziennej oraz z różnych czasopism. Selekcja artykułów dokonywana jest według zakresów tematycznych ustalonych przez klientów spółki Infopaq; streszczenia są następnie wysyłane klientom pocztą elektroniczną. Na życzenie klientów Infopaq wysyła im również wycinki z artykułów prasowych.

10.      Selekcja artykułów jest przeprowadzana w drodze procesu zwanego „pozyskiwaniem danych”, który przebiega w pięciu fazach.

11.      W trakcie pierwszej fazy pracownicy spółki Infopaq ręcznie wprowadzają podstawowe informacje dotyczące każdej publikacji do elektronicznej bazy danych.

12.      W trakcie drugiej fazy skanują oni publikacje. Przed dokonaniem skanowania publikacji odcinany jest jej grzbiet, tak aby wszystkie strony stanowiły odrębne arkusze; wybrany fragment jest wówczas skanowany. Na podstawie skanu dla każdej strony czasopisma tworzony jest plik obrazu(6). Plik obrazu jest następnie przesyłany na serwer realizujący optyczne rozpoznawanie znaków(7).

13.      W trakcie trzeciej fazy program optycznego rozpoznawania znaków przekształca plik obrazu w plik tekstowy. Ściślej rzecz biorąc, obraz każdej litery przekształcany jest w kod zwany ASCII(8), który umożliwia komputerowi rozpoznanie każdej litery z osobna. Na przykład obraz składający się z liter TDC zostaje przekształcony w obiekt, który komputer będzie mógł rozpoznać jako litery TDC. Obraz słowa jest więc przekształcany we właściwe słowo, które jest zapisywane jako plik tekstowy i które może być odczytane przez jakikolwiek program służący do edycji tekstu. Proces z wykorzystaniem serwera realizującego optyczne rozpoznawanie znaków kończy się usunięciem pliku obrazu.

14.      W trakcie czwartej fazy plik tekstowy jest analizowany w poszukiwaniu określonych uprzednio słów. Za każdym razem gdy szukane słowo pojawia się w tekście, jest ono zapisywane w pliku, który zawiera tytuł publikacji, dział i numer strony, na której znajduje się dane słowo. Jednocześnie w pliku wskazana jest wyrażona procentowo od 0 do 100 wartość mająca na celu wskazanie jego miejsca w tekście. Aby jeszcze bardziej uprościć poszukiwanie danego słowa podczas późniejszej lektury artykułu słowo to jest podawane wraz z pięcioma słowami, które je poprzedzają, i pięcioma, które następują po nim. Faza ta kończy się usunięciem pliku tekstowego.

15.      W trakcie faz piątej i szóstej tego procesu drukowany jest dokument dla każdej strony publikacji, na której pojawia się szukane słowo; dokument ten zawiera szukane słowo oraz pięć słów poprzedzających je i pięć słów następujących po nim. Sąd krajowy podaje przykład takiego dokumentu:

„4 listopada 2005 r. – Dagbladet Arbejderen, s. 3:

TDC: 73 % »zbliżająca się sprzedaż grupy telekomunikacyjnej TDC, która prawdopodobnie zostanie przejęta«”.

16.      Danske Dagblades Forening (zwane dalej „DDF”) jest stowarzyszeniem wydawców duńskich gazet codziennych, którego zadaniem jest w szczególności udzielanie jego członkom pomocy w zakresie wszelkich kwestii związanych z prawem autorskim. W roku 2005 DDF powzięło wiadomość, że Infopaq przetwarza fragmenty artykułów prasowych bez zezwolenia podmiotów praw autorskich i poinformowało o tym Infopaq.

17.      Infopaq nie zgodziła się z zarzutem, jakoby potrzebował zezwolenia podmiotów praw autorskich na prowadzenie swojej działalności i następnie wystąpiła przeciwko DDF do Østre Landsret z powództwem o ustalenie, że jest uprawniona do stosowania procesu „pozyskiwania danych” bez zezwolenia DDF lub jego członków. Østre Landsret oddalił powództwo jako bezpodstawne, co spowodowało wniesienie przez Infopaq apelacji do sądu krajowego (Højesteret).

18.      Sąd krajowy wskazuje w swoim postanowieniu, że w rozpoznawanej sprawie nie jest sporne, że zgoda podmiotów praw autorskich nie jest konieczna w przypadku monitoringu prasy drukowanej i opracowywania streszczeń artykułów prasowych, jeżeli dana osoba rzeczywiście czyta każdą publikację, jeżeli artykuły są selekcjonowane ręcznie ze względu na uprzednio określone słowa kluczowe i jeżeli na tej podstawie ręcznie opracowuje się dokument, wskazujący szukane słowo pochodzące z danego artykułu oraz umiejscowienie tego artykułu w publikacji. Ponadto bezsporne jest, że sporządzanie streszczeń samo w sobie nie wymaga zgody podmiotów praw autorskich.

19.      W niniejszej sprawie nie zostało również zakwestionowane, że tak zwany proces „pozyskiwania danych” obejmuje dwie czynności zwielokrotniania, to znaczy (1) skanowanie artykułów prasowych, w wyniku którego powstaje plik obrazu oraz (2) przekształcenie pliku obrazu w plik tekstowy. Ponadto sąd krajowy uważa, że proces ten obejmuje również trwałe zwielokrotnianie przetworzonych w ten sposób artykułów, ponieważ (3) szukane słowo jest zapisywane w pamięci wraz z pięcioma poprzedzającymi je słowami i pięcioma słowami następującymi po nim, a (4) te jedenaście słów jest następnie drukowane. Sąd krajowy podkreśla, że kwestią sporną pomiędzy stronami postępowania przed tym sądem jest to, czy czynności opisane w punktach (3) i (4) stanowią zwielokrotnienie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29.

20.      W tych okolicznościach postanowieniem z dnia 21 grudnia 2007 r. sąd krajowy zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi(9):

„1. Czy przechowywanie w pamięci i następnie drukowanie fragmentu tekstu artykułu z prasy codziennej, składającego się z szukanego słowa i pięciu poprzedzających je słów oraz pięciu słów następujących po nim należy traktować jako zwielokrotnienie(10) objęte ochroną określoną w art. 2 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.U. L 167, s. 10)(11)?

2. Czy okoliczności, w jakich następuje zwielokrotnienie mają znaczenie dla oceny, czy ma ono charakter »przejściowy« w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29?

3. Czy tymczasowe zwielokrotnienie należy uznać za mające charakter »przejściowy«, jeśli zwielokrotnienie to jest przedmiotem przetwarzania, na przykład, poprzez utworzenie pliku tekstowego na podstawie pliku obrazu lub poprzez wyszukiwanie fragmentów tekstu w oparciu o plik tekstowy?

4. Czy tymczasowe zwielokrotnienie należy uznać za mające charakter »przejściowy«, jeśli część zwielokrotnianego utworu, składająca się z jednego lub kilku fragmentów tekstu liczących jedenaście słów, jest przechowywana w pamięci?

5. Czy tymczasowe zwielokrotnienie należy uznać za mające charakter »przejściowy«, jeśli część zwielokrotnianego utworu, składająca się z jednego lub kilku fragmentów tekstu liczących jedenaście słów, jest przedmiotem wydruku?

6. Czy etap procesu technologicznego, na którym następuje tymczasowe zwielokrotnienie, ma znaczenie dla oceny, czy stanowi ono »integralną i podstawową część procesu technologicznego« w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29?

7. Czy tymczasowe zwielokrotnienie należy uznać za »integralną i podstawową część procesu technologicznego«, jeśli polega ono na ręcznym skanowaniu artykułów prasowych w całości, gdy następnie artykuły te w formie drukowanej są przekształcane w dane cyfrowe?

8. Czy tymczasowe zwielokrotnienie należy uznać za »integralną i podstawową część procesu technologicznego«, jeśli polega ono na drukowaniu części zwielokrotnianego utworu, składającej się z jednego lub kilku fragmentów tekstu liczących jedenaście słów?

9. Czy »legalne korzystanie« w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 obejmuje wszelkie formy korzystania, które nie wymagają zezwolenia podmiotu praw autorskich?

10. Czy »legalne korzystanie« w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 obejmuje skanowanie przez podmiot gospodarczy artykułów prasowych w całości, a następnie przetwarzanie zwielokrotnionego utworu i przechowywanie go w pamięci oraz ewentualne drukowanie części zwielokrotnionego utworu, składającej się z jednego lub kilku fragmentów tekstu liczących jedenaście słów do celów sporządzania streszczeń, nawet gdy podmiot praw autorskich nie udzielił zezwolenia na te czynności?

11. Na podstawie jakich kryteriów należy dokonać oceny, czy tymczasowe zwielokrotnienie ma »odrębne znaczenie ekonomiczne« w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeśli spełnione są pozostałe przesłanki określone w tym przepisie?

12. Czy dokonując oceny tego, czy zwielokrotnienie ma »odrębne znaczenie ekonomiczne« w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 należy uwzględnić zwiększenie wydajności wynikające dla użytkownika z tymczasowego zwielokrotnienia?

13. Czy skanowanie przez podmiot gospodarczy artykułów prasowych w całości, a następnie przetwarzanie zwielokrotnionego utworu oraz przechowywanie go w pamięci i ewentualne drukowanie części zwielokrotnionego utworu, składającej się z jednego lub kilku fragmentów tekstu liczących jedenaście słów bez zezwolenia podmiotu prawa autorskiego, należy uznać za stanowiące »szczególne przypadki, które nie naruszają normalnego wykorzystania« artykułów prasowych oraz »nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich« w rozumieniu art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29?”.

IV – Postępowanie przed Trybunałem

21.      Postanowienie odsyłające wpłynęło do Trybunału w dniu 4 stycznia 2008 r. W ramach procedury pisemnej swoje uwagi przedłożyły Infopaq, DDF i Komisja. Podczas rozprawy w dniu 20 listopada 2008 r. Infopaq, DDF i Komisja wypowiedziały się ustnie i udzieliły odpowiedzi na pytania Trybunału.

V –    Argumenty stron

A –    Pierwsze pytanie prejudycjalne

22.      Infopaq twierdzi, że czynności zachowywania, a następnie drukowania wycinka z artykułu prasowego zawierającego poszukiwane słowo oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nim, nie stanowią czynności częściowego zwielokrotniania w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29. Infopaq podkreśla, że dyrektywa 2001/29 z całą pewnością nie określa w odniesieniu do liczby słów minimalnego progu, poniżej którego nie można już mówić o częściowym zwielokrotnieniu, nawet jeżeli taki próg de minimis musi tak czy inaczej istnieć. Infopaq twierdzi, że zachowywanych i będących przedmiotem wydruku jedenaście słów nie wykracza poza określoną minimalną liczbę, od której uwarunkowane jest istnienie częściowego zwielokrotnienia.

23.      Komisja i DDF uważają natomiast, że zachowanie i późniejszy wydruk wycinka z artykułu prasowego zawierającego szukane słowo oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nim stanowią czynność zwielokrotniania objętą ochroną na podstawie art. 2 dyrektywy 2001/29.

24.      Komisja twierdzi, że zapis w pamięci i wydruk fragmentu artykułu są postaciami zwielokrotniania. Komisja podkreśla, że z art. 2 dyrektywy 2001/29 wynika, iż przysługujące autorom wyłączne prawo do zwielokrotniania obejmuje również zwielokrotnianie częściowe oraz że wycinek artykułu składający się z jedenastu słów stanowi zwielokrotnienie częściowe w rozumieniu tego artykułu.

25.      DDF twierdzi, podobnie jak Komisja, że zapis w pamięci i wydruk liczącego jedenaście słów wycika z artykułu stanowi zwielokrotnianie częściowe w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29. DDF podkreśla, że gdy szukane słowa występują w artykule wielokrotnie, to zwielokrotniane będą duże części artykułu. Dla zobrazowania tego aspektu DDF przedstawia artykuł, w którym podkreślono dwa szukane słowa wraz z pięcioma poprzedzającymi je słowami oraz pięcioma słowami następującymi po nich. DDF nie zgadza się ze stanowiskiem rządu austriackiego(12), zgodnie z którym zwielokrotniona część utworu danego autora powinna sama w sobie spełniać przesłanki umożliwiające zakwalifikowanie jej jako utworu. DDF twierdzi, że brak harmonizacji pojęcia utworu i przesłanek jego istnienia w dyrektywie 2001/29 nie stoi na przeszkodzie temu, aby Trybunał dokonał wykładni pojęcia częściowego zwielokrotnienia utworu. Ocena, czy w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze zwielokrotnieniem częściowym utworu, powinna zostać dokonana niezależnie od przesłanek istnienia utworu sformułowanych w prawie krajowym.

26.      Rząd austriacki jest zdania, że wprawdzie art. 2 dyrektywy 2001/29 przyznaje autorom wyłączne prawo do częściowego zwielokrotniania utworu, jednakże nie definiuje pojęcia utworu ani też nie reguluje kwestii, pod jakimi konkretnymi warunkami dany utwór jest chroniony. Z uwagi na to, że warunki ochrony utworów nie są zharmonizowane w prawie wspólnotowym, należy zdaniem rządu austriackiego oceniać je na podstawie prawa krajowego. Mając na uwadze powyższe, rząd austriacki podkreśla, że zwielokrotniana część utworu powinna sama w sobie spełniać przesłanki umożliwiające określenie jej jako utworu.

B –    Pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego

27.      Infopaqrząd austriacki twierdzą, że jeżeli proces przetwarzania fragmentów artykułów prasowych należałoby uznać za czynność tymczasowego zwielokrotniania w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, to proces ten jest dopuszczalny, ponieważ spełnia wszystkie przesłanki określone w tym artykule, po pierwsze, dlatego że chodzi o czynność przejściową, po drugie, dlatego że czynność ta stanowi integralną i podstawową część procesu technologicznego, po trzecie, dlatego że jej jedynym celem jest umożliwienie legalnego korzystania z utworu lub przedmiotu praw pokrewnych, i po czwarte, dlatego że czynność ta nie ma żadnego odrębnego znaczenia ekonomicznego.

28.      W odniesieniu do pierwszej przesłanki (czynność „przejściowa”) Infopaq podkreśla, że art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 nie ogranicza się wyłącznie do tymczasowych czynności zwielokrotniania pod postacią przeglądania i tworzenia kopii w pamięci podręcznej („cache”). Przesłanka dotycząca charakteru „przejściowego” czynności odnosi się wyłącznie do czasu trwania tymczasowej czynności zwielokrotniania i czynności zwielokrotniania, których czas trwania wynosi nie więcej niż trzydzieści sekund, powinny zostać uznane za „przejściowe”.

29.      Jeżeli chodzi o drugą przesłankę („integralna i podstawowa część procesu technologicznego”), Infopaq twierdzi, że pojęcie integralnej części wskazuje wyraźnie, iż okoliczność, w jakiej fazie procesu technologicznego dokonywana jest tymczasowa czynność zwielokrotniania, jest bez znaczenia.

30.      Jeżeli chodzi o trzecią przesłankę („legalne korzystanie”), Infopaq uważa, że ani z art. 5 ust. 1, ani z motywu 33 dyrektywy 2001/29 nie wynika, że „legalne korzystanie” oznacza wyłącznie korzystanie z Internetu w postaci przeglądania i tworzenia kopii w pamięci podręcznej („cache”). „Legalne korzystanie” oznacza każdą formę korzystania z utworu, dla której nie jest konieczna zgoda podmiotu praw autorskich. Ponadto dla „legalnego korzystania” nie ma znaczenia okoliczność, kto korzysta z utworu; może to być użytkownik końcowy lub każda inna osoba. Czynnikiem rozstrzygającym dla udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy chodzi o „legalne korzystanie” jest to, czy w ramach opisywanego procesu wykorzystywany jest oryginał publikacji nabyty zgodnie z prawem.

31.      Jeżeli chodzi o czwartą przesłankę („odrębne znaczenie ekonomiczne”), Infopaq twierdzi, że kwestię odrębnego znaczenia ekonomicznego należy oceniać z punktu widzenia autora. Ponadto w przypadku tej przesłanki wystarczy ustalić, czy tymczasowa czynność zwielokrotniania ma odrębne znaczenie ekonomiczne, a nie czy znaczenie takie ma cały proces technologiczny. Infopaq podkreśla, że ostatecznym celem stosowanego przez nią procesu technologicznego jest opracowanie streszczeń, będące samo w sobie legalne, oraz że nie narusza ona w ten sposób praw autorów publikacji. Tymczasowe czynności zwielokrotniania w postaci plików obrazu i plików tekstowych nie mają natomiast same w sobie odrębnego znaczenia ekonomicznego dla podmiotów praw autorskich. Gdyby „odrębne znaczenie ekonomiczne” uzależnione było od tego, czy podmiot praw autorskich otrzymuje wynagrodzenie, to zdaniem Infopaq, byłoby to sprzeczne z celem art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

32.      Rząd austriacki, podobnie jak Infopaq, uważa, że przesłanki z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 są spełnione, oraz twierdzi, że przesłanki te nie sprowadzają się wyłącznie do kopii tymczasowych zapisywanych w trakcie przenoszenia między różnymi programami w Internecie. Jego zdaniem utworzenie pliku obrazu i jego przekształcenie w plik tekstowy są czynnościami „przejściowymi”, ponieważ zwielokrotnienia te są krótkotrwałe, Jednocześnie czynności te stanowią również „integralną i podstawową część procesu technologicznego”. Rząd austriacki uważa także, iż korzystanie z utworów jest „legalne”, gdyż wycinki z artykułów prasowych nie spełniają przesłanek dla objęcia ich ochroną praw autorskich. Jedynym celem procesu stosowanego przez Infopaq jest przetwarzanie fragmentów artykułów prasowych na podstawie szukanych słów, dlatego też zdaniem rządu austriackiego działalność ta nie ma „odrębnego znaczenia ekonomicznego”.

33.      DDF i Komisja uważają natomiast, że przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 nie zostały spełnione.

34.      DDF podkreśla, że art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 należy interpretować, mając na uwadze cel tej dyrektywy, i odsyła w tym względzie do jej motywów 9 i 10, z których wynika, że celem wspomnianej dyrektywy jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony autorom, którym należy się stosowne wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów. Postanowienia dyrektywy zapewniające tę ochronę powinny być interpretowane szeroko, natomiast postanowienia, które przewidują wyjątki od tej ochrony powinny być interpretowane w sposób zawężający.

35.      Jeżeli chodzi o pierwszą przesłankę („czynność przejściowa”), DDF uważa, że omawiane czynności zwielokrotniania nie mają charakteru przejściowego, gdyż zwielokrotnienia są trwałe i nie są usuwane, podczas gdy pojęcie „przejściowy” odnosi się do zwielokrotnień krótkotrwałych.

36.      W odniesieniu do drugiej przesłanki („integralna i podstawowa część procesu technologicznego”) DDF twierdzi, że przesłanka ta ma na celu wykluczenie zwielokrotnień realizowanych automatycznie w ramach takiego procesu. Natomiast w niniejszej sprawie zwielokrotnienia nie są realizowane automatycznie, ponieważ skanowanie artykułów i przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy stanowią jedynie fazę przejściową technologicznego przetwarzania tych tekstów. Nie chodzi tu zatem o pośredni proces technologiczny. Ponadto wynik zwielokrotnienia w postaci jedenastu słów nie jest „integralną i podstawową częścią procesu technologicznego” również dlatego, że te jedenaście słów jest przedmiotem wydruku.

37.      Co się tyczy trzeciej przesłanki („legalne korzystanie”), DDF jest zdania, że korzystanie, które w innym przypadku byłoby nielegalne, nie może stać się legalne poprzez zastosowanie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Według DDF w niniejszej sprawie mamy do czynienia z nielegalnym korzystaniem.

38.      Jeżeli chodzi o czwartą przesłankę („odrębne znaczenie ekonomiczne), DDF zwraca uwagę, że zgodnie z tą przesłanką wykorzystanie zwielokrotnienia w niniejszej sprawie nie powinno mieć odrębnego znaczenia ekonomicznego ani dla wykorzystującego (a więc spółki Infopaq), ani dla podmiotów praw autorskich. DDF twierdzi, że zwielokrotnienia mają dla spółki Infopaq odrębne znaczenie ekonomiczne, ponieważ spółka ta potrzebowałaby, zdaniem DDF, od 2 do 4 milionów koron duńskich, gdyby czynności zwielokrotniania były wykonywane ręcznie, a nie automatycznie. Zwielokrotnienia mają jednak również odrębne znaczenie ekonomiczne dla członków DDF, gdyż mogliby oni otrzymywać wyższe wynagrodzenie za udzielanie licencji na zwielokrotnianie ich utworów.

39.      Także Komisja uważa, że w niniejszej sprawie przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 nie zostały spełnione.

40.      Jeżeli chodzi o pierwszą przesłankę („czynność przejściowa”), Komisja twierdzi, że tymczasowe czynności zwielokrotniania mają charakter przejściowy, jeżeli czas ich trwania jest krótki, jak na przykład, gdy chodzi o zwielokrotnienie wykonane w trakcie surfowania w Internecie. Komisja uważa, że oceniając, czy czynności zwielokrotniania mają charakter przejściowy, należy mieć na względzie proces technologiczny, w ramach którego ma miejsce zwielokrotnienie, a w szczególności okoliczność, czy w trakcie tego procesu wykonane zostało trwałe zwielokrotnienie. W ramach procesu wykorzystywanego przez Infopaq dokonane zostało trwałe zwielokrotnienie w postaci wydruku jedenastu słów, a zatem fakt, że w chwili wydruku jedenastu słów utworzone wcześniej pliki obrazu i tekstowe były już usunięte, nie oznacza, że czynność zwielokrotniania ma charakter przejściowy. Komisja podkreśla ponadto, że fakt, iż część zwielokrotnienia składająca się z przynajmniej jednego wycinka zawierającego jedenaście słów jest drukowana, nie ma znaczenia dla oceny, czy tymczasowa czynność zwielokrotniania może być uznana za przejściową.

41.      Jeżeli chodzi o drugą przesłankę („integralna i podstawowa część procesu technologicznego”), Komisja uważa, że etap procesu technologicznego, w trakcie którego dokonywane są tymczasowe czynności zwielokrotniania, jest bez znaczenia dla oceny, czy czynności należy traktować jako „integralną i podstawową część procesu technologicznego”. Komisja podkreśla, że Infopaq fizycznie kontroluje zwielokrotnianie w wielu momentach tego procesu oraz że spółka ta może posiadać kopie zachowane w postaci papierowej lub elektronicznej długo po wysłaniu wycinków klientom. Kopie elektroniczne umożliwiają ponadto wykorzystanie, które wykracza poza zwykłą transmisję elektroniczną w sieci. W niniejszej sprawie kopie elektroniczne służą bowiem jako podstawa do tworzenia plików tekstowych. Komisja uważa również, że te tymczasowe czynności zwielokrotniania nie mogą stanowić „integralnej i podstawowej części procesu technologicznego”, jeżeli obejmują ręczne skanowanie całych artykułów prasowych, w trakcie którego artykuły te są przekształcane z formy drukowanej w dane cyfrowe, gdyż proces ten znacząco wykracza poza to, co jest niezbędne w celu przetworzenia fragmentu. Komisja jest również zdania, że wydruk wycinka nie stanowi tymczasowej czynności zwielokrotniania, a zatem nie może stanowić „integralnej i podstawowej części procesu technologicznego”.

42.      Co się tyczy trzeciej przesłanki („legalne korzystanie”), Komisja jest zdania, że „legalne korzystanie” obejmuje nie tylko wszystkie te sposoby korzystania, które nie wymagają zgody podmiotu praw autorskich, ale także te sposoby korzystania, na które podmiot praw autorskich zezwala, oraz te, które nie są objęte wyłącznym prawem podmiotu praw autorskich lub które stanowią wyjątki od praw wyłącznych. Komisja podkreśla również, że proces wykorzystywany przez Infopaq przy przetwarzaniu fragmentów nie jest legalnym korzystaniem z utworów, ponieważ prowadzi do modyfikacji utworu i ma na celu utworzenie krótkiego wycinka tekstu.

43.      W odniesieniu do czwartej przesłanki („odrębne znaczenie ekonomiczne”) Komisja zwraca uwagę, że kryteria oceny tej przesłanki wynikają z motywu 33 dyrektywy 2001/29, zgodnie z którym czynności zwielokrotniania nie mają „odrębnego znaczenia ekonomicznego”, jeżeli nie zmieniają one informacji i nie utrudniają legalnego wykorzystania technologii powszechnie uznanej i stosowanej przez przemysł w celu uzyskania danych w sprawie wykorzystania informacji. Komisja uważa również, że stosowany przez Infopaq proces pozwala tej spółce zwiększyć wydajność, ponieważ taki sposób przetwarzania fragmentów jest o wiele szybszy i tańszy. Zdaniem Komisji okoliczność tę należy mieć na względzie przy ocenie, czy czynności mają „odrębne znaczenie ekonomiczne”.

C –    Trzynaste pytanie prejudycjalne

44.      Odnosząc się do pytania trzynastego, Infopaq twierdzi, że art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 nie ustanawia samodzielnych przesłanek, które miałyby zostać spełnione obok przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 1 tej dyrektywy. Jeżeli spełnione są przesłanki z art. 5 ust. 1 tej dyrektywy, to nie ma potrzeby badać przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 5 dyrektywy.

45.      Rząd austriacki uważa, że przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 zostały spełnione, jednak nie uzasadnia on bardziej szczegółowo swojego stanowiska.

46.      Z kolei DDF uważa, w zakresie dotyczącym pytania trzynastego, że omawiane czynności zwielokrotniania nie spełniają przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29. Infopaq dokonuje powyższych czynności zwielokrotniania w celu obniżenia swoich kosztów w porównaniu z konkurencją. Ponadto zdaniem DDF zakres i znaczenie tych czynności zwielokrotniania wykluczają, aby mogło chodzić o normalne wykorzystanie utworu. Czynności te powodują nieuzasadnioną szkodę dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich, którzy mogliby otrzymywać wynagrodzenie w zamian za udzielenie licencji zezwalającej na takie wykorzystanie.

47.      Komisja uważa, że w zasadzie nie ma potrzeby odpowiadać na pytanie trzynaste, gdyż działalność spółki Infopaq nie wchodzi w zakres wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jednak pragnie się ona ustosunkować do tego pytania. Twierdzi ona, że art. 5 ust. 5 tej dyrektywy, zwany „testem trójstopniowym”, można porównać z art. 13 porozumienia TRIPS. Komisja podkreśla, że co do zasady „trójstopniowy test” przewidziany w art. 5 ust. 5 należy przeprowadzać niezależnie od oceny na podstawie art. 5 ust. 1 i że przesłanka przewidziana w art. 5 ust. 5 dotycząca „normalnego wykorzystania” utworu jest podobna do przesłanki przewidzianej w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, który stanowi, że tymczasowa czynność zwielokrotniania powinna mieć „odrębne znaczenie ekonomiczne”. Podstawowe znaczenie dla obydwu wskazanych przesłanek ma zatem odpowiedź na pytanie, czy czynności zwielokrotniania umożliwiają elektroniczną transmisję danych niemającą znaczenia ekonomicznego, czy też nadają one znaczenie, które wykracza poza transmisję danych. Ponieważ w niniejszej sprawie czynności zwielokrotniania mają dla Infopaq znaczenie ekonomiczne, nie mamy do czynienia z normalnym wykorzystaniem utworu, a zatem zdaniem Komisji przesłanki z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 nie są spełnione.

VI – Ocena rzecznika generalnego

A –    Wprowadzenie

48.      Niniejsza sprawa dotyczy wykładni zakresu prawa do zwielokrotniania, jak również wyjątków od prawa do zwielokrotniania i jego ograniczeń uregulowanych w dyrektywie 2001/29, która harmonizuje niektóre aspekty prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym(13). Prawo do zwielokrotniania stanowi istotę prawa autorskiego(14), czyli przysługujące autorowi wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania zwielokrotniania jego utworu. Zakres przysługującego autorowi wyłącznego prawa do zwielokrotniania zależy od zakresu, jaki zostanie nadany definicji pojęcia zwielokrotniania utworu.

49.      W przeszłości łatwiej było zdefiniować pojęcie zwielokrotniania, ponieważ liczba sposobów zwielokrotniania(15) była ograniczona, jednak wraz z rozwojem technologii informatycznych i możliwością zwielokrotniania cyfrowego, zwiększyła się liczba możliwości szybszego i prostszego zwielokrotniania. Ponieważ zwielokrotnianie jest coraz szybsze i coraz prostsze, należy z jednej strony zapewnić odpowiednią ochronę praw autorskich, jednak z drugiej strony ochrona ta powinna być na tyle elastyczna, aby nie ograniczać rozwoju lub normalnego funkcjonowania nowych technologii(16). Aby udzielić odpowiedzi na pytania prejudycjalne w niniejszej sprawie, należy mieć na uwadze zachowanie równowagi pomiędzy dostatecznie wysokim i, jednocześnie, dostatecznie elastycznym poziomem ochrony praw autorskich.

50.      Pytania prejudycjalne przedstawione w niniejszej sprawie przez sąd krajowy można podzielić na trzy grupy, do których zostanie również dostosowana struktura argumentacji w niniejszej opinii. Pierwsza grupa obejmuje pierwsze pytanie prejudycjalne, dotyczące wykładni pojęcia zwielokrotniania zawartego w art. 2 dyrektywy 2001/29. Druga grupa obejmuje pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego, dotyczące wykładni przewidzianego w art. 5 ust. 1 tej dyrektywy wyjątku od prawa do zwielokrotniania, zezwalającego, z zastrzeżeniem spełnienia określonych przesłanek, na tymczasowe czynności zwielokrotniania. Trzecia grupa obejmuje trzynaste pytanie prejudycjalne, dotyczące wykładni art. 5 ust. 5 dyrektywy, na mocy którego wyjątki od prawa do zwielokrotniania i jego ograniczenia mają zastosowanie tylko w niektórych szczególnych przypadkach, które nie naruszają normalnego wykorzystania dzieła lub innego przedmiotu objętego ochroną i które nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich.

51.      W niniejszej opinii opiszę najpierw w skrócie główne cechy procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych, a następnie, w ramach analizy trzech powyższych grup, udzielę odpowiedzi na pytania prejudycjalne.

B –    Główne cechy stosowanego przez Infopaq procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych

52.      Zgodnie z twierdzeniem sądu krajowego w niniejszej sprawie bezsporne jest, że proces opracowywania wyciągów z artykułów prasowych (to jest proces zwany „pozyskiwaniem danych”) wykorzystywany przez Infopaq obejmuje niewątpliwie dwie czynności zwielokrotniania, to znaczy 1) utworzenie pliku obrazu w wyniku skanowania artykułów prasowych i 2) przekształcenie pliku obrazu w plik tekstowy. Natomiast nie ma zgodności co do tego, czy 3) zachowywanie każdego szukanego słowa wraz z pięcioma poprzedzającymi je słowami i pięcioma słowami następującymi po nim, oraz 4) drukowanie powyższych jedenastu słów również stanowią czynności zwielokrotnienia.

53.      Z tego względu w poniższych rozważaniach zajmę się analizą kwestii, czy zachowanie szukanego słowa w pamięci wraz z pięcioma poprzedzającymi je słowami i pięcioma słowami następującymi po nim oraz drukowanie tych jedenastu słów stanowią zwielokrotnienie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29.

C –    Wykładnia art. 2 dyrektywy 2001/29 (pierwsze pytanie prejudycjalne)

54.      Pierwsze pytanie prejudycjalne sądu krajowego dotyczy w zasadzie tego, czy zachowywanie a następnie drukowanie wyciągu z tekstu artykułu prasowego, zawierającego szukane słowo oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nim można uznać za zwielokrotnianie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29.

55.      Artykuł 2 dyrektywy 2001/29 stanowi, że państwa członkowskie przewidują na rzecz autorów w odniesieniu do ich utworów „wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania bezpośredniego lub pośredniego, tymczasowego lub stałego zwielokrotniania utworu, przy wykorzystaniu wszelkich środków i w jakiejkolwiek formie, w całości lub częściowo”. Z artykułu tego wynika zatem, że zwielokrotnianie utworów nie jest dopuszczalne bez zezwolenia autora, niezależnie od tego, czy chodzi o zwielokrotnienie całości czy części tych utworów. Artykuł 2 dyrektywy 2001/29 nie określa jednak, kiedy i w jakich okolicznościach mamy do czynienia ze „zwielokrotnieniem częściowym”, dlatego też przeanalizuję te dwa pojęcia w ramach analizy pierwszego pytania.

56.      Jak wynika z orzecznictwa Trybunału, definiując pojęcia zwielokrotniania i częściowego zwielokrotniania, należy mieć na uwadze, że jednolite stosowanie prawa wspólnotowego wymaga, aby interpretować jednolicie i w sposób autonomiczny na obszarze całej Wspólnoty te pojęcia i przesłanki zawarte w prawie wspólnotowym, które – podobnie jak przepisy dyrektywy 2001/29 – nie zawierają, w celu określenia ich znaczenia i zakresu, wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich(17). Mając na względzie ten wymóg, pojęcie zwielokrotniania utworu można moim zdaniem zdefiniować jako utrwalenie utworu na określonym nośniku informacji(18). „Zwielokrotnianie częściowe” można zatem określić jako utrwalenie jedynie części utworu na określonym nośniku informacji.

57.      Ponadto z art. 2 dyrektywy wynika, że pojęcie zwielokrotniania należy rozumieć szeroko, ponieważ obejmuje ono zwielokrotnianie „bezpośrednie lub pośrednie”, „tymczasowe lub stałe”, „przy wykorzystaniu wszelkich środków i w jakiejkolwiek formie” oraz „w całości lub częściowo”. Wymóg rozszerzającej wykładni wynika również z motywu 21 tej dyrektywy, który stanowi, że dyrektywa ta powinna określić „zakres czynności objętych prawem do zwielokrotnienia utworu w odniesieniu do różnych beneficjentów” oraz że „[w] celu zapewnienia bezpieczeństwa prawnego w obrębie rynku wewnętrznego w sposób szeroki należy określić definicje tych czynności”. Szeroka definicja pojęcia zwielokrotniania jest konieczna w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony praw autorskich, do którego zmierza dyrektywa 2001/29(19). Z rozszerzającej wykładni pojęcia zwielokrotniania można również wysnuć argument za rozszerzającą wykładnią pojęcia zwielokrotniania częściowego: jeżeli pojęcie zwielokrotniania jest interpretowane szeroko, należy a maiori ad minus, interpretować szeroko wszystkie rodzaje zwielokrotniania, w tym zwielokrotnianie częściowe, ponieważ tylko w ten sposób można zapewnić wysoki poziom ochrony praw autorskich.

58.      Rozszerzająca wykładnia pojęcia zwielokrotniania częściowego nie powinna jednak prowadzić do absurdalnej i nadmiernie technicznej wykładni, która umożliwiałaby objęcie tym pojęciem każdej postaci zwielokrotniania utworu, niezależnie od tego, jak mały i nieistotny byłby fragment utworu. Dokonując wykładni tego pojęcia należy, moim zdaniem, znaleźć rozwiązanie pośrednie pomiędzy wykładnią opartą na aspektach technicznych a faktem, iż zwielokrotnienie częściowe musi mieć również treść, charakter odróżniający oraz – jako część określonego utworu – pewną wartość intelektualną, która powoduje, że należałoby je objąć ochroną prawa autorskiego. Uważam, że aby określić, czy w danym przypadku mamy do czynienia ze zwielokrotnieniem częściowym, należy oprzeć się na dwóch elementach. Po pierwsze, należy ustalić, czy wynik zwielokrotnienia częściowego jest rzeczywiście identyczny z częścią oryginału utworu (element identyczności). W przypadku częściowego zwielokrotnienia artykułu prasowego oznacza to konkretnie, że należy stwierdzić, czy w zwielokrotnionym fragmencie znajdują się te same słowa, które znajdują się w artykule, oraz czy słowa te występują w takiej samej kolejności. Po drugie, należy ustalić, czy na podstawie wyniku częściowego zwielokrotnienia można rozpoznać treść utworu lub stwierdzić z całą pewnością, że chodzi o dokładne częściowe zwielokrotnienie określonego utworu (element rozpoznawalności). W przypadku częściowego zwielokrotnienia artykułu prasowego oznacza to, że możliwe jest stwierdzenie z całą pewnością, iż dany zwielokrotniony fragment pochodzi dokładnie z określonego artykułu prasowego(20). Zwielokrotniania częściowego nie można zatem definiować w sposób ściśle ilościowy(21) lub na podstawie kryterium de minimis, które określałoby precyzyjnie, jaka procentowo część utworu musi być zwielokrotniona, aby można było mówić o zwielokrotnieniu częściowym, lub, jak w niniejszej sprawie, ile słów z określonego utworu wystarczy, aby można było mówić o zwielokrotnieniu częściowym(22). Istnienie częściowego zwielokrotnienia należy badać indywidualnie dla każdego przypadku.

59.      Na podstawie kryteriów określonych w pkt 58 można moim zdaniem stwierdzić w odniesieniu do niniejszej sprawy, że zachowanie w pamięci i późniejsze wydrukowanie fragmentu tekstu artykułu prasowego zawierającego szukane słowo i pięć poprzedzających je słów oraz pięć słów następujących po nim, mogą zostać uznane za czynność częściowego zwielokrotnienia tego artykułu w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29. Spełnione jest bowiem zarówno kryterium identyczności, jak i kryterium rozpoznawalności.

60.      Po pierwsze, w niniejszej sprawie jedenaście słów tworzących fragment będący przedmiotem wydruku jest identyczne z jedenastoma słowami w artykule prasowym. Ich kolejność jest również taka sama jak w artykule. Po drugie, sekwencja jedenastu słów jest moim zdaniem wystarczająco długa – porównując taki fragment z tekstem artykułu prasowego – aby można było stwierdzić, że sekwencja słów zawarta we fragmencie pochodzi dokładnie z określonego artykułu z prasy codziennej. Należy podkreślić, że w niniejszej sprawie fragmenty złożone z szukanego słowa i pięciu poprzedzających je słów oraz pięciu słów następujących po nim mają właśnie za zadanie ułatwić czytelnikowi lokalizację szukanego słowa w artykule(23).

61.       W odniesieniu do niniejszej sprawy należy ponadto zauważyć, że Infopaq drukuje dla każdego artykułu szukane słowo oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nim, za każdym razem, gdy to słowo pojawia się w tekście artykułu. Zatem, jak słusznie podkreśla DDF(24), w ten sposób większa część artykułu prasowego może stać się przedmiotem wydruku, co niewątpliwie stanowi częściowe zwielokrotnienie tego artykułu w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29.

62.      Mając na względzie przedstawione argumenty, należy moim zdaniem odpowiedzieć na pierwsze pytanie prejudycjalne w ten sposób, że zachowanie w pamięci i następnie drukowanie fragmentu artykułu z prasy codziennej zawierającego szukane słowo i pięć poprzedzających je słów oraz pięć słów następujących po nim należy uznać za zwielokrotnienie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29.

D –    Wykładnia art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 (pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego)

63.      Sąd krajowy stawia kilka pytań, które dotyczą wykładni art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, omówię je zatem łącznie. Chodzi o pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego, poprzez które sąd krajowy chciałby wyjaśnić zasadniczo, czy stosowany przez Infopaq proces przetwarzania fragmentów artykułów prasowych może być wykorzystywany bez zezwolenia podmiotów praw autorskich, w drodze wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, zgodnie z którym, o ile spełnione są określone przesłanki, tymczasowe czynności zwielokrotniania nie naruszają prawa do zwielokrotniania.

64.      W ramach poniższej argumentacji przedstawię najpierw treść i cel art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, a następnie przeanalizuję poszczególne przesłanki określone w tym artykule oraz odnoszące się do nich pytania.

1.      Treść i cel art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29

65.      Dyrektywa 2001/29 przewiduje w art. 5 ust. 1 wyjątek od prawa do zwielokrotniania dotyczący niektórych tymczasowych czynności zwielokrotniania. Z art. 5 ust. 1 wynika, że z prawa do zwielokrotniania wyłączone są czynności zwielokrotniania spełniające następujące przesłanki:

–        czynność zwielokrotniania musi być tymczasowa;

–        powyższa tymczasowa czynność zwielokrotniania musi spełniać jeszcze cztery następujące przesłanki: po pierwsze, czynność musi mieć charakter przejściowy lub dodatkowy, po drugie musi być ona integralną i podstawową częścią procesu technologicznego, po trzecie, jej jedynym celem jest umożliwienie transmisji w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika lub legalnego korzystania z utworu lub przedmiotu praw pokrewnych i po czwarte, czynność ta nie może mieć odrębnego znaczenia ekonomicznego.

66.      Wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 1 został wprowadzony do dyrektywy 2001/29 w celu wyłączenia z szerokiej definicji prawa do zwielokrotniania niektórych tymczasowych czynności zwielokrotniania stanowiących integralną część procesu technologicznego; ich jedynym celem jest umożliwienie innej postaci korzystania z określonego utworu(25). W motywie 33 dyrektywy 2001/29 jako przykłady tymczasowych czynności zwielokrotniania, które należy wyłączyć z prawa do zwielokrotniania, wskazano przeglądanie (surfowanie) oraz tworzenie kopii w pamięci podręcznej („cache”), w tym czynności, które umożliwiają skuteczne funkcjonowanie systemów transmisji(26). Zgodnie z tym motywem powyższe czynności zwielokrotniania są dozwolone, „z zastrzeżeniem, że pośrednik nie zmieni informacji i nie będzie utrudniał legalnego wykorzystania technologii, powszechnie uznanej i stosowanej przez przemysł, w celu uzyskania danych w sprawie wykorzystania informacji”. Gdyby czynności te nie zostały wyłączone z szerokiej definicji prawa do zwielokrotniania, w odniesieniu do nowych technologii oznaczałoby to, że należy uzyskać zezwolenie podmiotu prawa autorskiego na jakiekolwiek zwielokrotnienie, nawet gdyby było ono krótkotrwałe i konieczne z technicznego punktu widzenia(27). Oznaczałoby to w praktyce, że należałoby uzyskać zgodę podmiotu prawa autorskiego na każdą czynność zachowania w pamięci podręcznej (caching)(28), która umożliwia normalne wykorzystanie technologii informatycznej oraz Internetu dzięki automatycznemu tworzeniu tymczasowych numerycznych kopii danych(29). Mając na względzie powyższe, dodam tytułem wyjaśnienia, że wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 nie dotyczy jedynie tymczasowych czynności zwielokrotniania dokonujących się w Internecie, lecz także wszystkich czynności zwielokrotniania spełniających ogólne przesłanki, o których mowa w tym artykule(30).

67.      Ponadto należy zauważyć, że w ramach analizy na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 trzeba dokładnie odróżnić tymczasowe czynności zwielokrotniania, w odniesieniu do których należy zbadać, czy spełniają one przesłanki przewidziane w tym artykule z jednej strony, od sposobów korzystania z danego utworu, które są możliwe dzięki tym czynnościom z drugiej strony. Tak więc na przykład czynności zachowywania w pamięci podręcznej umożliwiają użytkownikom Internetu odczytywanie i otrzymywanie informacji o zasobach sieci. Tymczasowy zapis w pamięci RAM komputera(31) pozwala użytkownikowi na stworzenie kopii nagrania audio lub wideo. Dokonując analizy na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, należy zawsze odróżniać tymczasowe czynności zwielokrotniania od ostatecznego sposobu korzystania z utworu, który jest możliwy dzięki tymczasowym czynnościom zwielokrotniania. Powyższe rozróżnienie będzie szczególnie ważne podczas analizy trzeciej przesłanki przewidzianej w art. 5 ust. 1, zgodnie z którą tymczasowe czynności zwielokrotniania muszą umożliwiać legalne korzystanie z utworu(32).

2.      Przesłanka stosowania art. 5 ust. 1: tymczasowe czynności zwielokrotniania

68.      Z brzmienia art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 wynika jasno, że wyjątek przewidziany w tym artykule obejmuje wyłącznie tymczasowe czynności zwielokrotniania. Okoliczność, czy dana czynność zwielokrotniania jest tymczasowa, stanowi przesłankę zastosowania tego wyjątku oraz podstawę do badania, czy czynność ta spełnia również pozostałe przesłanki przewidziane w tym artykule. Zanim więc zbadamy, czy stosowany przez Infopaq proces przetwarzania fragmentów artykułów prasowych spełnia poszczególne przesłanki przewidziane w tym artykule, musimy najpierw określić, które czynności zwielokrotniania składające się na ten proces można określić jako tymczasowe czynności zwielokrotniania.

69.      W stosowanym przez Infopaq procesie przetwarzania fragmentów pochodzących z artykułów prasowych można wyodrębnić kilka czynności zwielokrotniania. Artykuły prasowe są najpierw skanowane, przy czym tworzony jest plik obrazu, który jest następnie przekształcany w plik tekstowy. Z okoliczności stanu faktycznego wynika, że plik obrazu jest usuwany po przekształceniu go w plik tekstowy, a plik tekstowy jest usuwany po przetworzeniu fragmentu artykułu prasowego. Następnie szukane słowa pochodzące z tak przetworzonych artykułów prasowych oraz pięć poprzedzających je słów i pięć słów następujących po nich są zapisywane w pamięci i drukowane.

70.      Skanowanie i przekształcenie pliku obrazu w plik tekstowy są więc tylko czynnościami przygotowawczymi do zachowania w pamięci i wydrukowania złożonego z jedenastu słów wycinka z artykułu prasowego. Pliki obrazu i tekstowy są usuwane w trakcie tego procesu lub bezpośrednio po nim, po zakończeniu procesu przetwarzania fragmentów. Skanowanie i przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy mogą zatem, według mnie, zostać określone jako tymczasowe czynności zwielokrotniania.

71.       Moim zdaniem postanowienie odsyłające nie zawiera wystarczających informacji dla dokonania oceny, czy zapis w pamięci złożonego z jedenastu słów wycinka z artykułu prasowego można określić jako tymczasowe zwielokrotnienie. W swoim postanowieniu sąd krajowy twierdzi tylko, że wraz z szukanym słowem zapisywane jest w pamięci pięć poprzedzających je słów oraz pięć słów następujących po nim(33), jednak nie określa on, przez jak długi okres słowa te pozostają zachowane w pamięci komputera. Ten element stanu faktycznego powinien więc zostać wyjaśniony przez sąd krajowy.

72.      Niezależnie od tego, jak oceni się zapis fragmentu złożonego z jedenastu słów, to wydrukowanie takiego artykułu nie może moim zdaniem być określane jako tymczasowe zwielokrotnienie. Wydrukowanie na papierze powinno bowiem być traktowane jako trwałe zwielokrotnienie(34). Rzecz jasna zwielokrotnienie trwałe nie jest równoznaczne z nieograniczonym w czasie, gdyż można je zniszczyć, jednakże to sam użytkownik tego wyniku zwielokrotnienia decyduje, kiedy go zniszczy. Jeżeli chodzi o drukowanie fragmentu, należy podkreślić, że nie należy ono do czynności mających jedynie umożliwić inny sposób korzystania z utworu, których to czynności dotyczy wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Wydrukowanie fragmentu artykułu prasowego stanowi końcowe zwielokrotnienie w procesie przetwarzania fragmentów artykułów wdrożonym przez Infopaq, z tego zatem względu w niniejszej sprawie istotne będzie przede wszystkim ustalenie, czy końcowe zwielokrotnienie stanowi legalne korzystanie z utworu(35), możliwe dzięki przejściowym czynnościom zwielokrotniania dokonanym w ramach tego procesu.

73.      W dalszej części rozważę, czy skanowanie artykułów, przekształcanie plików obrazu i plików tekstowych oraz zachowywanie fragmentów złożonych z jedenastu słów, umożliwiające wydrukowanie wycinków składających się z jedenastu słów, spełniają przesłanki z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

3.      Analiza czterech przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29

a)      Przesłanka pierwsza: czynności przejściowe (pytania prejudycjalne od drugiego do piątego)

74.      Pierwsza przesłanka, jaką musi spełniać tymczasowa czynność zwielokrotniania zgodnie z art. 5 ust. 1, polega na tym, że czynność ta musi mieć charakter przejściowy lub dodatkowy. Ponieważ pytania sądu krajowego dotyczą właśnie tego, czy czynności zwielokrotniania w niniejszej sprawie mają charakter przejściowy, poprzestanę na wykładni tej przesłanki i nie będę analizowała tego, czy czynności te mają charakter dodatkowy. Pytania prejudycjalne od drugiego do piątego dotyczą wykładni przesłanki odnoszącej się do przejściowego charakteru czynności.

75.      Drugie pytanie prejudycjalne sądu krajowego jest sformułowane w ten sposób, że sąd ten chciałby wyjaśnić, czy okoliczności, w jakich następują czynności zwielokrotniania, mają znaczenie dla oceny, czy czynności te mają charakter „przejściowy” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. W postanowieniu odsyłającym nie sprecyzowano jednak, do jakich okoliczności odnosi się to pytanie. Nie jest jasne, czy sąd krajowy ma na myśli sposoby zwielokrotniania (przy użyciu skanera oraz programu do optycznego rozpoznawania znaków i poprzez zapis w pamięci), czas, przez jaki istniał wynik zwielokrotnienia, czy też inne okoliczności. Ponieważ nie wiadomo dokładnie, do jakich okoliczności odwołuje się sąd krajowy, nie mogę udzielić na powyższe pytanie prostej odpowiedzi twierdzącej lub przeczącej. Wydaje się, że aby udzielić przydatnej odpowiedzi, należałoby przeredagować to pytanie.

76.      Należy zatem przeredagować drugie pytanie w ten sposób, że sąd krajowy chciałby wyjaśnić, jakie okoliczności decydują o tym, że określone tymczasowe czynności zwielokrotniania mają charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

77.      Trzecie pytanie sądu krajowego dotyczy tego, czy tymczasowa czynność zwielokrotniania może zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli zwielokrotnienie polega na utworzeniu pliku tekstowego na podstawie pliku obrazu lub na wyszukiwaniu sekwencji słów w oparciu o plik tekstowy. Także trzecie pytanie należy częściowo przeredagować, ponieważ sąd krajowy pragnie poprzez nie wyjaśnić, czy czynność zwielokrotniania ma charakter przejściowy, w sytuacji gdy zwielokrotnienie polega na wyszukiwaniu „sekwencji słów w oparciu o plik tekstowy”. Ponieważ samo wyszukiwanie fragmentów tekstu nie stanowi zwielokrotniania, pytanie trzecie należy rozumieć w ten sposób, że sąd krajowy chciałby wyjaśnić, czy tymczasowa czynność zwielokrotniania może zostać uznana za mającą charakter przejściowy, jeżeli zwielokrotnienie polega na przykład na utworzeniu pliku tekstowego na podstawie pliku obrazu.

78.      W drodze czwartego pytania prejudycjalnego sąd krajowy chciałby wyjaśnić, czy tymczasowa czynność zwielokrotniania może zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli część wyniku zwielokrotnienia składająca się z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów jest zapisywana w pamięci.

79.       W piątym pytaniu prejudycjalnym sąd krajowy zmierza zasadniczo do ustalenia, czy czynność zwielokrotniania(36) może zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli część wyniku zwielokrotnienia złożona z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów jest przedmiotem wydruku.

80.      Aby odpowiedzieć na powyższe pytania prejudycjalne, trzeba w pierwszej kolejności zbadać, co sprawia, że dana tymczasowa czynność zwielokrotniania ma charakter przejściowy.

81.      Moim zdaniem czynność zwielokrotniania ma charakter przejściowy wówczas, gdy wynik zwielokrotnienia istnieje jedynie przez krótki okres(37). Oczywiście natychmiast nasuwa się pytanie, na czym polega różnica pomiędzy przejściową czynnością zwielokrotniania a tymczasową czynnością zwielokrotniania. Moim zdaniem różnica polega na tym, że przejściowa czynność zwielokrotniania trwa przez bardzo krótki moment, podczas gdy tymczasowa czynność zwielokrotniania może trwać przez dłuższy okres(38). Czynności zwielokrotniania o charakterze przejściowym są zatem przelotnymi tymczasowymi czynnościami zwielokrotniania, o wyjątkowo krótkim czasie trwania, znikającymi zaraz po zaistnieniu(39). Czas trwania tymczasowych czynności zwielokrotniania jest co prawda ograniczony, jednakże może on być dłuższy niż czas trwania czynności zwielokrotniania o charakterze przejściowym(40). Dokładne określenie w punkcie wyjścia, przez jaki czas musi istnieć wynik zwielokrotnienienia, aby można było je uznać za przejściowe, jest oczywiście bardzo trudne, a wręcz niemożliwe. Takiego określenia należy zatem dokonywać odrębnie dla każdego przypadku, z uwzględnieniem okoliczności sprawy.

82.      Należy zatem, moim zdaniem, odpowiedzieć na drugie pytanie prejudycjalne w ten sposób, że podstawową okolicznością mającą znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy dana czynność zwielokrotniania ma charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jest okoliczność, że wynik zwielokrotnienia istnieje jedynie przez bardzo krótki czas, a ocena tej okoliczności musi uwzględniać wszystkie okoliczności danego przypadku.

83.      W niniejszej sprawie zarówno plik obrazu tworzony podczas skanowania artykułu z gazety, jak i plik tekstowy tworzony w trakcie przekształcania pliku obrazu, są usuwane po przetworzeniu fragmentu artykułu. W swoich pisemnych uwagach Infopaq twierdzi, że ich konieczny czas trwania wynosi najwyżej trzydzieści sekund. Moim zdaniem w niniejszej sprawie, z uwagi na fakt, że konieczny czas istnienia obydwu plików jest wyjątkowo krótki oraz że są one następnie usuwane, można przyjąć, iż mamy do czynienia z czynnościami zwielokrotniania o charakterze przejściowym.

84.      Moim zdaniem na trzecie pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć w ten sposób, że jeżeli tymczasowa czynność zwielokrotniania polega na utworzeniu pliku tekstowego na podstawie pliku obrazu i jeżeli obydwa te pliki zostają usunięte w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie, to powyższa czynność zwielokrotniania powinna zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

85.      Jeśli chodzi o zapis fragmentu artykułu prasowego w pamięci, to zwróciłam już uwagę w pkt 71 niniejszej opinii, że sąd krajowy nie podaje w swym postanowieniu żadnych szczegółów co do czasu przechowywania zapisanego fragmentu liczącego jedenaście słów.

86.      Moim zdaniem na czwarte pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć w ten sposób, że sąd krajowy, na podstawie kryteriów podanych w odpowiedzi na drugie pytanie prejudycjalne, powinien rozstrzygnąć, czy czynność zwielokrotniania może zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli część wyniku zwielokrotnienia zawierająca przynajmniej jeden fragment tekstu liczący jedenaście słów jest zapisywana w pamięci.

87.      Jeśli chodzi o wydruk fragmentu artykułu prasowego, zauważyłam już w pkt 72 niniejszej opinii, że nie jest to tymczasowa czynność zwielokrotniania, a zatem czynność ta a fortiori nie może zostać uznana za czynność zwielokrotniania o charakterze przejściowym.

88.      Moim zdaniem na piąte pytanie prejudycjalne należy więc odpowiedzieć w ten sposób, że czynność zwielokrotniania nie może być uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie część wyniku zwielokrotnienia zawierająca przynajmniej jeden fragment tekstu liczący jedenaście słów jest przedmiotem wydruku.

b)      Druga przesłanka: integralna i podstawowa część procesu technologicznego (pytania szóste, siódme i ósme)

89.       Druga przesłanka, jaką musi spełniać tymczasowa czynność zwielokrotniania zgodnie z art. 5 ust. 1, polega na tym, że czynność ta musi stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego. Wykładnia tej przesłanki w odniesieniu do skanowania i przekształcania pliku obrazu w plik tekstowy jest przedmiotem szóstego i siódmego pytania prejudycjalnego, natomiast ósme pytanie prejudycjalne dotyczy wydrukowania fragmentu artykułu prasowego. Sąd krajowy nie pyta w sposób wyraźny, czy zapis w pamięci fragmentu artykułu prasowego również stanowi integralną i podstawową część procesu technologicznego.

90.      Poprzez szóste pytanie prejudycjalne sąd krajowy chciałby przede wszystkim wyjaśnić, czy etap procesu technologicznego, w trakcie którego dochodzi do tymczasowych czynności zwielokrotniania, ma znaczenie dla oceny, czy czynności te mogą być uznane za integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

91.      W drodze pytania siódmego sąd krajowy chciałby przede wszystkim wyjaśnić, czy tymczasowe czynności zwielokrotniania mogą stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli polegają one na ręcznym skanowaniu całych artykułów prasowych, przez co następuje ich przeniesienie z nośnika papierowego na nośnik cyfrowy.

92.      W pytaniu ósmym sąd krajowy zmierza zasadniczo do wyjaśnienia, czy tymczasowe czynności zwielokrotniania mogą stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli polegają one na wydrukowaniu części wyniku tego zwielokrotnienia zawierającej przynajmniej jeden fragment tekstu liczący jedenaście słów.

93.      Aby odpowiedzieć na pytania szóste i siódme, należy w pierwszej kolejności zbadać, kiedy dana czynność zwielokrotniania stanowi integralną i podstawową część procesu technologicznego(41). Należy przede wszystkim określić, jak ścisła ma być wykładnia przesłanki, zgodnie z którą tymczasowa czynność zwielokrotniania powinna stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny podstawowy dylemat przy wykładni tej przesłanki tkwi w tym, aby rozstrzygnąć, czy czynność zwielokrotniania stanowi integralną i podstawową część procesu technologicznego tylko wówczas, gdy jest ona niezbędnym elementem procesu technologicznego, bez której proces ten nie byłby możliwy, czy też inne czynności, niebędące niezbędnym elementem tego procesu technologicznego, także przynależą do tej kategorii(42).

94.      Moim zdaniem – i zdaniem przeważającej części doktryny(43) –czynność zwielokrotniania nie musi być niezbędnym elementem danego procesu technologicznego, by stanowić jego integralną i podstawową część. Wynika to już z uzasadnienia projektu dyrektywy 2001/29, w którym Komisja twierdzi, że art. 5 ust. 1 ma na celu wyłączenie tymczasowych czynności zwielokrotniania „podyktowanych względami technologii”(44). Można z tego również wywnioskować, że nie ma znaczenia, na którym etapie procesu technologicznego następuje tymczasowa czynność zwielokrotniania.

95.      Moim zdaniem na szóste pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć w ten sposób, że etap procesu technologicznego, na którym następują tymczasowe czynności zwielokrotniania, nie ma znaczenia dla oceny, czy czynności te powinny zostać uznane za integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

96.      Aby odpowiedzieć na siódme pytanie prejudycjalne w niniejszej sprawie, należy określić, co w ramach procesu przetwarzania fragmentów artykułów jest procesem technologicznym. Czy proces ten obejmuje wyłącznie skanowanie i przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy, czy też jest nim całość procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych?

97.      Moim zdaniem omawiany w niniejszej sprawie proces technologiczny obejmuje całość procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych. Częściami składowymi tego procesu są zatem skanowanie i przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy, jak również zachowywanie w pamięci i drukowanie szukanego słowa wraz z pięcioma poprzedzającymi je słowami oraz pięcioma słowami następującymi po nim. Wszystkie wymienione elementy są więc częścią tego samego procesu technologicznego. Z tego punktu widzenia skanowanie artykułów i przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy stanowią niewątpliwie integralną i podstawową część procesu technologicznego.

98.      Na siódme pytanie prejudycjalne należy zatem moim zdaniem odpowiedzieć w ten sposób, że jeżeli tymczasowe czynności zwielokrotniania, w okolicznościach takich jak te występujące w niniejszej sprawie, obejmują ręczne skanowanie całych artykułów prasowych, w wyniku którego artykuły te przenoszone są z nośnika papierowego na nośnik cyfrowy, to powyższe czynności zwielokrotniania stanowią integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

99.      Aby odpowiedzieć na pytanie ósme, należy wyjaśnić, czy wydrukowanie wyniku zwielokrotnienia składającego się z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów może stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Jak już zauważyłam w pkt 97 niniejszej opinii, wydrukowanie fragmentu artykułu prasowego powinno co do zasady również zostać uznane za integralną i podstawową część procesu technologicznego. Należy jednak zauważyć, że drukowanie nie jest tymczasową czynnością zwielokrotniania, a zatem w jego przypadku nie jest spełniona przesłanka stosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

100. Moim zdaniem na ósme pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć w ten sposób, że w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie wydrukowanie fragmentu artykułu prasowego nie stanowi tymczasowej czynności zwielokrotniania, a więc nie można go uzasadnić w oparciu o art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Z tego względu rozstrzygnięcie, czy powyższa czynność zwielokrotniania może stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego, jest bez znaczenia.

c)      Trzecia przesłanka: czynności, których celem jest umożliwienie legalnego korzystania (pytania dziewiąte i dziesiąte)

101. Trzecia przesłanka przewidziana w art. 5 ust. 1 wymaga, aby wyłącznym celem tymczasowej czynności zwielokrotniania było umożliwienie transmisji w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika lub legalnego korzystania z utworu. Ponieważ w niniejszej sprawie jest oczywistym, że nie chodzi o transmisję w sieci, i ponieważ pytanie prejudycjalne dotyczy jedynie tej części trzeciej przesłanki, która odnosi się do legalnego korzystania z utworu, w mojej analizie skupię się na badaniu przesłanki odnoszącej się do legalnego korzystania. Dziewiąte i dziesiąte pytanie prejudycjalne dotyczą przesłanki odnoszącej się do legalnego korzystania.

i)      Ogólne uwagi na temat przesłanki legalnego korzystania (pytanie dziewiąte)

102. Poprzez dziewiąte pytanie prejudycjalne sąd krajowy pragnie ustalić, czy legalne korzystanie z utworu w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 obejmuje wszelkie sposoby korzystania, które nie wymagają zezwolenia podmiotu praw autorskich.

103. Aby udzielić odpowiedzi na dziewiąte pytanie prejudycjalne, należy wyjaśnić, co oznacza przesłanka legalnego korzystania z utworu w rozumieniu art. 5 ust.1 dyrektywy 2001/29.

104. Z motywu 33 dyrektywy 2001/29 wynika, że korzystanie uznaje się za legalne(45), „jeżeli zezwala na nie podmiot praw autorskich lub nie jest ono ograniczone przez prawo”. Na podstawie powyższego motywu można wywnioskować, że korzystanie z utworu jest legalne w trzech przypadkach. Po pierwsze, korzystanie jest legalne wówczas, gdy chodzi o taki sposób korzystania z utworu, dla którego nie jest wymagane zezwolenie podmiotu praw autorskich – na przykład czytanie artykułów prasowych. Jeżeli jednak chodzi o korzystanie z utworu w formie zwielokrotniania, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, lub w inny sposób, dla którego co do zasady jest wymagane zezwolenie podmiotu praw autorskich(46), korzystanie jest legalne, po drugie, jeżeli podmiot praw autorskich wyraźnie zezwolił na korzystanie lub, po trzecie, jeżeli jest ono dozwolone na podstawie jednego z wyjątków i ograniczeń ustanowionych w art. 5 ust. 2 i ust. 3(47) dyrektywy 2001/29, jeżeli dane państwo członkowskie dokonało transpozycji tego wyjątku lub ograniczenia do prawa krajowego i jeżeli korzystanie to jest zgodne z art. 5 ust. 5 dyrektywy.

105. Moim zdaniem na dziewiąte pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć w ten sposób, że legalne korzystanie z utworu w rozumieniu art. 5 ust. 1. dyrektywy 2001/29 obejmuje wszystkie sposoby korzystania z utworu, które nie wymagają zezwolenia podmiotu praw autorskich lub na które wyraźnie zezwolił podmiot praw autorskich. W przypadku korzystania z utworu w formie zwielokrotniania, zezwolenie podmiotu praw autorskich nie jest wymagane, jeżeli zwielokrotnienie jest dozwolone na podstawie jednego z wyjątków przewidzianych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29, o ile dane państwo członkowskie dokonało transpozycji tego wyjątku lub ograniczenia do prawa krajowego i o ile zwielokrotnienie jest zgodne z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.

ii)    Legalne korzystanie w niniejszej sprawie (pytanie dziesiąte)

106. Poprzez dziesiąte pytanie prejudycjalne sąd krajowy chciałby ustalić, czy legalne korzystanie w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 obejmuje skanowanie przez podmiot gospodarczy całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku zwielokrotnienia, jak również zachowywanie w pamięci i ewentualnie drukowanie wyniku zwielokrotnienia złożonego z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów, dokonywane w celu opracowania streszczeń przez ten podmiot gospodarczy, mimo że podmiot praw autorskich nie udzielił zezwolenia na powyższe czynności. Moim zdaniem pytanie dziesiąte należy przeredagować(48) z powodów, które przedstawię poniżej.

–       Przeredagowanie pytania dziesiątego

107. Dziesiąte pytanie prejudycjalne jest zredagowane w ten sposób, że przesłanka legalnego korzystania odnosi się do wszystkich czynności zwielokrotniania mających miejsce w trakcie stosowanego przez Infopaq procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych. Takie sformułowanie pytania wynika z błędnego rozumienia art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Przesłanki legalnego korzystania z utworu nie można bowiem interpretować w taki sposób, że tymczasowe czynności zwielokrotniania stanowią same w sobie legalne korzystanie z tego utworu. Przesłankę tę należy natomiast rozumieć w ten sposób, że tymczasowe czynności zwielokrotniania mają umożliwiać inny sposób korzystania z utworu, który powinien być legalny. Weźmy następujący przykład: jeżeli placówka oświatowa w ramach jednego ze szkoleń wykona w celach dydaktycznych kopię – a zatem zwielokrotnienie – określonego utworu, na przykład nagrania wideo programu o treściach edukacyjnych, i w trakcie tej czynności zwielokrotniania kopia tego nagrania wideo zostanie tymczasowo zarejestrowana w pamięci RAM komputera, to ta utworzona w pamięci RAM kopia umożliwi zwielokrotnienie w celach dydaktycznych w ramach nauczania, co jest legalne na podstawie z art. 5 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2001/29(49). Jednakże ta utworzona w pamięci RAM kopia tymczasowa będzie legalna tylko wtedy, gdy będzie ona spełniała również wszystkie inne przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, to znaczy jeżeli będzie miała charakter przejściowy lub dodatkowy, jeżeli będzie stanowiła integralną i podstawową część procesu technologicznego i jeżeli nie będzie miała odrębnego znaczenia ekonomicznego. Gdyby interpretować przesłankę legalnego korzystania przewidzianą w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 w taki sposób, że tymczasowa czynność zwielokrotniania stanowi legalne korzystanie, oznaczałoby to, iż aby ta tymczasowa czynność zwielokrotniania mogła zostać uznana za legalną, inne przewidziane w tym artykule przesłanki nie musiałyby już być spełnione, a art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 stałby się bezprzedmiotowy.

108. Dokonując analizy art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, należy zatem wyraźnie odróżnić tymczasowe czynności zwielokrotniania, które muszą spełniać wszystkie przesłanki przewidziane w tym artykule, od ostatecznej czynności zwielokrotniania lub innego sposobu korzystania z utworu, który umożliwiają wspomniane tymczasowe czynności zwielokrotniania i który musi stanowić legalne korzystanie z utworu. W niniejszej sprawie korzystanie z utworu, to znaczy z artykułu prasowego, polega na wydrukowaniu liczącego jedenaście słów wycinka z tego artykułu.

109. W postanowieniu odsyłającym nie wskazano wyraźnie, czy fragmenty artykułów prasowych służą za wewnętrzną bazę danych przy opracowywaniu streszczeń artykułów, czy też stanowią jedynie pomoc przy wyborze artykułów, które będą streszczane. W postanowieniu sądu krajowego nie ma też żadnej informacji co do sposobu opracowywania streszczeń ani co do tego, czy ewentualnie streszczenia te zawierają dosłowne przytoczenie liczącego jedenaście słów fragmentu. Ponieważ stan faktyczny nie został dokładnie przedstawiony, nie jest wykluczone, że spółka Infopaq wysyła wycinki liczące jedenaście słów bezpośrednio do swoich klientów, umożliwiając im w ten sposób wywnioskowanie z kontekstu, które artykuły byłyby dla nich interesujące. W każdym razie wycinki liczące jedenaście słów są wykorzystywane w ten lub inny sposób w działalności gospodarczej spółki Infopaq, polegającej na sporządzaniu streszczeń artykułów prasowych.

110. Niezależnie od tego, w niniejszej sprawie nie można moim zdaniem twierdzić, że sporządzanie streszczeń wysyłanych przez Infopaq jej klientom stanowi korzystanie z utworu i że przesłanka legalnego korzystania przewidziana w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 jest spełniona w zakresie, w jakim sporządzanie streszczeń jest dopuszczalne w świetle duńskiego prawa. Niniejszej sprawy nie należy rozumieć w ten sposób, że stosowany przez Infopaq proces przetwarzania fragmentów artykułów prasowych umożliwia sporządzanie streszczeń. Co prawda proces przetwarzania fragmentów prawdopodobnie w dużej mierze upraszcza sporządzanie streszczeń, jednakże nie można twierdzić, że umożliwia ich opracowanie. Infopaq mogłaby równie dobrze sporządzać streszczenia artykułów prasowych bez uprzednio przygotowanych wycinków składających się z jedenastu słów. Sporządzanie streszczeń nie jest poza tym koniecznym następstwem procesu przetwarzania fragmentów składających się z jedenastu słów, w związku z czym nie można traktować sporządzania streszczeń jako ostatniej fazy umożliwiającego je procesu przetwarzania fragmentów.

111. Z tych względów dziesiąte pytanie prejudycjalne należy rozumieć w ten sposób, że sąd krajowy zmierza w istocie do ustalenia, czy skanowanie całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku tego zwielokrotnienia i zachowanie w pamięci utworu złożonego z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów umożliwia legalne korzystanie z utworu w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli wspomniane fragmenty tekstu liczące jedenaście słów są drukowane i wykorzystywane w działalności przedsiębiorstwa polegającej na opracowywaniu streszczeń artykułów prasowych, mimo że nie posiada ono zezwolenia podmiotów praw autorskich.

–       Analiza i odpowiedź na pytanie dziesiąte

112.  Przystępując do analizy tego pytania prejudycjalnego, można na początek ogólnie zauważyć, że korzystanie z artykułów prasowych w formie częściowego zwielokrotnienia, czyli z fragmentów liczących jedenaście słów, będzie legalne w dwóch przypadkach: jeżeli podmiot praw autorskich wyraźnie zezwoli na powyższe częściowe zwielokrotnienie lub jeżeli częściowe zwielokrotnienie można uzasadnić na podstawie jednego z wyjątków i ograniczeń prawa do zwielokrotniania przewidzianych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29, o ile Dania przewidziała takie wyjątki i ograniczenia w prawie krajowym i o ile czynność zwielokrotnienia jest zgodna z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy.

113. Ze stanu faktycznego niniejszej sprawy jasno wynika, że podmioty praw autorskich nie udzieliły zezwolenia na przetwarzanie fragmentów artykułów prasowych, zatem to przetwarzanie nie może być uznane za legalne na tej podstawie. W dalszej części przeanalizuję, czy w niniejszej sprawie korzystanie z artykułów prasowych w formie zwielokrotniania pochodzących z niach fragmentów może zostać uznane za legalne na podstawie jednego z wyjątków i ograniczeń ustanowionych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29. Kwestia, czy ta czynność zwielokrotnienia jest zgodna z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29, zostanie przeanalizowana w ramach odpowiedzi na trzynaste pytanie prejudycjalne, które dotyczy wykładni art. 5 ust. 5 tej dyrektywy.

114. W związku z wyjątkami od prawa do zwielokrotniania i jego ograniczeniami przewidzianymi w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29 należy zwrócić uwagę na dwie rzeczy. Po pierwsze, wyjątki i ograniczenia przewidziane w art. 5 ust. 2 i ust. 3 są fakultatywne i państwa członkowskie dokonują ich transpozycji do prawa krajowego tylko wtedy, gdy uznają to za stosowne. Wynika to ze zdania wprowadzającego do art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy, zgodnie z którym państwa członkowskie „mogą” przewidzieć te wyjątki i ograniczenia(50). Ponieważ w niniejszej sprawie sąd krajowy nie dostarczył żadnych informacji na temat wyjątków i ograniczeń przewidzianych w duńskim prawie krajowym, w niniejszej opinii poprzestanę na wyjaśnieniu, w jaki sposób należy dokonywać wykładni różnych wyjątków i ograniczeń, natomiast ostateczne rozstrzygnięcie na podstawie tych wyjątków i ograniczeń będzie należało do sądu krajowego. W niniejszej sprawie sąd krajowy będzie zatem musiał zbadać, które z wyjątków i ograniczeń przewidzianych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29 zostały przewidziane w duńskim prawie krajowym, oraz sprawdzić, czy częściowe zwielokrotnianie artykułów prasowych w postaci fragmentów tekstu liczących jedenaście słów może stanowić legalne korzystanie z tych artykułów.

115. Po drugie, wyjątki i ograniczenia przewidziane w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29 są – jak wynika z jej motywu 32(51) – określone w sposób wyczerpujący, co oznacza, że państwa członkowskie nie mogą wprowadzać w prawie krajowym innych wyjątków i ograniczeń niż te określone w dyrektywie. Dania nie może zatem przyjąć w prawie krajowym, że częściowe zwielokrotnianie artykułów prasowych w postaci wycinków z tych artykułów jest dopuszczalne, o ile służy do sporządzania streszczeń, jeżeli czynność taka nie jest dopuszczalna na podstawie jednego z wyjątków od prawa do zwielokrotniania lub jego ograniczeń przewidzianych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29.

116. Jedynym wyjątkiem, który mógłby na pierwszy rzut oka znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie, jest wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 3 lit. c)(52), który dopuszcza zwielokrotnianie w prasie i korzystanie z utworu w celach informowania na temat aktualnych wydarzeń(53). Artykuł ten reguluje dwa wyjątki od prawa do zwielokrotniania. Pierwszy dopuszczony wyjątek dotyczy „zwielokrotniania przez prasę, publicznego udostępniania utworów i podawania do publicznej wiadomości aktualnych artykułów na tematy gospodarcze, polityczne lub religijne […], chyba że korzystanie z nich zostało zastrzeżone i o ile zostanie wskazane źródło, włączając nazwisko autora”. Drugi dopuszczony wyjątek dotyczy „korzystani[a] z utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną w powiązaniu ze złożeniem sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, w granicach uzasadnionych celem informacji, o ile zostanie podane źródło, łącznie z nazwiskiem autora, poza przypadkami, w których okaże się to niemożliwe”.

117. Niemniej jednak, moim zdaniem, żaden z wyjątków przewidzianych w art. 5 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2001/29 – nawet gdyby Dania przewidziała go w swoim prawie krajowym – nie może uzasadniać częściowego zwielokrotniania artykułów prasowych w postaci fragmentów tekstu liczących jedenaście słów.

118. Pierwszy wyjątek uregulowany w art. 5 ust. 3 lit c) nie może uzasadniać tego zwielokrotnienia, ponieważ nie jest to zwielokrotnienie w prasie, do której zalicza się tradycyjnie gazety i czasopisma(54). Niniejsza sprawa nie dotyczy również publicznego udostępniania ani podawania opublikowanych artykułów do publicznej wiadomości(55). Publiczne udostępnienie obejmuje bowiem publiczną transmisję lub retransmisję utworu drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym nadawanie programów(56). Podanie do publicznej wiadomości oznacza natomiast udostępnienie utworu odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, w którym dochodzi do czynności udostępnienia(57). Nawet gdyby Infopaq wysyłała swoim klientom fragmenty artykułów prasowych za pośrednictwem poczty elektronicznej, to nie byłoby to publiczne udostępnianie(58) ani podawanie do publicznej wiadomości(59).

119. Częściowe zwielokrotnianie artykułów prasowych w formie wycinków z tych artykułów nie może zostać zatem uzasadnione na podstawie drugiego wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 3 lit. c) dyrektywy, który dopuszcza relacjonowanie aktualnych wydarzeń. Wyjątek ten dopuszcza bowiem korzystanie z utworów w związku z niezależną działalnością polegającą na informowaniu o aktualnych wydarzeniach(60). Określony utwór może więc zostać wykorzystany w ramach informowania o jakimś aktualnym wydarzeniu. Ponadto gdyby zwielokrotnianie artykułów prasowych było dopuszczalne na podstawie wyjątku, który umożliwia relacjonowanie aktualnych wydarzeń, byłoby to sprzeczne z celem pierwszego wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 3 lit. c), dotyczącego właśnie zwielokrotniania, publicznego udostępniania i podawania do publicznej wiadomości artykułów na tematy gospodarcze, polityczne lub religijne i stanowiącego, w odniesieniu do tych artykułów, lex specialis wobec drugiego wyjątku przewidzianego w tym przepisie.

120. Częściowe zwielokrotnianie artykułów prasowych nie może zatem stanowić legalnego korzystania z tych artykułów na podstawie któregokolwiek z wyjątków lub ograniczeń przewidzianych w art. 5 ust. 2 lub w art. 5 ust. 3 dyrektywy 2001/29.

121. Należy zatem, moim zdaniem, odpowiedzieć na dziesiąte pytanie prejudycjalne w ten sposób, że skanowanie całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku tego zwielokrotnienia i zachowywanie w pamięci części wyniku zwielokrotnienia złożonej z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów, w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie, nie umożliwiają legalnego korzystania z utworu w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, gdyż liczące jedenaście słów fragmenty tekstu są drukowane i wykorzystywane w ramach działalności przedsiębiorstwa polegającej na sporządzaniu streszczeń artykułów prasowych, mimo że podmiot praw autorskich nie wyraził zgody na taką działalność.

d)      Czwarta przesłanka: czynności, które nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego (pytania jedenaste i dwunaste)

122. Czwartą przesłanką, którą zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 musi spełniać tymczasowa czynność zwielokrotniania, aby można było ją wyłączyć z prawa do zwielokrotniania, jest brak odrębnego znaczenia ekonomicznego(61).

123. Wykładni tej przesłanki dotyczą jedenaste i dwunaste pytanie prejudycjalne. W drodze pytania jedenastego sąd krajowy chciałby wyjaśnić, jakie kryterium należy stosować przy dokonywaniu oceny, czy tymczasowe czynności zwielokrotniania mają odrębne znaczenie ekonomiczne w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. W pytaniu dwunastym sąd krajowy zmierza do ustalenia, czy przy dokonywaniu oceny tego, czy powyższe czynności mają odrębne znaczenie ekonomiczne w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, można uwzględniać zwiększenie wydajności wynikające dla użytkowników z tymczasowych czynności zwielokrotniania.

124. Przesłanka odnosząca się do odrębnego znaczenia ekonomicznego nie została zdefiniowana w dyrektywie 2001/29. Znaczenia tej przesłanki nie można także dokładniej określić w oparciu o uzasadnienie projektu tej dyrektywy, z którego wynika, że należy wyłączyć z zakresu stosowania dyrektywy czynności zwielokrotniania mające odrębne znaczenie ekonomiczne(62). Dokonując wykładni tej przesłanki, należy wyjaśnić, co oznacza, że określona czynność zwielokrotniania ma znaczenie ekonomiczne, że to znaczenie ekonomiczne ma charakter odrębny oraz dla kogo(63) ta czynność zwielokrotniania ma mieć odrębne znaczenie ekonomiczne.

125. Znaczenie ekonomiczne oznacza, że tymczasowa czynność zwielokrotniania musi przynosić korzyść ekonomiczną osobie, która czynności dokonuje. Pośrednio – w przypadku gdy podmiot praw autorskich otrzymał stosowne wynagrodzenie – czynność zwielokrotniania przynosi również korzyść ekonomiczną podmiotowi praw autorskich(64). Korzyścią ekonomiczną jest na przykład zysk lub ograniczenie kosztów, wzrost wydajności i tym podobne korzyści(65).

126. Kluczowym czynnikiem dla oceny, czy znaczenie ekonomiczne ma charakter odrębny jest według mnie to, czy z tymczasowych czynności zwielokrotniania wynikają korzyści ekonomiczne. Z takim odrębnym znaczeniem ekonomicznym mielibyśmy do czynienia, gdyby Infopaq, oprócz streszczeń artykułów prasowych, wysyłał swoim klientom za wynagrodzeniem skany tych artykułów lub gdyby klienci Infopaq mieli dostęp, na przykład poprzez link internetowy, do zeskanowanych artykułów prasowych. Z odrębnym znaczeniem ekonomicznym mielibyśmy również do czynienia, gdyby właściwym przedmiotem działalności Infopaq było skanowanie artykułów prasowych i wysyłanie ich do klientów za pośrednictwem poczty elektronicznej, za co spółka ta otrzymywałaby od swoich klientów wynagrodzenie(66). Sama możliwość, że Infopaq mogłaby uzyskiwać konkretną korzyść ekonomiczną z powyższych dwóch czynności zwielokrotniania, nie wystarcza, aby spełnić przesłankę odrębnego znaczenia ekonomicznego; spółka musiałaby rzeczywiście prowadzić taką działalność.

127. Moim zdaniem na jedenaste pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć w ten sposób, że przy dokonywaniu oceny, czy tymczasowe czynności zwielokrotniania mają odrębne znaczenie ekonomiczne w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, należy ustalić, czy z tymczasowych czynności zwielokrotniania bezpośrednio wynika korzyść ekonomiczna.

128. W niniejszej sprawie skanowanie artykułów prasowych, przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy, jak również zachowywanie w pamięci fragmentów(67) tych artykułów oznaczają dla spółki Infopaq redukcję kosztów a jednocześnie wzrost wydajności i oszczędność czasu. Bezsporne jest, że te czynności zwielokrotniania mają dla spółki Infopaq znaczenie ekonomiczne, ale moim zdaniem nie mają one odrębnego znaczenia ekonomicznego. W niniejszej sprawie do uznania, że mamy do czynienia z odrębnym znaczeniem ekonomicznym, nie wystarczy, aby tymczasowa czynność zwielokrotniania przyczyniała się tylko w sposób ogólny do bardziej wydajnego przetwarzania fragmentów artykułów przez spółkę Infopaq. Skanowanie, przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy, jak również zachowywanie w pamięci fragmentów artykułów prasowych są bowiem tylko częścią większego procesu przetwarzania fragmentów artykułów i nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego(68). W niniejszej sprawie odrębne znaczenie ekonomiczne skanowania, przekształcania pliku obrazkowego w plik tekstowy i zapisywania w pamięci fragmentów artykułów prasowych powinno być oceniane w oderwaniu od ekonomicznego znaczenia, jakie ma dla spółki Infopaq ostateczny wydruk fragmentów artykułów prasowych. Według mnie należy zatem przyjąć, że skanowanie artykułów i przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy, jak również zachowywanie fragmentów tych artykułów w pamięci nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego.

129. Na dwunaste pytanie prejudycjalne należy zatem moim zdaniem odpowiedzieć w ten sposób, że przy dokonywaniu oceny, czy czynności te mają odrębne znaczenie ekonomiczne w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, nie należy uwzględniać wynikającego dla użytkownika z tymczasowych czynności zwielokrotniania zwiększenia wydajności w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie.

4.      Wniosek dotyczący wykładni art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29

130. W oparciu o analizę przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 oraz na podstawie odpowiedzi udzielonych na pytania prejudycjalne od drugiego do dwunastego można stwierdzić, że czynności zwielokrotniania dokonywane w trakcie procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych stosowanego przez spółkę Infopaq nie mogą być uzasadnianie na podstawie wyjątków od prawa do zwielokrotniania przewidzianych w art. 5 ust. 1 tej dyrektywy. Oznacza to w praktyce, że spółka Infopaq powinna uzyskać zezwolenie podmiotów praw autorskich na przetwarzanie tych fragmentów.

E –    Wykładnia art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 (trzynaste pytanie prejudycjalne)

131. Poprzez trzynaste pytanie prejudycjalne sąd krajowy pragnie w istocie wyjaśnić, czy skanowanie przez podmiot gospodarczy całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku tego zwielokrotnienia oraz zachowywanie w pamięci i drukowanie wyniku zwielokrotnienia składającego się z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów bez zgody podmiotu prawa autorskiego można uznać za szczególne przypadki, które nie naruszają normalnego wykorzystania artykułów prasowych i nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotu prawa autorskiego w rozumieniu art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.

132. Mając na uwadze fakt, że w ramach analizy przesłanek z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 ustaliłam już, iż czynności zwielokrotniania w niniejszej sprawie nie spełniają przesłanek przewidzianych w tym artykule dyrektywy, w zasadzie nie ma potrzeby sprawdzać, czy czynności te spełniają przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5. Z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 wynikają bowiem dodatkowe przesłanki, jakie powinny spełniać czynności zwielokrotniania, jeżeli spełniają przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 1. Na wypadek, gdyby Trybunał uznał, że wykonywane przez Infopaq czynności zwielokrotniania spełniają przesłanki z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, w dalszej części przeanalizuję krótko, czy powyższe czynności zwielokrotniania spełniają przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy

133. W niniejszej sprawie należy moim zdaniem, analizując art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29, ponownie odróżnić ostateczne czynności zwielokrotniania – a więc wydrukowanie wycinków z artykułów prasowych – od czynności zwielokrotniania umożliwiających powyższe ostateczne czynności zwielokrotniania – a więc skanowania artykułów prasowych, przekształcania pliku obrazu w plik tekstowy oraz zachowania w pamięci fragmentu artykułu prasowego. Gdyby bowiem Trybunał stwierdził na podstawie analizy art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, że ostateczna czynność zwielokrotniania, którą umożliwiają tymczasowe czynności zwielokrotniania, może stanowić legalne korzystanie z utworu na podstawie jednego z wyjątków i ograniczeń odnoszących się do prawa do zwielokrotniania przewidzianych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy, to dla spełnienia przesłanki legalnego korzystania należałoby zbadać, czy ta czynność zwielokrotniania spełnia przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy. Dopiero wówczas przesłanka legalnego korzystania przewidziana w art. 5 ust. 1 dyrektywy będzie rzeczywiście spełniona. Dopiero gdy ta przesłanka zostanie spełniona – wraz ze wszystkimi innymi przesłankami przewidzianymi w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 – można będzie badać, czy czynności zwielokrotniania, które umożliwiają ostateczne korzystanie, spełniają także przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29. W dalszej części przeanalizuję zatem w pierwszej kolejności, czy ostateczna czynność zwielokrotniania (wydrukowanie fragmentów artykułów prasowych) spełnia przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29, a następnie zbadam, czy czynności zwielokrotniania, które umożliwiają powyższą ostateczną czynność (skanowanie artykułów prasowych, przekształcanie pliku obrazu w plik tekstowy i zachowywanie w pamięci(69) fragmentu artykułu prasowego), również spełniają te przesłanki.

1.      Czy wydruk fragmentów artykułów prasowych spełnia przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29?

134. Z artykułu 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 wynika, że wyjątki i ograniczenia przewidziane w tym artykule mają zastosowanie, po pierwsze, wyłącznie w szczególnych, ściśle określonych przypadkach, które, po drugie, nie naruszają normalnego wykorzystania utworu i, po trzecie, nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich(70). Powyższe przesłanki powinny być spełnione łącznie. Przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29, określane zwykle w doktrynie jako „test trójstopniowy”(71), zostały włączone do dyrektywy na wzór umów międzynarodowych, w szczególności art. 9 ust. 2 konwencji berneńskiej(72), art. 10 Traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Prawie Autorskim(73) oraz art. 13 porozumienia TRIPS(74). Jak wynika z motywu 44 dyrektywy 2001/29, przewidziane w niej wyjątki i ograniczenia powinny być stosowane zgodnie z zobowiązaniami międzynarodowymi(75). Artykuł 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 należy zatem interpretować, mając na względzie powyższe umowy międzynarodowe.

135. Zgodnie z pierwszą przesłanką z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 wyjątki i ograniczenia mają zastosowanie wyłącznie w określonych szczególnych przypadkach. Przesłanka ta wymaga, aby wyjątki i ograniczenia były jasno określone i służyły szczególnym określonym celom(76). Jeżeli chodzi o wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 3 lit. c), to szczególnym celem, któremu służy ten wyjątek, jest informowanie społeczeństwa o aktualnych wydarzeniach, jednak prawdą jest też, że wyjątek ten nie wyklucza, by informowanie o aktualnych wydarzeniach miało, przynajmniej pośrednio, cel gospodarczy(77).

136. Gdyby Trybunał uznał, że zwielokrotnianie fragmentów artykułów prasowych stanowi legalne korzystanie na podstawie art. 5 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2001/29, oznaczałoby to, że wyszedł z założenia, iż celem zwielokrotniania fragmentów artykułów jest informowanie społeczeństwa. Można by wprawdzie twierdzić, że częściowe zwielokrotnianie artykułów prasowych w formie wycinków nie do końca służy temu celowi i że jego główny cel jest gospodarczy, a informowanie jest celem drugorzędnym, jednak gdy na przykład czasopismo publikuje artykuł z innego czasopisma, gdy w radiu odczytuje się część artykułu prasowego lub gdy rejestruje się jakąś część wystawy w trakcie reportażu telewizyjnego na temat tej wystawy, to powyższe media wykorzystują utwory nie tylko w celu informowania społeczeństwa, lecz także w celu gospodarczym. Można zatem, moim zdaniem również twierdzić, że w przypadku zwielokrotniania fragmentów artykułów prasowych, kiedy fragmenty te są wykorzystywane w celu sporządzania streszczeń tych artykułów, są one wykorzystywane w celu informowania społeczeństwa. Można więc moim zdaniem przyjąć, że mamy tu do czynienia ze szczególnym przypadkiem w rozumieniu pierwszej przesłanki z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29. Drukowanie fragmentów artykułów prasowych spełnia zatem pierwszą przesłankę przewidzianą w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.

137. Druga przesłanka przewidziana w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 wymaga, aby szczególne przypadki, do których stosują się wyjątki i ograniczenia, nie naruszały normalnego wykorzystania utworu. Normalne wykorzystanie artykułów prasowych polega na tym, że gazety, w których te artykuły są opublikowane, są sprzedawane i przynoszą dochód. Możliwe do uzyskania w ten sposób korzyści gospodarcze powinny przypadać podmiotom praw autorskich(78). Normalne korzystanie z utworu jest zakłócone, jeżeli wpływ na rynek sprzedaży prasy jest odczuwalny i spada sprzedaż gazet(79).

138. Zwielokrotnianie fragmentów artykułów prasowych umożliwia spółce Infopaq szybkie rozpoznanie ważnych artykułów, z których należy sporządzić streszczenie. Spółka Infopaq może zatem sporządzać streszczenia wszystkich artykułów prasowych, dzięki czemu jej klienci nie już mieli potrzeby zakupu gazet(80). Moim zdaniem zwielokrotnianie fragmentów artykułów prasowych narusza zatem normalne wykorzystanie tych artykułów, w związku z czym druga przesłanka przewidziana w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 nie jest spełniona.

139. Trzecia przesłanka przewidziana w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 wymaga, aby szczególne przypadki, do których stosują się wyjątki i ograniczenia, nie powodowały nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich. W ramach trzeciej przesłanki nie wystarczy zwykłe oddziaływanie na uzasadnione interesy podmiotów praw autorskich – na które w końcu ma wpływ każdy wyjątek lub ograniczenie – oddziaływanie to nie może być nieuzasadnione(81). Należy przy tym mieć na względzie ilościowy i jakościowy charakter tego oddziaływania(82).

140. W niniejszej sprawie przetwarzaniu podlega fragment każdego artykułu prasowego zawierającego określone szukane słowa. Jeżeli szukane słowo pojawia się w tych artykułach często, oznacza to pod względem ilościowym, że przetwarzanie fragmentów dotyczy dużej liczby artykułów prasowych. Jeżeli klika różnych szukanych słów pojawia się w tym samym artykule, oznacza to również, że dla jednego artykułu przetwarzanych może być klika fragmentów. W związku z analizą drugiej przesłanki przewidzianej w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 stwierdziłam już, że zwielokrotnianie tych fragmentów ma, pośrednio poprzez opracowywanie streszczeń, wpływ na sprzedaż artykułów prasowych, co sprawia, że podmioty praw autorskich mają uzasadniony interes w tym, aby mieć udział w zyskach realizowanych przez spółkę Infopaq. Zważywszy, że przetwarzanie dotyczy fragmentów licznych artykułów prasowych, uważam, iż powoduje to nieuzasadnioną szkodę dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich. Moim zdaniem należy stwierdzić, że w przypadku drukowania fragmentów artykułów prasowych trzecia przesłanka przewidziana w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 także nie jest spełniona.

141. Konsekwencją faktu, że drukowanie fragmentów artykułów prasowych nie spełnia drugiej i trzeciej przesłanki z art. 5 ust. 5. dyrektywy 2001/29, jest to, że nie może ono stanowić legalnego korzystania z tych artykułów w rozumieniu art. 5 ust. 1 tej dyrektywy.

2.      Czy tymczasowe czynności zwielokrotniania spełniają przesłanki przewidziane w art. 5 ust. 5?

142. Ponieważ w pkt 141 niniejszej opinii stwierdziłam, że drukowanie fragmentów artykułów prasowych nie może stanowić legalnego korzystania z tych artykułów, można przyjąć, że czynności skanowania, przekształcania pliku obrazu w plik tekstowy i zachowywania w pamięci(83) fragmentów tych artykułów nie umożliwiają legalnego korzystania z utworu, a więc nie spełniają przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Ponieważ czynności te nie mogą zostać uzasadnione na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, nie mogą być one również odrębnie uzasadnione na podstawie przesłanek z art. 5 ust. 5 dyrektywy. W odniesieniu do powyższych czynności zwielokrotniania należy zatem przyjąć, że nie spełniają one przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 5 tej dyrektywy.

3.      Wniosek dotyczący wykładni art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29

143.  Mając na względzie przeprowadzoną analizę art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29, na trzynaste pytanie prejudycjalne należy moim zdaniem odpowiedzieć w ten sposób, że skanowanie przez podmiot gospodarczy całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku tego zwielokrotnienia, jak również zachowywanie w pamięci i drukowanie części wyniku zwielokrotnienia składającej się z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie nie mogą zostać uznane za określone szczególne przypadki, które nie naruszają normalnego wykorzystania artykułów prasowych i nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich w rozumieniu art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.

F –    Wniosek

144.  Przeprowadzona w niniejszej opinii analiza wykazała, że zespół czynności dokonywanych przez Infopaq w ramach procesu przetwarzania fragmentów artykułów prasowych stanowi zwielokrotnianie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29. Powyższe czynności zwielokrotniania nie są dopuszczalne na podstawie wyjątku od prawa do zwielokrotniania, takiego jak przewidziany w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, oraz nie są zgodne z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy. Infopaq powinna zatem uzyskać zezwolenie podmiotów praw autorskich na dokonywanie tych czynności.

VII – Wnioski

145. Mając na względzie całość powyższych rozważań, proponuję, aby Trybunał, zważywszy na okoliczności niniejszej sprawy, udzielił odpowiedzi na pytania prejudycjalne przedstawione przez Højesteret w kolejności, w jakiej zostały przedstawione, w następujący sposób:

1)         Zachowanie w pamięci i następnie drukowanie fragmentu artykułu z prasy codziennej zawierającego szukane słowo i pięć poprzedzających je słów oraz pięć słów następujących po nim należy uznać za zwielokrotnienie w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym

2)         Podstawową okolicznością mającą znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy dana czynność zwielokrotniania ma charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 jest okoliczność, że wynik zwielokrotnienia istnieje jedynie przez bardzo krótki czas, a ocena tej okoliczności musi uwzględniać wszystkie okoliczności danego przypadku.

3)         Jeżeli tymczasowa czynność zwielokrotniania polega na utworzeniu pliku tekstowego na podstawie pliku obrazu i jeżeli obydwa te pliki zostają usunięte w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie, to powyższa czynność zwielokrotniania powinna zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

4)         Sąd krajowy, na podstawie kryteriów podanych w odpowiedzi na drugie pytanie prejudycjalne, powinien rozstrzygnąć, czy czynność zwielokrotniania może zostać uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli część wyniku zwielokrotnienia zawierająca przynajmniej jeden fragment tekstu liczący jedenaście słów jest zapisywana w pamięci.

5)         Czynność zwielokrotniania nie może być uznana za mającą charakter przejściowy w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, jeżeli w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie część wyniku zwielokrotnienia zawierająca przynajmniej jeden fragment tekstu liczący jedenaście słów jest przedmiotem wydruku.

6)         Etap procesu technologicznego, na którym następują tymczasowe czynności zwielokrotniania nie ma znaczenia dla oceny, czy czynności te powinny zostać uznane za integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

7)         Jeżeli tymczasowe czynności zwielokrotniania, w okolicznościach takich jak te występujące w niniejszej sprawie, obejmują ręczne skanowanie całych artykułów prasowych, w wyniku którego artykuły te przenoszone są z nośnika papierowego na nośnik cyfrowy, to powyższe czynności zwielokrotniania stanowią integralną i podstawową część procesu technologicznego w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.

8)         W okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie, wydrukowanie fragmentu artykułu prasowego nie stanowi tymczasowej czynności zwielokrotniania, a więc nie można go uzasadnić w oparciu o art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29. Z tego względu rozstrzygnięcie, czy powyższa czynność zwielokrotniania może stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego, jest bez znaczenia.

9)         Legalne korzystanie z utworu w rozumieniu art. 5 ust. 1. dyrektywy 2001/29 obejmuje wszystkie sposoby korzystania z utworu, które nie wymagają zezwolenia podmiotu praw autorskich lub na które wyraźnie zezwolił podmiot praw autorskich. W przypadku korzystania z utworu w formie zwielokrotniania, zezwolenie podmiotu praw autorskich nie jest wymagane, jeżeli zwielokrotnienie jest dozwolone na podstawie jednego z wyjątków przewidzianych w art. 5 ust. 2 i ust. 3 dyrektywy 2001/29, o ile dane państwo członkowskie dokonało transpozycji tego wyjątku lub ograniczenia do prawa krajowego i o ile zwielokrotnienie jest zgodne z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.

10)         Skanowanie całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku tego zwielokrotnienia i zachowywanie w pamięci części wyniku zwielokrotnienia złożonej z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów, w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie, nie umożliwiają legalnego korzystania z utworu w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, gdyż liczące jedenaście słów fragmenty tekstu są drukowane i wykorzystywane w ramach działalności przedsiębiorstwa polegającej na sporządzaniu streszczeń artykułów prasowych, mimo że podmiot praw autorskich nie wyraził zgody na taką działalność.

11)         Przy dokonywaniu oceny, czy tymczasowe czynności zwielokrotniania mają odrębne znaczenie ekonomiczne w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, należy ustalić, czy z tymczasowych czynności zwielokrotniania wynika bezpośrednio korzyść ekonomiczna.

12)         Przy dokonywaniu oceny, czy czynności te mają odrębne znaczenie ekonomiczne w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29, nie należy uwzględniać wynikającego dla użytkownika z tymczasowych czynności zwielokrotniania zwiększenia wydajności w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie.

13)         Skanowanie przez podmiot gospodarczy całych artykułów prasowych, późniejsze przetwarzanie wyniku tego zwielokrotnienia, jak również zachowywanie w pamięci i drukowanie części wyniku zwielokrotnienia składającej się z przynajmniej jednego fragmentu tekstu liczącego jedenaście słów w okolicznościach takich jak te w niniejszej sprawie nie mogą zostać uznane za określone szczególne przypadki, które nie naruszają normalnego wykorzystania artykułów prasowych i nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich w rozumieniu art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.


1 – Język oryginału: słoweński


2 – Dz.U. L 167, s. 10.


3 –      Przypis dotyczy wyłącznie słoweńskiej wersji niniejszej opinii.


4 – Bekendtgørelse af lov om ophavsret, nr. 763 af 30. juni 2006 (tekst jednolity ustawy o prawie autorskim, nr 763 z dnia 30 czerwca 2006 r.). Tłumaczenie na język angielski tekstu jednolitego duńskiej ustawy o prawie autorskim jest dostępne na stronie internetowej duńskiego ministerstwa kultury: http://www.kum.dk/sw832.asp.


5 – Z postanowienia sądu krajowego nie wynika, w jaki sposób wykonywane są te streszczenia ani jaka dokładnie jest ich zawartość. Nie zostało również wyraźnie wskazane, jaki jest związek pomiędzy tymi streszczeniami a wycinkami z artykułów prasowych składającymi się z szukanego słowa i pięciu poprzedzających je słów oraz pięciu słów następujących po nim (zob. pkt 15 niniejszej opinii). W żadnym punkcie postanowienia sądu krajowego nie wskazano jednoznacznie, czy wycinki składające się z jedenastu słów są wykorzystywane wyłącznie na użytek wewnętrzny, czy też jest również możliwe, że wycinki te są wysyłane do klientów spółki Infopaq.


6 – Chodzi tu o plik w formacie TIFF (Tagged Image File Format).


7 – Chodzi tu o serwer OCR (Optical Character Recognition).


8 – ASCII jest to skrót od American Standard Code for Information Interchange.


9 – Przypis dotyczy wyłącznie słoweńskiej wersji opinii.


10 –      Przypis dotyczy wyłącznie słoweńskiej wersji opinii.


11 –      Sąd krajowy w pytaniach prejudycjalnych stosuje w odniesieniu do dyrektywy 2001/29 określenie „dyrektywa Infosoc”; „Infosoc” jest skrótem od angielskiego zwrotu „information society” (społeczeństwo informacyjne). Ze względu na to, że w dalszej części niniejszej opinii stosuję w odniesieniu do tej dyrektywy skrót „dyrektywa 2001/29”, tego samego skrótu użyję również w pytaniach prejudycjalnych.


12 – W celu zapoznania się ze stanowiskiem rządu austriackiego, zob. pkt 26 niniejszej opinii.


13 – Dyrektywa 2001/29 kładzie szczególny nacisk na ochronę prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, jednakże nie ogranicza się tylko do tej dziedziny. Jej celem jest z jednej strony, poprzez harmonizację niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, przyczynienie się do funkcjonowania rynku wewnętrznego, a z drugiej strony wypełnienie niektórych zobowiązań międzynarodowych w tej dziedzinie. Co się tyczy tej ostatniej kwestii, chodzi tu przede wszystkim, jak wynika z motywu 15 dyrektywy 2001/29, o wypełnienie zobowiązań wynikających z dwóch umów międzynarodowych przyjętych w ramach Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO), to jest Traktatu WIPO o prawie autorskim i Traktatu WIPO o artystycznych wykonaniach i nagraniach. Zobacz w doktrynie przykładowo: M. Lehmann, The EC Directive on the Harmonisation of Certain Aspects of Copyright and Related Rights in the Information Society – A Short Comment, International review of industrial property and copyright law, nr 5/2003, s. 521.


14 – Zobacz podobnie zielona księga „Prawo autorskie i prawa pokrewne w społeczeństwie informacyjnym”, COM(95) wersja ostateczna, s. 49; M. Vivant, Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society, w: A.R. Lodder, H.W.K. Kaspersen (éd.), Edirectives: Guide to European Union Law on E-Commerce, Kluwer Law International, Haag 2002, s. 98; M. Lehmann, op. cit. (w przypisie 13), s. 523, przypis 18.


15 – Zobacz podobnie zielona księga „Prawo autorskie i prawa pokrewne w społeczeństwie informacyjnym”, COM(95) 382 wersja ostateczna, s. 49.


16 – Umożliwienie rozwoju i normalnego funkcjonowania nowych technologii oznacza na przykład, że dozwolone jest zwielokrotnianie, które z punktu widzenia technicznego jest niezbędne do normalnego funkcjonowania Internetu lub do korzystania z oprogramowania. Wynika to jednoznacznie na przykład z motywu 33 dyrektywy 2001/29, zgodnie z którym z prawa do zwielokrotniania należy wyłączyć czynności umożliwiające przeglądanie, jak również tworzenie kopii w pamięci podręcznej („cache”). Wymóg, zgodnie z którym prawo do zwielokrotniania nie może uniemożliwiać normalnego funkcjonowania nowych technologii, wynika również z innych dyrektyw, na przykład z dyrektywy Rady 91/250/EWG z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów  komputerowych (Dz.U. L 122, s. 42), która w motywie siedemnastym stanowi, że „wyłączne prawa autora do zakazywania niedozwolonego powielania jego dzieła muszą być poddane określonym wyjątkom w przypadku programu komputerowego pozwalającego na powielanie technicznie konieczne do używania go przez uprawnionego nabywcę”.


17 – Zobacz na przykład wyroki: z dnia 7 grudnia 2006 r. w sprawie C‑306/05 SGAE, Zb.Orz., s. I‑11519, pkt 31; z dnia 9 listopada 2000 r. w sprawie C‑357/98 Yiadom, Rec. s. I‑9265, pkt 26; z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie C‑245/00 SENA, Rec. s. I‑1251, pkt 23.


18 – Zobacz w doktrynie przykładowo: M. Vivant, op. cit. (w przypisie 14), s. 98, który definiuje zwielokrotnienie jako „utrwalenie” utworu na nośniku. T. Kritharas, The Challenge of Copyright in Information Society. Copyright on the Internet: Current Legal Aspects, Revue hellénique de droit international, nr 1/2003, s. 22 (odwołując się do orzecznictwa w Zjednoczonym Królestwie) opisuje obrazowo prawo do zwielokrotniania jako: „To, co może być skopiowane, powinno być prima facie objęte ochroną [przez prawo autorskie]”.


19 – Dążenie do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony wynika w szczególności z motywu 9 dyrektywy 2001/29, który stanowi, że „[w]szelka harmonizacja praw autorskich i pokrewnych [prawa autorskiego i praw pochodnych] opiera się na wysokim poziomie ochrony, odkąd prawa te mają zasadnicze znaczenie dla twórczości intelektualnej”; dążenie to wynika również pośrednio z motywów 4 i 10. Motyw 4 stanowi, że „[z]harmonizowane ramy prawne w zakresie praw autorskich i pokrewnych [prawa autorskiego i praw pochodnych], poprawiając pewność prawną, a zarazem zapewniając wysoki poziom ochrony własności intelektualnej, sprzyjają poważnym inwestycjom w twórcze i nowatorskie działania”; motyw 10 dyrektywy stanowi, że autorzy muszą „otrzymywać stosowne wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów” oraz że „[d]la zagwarantowania takiego wynagrodzenia […] konieczna jest właściwa ochrona prawa własności intelektualnej”. Wymóg wysokiego poziomu ochrony, który zapewniłby autorom stosowne wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów, został również potwierdzony przez orzecznictwo; zob. w tym zakresie wyrok z dnia 7 grudnia 2006 r. w sprawie C‑306/05 SGAE, Zb.Orz. s. I-11519, pkt 36.


20 – Tytułem przykładu można przywołać częściowe zwielokrotnienie obrazu. Jeżeli obraz przedstawia postać na białym tle, to na podstawie fotografii (czyli zwielokrotnienia), której część będzie stanowiło białe tło, nie będzie można stwierdzić, o jaki obraz chodzi. Jeżeli jednak na fotografii znajdzie się część postaci i będzie oczywiste, że jest to dokładne zwielokrotnienie tego obrazu, to wówczas będziemy mieć do czynienia ze zwielokrotnieniem częściowym. Dodajmy jeszcze bardziej skrajny przykład: jeżeli w opracowywanych przez Infopaq wycinkach z artykułów prasowych, pojawiałoby się tylko jedno słowo, na przykład „i” albo tylko określona nazwa przedsiębiorstwa, nie można by było stwierdzić, z jakiego artykułu z gazety pochodzi ten fragment i w takim przypadku nie mielibyśmy do czynienia ze zwielokrotnieniem częściowym.


21 – Jeżeli chodzi o problemy z określeniem ilościowym długości cytatów, należy zauważyć dla porównania, że w ramach komentarza do art. 10 ust. 1 Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych (z dnia 9 września 1886 r., uzupełnionej w Paryżu dnia 4 maja 1896 r., zrewidowanej w Berlinie dnia 13 listopada 1908 r., uzupełnionej w Bernie dnia 20 marca 1914 r., zrewidowanej w Rzymie dnia 2 czerwca 1928 r., w Brukseli dnia 26 czerwca 1948 r., w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r., w Paryżu dnia 24 lipca 1971 r. oraz poprawionej dnia 28 września 1979 r.), który dopuszcza cytowanie, pominięto kwestię dopuszczalnej górnej granicy w przypadku cytatów oraz stwierdzono, że ilościowe ograniczenie długości cytatu byłoby trudne do zastosowania. Zobacz na przykład: S. Ricketson, J.C. Ginsburg, International Copyright and Neighbouring Rights. The Berne Convention and Beyond, vol. I, Oxford University Press, New York 2005, s. 788, pkt 13.42; S. Ricketson, The Berne Convention for the protection of literary and artistic works: 1886–1986, Centre for Commercial Law Studies, Queen Mary College, Kluwer, London 1987, s. 493, pkt 9.23.


22 – W przypadku znanych wierszy i cytatów wystarczy klika słów, aby miało miejsce zwielokrotnienie. Na przykład cytat „I ty Brutusie” składa się jedynie z trzech słów, ale można z całą pewnością stwierdzić, że chodzi o częściowe zwielokrotnienie słów ze sztuki „Juliusz Cezar” Wiliama Szekspira. Jeśli natomiast weźmiemy jako przykład trzy słowa pochodzące z wycinka prasowego z gazety, do której odnosi się sąd krajowy (zob. pkt 15 niniejszej opinii) – „sprzedaż grupy telekomunikacyjnej” – bardzo trudno jest stwierdzić z całą pewnością, że chodzi o częściowe zwielokrotnienie określonego artykułu prasowego.


23 – Zobacz pkt 14 niniejszej opinii.


24 – Zobacz pkt 25 niniejszej opinii.


25 – Uzasadnienie projektu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, COM(97) 628 wersja ostateczna, s. 29, pkt 3.


26 – Dodam, że przykłady tymczasowych czynności zwielokrotniania podlegające wyłączeniu na podstawie art. 5 ust. 1, są również przytaczane w sprawozdaniu Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego dotyczącym stosowania dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym SEC(2007) 1556, s. 3: zwielokrotnianie przez routery internetowe, zwielokrotnienia dokonywane w trakcie surfowania w Internecie, w pamięci RAM (Random Access Memory) lub w pamięci podręcznej („cache”).


27 – Zobacz podobnie na przykład M. Lehmann, op. cit (w przypisie 13), s. 523–524.


28 – P.B. Hugenholtz, Caching and Copyright: The Right of Temporary Copying, European Intellectual Property Review, nr 10/2000, s. 482 – definiuje on „caching” jako „automatyczne tworzenie tymczasowych numerycznych kopii danych […] po to, aby dane te były do bezpośredniej dyspozycji w celu późniejszego wykorzystania”.


29 – T. Kritharas, op. cit. (w przypisie 18), s. 34, podkreśla, że dyrektywa 2001/29, zgodnie z art. 5 ust. 1 wyłącza tworzenie kopii w pamięci podręcznej (caching) z prawa do zwielokrotniania. Zobacz na przykład P. B. Hugenholtz, op. cit. (w przypisie 28), s. 482 i następne, który analizuje różne rodzaje zapisu w pamięci podręcznej (cachingu) z punktu widzenia ochrony praw autorskich.


30 – Znajduje to również potwierdzenie w uzasadnieniu projektu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym COM(97) 628 wersja ostateczna, s. 29, pkt 3, z którego wynika, że wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 1 dotyczy zarówno Internetu, jak i czynności zwielokrotniania, które nie odbywają się w Internecie. Podobnie na przykład J. Plaza Penadés, Propiedad intelectual y sociedad de la información (la Directiva comunitaria 2001/29/CE), w: F. de Paula Blasco Gascó (éd.), Contratación y nuevas tecnologías, Consejo General del Poder Judicial, Madrid 2005, s. 147.


31 – Pamięć RAM (Random Access Memory) funkcjonuje w ten sposób, że zachowywane są w niej tymczasowo dane w celu umożliwienia działania komputera; kiedy użytkownik wyłącza komputer, dane zapisane w pamięci RAM są usuwane. Zobacz podobnie T. Kritharas, op. cit. (w przypisie 18), s. 22; G. Westkamp, Transient Copying and Public Communications: The Creeping Evolution of Use and Access Rights in European Copyright Law, George Washington International Law Review, nr 5/2004, s. 1057, przypis 2.


32 – Zobacz pkt 101 i następne niniejszej opinii.


33 – Informacja ta została podana przez sąd krajowy w pkt 2 postanowienia odsyłającego opisującym proces opracowywania wycinków z artykułów prasowych.


34 – Zobacz studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, Institute for Information Law, Uniwersytet w Amsterdamie, Holandia 2007, dostępne pod adresem http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/studies/infosoc-study_en.pdf, s. 23, w którym za trwałe zwielokrotnienie uznaje się „trwałą kopię fizyczną”, a za zwielokrotnienie tymczasowe „niewidoczną kopię tymczasową”.


35 – Zobacz pkt 101 i następne niniejszej opinii.


36 – Sąd krajowy używa sformułowania „tymczasowa czynność zwielokrotniania”; jednakże zważywszy na fakt, że w pkt 71 niniejszej opinii zauważyłam już, iż nie jest jasne, czy w przypadku zapisu w pamięci fragmentu złożonego z jedenastu słów mamy do czynienia z tymczasową czynnością zwielokrotniania, omawiając pytania prejudycjalne, będę używać wyłącznie sformułowania „czynność zwielokrotniania”.


37 – Podobnie studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 32, w którym podkreśla się, że pojęcie „przejściowy” z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 odnosi się do „bardzo krótkiego okresu”.


38 – To samo wynika również z potocznego znaczenia pojęć „przejściowy” i „tymczasowy” w różnych językach. W języku angielskim pojęcie „temporary” („tymczasowy”) oznacza „mający ograniczony czas trwania”, natomiast pojęcie „transient” („przejściowy”) oznacza „krótkotrwały”; zob. Oxford Dictionary of English, wyd 2, Oxford University Press, Oxford 2005. Podobnie w języku niemieckim pojęcie „vorübergehend“ („tymczasowy”) zdefiniowano jako „mający określony czas trwania, czasowy”, natomiast pojęcie „flüchtig“ („przejściowy”) zdefiniowano (w pkt 3 definicji słowa „flüchtig“) jako „szybko przemijający, nie trwający długo”); Duden – Deutsches Universalwörterbuch, wyd. 6, Mannheim, 2006. W języku francuskim pojęcie „provisoire” („tymczasowy”) oznacza „istniejący, stający się jedynie na pewien czas, w oczekiwaniu na stan trwały”, natomiast pojęcie „transitoire” („przejściowy”) oznacza „nietrwały”; zob. Nouveau Larousse Encyclopédique, TOM 2, Larousse, Paris 2003. W języku włoskim pojęcie „temporaneo” („tymczasowy”) oznacza „trwający w ograniczonym czasie, nieostateczny”), podczas gdy pojęcie „transitorio” („przejściowy”) oznacza „krótkotrwały”; zob. Dizionario Italiano Sabatini Coletti, Giunti, Florence 1997. Jednakże prawdą jest, że chodzi tu o subtelne różnice i aby zrozumieć znaczenie każdego z pojęć, należy uwzględnić jego kontekst.


39 – Zobacz studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society”, op. cit. (w przypisie 34), s. 32.


40 – Ibid.


41 – W doktrynie podkreśla się, że nie jest do końca jasne, co należy przez to rozumieć. Zobacz na przykład M. Hart, The Copyright in the Information Society Directive: An Overview, European Intellectual Property Review, nr 2/2002, s. 59. H.P. Mayer w Richtlinie 2001/29/EG zur Harmonisierung bestimmter Aspekte des Urheberrechts und der verwandten Schutzrechte in der Informationsgesellschaft, Europäische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht, nr 11/2002, s. 327, określa tę przesłankę jako „problematyczną”.


42 – Wspomniany dylemat związany z wykładnią przesłanki, zgodnie z którą tymczasowa czynność zwielokrotniania musi stanowić integralną i podstawową część procesu technologicznego, został na przykład poruszony w „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 33. Zobacz również G. Spindler, Europäisches Urheberrecht in der Informationsgesellschaft, Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht, nr 2/2002, s. 111.


43 – Podobnie G. Spindler, op. cit. (w przypisie 42), s. 111; studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 33.


44 – W uzasadnieniu projektu jest mowa o „certain acts of reproduction which are dictated by technology” (niektóre czynności zwielokrotniania podyktowane względami technologii); uzasadnienie projektu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, COM(97) 628 wersja ostateczna, s. 29.


45 – Przypis dotyczy wyłącznie słoweńskiej wersji opinii.


46 – Opublikowanie utworu, publiczne udostępnienie utworu lub rozpowszechnianie utworu.


47 – Jeżeli chodzi o twierdzenie, że przesłanka legalnego korzystania odnosi się do legalnego korzystania na podstawie art. 5 ust. 2 i 3 dyrektywy 2001/29, zob. na przykład C. Waelde, H. MacQueen, The Scope of Copyright, Electronic Journal of Comparative Law, nr 3/2006, s. 63; zobacz również studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 34, w którym podkreśla się, że przesłanka legalnego korzystania z art. 5 ust. 1 odnosi się do norm prawnych znajdujących się poza art. 5 ust. 1.


48 – Zobacz pkt 111 niniejszej opinii.


49 – W studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 34, wskazano na przykład, że zwielokrotnienie utworu w pamięci RAM utworzone jednocześnie z kopią wykonaną do osobistego użytku zgodnie z [krajową transpozycją] art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 może być wyłączone z prawa do zwielokrotniania na podstawie art. 5 ust. 1 lit. b) tej dyrektywy, ponieważ zwielokrotnienie to umożliwia legalne korzystanie tj. wykonanie kopii do osobistego użytku.


50 – Artykuł 5 ust. 2 dyrektywy 2001/29 przewiduje wyjątki i ograniczenia dotyczące prawa do zwielokrotniania określonego w art. 2 dyrektywy, natomiast art. 5 ust. 3 przewiduje wyjątki i ograniczenia odnoszące się do prawa do zwielokrotniania określonego w art. 2 oraz do prawa do publicznego udostępniania utworów i prawa podawania do publicznej wiadomości innych przedmiotów praw pokrewnych określonych w art. 3 tej dyrektywy.


51 – Motyw 32 dyrektywy 2001/29 stanowi, że „dyrektywa zawiera wyczerpujące wyliczenie wyjątków i ograniczeń dla prawa do zwielokrotniania”.


52 – Dodajmy w związku z tym artykułem, że został on wprowadzony do dyrektywy 2001/29 na wzór art. 10 bis Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych, op. cit. (w przypisie 21). Dokładniej, pierwszy wyjątek uregulowany w art. 5 ust. 3 lit. c) został wprowadzony do dyrektywy 2001/29 na wzór art. 10 bis ust. 1 konwencji berneńskiej, a drugi wyjątek uregulowany w art. 5 ust. 3 lit c) został wprowadzony do dyrektywy 2001/29 na wzór art. 10 bis ust. 2 konwencji berneńskiej.


53 – Inne wyjątki nie mogą mieć zastosowania w niniejszej sprawie. Jeżeli chodzi w szczególności o wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 3 lit. d), który dopuszcza „cytowani[e] do celów takich jak słowa krytyki lub recenzji, o ile dotyczy ono utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, który został już prawnie podany do publicznej wiadomości, o ile zostanie podane źródło, łącznie z nazwiskiem autora, poza przypadkami, w których okaże się to niemożliwe oraz o ile korzystanie odbywa się zgodnie z uczciwymi praktykami i w rozmiarze usprawiedliwionym przez szczególny cel”, należy zwrócić uwagę, że w niniejszej sprawie fragmenty artykułów prasowych mogłyby zapewne uchodzić za cytaty, jednakże nie mamy tu do czynienia z cytowaniem w celach takich jak krytyka czy recenzja. Powyższe cytaty nie są bowiem wykorzystywane w tekstach krytycznych lub recenzjach omawianych artykułów prasowych, są natomiast wykorzystywane w ramach działalności polegającej na sporządzaniu streszczeń artykułów prasowych.


54 – Podobnie na przykład C. Berger, Elektronische Pressespiegel und Informationsrichtlinie. Zur Vereinbarkeit einer Anpassung des § 49 UrhG an die Pressespiegel-Entscheidung des BGH mit der Informationsrichtlinie, Computer und Recht, nr 5/2004, s. 363; V. Glas, Die urheberrechtliche Zulässigkeit elektronischer Pressespiegel. Zugleich ein Beitrag zur Harmonisierung der Schranken des Urheberrechts in den Mitgliedstaaten der EU, Mohr Siebeck, Tübingen 2008, s. 131. Ze stanowiska doktryny zajmującej się wykładnią artykułu 10 bis konwencji berneńskiej, na wzór którego do dyrektywy 2001/29 został wprowadzony pierwszy wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 3, również wynika, że gazety i czasopisma tradycyjnie uznaje się za spełniające tę przesłankę; zob. na przykład S. Ricketson, op. cit. (w przypisie 21), s. 501, pkt 9.30 oraz s. 503, pkt 9.32. W doktrynie przyjmuje się również, że art. 10 bis konwencji berneńskiej w zasadzie nie sprzeciwia się temu, aby rozszerzyć jego stosowanie na wydania gazet i czasopism w formie elektronicznej (on-line); zob. na ten temat na przykład S. Ricketson, J.C. Ginsburg, op. cit. (w przypisie 21), s. 801, pkt 4.


55 – Prawo do publicznego udostępniania utworów oraz prawo podawania utworów do publicznej wiadomości uregulowane są w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, który stanowi, że „państwa członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania lub zabraniania na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie”.


56 – Dyrektywa 2001/29 definiuje publiczne udostępnianie w motywie 23, z którego wynika, że obejmuje ono „każde udostępnianie utworu odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, z którego przekazywanie pochodzi” oraz „każdą publiczną transmisję lub retransmisję utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym nadawanie programów”. Obejmuje ono na przykład publiczne wykonanie, emisję radiową, emisję utworów lub przedmiotów praw pokrewnych prowadzoną w sposób przewodowy lub satelitarny.


57 – Podawanie do publicznej wiadomości jest zdefiniowane w motywie 24 dyrektywy, z którego wynika, że obejmuje ono „wszystkie czynności polegające na udostępnieniu takich przedmiotów odbiorcom nieznajdującym się w miejscu, z którego przedmiot objęty ochroną jest podawany do wiadomości”. Z doktryny odnoszącej się do traktatów WIPO (Traktat WIPO o prawie autorskim oraz Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach), które zostały przetransponowane do prawa wspólnotowego przez dyrektywę 2001/29, wynika, że podanie do publicznej wiadomości oznacza podanie do publicznej wiadomości poprzez systemy informatyczne, które umożliwiają dostarczenie określonego utworu; zob. M. Ficsor, The Law of Copyright and the Internet. The 1996 WIPO Treaties, their Interpretation and Implementation, Oxford University Press, New York 2002, s. 183, pkt 4.56. Zobacz także J. Reinbothe, S. von Lewinski, The WIPO Treaties 1996. The WIPO Copyright Treaty and The WIPO Performances and Phonograms Treaty. Commentary and Legal Analysis, Butterworths, London 2002, s. 109, pkt 20.


58 – Wysłanie za pośrednictwem poczty elektronicznej z pewnością nie stanowi transmisji lub retransmisji utworu drogą przewodową lub bezprzewodową ani nadawania programów.


59 – Moim zdaniem wysyłanie klientom indywidualnym za pośrednictwem poczty elektronicznej wycinków z artykułów prasowych nie może zostać uznane za podawanie do publicznej wiadomości. Jak wynika z art. 3 ust. 2 dyrektywy 2001/29, przesłanką podania utworu do publicznej wiadomości jest to, że każdy ma do niego dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie. Przesłanka ta nie jest zatem spełniona w przypadku wysyłki za pośrednictwem poczty elektronicznej, gdyż mamy tu do czynienia z konkretną korespondencją przeznaczoną dla określonych klientów, w ramach której sami klienci nie mają dostępu do wyników częściowych zwielokrotnień artykułów prasowych, a także nie wybierają sami momentu uzyskania do nich dostępu. W doktrynie podkreśla się również, że przekaz utworu za pośrednictwem poczty elektronicznej nie stanowi podawania do publicznej wiadomości. Zobacz na przykład S. von Lewinski, Die Multimedia-Richtlinie – Der EG-Richtlinienvorschlag zum Urheberrecht in der Informationsgesellschaft, MultiMedia und Recht, nr 3/1998, s. 116; G. Spindler, op. cit. (w przypisie 42), s. 108.


60 – V. Glas, op. cit. (w przypisie 54), s. 144. Taką wykładnię potwierdza również art. 10 bis konwencji berneńskiej, na wzór którego powyższy wyjątek został wprowadzony do dyrektywy 2001/29 i który stanowi: „Ustawodawstwu państw należących do Związku zastrzega się również określenie warunków, po których spełnieniu mogą być w sprawozdaniach z aktualnych wydarzeń reprodukowane albo udostępniane publicznie – w stopniu uzasadnionym celami informacyjnymi – za pomocą środków fotograficznych lub filmowych bądź drogą radiowo-telewizyjną lub za pomocą środków przekazu przewodowego dzieła literackie lub artystyczne oglądane lub słyszane w toku wydarzeń” (moje podkreślenie kursywą). Zobacz w doktrynie S. Ricketson, J.C. Ginsburg, op. cit. (w przypisie 21), s. 802 (pkt 13.54) oraz s. 805 (pkt 13.55).


61 – W doktrynie podkreśla się, że przesłanka ta nie występuje w umowach międzynarodowych ani w prawie krajowym. Zobacz podobnie G. Westkamp, op. cit. (w przypisie 31), s. 1101. Zobacz także „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 35.


62 – Uzasadnienie projektu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, COM(97) 628 wersja ostateczna, s. 37.


63 – Najistotniejsza kwestia wymagająca wyjaśnienia dotyczy tego, czy czynność zwielokrotniania ma odrębne znaczenie ekonomiczne dla tego, kto dokonuje określonej czynności zwielokrotniania, czy też dla podmiotu praw autorskich.


64 – Zobacz studium „Study on the implementation and effect in Member States' laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society“, op. cit. (w przypisie 34), s. 35, w którym podkreśla się, że – jeżeli art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29 ma mieć rzeczywiste znaczenie – odrębne znaczenie ekonomiczne nie może być interpretowane wyłącznie z punktu widzenia interesów podmiotów praw autorskich.


65 – J. Corbet, De ontwerp-richtlijn van 10 december 1997 over het auteursrecht en de naburige rechten in de Informatiemaatscjhappij’, Informatierecht/AMI, nr 5/1998, s. 96, uważa, że tworzenie kopii „cache” (caching) ma znaczenie ekonomiczne, ponieważ zwiększa ono prędkość transmisji danych, co sprawia, że usługi polegające na transmisji danych są bardziej atrakcyjne dla klientów. Corbet pisze jednak tylko o znaczeniu ekonomicznym, nie o odrębnym znaczeniu ekonomicznym. Zobacz również P.B. Hugenholtz, K. Koelman, Digital Intelelctual Property Practice Economic Report, Institute for Information Law (IViR), s. 24, przypis 36, raport dostępny pod adresem: www.ivir.nl/publications/hugenholtz/PBH-DIPPER.doc.


66 – Także w doktrynie podkreśla się, że zwielokrotnianie stanowiące odrębną działalność gospodarczą ma odrębne znaczenie ekonomiczne. Zobacz podobnie P.B. Hugenholtz, op. cit. (w przypisie 28), s. 488; G. Westkamp, op. cit. (w przypisie 31), s. 1098; P.B. Hugenholtz, K. Koelman, op. cit. (w przypisie 65) s. 24.


67 – Niniejsza analiza odnosi się do zachowywania fragmentów w pamięci, o ile sąd krajowy stwierdzi, że stanowi ono tymczasową czynność zwielokrotniania; w przeciwnym wypadku zapis fragmentów w pamięci nie może być uzasadniany na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.


68 – Zobacz argumentację G. Westkamp, op. cit. (w przypisie 31), s. 1101, który podkreśla, że ekonomiczne znaczenie tymczasowych czynności zwielokrotniania należy oceniać zawsze mając na względzie końcową, najtrwalszą czynność zwielokrotniania.


69 – Niniejsza analiza będzie mieć zastosowanie do zachowywania w pamięci fragmentów artykułów z gazet, jeżeli sąd krajowy uzna, że stanowi on tymczasową czynność zwielokrotniania; w przeciwnym razie zapis fragmentów w pamięci nie może być uzasadniany na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.


70 – W związku z art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29 należy wyjaśnić, że przepis ten ustanawia dodatkowe przesłanki dla zastosowania wyjątków i ograniczeń odnoszących się do prawa do zwielokrotniania, prawa do publicznego udostępniania, prawa do podawania do publicznej wiadomości i prawa do rozpowszechniania dzieła lub przedmiotu praw pokrewnych. Jak wynika z treści art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29, przepis ten dotyczy „wyjątków i ograniczeń przewidzianych w ust. 1, 2, 3 i 4”; te ustępy przewidują wyjątki i ograniczenia dotyczące prawa do zwielokrotniania (ust. 2 i 3), prawa do publicznego udostępniania i podawania do publicznej wiadomości (ust. 3) oraz prawa do rozpowszechniania (ust. 4).


71 – Zobacz np. M. Hart, op. cit. (w przypisie 41), s. 61; T. Kritharas, op. cit. (w przypisie 18), s. 30; M. Lehmann, op. cit. (w przypisie 13), s. 526.


72 – Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych, op. cit. (w przypisie  21). Wprawdzie Wspólnota nie jest stroną konwencji berneńskiej, jednakże niektóre postanowienia dyrektywy 2001/29 zostały sformułowane na wzór tej konwencji. Zobacz listę sygnatariuszy konwencji berneńskiej pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ShowResults.jsp?country_id=ALL&start_year=ANY&end_year=ANY&search_what=C&treaty_id=15.


73 – Wspólnota Europejska jest stroną Traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Prawie Autorskim; zob. listę sygnatariuszy pod adresem http://www.wipo.int/treaties/en/ShowResults.jsp?country_id=ALL&start_year=ANY&end_year=ANY&search_what=C&treaty_id=16.


74 – Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights. Wspólnota jest stroną porozumienia TRIPS; kompetencja do zawarcia tego porozumienia jest kompetencją dzieloną Wspólnoty i jej państw członkowskich; zob. opinię Trybunału z dnia 15 listopada 1994 r. (opinia 1/94, Rec. s. I-5267, pkt 3).


75 – Ponadto motyw 44 stanowi, że wyjątki i ograniczenia „nie mogą być stosowane w sposób naruszający uzasadnione interesy podmiotu praw autorskich lub w sposób sprzeczny z normalnym wykorzystaniem jego utworu lub innego przedmiotu”. Motyw ten odsyła zatem jednoznacznie do dwóch przesłanek przewidzianych w art. 5 ust. 5 dyrektywy 2001/29.


76 – Takim szczególnym celem jest na przykład zwielokrotnienie utworu w celach dydaktycznych, na rzecz osób niepełnosprawnych lub przez wzgląd na bezpieczeństwo publiczne. Jeśli chodzi o konkretne wyjątki w tych dziedzinach, zob. art. 5 ust. 3 lit. a), b) i e) dyrektywy 2001/29. Zobacz w doktrynie S. Ricketson, J.C. Ginsburg, op. cit. (w przypisie 21), s. 764, pkt 13.12; J. Reinbothe, S. von Lewinski, op. cit. (w przypisie 57), s. 124, pkt 15.


77 – Należy w związku z tym zauważyć, że wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2001/29 nie stanowi jednoznacznie, że informowanie społeczeństwa o aktualnych wydarzeniach nie może służyć celom gospodarczym. W ten sposób wyjątek przewidziany w art. 5 ust. 3 lit c) dyrektywy 2001/29 różni się od na przykład od wyjątków przewidzianych w ust. 2 lit. b) i c) tego artykułu, który jednoznacznie wyklucza gospodarczy cel zwielokrotniania do prywatnego użytku lub zwielokrotniania dokonywanego przez ogólnodostępne biblioteki i instytucje edukacyjne.


78 – Zobacz podobnie M. Ficsor, op. cit. (w przypisie 57), s. 516, pkt C10.03.


79 – J. Reinbothe, S. von Lewinski, op. cit. (w przypisie 57), s. 125, pkt 18, podkreśla, że w ramach tej przesłanki należy określić właściwy rynek, w ramach którego utwór jest wykorzystywany i na który dany wyjątek nie może wpływać. Autor podaje w tym kontekście przykład (pkt 19), że sprzedaż fotokopiowanych podręczników szkolnych wpłynęłaby na rynek podręczników szkolnych, a zatem nie mogłaby być uzasadniona na podstawie wyjątku zezwalającego na zwielokrotnianie w celach dydaktycznych.


80 – Niniejszą analizę należy przeprowadzić niezależnie od faktu, że – jak twierdzi sąd krajowy i obydwie strony postępowania przed tym sądem – opracowywanie streszczeń jest dopuszczalne w świetle duńskiego prawa. Zauważmy tytułem przykładu, że czytanie fotokopiowanych książek nie jest zabronione, co jeszcze nie usprawiedliwia fotokopiowania książek bez ograniczeń.


81 – M. Ficsor, op. cit. (w przypisie 57), s. 516, pkt C10.03.


82 – J. Reinbothe, S. von Lewinski, op. cit. (w przypisie 57), s. 126, 127, pkt 22.


83 – Niniejsza analiza odnosi się do zachowywania w pamięci fragmentów artykułów, jeżeli sąd krajowy stwierdzi, że stanowi on tymczasową czynność zwielokrotniania; w przeciwnym wypadku zapis fragmentów w pamięci nie może być uzasadniony na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/29.