WYROK SĄDU (piąta izba w składzie powiększonym)
z dnia 8 czerwca 2011 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające w związku z sytuacją w Wybrzeżu Kości Słoniowej – Zamrożenie funduszy – Obowiązek uzasadnienia
W sprawie T‑86/11
Nadiany Bamba, zamieszkała w Abidżanie (Wybrzeże Kości Słoniowej), reprezentowana przez adwokatów P. Haïka oraz J. Laffont,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez B. Driessena oraz A. Vitra, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
popieranej przez
Komisję Europejską, reprezentowaną przez E. Cujo oraz M. Konstantinidisa, działających w charakterze pełnomocników,
interwenient,
mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności z jednej strony decyzji Rady 2011/18/WPZiB z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie zmiany decyzji Rady 2010/656/WPZiB przedłużającej obowiązywanie środków ograniczających wobec Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 11, s. 36) i z drugiej strony rozporządzenia Rady (UE) nr 25/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (WE) nr 560/2005 nakładającego określone szczególne środki ograniczające skierowane przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Republice Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 11, s. 1) w zakresie, w jakim dotyczą one strony skarżącej,
SĄD (piąta izba w składzie powiększonym),
w składzie: S. Papasavvas (sprawozdawca), prezes, V. Vadapalas, K. Jürimäe, K. O’Higgins i M. van der Woude, sędziowie,
sekretarz: T. Weiler, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 maja 2011 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 Skarżąca, Nadiany Bamba, jest obywatelką Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej.
2 W dniu 15 listopada 2004 r. Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję 1572 (2004), w której stwierdziła między innymi, że sytuacja w Wybrzeżu Kości Słoniowej nadal stwarza zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego w regionie i zadecydowała o zastosowaniu określonych środków ograniczających w odniesieniu do tego państwa.
3 Artykuł 14 rezolucji 1572 (2004) ustanawia komitet (zwany dalej „komitetem ds. sankcji”) odpowiedzialny między innymi za wskazanie osób i podmiotów objętych środkami ograniczającymi dotyczącymi przemieszczania się, zamrożenia funduszy, aktywów finansowych i zasobów gospodarczych, które zostały ustanowione w pkt 9‑11 rezolucji i za aktualizację listy wspomnianych osób i podmiotów. Skarżąca nigdy nie została wskazana przez komitet ds. sankcji jako osoba, wobec której powinny znaleźć zastosowanie powyższe środki.
4 W dniu 13 grudnia 2004 r., uznając, że w celu wdrożenia rezolucji 1572 (2004) niezbędne jest podjęcie działania przez Wspólnotę Europejską, Rada Unii Europejskiej przyjęła wspólne stanowisko 2004/852/WPZiB w sprawie środków restrykcyjnych skierowanych przeciwko Republice Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 368, s. 50).
5 Uznając, że w celu wykonania na poziomie wspólnotowym środków opisanych we wspólnym stanowisku 2004/852 konieczne jest wydanie rozporządzenia, Rada w dniu 12 kwietnia 2005 r. przyjęła rozporządzenie (WE) nr 560/2005 nakładające określone szczególne środki ograniczające skierowane przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Republice Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 95, s. 1).
6 Ważność wspólnego stanowiska 2004/852 została przedłużona i wprowadzono do niego zmiany, ostatnio w drodze wspólnego stanowiska Rady 2008/873/WPZiB z dnia 18 listopada 2008 r. przedłużającego obowiązywanie środków ograniczających wobec Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 308, s. 52), po czym stanowisko to zostało uchylone i zastąpione decyzją Rady 2010/656/WPZiB z dnia 29 października 2010 r. przedłużającą obowiązywanie środków ograniczających wobec Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 285, s. 28).
7 Wybory prezydenta Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej odbyły się w dniach 31 października 2010 r. i 28 listopada tego samego roku.
8 W dniu 3 grudnia 2010 r. specjalny przedstawiciel sekretarza generalnego Narodów Zjednoczonych ds. Wybrzeża Kości Słoniowej potwierdził prawidłowość ostatecznego rezultatu drugiej tury wyborów prezydenckich, obwieszczonego przez przewodniczącego niezależnej komisji wyborczej w dniu 2 grudnia 2010 r., zgodnie z którym zwycięzcą wyborów prezydenckich został Alassane Ouattara.
9 W dniu 13 grudnia 2010 r. Rada podkreśliła znaczenie wyborów prezydenckich z dni 31 października i 28 listopada 2010 r. dla przywrócenia pokoju i stabilizacji w Wybrzeżu Kości Słoniowej oraz stwierdziła, że wola wyrażona w sposób suwerenny przez społeczeństwo Wybrzeża Kości Słoniowej absolutnie musi zostać uszanowana. Rada przyjęła również do wiadomości wnioski sekretarza generalnego Narodów Zjednoczonych przyjęte w ramach jego mandatu dotyczącego potwierdzenia wyników wyborów i złożyła A. Ouattarze gratulacje w związku z jego wyborem na stanowisko prezydenta Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej.
10 W dniu 17 grudnia 2010 r. Rada Europejska wezwała wszystkich przywódców w Wybrzeżu Kości Słoniowej – zarówno cywilnych, jak i wojskowych – do poddania się władzy demokratycznie wybranego prezydenta A. Ouattary, o ile dotychczas tego nie uczynili. Wspomniana instytucja podkreśliła determinację Unii Europejskiej w ustanowieniu sankcji wobec tych, którzy nadal czynią przeszkody dla uszanowania woli wyrażonej w sposób suwerenny przez społeczeństwo Wybrzeża Kości Słoniowej.
11 W celu ustanowienia środków ograniczających dotyczących przemieszczania się określonych osób, które co prawda nie zostały wskazane przez Radę Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych ani przez komitet ds. sankcji, ale spowalniają proces pokoju i pojednania narodowego, a w szczególności na te osoby, które zagrażają prawidłowym wynikom procesu wyborczego, Rada przyjęła decyzję 2010/801/WPZiB z dnia 22 grudnia 2010 r. zmieniającą decyzję 2010/656 przedłużającą obowiązywanie środków ograniczających wobec Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej (Dz.U. L 341, s. 45). Wykaz wspomnianych osób znajduje się w załączniku II do decyzji 2010/656.
12 Artykuł 4 ust. 1 decyzji 2010/656 ze zmianami wynikającymi z decyzji 2010/801 stanowi, co następuje:
„1. Państwa członkowskie przedsiębiorą niezbędne środki, aby uniemożliwić wjazd na swoje terytorium lub przejazd przez nie:
a) osobom wymienionym w załączniku I – wskazanym przez Komitet Sankcji […];
b) osobom wymienionym w załączniku II, a niewymienionym w załączniku I, które utrudniają proces pokojowy i pojednanie narodowe, a zwłaszcza które zagrażają prawidłowemu przebiegowi wyborów.”
13 W dniu 11 stycznia 2011 r. Rada przyjęła decyzję 2011/17/WPZiB zmieniającą decyzję Rady 2010/656 (Dz.U. L 11, s. 31), w celu dodania innych osób do wykazu osób zamieszczonego w załączniku II do decyzji 2010/656 zważywszy na powagę sytuacji panującej w Wybrzeżu Kości Słoniowej.
14 W dniu 14 stycznia, mając na uwadze powagę sytuacji panującej w Wybrzeżu Kości Słoniowej, Rada przyjęła decyzję 2011/18/WPZiB zmieniającą decyzję 2010/656 (Dz.U. L 11, s. 36, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), w celu zastosowania dodatkowych środków ograniczających, a w szczególności zamrożenia funduszy wobec osób objętych wykazem zamieszczonym w załączniku II do decyzji 2010/656 oraz uaktualnienia tego wykazu.
15 Artykuł 5 ust. 1 i 2 decyzji 2010/656 ze zmianami wynikającymi z zaskarżonej decyzji stanowi:
„1. Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze będące w posiadaniu lub pod kontrolą, bezpośrednio lub pośrednio:
a) osób, o których mowa w załączniku I, wskazanych przez Komitet Sankcji […] lub będące w dyspozycji podmiotów będących w posiadaniu lub pod kontrolą, bezpośrednio lub pośrednio, tych osób lub wszelkich osób działających w ich imieniu lub pod ich kierunkiem, zgodnie ze wskazaniem Komitetu Sankcji;
b) osób lub podmiotów, o których mowa w załączniku II, które nie figurują w wykazie zamieszczonym w załączniku I, a które spowalniają proces pokoju i pojednania narodowego, i które w szczególności zagrażają właściwym wynikom procesu wyborczego, lub będące w dyspozycji podmiotów będących w posiadaniu lub pod kontrolą, bezpośrednio lub pośrednio, tych osób lub wszelkich osób działających w ich imieniu lub pod ich kierunkiem.
2. Żadne środki finansowe, aktywa finansowe ani zasoby gospodarcze nie są udostępniane, bezpośrednio lub pośrednio, osobom lub podmiotom, o których mowa w ust. 1, lub na rzecz tych osób lub podmiotów”.
16 Ze względu na konkretne zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa związane z sytuacją w Republice Wybrzeża Kości Słoniowej, a także w celu zapewnienia spójności z procesem zmiany i weryfikacji załączników I i II do decyzji 2010/656, w dniu 14 stycznia 2011 r. Rada przyjęła rozporządzenie (UE) nr 25/2011 w sprawie zmiany rozporządzenia nr 560/2005 (Dz.U. L 11, s. 1, zwane dalej „zaskarżonym rozporządzeniem”).
17 Artykuł 2 rozporządzenia nr 560/2005, w brzmieniu zmienionym zaskarżonym rozporządzeniem, stanowi:
„1. Zamraża się wszelkie fundusze i zasoby gospodarcze należące do osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów wymienionych w załączniku I lub załączniku IA, pozostające w ich posiadaniu lub pod ich kontrolą.
2. Żadnych funduszy ani zasobów gospodarczych nie udostępnia się, bezpośrednio lub pośrednio, osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom wymienionym w załączniku I lub załączniku IA, ani na ich rzecz.
3. Zakazuje się świadomego i celowego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie ominięcie środków, o których mowa w ust. 1 i 2.
4. Załącznik I obejmuje osoby fizyczne lub prawne, podmioty i organy, o których mowa w art. 5 ust. 1 lit. a) zmienionej decyzji [2010/656].
5. Załącznik IA obejmuje osoby fizyczne lub prawne, podmioty i organy, o których mowa w art. 5 ust. 1 lit. b) zmienionej decyzji [2010/656]”.
18 Zaskarżoną decyzją i zaskarżonym rozporządzeniem (zwanymi dalej łącznie „zaskarżonymi aktami”) Rada wprowadziła zmiany do wykazu osób, wobec których stosuje się środki ograniczające zawarte w załączniku II do decyzji 2010/656 oraz w załączniku IA do rozporządzenia nr 560/2005. Przy okazji tych zmian nazwisko skarżącej zostało po raz pierwszy umieszczone w pkt 6 tabelki A (osoby) w każdym ze wspomnianych załączników wraz z podaniem następujących powodów: „Dyrektor grupy Cyclone wydającej dziennik „Le Temps”: utrudnianie procesu pokojowego i pojednania poprzez publiczne podżeganie do nienawiści i przemocy oraz poprzez udział w kampaniach dezinformacyjnych dotyczących wyborów prezydenckich z 2010 r.”.
19 W dniu 18 stycznia 2011 r. Rada opublikowała zawiadomienie skierowane do osób i podmiotów, wobec których mają zastosowanie środki ograniczające przewidziane w decyzji 2010/656 i w rozporządzeniu nr 560/2005 (Dz.U. C 14, s. 8). W zawiadomieniu tym Rada przypomniała o tym, iż postanowiła, że osoby i podmioty określone w załączniku II do decyzji 2010/656 w brzmieniu wynikającym z zaskarżonej decyzji oraz w załączniku IA do rozporządzenia nr 560/2005 w brzmieniu wynikającym z zaskarżonego rozporządzenia powinny zostać włączone do wykazów osób i podmiotów wobec których stosuje się środki ograniczające, przewidziane w tych aktach. W zawiadomieniu zwraca się ponadto uwagę wspomnianych osób i podmiotów na możliwość złożenia wniosku do właściwych organów danego państwa członkowskiego o pozwolenie na skorzystanie z zamrożonych środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb lub do celów konkretnych płatności. Poza tym Rada wyjaśnia w zawiadomieniu, iż powyższe osoby i podmioty mogą zwrócić się do niej z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie decyzji o wpisaniu ich do wspomnianych wykazów. Wreszcie Rada wspomina o możliwości wniesienia skargi na jej decyzję do Sądu.
20 W dniu 31 stycznia 2011 r. Rada przyjęła decyzję 2011/71/WPZiB zmieniającą decyzję 2010/656 (Dz.U. L 28, s. 60) i rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 85/2011 w sprawie wykonania rozporządzenia nr 560/2005 (Dz.U. L 28, s. 32), w drodze których do wykazu osób i podmiotów zamieszczonego w załączniku II do decyzji 2010/656 i w załączniku IA do rozporządzenia nr 560/2005 dodano kolejne osoby i podmioty.
21 W dniu 2 lutego 2011 r. Rada opublikowała nowe zawiadomienie skierowane do osób i podmiotów, wobec których mają zastosowanie środki ograniczające przewidziane w decyzji 2010/656 oraz w rozporządzeniu nr 560/2005 (Dz.U. C 33, s. 16) dostarczające osobom zainteresowanym tych samych informacji co zawiadomienie z dnia 18 stycznia 2011 r.
22 W dniu 6 kwietnia 2011 r. Rada przyjęła decyzję 2011/221/WPZiB zmieniającą decyzję 2010/656 (Dz.U. L 93, s. 20) oraz rozporządzenie (UE) nr 330/2011 zmieniające rozporządzenie nr 560/2005 (Dz.U. L 93, s. 10), którymi między innymi zastosowała dodatkowe środki ograniczające i wprowadziła zmiany do wykazu osób i podmiotów wymienionych w załącznikach I i II do decyzji 2010/656 oraz w załącznikach I i IA do rozporządzenia nr 560/2005.
23 W dniu 7 kwietnia 2011 r. Rada opublikowała dwa zawiadomienia skierowane do osób, wobec których mają zastosowanie środki ograniczające przewidziane w decyzji Rady 2010/656, zmienionej decyzją Rady 2011/221, i w rozporządzeniu nr 560/2005, zmienionym rozporządzeniem nr 330/2011 (Dz.U. C 108, s. 2 i 4).
24 W dniu 8 kwietnia 2011 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą Rady 2011/230/WPZiB w sprawie wykonania decyzji 2010/656 (Dz.U. L 97, s. 46) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 348/2011 w sprawie wykonania rozporządzenia nr 560/2005 (Dz.U. L 97, s. 1), którymi wykreśliła cztery podmioty z wykazu zawartego w załączniku II do decyzji 2010/656 oraz w załączniku IA do rozporządzenia nr 560/2005.
25 W dniu 29 kwietnia 2011 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą 2011/261/WPZiB w sprawie wykonania decyzji 2010/656 (Dz.U. L 111, s. 17) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 419/2011 w sprawie wykonania rozporządzenia nr 560/2005 (Dz.U. L 111, s. 1), którymi wykreśliła sześć podmiotów z wykazu zawartego w załączniku II do decyzji 2010/656 oraz w załączniku IA do rozporządzenia nr 560/2005.
Przebieg postępowania i żądania stron
26 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 14 lutego 2011 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.
27 Odrębnym pismem złożonym tego samego dnia w sekretariacie Sądu skarżąca przedstawiła wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym na podstawie art. 76a regulaminu postępowania przed Sądem.
28 Orzeczeniem z dnia 3 marca 2011 r. Sąd (piąta izba) uwzględnił wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym na podstawie art. 76a regulaminu postępowania.
29 W dniu 13 kwietnia 2011 r. na wniosek piątej izby Sąd wydał decyzję na podstawie art. 14 regulaminu postępowania o przekazaniu sprawy powiększonemu składowi orzekającemu.
30 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (piąta izba w składzie powiększonym) zdecydował się otworzyć procedurę ustną.
31 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 11 maja 2011 r. Komisja wniosła o dopuszczenie jej do niniejszej sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Rady. Postanowieniem z dnia 20 maja 2011 r. prezes piątej izby Sądu w składzie powiększonym dopuścił tę interwencję.
32 Na rozprawie w dniu 24 maja 2011 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.
33 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonych aktów, w zakresie ją dotyczącym;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
34 Rada, popierana przez Komisję, wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
35 Na poparcie skargi skarżąca podnosi dwa zarzuty dotyczące odpowiednio naruszenia jej prawa do obrony i prawa do skutecznego środka prawnego oraz naruszenia prawa własności.
36 W drodze pierwszego zarzutu skarżąca utrzymuje, że zaskarżone akty naruszają prawo do obrony i prawo do zwrócenia się do niezawisłego i bezstronnego sądu, które zostały zagwarantowane w art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U. 2007 C 303, s. 1) oraz w art. 6 i 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”). Według skarżącej zaskarżone akty nie ustanawiają żadnej procedury umożliwiającej zagwarantowanie jej rzeczywistego skorzystania z prawa do obrony, nie przewidują udostępnienia szczegółowego uzasadnienia umieszczenia w wykazie osób, których dotyczą środki ograniczające oraz nie przewidują pouczenia zainteresowanej osoby o środkach odwoławczych przeciwko decyzji o umieszczeniu w rzeczonym wykazie oraz terminach ich wniesienia ani nie zawierają informacji związanych z tą kwestią.
37 Najpierw należy zbadać zarzut, zgodnie z którym zaskarżone akty nie przewidują udostępnienia szczegółowego uzasadnienia umieszczenia w wykazie osób, których dotyczą środki ograniczające.
38 W tym względzie należy przypomnieć, że obowiązek uzasadnienia związany jest ściśle z zasadą poszanowania prawa do obrony. W związku z tym obowiązek uzasadnienia niekorzystnego aktu ma za zadanie, po pierwsze, zapewnić zainteresowanemu wskazówki wystarczające do oceny zasadności decyzji lub ewentualnie istnienia błędu powodującego możliwość zakwestionowania jej ważności przed sądem Unii, a po drugie, zapewnić temu sądowi możliwość kontroli zgodności z prawem tego aktu (wyroki Sądu: z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie T‑228/02 Organisation des Modjahedines du peuple d’Iran przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. II‑4665, zwany dalej „wyrokiem w sprawie OMPI”, pkt 138 i z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie T‑49/07 Fahas przeciwko Radzie, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 51).
39 Skuteczność kontroli sądowej, która powinna się opierać w szczególności na zgodności z prawem motywów uzasadniających, w tym wypadku, umieszczenie nazwiska danej osoby lub nazwy podmiotu w wykazie stanowiącym załącznik II do decyzji 2010/656 oraz załącznik IA do rozporządzenia nr 560/2005, co pociąga za sobą nałożenie na tych adresatów zespołu środków ograniczających, oznacza, że dany organ Unii jest zobowiązany do poinformowania o tych motywach zainteresowanej osoby lub zainteresowanego podmiotu w miarę możliwości bądź w chwili podejmowania decyzji o tym umieszczeniu, bądź przynajmniej najszybciej jak to jest możliwe po podjęciu tej decyzji, w celu umożliwienia tym adresatom skorzystania w terminie z prawa do wniesienia skargi (zob. podobnie i analogicznie wyrok Trybunału z dnia 3 września 2008 r. w sprawach połączonych C‑402/05 P i C‑415/05 P Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, Zb.Orz. s. I‑6351, pkt 336 oraz ww. wyrok w sprawie Fahas przeciwko Radzie, pkt 60).
40 W związku z tym, że zainteresowanemu nie przysługuje prawo do przesłuchania przed wydaniem początkowej decyzji o zastosowaniu takich środków, przestrzeganie obowiązku uzasadnienia ma tym większe znaczenie, że stanowi ono jedyną gwarancję umożliwiającą zainteresowanemu skuteczne skorzystanie z będących w jego dyspozycji środków zaskarżenia w celu zakwestionowania zgodności z prawem wspomnianej decyzji, chociażby po jej wydaniu (zob. wyrok w sprawie OMPI, pkt 140 i przytoczone tam orzecznictwo).
41 W niniejszym przypadku należy stwierdzić po pierwsze, że jeżeli Rada decyduje o zastosowaniu wobec danej osoby lub danego podmiotu środków określonych w art. 4 ust. 1 lit. b) decyzji 2010/656 art. 7 ust. 3 tejże decyzji w brzmieniu zmienionym decyzją 2010/801 stanowi, iż o swojej decyzji, w tym o powodach umieszczenia w wykazie, powiadamia ona daną osobę lub dany podmiot bezpośrednio – gdy adres jest znany – albo przez publiczne ogłoszenie, umożliwiając danej osobie lub danemu podmiotowi przedstawienie uwag. Następnie art. 8 ust. 1 decyzji 2010/656 w brzmieniu zmienionym decyzją 2010/801 stanowi między innymi, że w załączniku II wskazuje się powody umieszczenia danych osób i podmiotów w wykazie. Wreszcie art. 2a ust. 1 i art. 11a ust. 3 rozporządzenia nr 560/2005, dodane do tego rozporządzenia zaskarżonym rozporządzeniem, ustanawiają przepisy podobne do przepisów zawartych w art. 7 ust. 3 i w art. 8 ust. 1 decyzji 2010/656 w zakresie umieszczenia w wykazie osób i podmiotów, wobec których znajdują zastosowanie środki ograniczające na podstawie rzeczonego rozporządzenia oraz w zakresie umieszczenia w załączniku IA tego rozporządzenia.
42 Z powyższego wynika, że decyzja 2010/656 i rozporządzenie nr 560/2005 stanowią, że osoby i podmioty, wobec których znajdują zastosowanie środki ograniczające, powinny zostać poinformowane o motywach uzasadniających umieszczenie ich nazwisk lub nazw w wykazach stanowiących załącznik II do wspomnianej decyzji oraz załącznik IA do wspomnianego rozporządzenia.
43 W tym względzie zarzut, że zaskarżone akty nie przewidują informowania w sposób precyzyjny i szczegółowy o przyczynach oskarżenia i o jego charakterze powinien zostać oddalony, ponieważ mając na uwadze orzecznictwo przytoczone przez skarżącą opiera się on na założeniu, iż rozpatrywane środki ograniczające mają charakter karny i że art. 6 ust. 3 lit. a) EKPC znajduje zastosowanie. Rzeczone środki ograniczające nie stanowią jednak sankcji karnych i nie wiążą się ponadto z żadnym zarzutem o takim charakterze (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie T‑47/03 Sison przeciwko Radzie, niepublikowany w Zbiorze, pkt 101 oraz ww. wyrok w sprawie Fahas przeciwko Radzie, pkt 67). Poza tym, art. 6 ust. 3 lit. a) EKPC, zgodnie z którym każdy oskarżony ma w szczególności prawo do niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia, znajduje zastosowanie tylko w sprawach karnych. (wyrok Trybunału z dnia 8 maja 2008 r. w sprawie C‑14/07 Weiss und Partner, Zb.Orz. s. I‑3367, pkt 57).
44 Należy jeszcze sprawdzić, czy w niniejszym przypadku skarżąca została poinformowana o motywach uzasadniających umieszczenie jej nazwiska w wykazie osób zawartym w załączniku II do decyzji 2010/656 i w załączniku IA do rozporządzenia nr 560/2005 w taki sposób, że miała możliwość skorzystania z prawa do obrony i prawa do skutecznego środka prawnego.
45 Zdaniem skarżącej, motywy ujęte w załącznikach zaskarżonych aktów (zob. pkt 18 powyżej) nie stanowią uzasadnienia w rozumieniu art. 6 EKPC i w braku szczegółowego przedstawienia faktów, które są jej przypisywane, nie mogła posiadać wiedzy o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niej oskarżenia. W tym kontekście skarżąca podkreśla, iż podważa okoliczność, że utrudniała proces pokoju i pojednania narodowego i publicznie podżegała do nienawiści i przemocy oraz brała udział w kampaniach dezinformacyjnych, ale stwierdza, że nie miała możliwości przedstawienia tego argumentu. W konsekwencji nie miała ona możliwości zakwestionowania zasadności skierowanego przeciwko niej oskarżenia przed sądem Unii.
46 Rada twierdzi tymczasem, że zaskarżone akty czynią zadość obowiązkowi uzasadnienia przewidzianemu w art. 296 TFUE i doprecyzowanemu w orzecznictwie. Jej zdaniem motywy ujęte w zaskarżonych aktach były wystarczające, aby skarżąca mogła powziąć wiedzę na temat powodów umieszczenia jej nazwiska w wykazach i miała możliwość zakwestionowania rzeczonych motywów.
47 W tym względzie należy przypomnieć, że co do zasady uzasadnienie aktu Rady o zastosowaniu środków ograniczających takich jak środki rozpatrywane w niniejszym przypadku, powinno dotyczyć nie tylko przesłanek prawnych stosowania tego aktu, ale również szczególnych i konkretnych powodów, na podstawie których Rada uznała w ramach swoich uprawnień dyskrecjonalnych w zakresie oceny, że zainteresowany powinien zostać objęty takimi środkami (zob. podobnie i analogicznie ww. wyrok w sprawie OMPI, pkt 146 oraz ww. wyrok w sprawie Fahas przeciwko Radzie, pkt 53).
48 Z uwagi na szeroki zakres uznania przysługujący Radzie w odniesieniu do dowodów, które należy uwzględnić w celu wydania lub utrzymania środka w postaci zamrożenia funduszy, nie można od niej wymagać, by wskazała bardziej szczegółowo, w jaki sposób zamrożenie funduszy skarżącej przyczynia się konkretnie do walki z utrudnianiem procesu pokoju i pojednania narodowego lub przedstawiła dowody na potwierdzenie, że skarżąca mogłaby wykorzystać swoje fundusze w celu utrudniania tychże procesów w przyszłości (zob. podobnie i analogicznie ww. wyrok w sprawie Fahas przeciwko Radzie, pkt 57 przytoczone tam orzecznictwo).
49 W niniejszym przypadku z motywów 6 i 7 zaskarżonej decyzji wynika co do zasady, iż ze względu na powagę sytuacji w Wybrzeżu Kości Słoniowej Rada podjęła między innymi decyzję o wprowadzeniu zmian do zawartego w załączniku II do decyzji 2010/656 wykazu osób, wobec których stosuje się środki ograniczające. Podobnie, zgodnie z motywem 4 zaskarżonego rozporządzenia Rada wprowadziła zmiany do wykazów zawartych w załącznikach I i IA do rozporządzenia nr 560/2005 ze względu na konkretne zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa związane z sytuacją w Republice Wybrzeża Kości Słoniowej, a także w celu zapewnienia spójności z procesem zmiany i weryfikacji załączników I i II do decyzji 2010/656.
50 Ponadto z pkt 6 tabelki A załącznika II do decyzji 2010/656 oraz tabelki A załącznika IA do rozporządzenia nr 560/2005 wynika, że nazwisko skarżącej zostało umieszczone w wykazach zawartych we wspomnianych załącznikach z tego względu, że była dyrektorką grupy Cyclone wydającej dziennik „Le Temps”, oraz że utrudniała proces pokojowy i pojednania poprzez publiczne podżeganie do nienawiści i przemocy oraz poprzez udział w kampaniach dezinformacyjnych dotyczących wyborów prezydenckich z 2010 r.
51 Należy stwierdzić, że w tym uzasadnieniu Rada ogranicza się do przedstawienia nieprecyzyjnych i ogólnikowych argumentów. Nie wskazuje ona bowiem powodów szczególnych i konkretnych, na podstawie których uznała w ramach swoich uprawnień dyskrecjonalnych w zakresie oceny, że skarżąca powinna być objęta rozpatrywanymi środkami ograniczającymi.
52 W szczególności wskazanie, że skarżąca była dyrektorką grupy Cyclone wydającej dziennik „Le Temps” nie stanowi okoliczności, która mogłaby w sposób wystarczający i specyficzny uzasadnić przyjęcie wobec niej zaskarżonych aktów. Wskazanie to nie pozwala bowiem pojąć, w jaki sposób skarżąca utrudniała proces pokojowy i pojednania poprzez publiczne podżeganie do nienawiści i przemocy oraz poprzez udział w kampaniach dezinformacyjnych dotyczących wyborów prezydenckich z 2010 r. Nie została więc wskazana żadna konkretna okoliczność, którą można by zarzucić skarżącej i która mogłaby uzasadnić przyjęcie rozpatrywanych środków.
53 Zgodnie z orzecznictwem szczegółowe przedstawienie zarzutów postawionych zainteresowanym mogłoby nie tylko stać w sprzeczności z nadrzędnymi względami leżącymi w ogólnym interesie dotyczącymi bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich lub prowadzenia ich stosunków międzynarodowych, lecz również naruszać uzasadnione interesy tych osób i podmiotów, ponieważ mogłoby znacznie naruszyć ich dobre imię z takim skutkiem, że w drodze wyjątku należy dopuścić, by jedynie sentencja oraz ogólne uzasadnienie były umieszczone w wersji decyzji o zamrożeniu funduszy, opublikowanej w Dzienniku Urzędowym, przy czym szczegółowe i konkretne uzasadnienie tej decyzji musi zostać sporządzone i podane do wiadomości zainteresowanych w jakikolwiek inny właściwy sposób (zob. podobnie i analogicznie ww. wyrok w sprawie OKPI, pkt 147). Jednakże brak jest okoliczności wskazujących na to, że w rozpatrywanym przypadku szczegółowe przedstawienie zarzutów postawionych skarżącej mogło stać w sprzeczności z takimi nadrzędnymi względami leżącymi w ogólnym interesie lub naruszyć takie uzasadnione interesy. Ponadto Rada nie przytoczyła żadnej takiej okoliczności.
54 Wreszcie, nawet jeśli w przypadku obejmującym nie całkowity brak uzasadnienia, ale, tak jak w niniejszej sprawie, brak wystarczającego uzasadnienia, powody przytoczone w toku postępowania mogą w drodze wyjątku spowodować, że zarzut dotyczący naruszenia obowiązku uzasadnienia stanie się bezprzedmiotowy (wyrok Trybunału z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie C‑17/07 P Neirinck przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 51) to należy stwierdzić bez potrzeby wypowiedzenia się w przedmiocie tego, czy niniejszy przypadek ma charakter wyjątkowy, iż w każdym razie skarżąca nie została poinformowana o żadnym dodatkowym uzasadnieniu ani po przyjęciu zaskarżonych aktów, ani w toku postępowania przed Sądem. Rada ograniczyła się bowiem do przypomnienia w toku pisemnego etapu postępowania, że nazwisko skarżącej zostało umieszczone w wykazie osób, wobec których stosuje się środki ograniczające z powodu jej „odpowiedzialności za kampanię dezinformacyjną i podżeganie do nienawiści i przemocy między społecznościami w Wybrzeżu Kości Słoniowej” dodając, że była ona „jednym z najważniejszych współpracowników” Laurenta Gbagba, oraz że była jego „drugą małżonką”. Niemniej jednak podczas rozprawy Rada poinformowała Sąd, iż ten ostatni fakt nie stanowił okoliczności uzasadniającej umieszczenie nazwiska skarżącej we wspomnianym wykazie.
55 W tym kontekście należy jeszcze stwierdzić, iż okoliczność, że po publikacji zaskarżonych aktów i zawiadomienia z dnia 18 stycznia 2011 r. skarżąca nie zażądała od Rady poinformowania jej o szczegółowych i konkretnych powodach umieszczenia jej nazwiska w rzeczonym wykazie, nie ma w niniejszym przypadku znaczenia, ponieważ obowiązek uzasadnienia spoczywa na Radzie i to właśnie Rada musi się z niego wywiązać zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 39 powyżej bądź w chwili podejmowania decyzji o tym umieszczeniu, bądź przynajmniej najszybciej jak to jest możliwe, po podjęciu tej decyzji, w celu umożliwienia adresatom skorzystania w terminie z prawa do wniesienia skargi.
56 Z powyższego wynika, iż uzasadnienie zaskarżonych aktów nie umożliwiło skarżącej zakwestionowania ich ważności przed Sądem i nie zapewniło Sądowi możliwość kontroli ich zgodności z prawem.
57 Wynika z tego, że należy stwierdzić nieważność zaskarżonych aktów, w zakresie w jakim dotyczą one skarżącej, bez potrzeby zbadania pozostałych argumentów podniesionych w ramach niniejszego zarzutu i zarzutu drugiego.
58 Jeżeli chodzi o zakres czasowy stwierdzenia nieważności zaskarżonego rozporządzenia, należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 60 akapit drugi Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na zasadzie odstępstwa od art. 280 TFUE, orzeczenia Sądu, w których zostaje stwierdzona nieważność rozporządzenia, stają się skuteczne z dniem upływu terminu do wniesienia odwołania, o którym mowa w art. 56 akapit pierwszy tego statutu lub, jeżeli odwołanie zostało wniesione w tym terminie, z dniem jego oddalenia. Rada dysponuje więc terminem dwóch miesięcy przedłużonym o termin dziesięciu dni uwzględniający odległość, licząc od dnia doręczenia niniejszego wyroku, w celu naprawienia stwierdzonego naruszenia poprzez przyjęcie, w razie potrzeby, nowego środka ograniczającego wobec skarżącej. Ryzyko poważnego i nieodwracalnego naruszenia skuteczności środków ograniczających nałożonych zaskarżonym rozporządzeniem nie wydaje się w niniejszym przypadku, uwzględniając znaczący wpływ tych środków na prawa i wolności skarżącej, wystarczająco wysokie, aby uzasadnić utrzymanie w mocy skutków tego rozporządzenia wobec niej w czasie przekraczającym termin wskazany w art. 60 akapit drugi statutu Trybunału.
59 Co się tyczy zakresu czasowego stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, należy przypomnieć, iż art. 264 akapit drugi TFUE, zgodnie z którym Sąd wskazuje, jeśli uzna to za niezbędne, które skutki rozporządzenia, o którego nieważności orzekł, powinny być uważane za ostateczne, może w drodze analogii znajdować również zastosowanie do decyzji, jeżeli występują poważne względy związane z pewnością prawa, porównywalne do względów występujących w przypadku stwierdzenia nieważności niektórych rozporządzeń i uzasadniające skorzystanie przez sąd Unii z kompetencji przyznanych mu w tym kontekście w art. 264 akapit drugi TFUE (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 26 marca 1996 r. w sprawie C‑271/94 Parlament przeciwko Radzie, Rec. s. I‑1689, pkt 40; z dnia 12 maja 1998 r. w sprawie C‑106/96 Zjednoczone Królestwo przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2729, pkt 41 i z dnia 28 maja 1998 r. w sprawie C‑22/96 Parlament przeciwko Radzie, Rec. s. I‑3231, pkt 41 i 42). W niniejszym przypadku określenie różnych dat obowiązywania w przypadku stwierdzenia nieważności zaskarżonego rozporządzenia i zaskarżonej decyzji mogłoby doprowadzić do poważnego naruszenia pewności prawa, gdyż w drodze tych dwóch aktów zastosowano wobec skarżącej takie same środki. Skutki zaskarżonej decyzji muszą więc zostać utrzymane w mocy wobec skarżącej do czasu, gdy skuteczne stanie się stwierdzenie nieważności zaskarżonego rozporządzenia.
W przedmiocie kosztów
60 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Rada przegrała sprawę, należy zgodnie z żądaniem skarżącej obciążyć ją kosztami postępowania.
61 Zgodnie z art. 87 § 4 akapit pierwszy tego regulaminu instytucje, które przystąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty. Należy więc postanowić, iż Komisja pokrywa własne koszty.
Z powyższych względów
SĄD (piąta izba w składzie powiększonym)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Rady 2011/18/WPZiB z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie zmiany decyzji Rady 2010/656/WPZiB przedłużającej obowiązywanie środków ograniczających wobec Republiki Wybrzeża Kości Słoniowej i rozporządzenia Rady (UE) nr 25/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (WE) nr 560/2005 nakładającego określone szczególne środki ograniczające skierowane przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Republice Wybrzeża Kości Słoniowej w zakresie w jakim dotyczą one Nadiany Bamby.
2) Skutki decyzji 2011/18 zostają utrzymane w mocy wobec Nadiany Bamby do czasu gdy skuteczne stanie się stwierdzenie nieważności rozporządzenia nr 25/2011.
3) Rada Unii Europejskiej pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez Nadiany Bambę.
4) Komisja Europejska pokrywa własne koszty.
Papasavvas | Vadapalas | Jürimäe |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 8 czerwca 2011 r.
Podpisy