Sprawy połączone C‑186/11 i C‑209/11
Stanleybet International Ltd (C‑186/11),
William Hill Organization Ltd (C‑186/11),
William Hill plc (C‑186/11),
Sportingbet plc (C‑209/11)
przeciwko
Ypourgos Oikonomias kai Oikonomikon,
Ypourgos Politismou
(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożone przez Symvoulio tis Epikrateias)
Artykuły 43 i 49 WE – Krajowe przepisy przyznające wyłączne prawo do prowadzenia, zarządzania, organizowania i urządzania gier losowych jednemu przedsiębiorstwu mającemu formę publicznej spółki akcyjnej notowanej na giełdzie papierów wartościowych – Reklama gier losowych i ekspansja w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej – Kontrola wykonywana przez państwo
Streszczenie – wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 24 stycznia 2013 r.
1. Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Ograniczenia – Gry losowe – Przepisy krajowe nadające wyłączne prawa w zakresie urządzania owych gier, na rzecz jednego podmiotu, poddanego nadzorowi państwowemu – Niedopuszczalność – Względy uzasadniające – Nadrzędne względy interesu ogólnego – Cel, jakim jest ograniczanie oferty gier losowych i zwalczanie przestępczości – Obowiązek realizacji przesłanek w zakresie proporcjonalności i niedyskryminacji – Ocena przez sąd krajowy
(art. 43 WE, 49 WE)
2. Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Ograniczenia – Gry losowe – Przepisy krajowe nadające wyłączne prawa w zakresie urządzania owych gier, na rzecz jednego podmiotu, poddanego nadzorowi państwowemu – Niedopuszczalność – Możliwość powstrzymania się przez krajowe organy, podczas okresu przejściowego, od rozpatrywania wniosków dotyczących przyznania zezwoleń w sektorze gier losowych – Brak
(art. 43 WE, 49 WE)
3. Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Ograniczenia – Gry losowe – Przepisy krajowe nadające wyłączne prawa w zakresie urządzania owych gier, na rzecz jednego podmiotu, poddanego nadzorowi państwowemu– Niedopuszczalność – Odmowa przyznania danemu organowi krajowemu okresu przejściowego, w celu powstrzymania się od rozpatrywania wniosków dotyczących przyznania zezwoleń w tym sektorze – Warunki wydawania zezwoleń na organizację gier losowych w wypadku przedłożenia wniosków o takie zezwolenia – Przestrzeganie podstawowych zasad traktatowych i zasad równego traktowania i niedyskryminacji
(art. 43 WE, 49 WE)
1. Wykładni art. 43 WE i 49 WE należy dokonywać w ten sposób, iż postanowienia te stoją na przeszkodzie krajowym przepisom, które przyznają wyłączne prawo prowadzenia gier losowych, zarządzania nimi, ich organizowania i urządzania jednemu podmiotowi, jeżeli, po pierwsze, przepisy te w rzeczywistości nie odzwierciedlają troski o zredukowanie sposobności do gry oraz o ograniczenie działalności w tej dziedzinie w sposób spójny i systematyczny, i po drugie, jeżeli ścisła kontrola ekspansji sektora gier losowych ze strony organów władzy publicznej jedynie w zakresie koniecznym do zwalczania przestępczości związanej z tymi grami nie jest zapewniona, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.
(por. pkt 36; pkt 1 sentencji)
2. W wypadku niezgodności krajowych przepisów w dziedzinie organizacji gier losowych z postanowieniami traktatu dotyczącymi swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości krajowe organy nie mogą podczas okresu przejściowego nie rozpatrywać wniosków dotyczących przyznania zezwoleń w sektorze gier losowych.
(por. pkt 38, 39; pkt 2 sentencji)
3. W razie niezgodności krajowych przepisów z art. 43 WE i 49 WE odmowa przyznania danym krajowym organom okresu przejściowego, w celu tymczasowego powstrzymania się od rozpatrywania wniosków dotyczących przyznania zezwoleń w sektorze gier losowych niekoniecznie wywołuje obowiązek liberalizacji rynku gier losowych przez dane państwo członkowskie, jeżeli uważa ono, iż taka liberalizacja jest niezgodna z poziomem ochrony konsumentów i porządkiem społecznym, jaki to państwo członkowskie zamierza zapewnić. W obecnym stanie prawa Unii reforma istniejącego monopolu w celu dostosowania go do postanowień traktatu, zwłaszcza poprzez poddanie go skutecznej i ścisłej kontroli organów władzy publicznej, pozostaje dla państw członkowskich otwartą możliwością.
W każdym razie jeżeli dane państwo członkowskie uzna, że reforma istniejącego monopolu w celu dostosowania go do postanowień traktatu nie może być brana pod uwagę i że liberalizacja rynku gier losowych lepiej odpowiada poziomowi ochrony konsumentów i porządku społecznego, który państwo to zamierza zapewnić, będzie ono zobowiązane do przestrzegania podstawowych zasad traktatowych, zwłaszcza postanowień art. 43 WE i 49 WE, zasad równego traktowania i niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową oraz wynikającego z nich obowiązku przejrzystości. W takim wypadku wprowadzenie w tym państwie członkowskim systemu uprzedniego zezwolenia administracyjnego w zakresie oferowania pewnych rodzajów gier losowych musi odbywać się w oparciu o obiektywne, niedyskryminacyjne i znane z góry kryteria, zakreślające ramy uznania władz krajowych, po to by nie korzystały one z niego w sposób arbitralny.
(por. pkt 46–48; pkt 3 sentencji)