ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τρίτο τμήμα)
της 13ης Ιουνίου 2018 (*)
«Προδικαστική παραπομπή – Κοινή αλιευτική πολιτική – Κανονισμός (ΕΕ) 1380/2013 – Άρθρο 11 – Διατήρηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων – Προστασία του περιβάλλοντος – Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας – Αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης»
Στην υπόθεση C-683/16,
με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής απόφασης δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Verwaltungsgericht Köln (διοικητικό πρωτοδικείο Κολωνίας, Γερμανία) με απόφαση της 29ης Νοεμβρίου 2016, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 27 Δεκεμβρίου 2016, στο πλαίσιο της δίκης
Deutscher Naturschutzring – Dachverband der deutschen Natur- und Umweltschutzverbände eV
κατά
Bundesrepublik Deutschland,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τρίτο τμήμα),
συγκείμενο από τους L. Bay Larsen, πρόεδρο τμήματος, J. Malenovský (εισηγητή), M. Safjan, D. Šváby και Μ. Βηλαρά, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: N. Wahl
γραμματέας: M. Aleksejev, διοικητικός υπάλληλος,
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζήτησης της 22ας Νοεμβρίου 2017,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:
– ο Deutscher Naturschutzring – Dachverband der deutschen Natur- und Umweltschutzverbände eV, εκπροσωπούμενος από τους R. Nebelsieck και K. Fock, Rechtsanwälte,
– η Bundesamt für Naturschutz, εκπροσωπούμενη από τον W. Ewer, Rechtsanwalt,
– η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον T. Henze,
– η Ισπανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον S. Jiménez García,
– η Πολωνική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον B. Majczyna,
– η Πορτογαλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους L. Inez Fernandes και M. Figueiredo,
– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τις F. Moro και M. Morales Puerta και από τον B. Bertelmann,
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 25ης Ιανουαρίου 2018,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Η αίτηση προδικαστικής απόφασης αφορά την ερμηνεία του άρθρου 11 του κανονισμού (ΕΕ) 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, την τροποποίηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1954/2003 και (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 και την κατάργηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 2371/2002 και (ΕΚ) αριθ. 639/2004 και της απόφασης 2004/585/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ 2013, L 354, σ. 22).
2 Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ του Deutscher Naturschutzring – Dachverband der deutschen Natur- und Umweltschutzverbände eV (Γερμανικού Κύκλου για την Προστασία της Φύσης – Κεντρική ένωση των γερμανικών σωματείων για την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος, στο εξής: Γερμανικός Κύκλος για την Προστασία της Φύσης, Γερμανία) και της Bundesamt für Naturschutz (Ομοσπονδιακής υπηρεσίας για την προστασία της φύσης, Γερμανία), σχετικά με την απόφαση της τελευταίας να απορρίψει αίτημα του εν λόγω φορέα με το οποίο ζητήθηκε να απαγορευθεί η αλιεία με αλιευτικό εξοπλισμό που αγγίζει τον πυθμένα καθώς και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα στις θαλάσσιες ζώνες «Sylter Außenriff», «Pommersche Bucht mit Oderbank» και «Pommersche Bucht».
Το νομικό πλαίσιο
Το διεθνές δίκαιο
3 Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, που υπογράφηκε στο Montego Bay στις 10 Δεκεμβρίου 1982 (στο εξής: Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας), τέθηκε σε ισχύ στις 16 Νοεμβρίου 1994. Εγκρίθηκε εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με την απόφαση 98/392/ΕΚ του Συμβουλίου, της 23ης Μαρτίου 1998 (ΕΕ 1998, L 179, σ. 1).
4 Το άρθρο 91, παράγραφος 1, της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας φέρει τον τίτλο «Εθνικότητα των πλοίων» και ορίζει τα εξής:
«[…] Τα πλοία έχουν την εθνικότητα του κράτους τη σημαία του οποίου δικαιούνται να φέρουν. Πρέπει να υπάρχει πραγματικός δεσμός μεταξύ του κράτους και του πλοίου.»
5 Το άρθρο 94 της Σύμβασης φέρει τον τίτλο «Υποχρεώσεις του κράτους της σημαίας» και ορίζει τα εξής:
«1. Κάθε κράτος θα ασκεί αποτελεσματικά τη δικαιοδοσία και τον έλεγχό του σε διοικητικά, τεχνικά και κοινωνικά θέματα πάνω στα πλοία που φέρουν τη σημαία του.
2. Ειδικότερα, κάθε κράτος θα πρέπει:
α) να τηρεί νηολόγιο πλοίων που θα περιέχει τα ονόματα και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των πλοίων που φέρουν τη σημαία του, εκτός εκείνων που εξαιρούνται από τους γενικά αποδεκτούς διεθνείς κανονισμούς λόγω του μικρού τους μεγέθους […]
[…]».
Το δίκαιο της Ένωσης
Ο κανονισμός 1380/2013
6 Η αιτιολογική σκέψη 25 του κανονισμού 1380/2013 αναφέρει τα εξής:
«Η οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[, της 30ής Νοεμβρίου 2009 περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών (ΕΕ 2010, L 20, σ. 7)], η οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου[, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ 1992, L 206, σ. 7),] και η οδηγία 2008/56/ΕΚ [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Ιουνίου 2008, περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο περιβάλλον (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική) (ΕΕ 2008, L 164, σ. 19),] επιβάλλουν αντιστοίχως στα κράτη μέλη ορισμένες υποχρεώσεις σχετικά με τις ζώνες ειδικής προστασίας, τις ειδικές ζώνες διατήρησης και τις προστατευμένες θαλάσσιες ζώνες. Ορισμένα μέτρα είναι δυνατόν να απαιτούν την έγκριση μέτρων που εμπίπτουν στην [Κοινή Αλιευτική Πολιτική]. Είναι συνεπώς σκόπιμο να εξουσιοδοτηθούν τα κράτη μέλη να θεσπίζουν, για τα ύδατα που βρίσκονται στην επικράτεια ή δικαιοδοσία τους, τα απαιτούμενα μέτρα διατήρησης για τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που ορίζονται στις εν λόγω πράξεις της Ένωσης εφόσον τα μέτρα αυτά δεν θίγουν τα αλιευτικά συμφέροντα [των] άλλων κρατών μελών. Σε περίπτωση που τα μέτρα αυτά είναι δυνατόν να επηρεάσουν αλιευτικά συμφέροντα [των] άλλων κρατών μελών, η εξουσιοδότηση για τη θέσπιση αυτών των μέτρων θα πρέπει να εκχωρείται στην Επιτροπή και να γίνεται προσφυγή στην περιφερειακή συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών μελών.»
7 Το άρθρο 4 του κανονισμού αυτού φέρει τον τίτλο «Ορισμοί» και, στην παράγραφο 1, σημείο 20, προβλέπει τα εξής:
«Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
[…]
20) “τεχνικό μέτρο”: το μέτρο που ρυθμίζει τη σύνθεση των αλιευμάτων ανά είδος και μέγεθος, και τις επιπτώσεις στα συστατικά των οικοσυστημάτων που προκύπτουν από αλιευτικές δραστηριότητες [, ορίζοντας προϋποθέσεις για τη χρήση και τη δομή των αλιευτικών εργαλείων και περιορισμούς προσβάσεως σε αλιευτικές ζώνες]».
8 Το άρθρο 6 του εν λόγω κανονισμού φέρει τον τίτλο «Γενικές διατάξεις» και, στην παράγραφο 1, προβλέπει τα εξής:
«Για την επίτευξη των στόχων της [Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής] σχετικά με την διατήρηση και την βιώσιμη εκμετάλλευση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων που ορίζονται στο άρθρο 2, η Ένωση εγκρίνει τα μέτρα διατήρησης που ορίζονται στο άρθρο 7.»
9 Το άρθρο 7 του ίδιου κανονισμού φέρει τον τίτλο «Είδη μέτρων διατήρησης» και ορίζει τα εξής:
«1. Στα μέτρα για τη διατήρηση και τη βιώσιμη εκμετάλλευση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων μπορούν να συμπεριληφθούν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
[…]
θ) η θέσπιση των μέτρων που απαιτούνται για τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις που ορίζει η ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία σύμφωνα με το άρθρο 11,
ι) η θέσπιση τεχνικών μέτρων κατά την παράγραφο 2.
2. Τα τεχνικά μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
[…]
γ) τους περιορισμούς ή την απαγόρευση της χρήσης ορισμένων αλιευτικών εργαλείων, καθώς και των αλιευτικών δραστηριοτήτων, σε ορισμένες περιοχές ή περιόδους,
[…]
ε) τα ειδικά μέτρα για την ελαχιστοποίηση της αρνητικής επίπτωσης των αλιευτικών δραστηριοτήτων στη θαλάσσια βιοποικιλότητα και στα θαλάσσια οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αποφυγή και μείωση, στο μέτρο του δυνατού, των ανεπιθύμητων αλιευμάτων.»
10 Το άρθρο 11 του κανονισμού 1380/2013 φέρει τον τίτλο «Μέτρα διατήρησης απαραίτητα για τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που ορίζει η ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία» και, στις παραγράφους 1 και 2, ορίζει τα εξής:
«1. Τα κράτη μέλη εξουσιοδοτούνται να εγκρίνουν μέτρα διατήρησης που δεν θίγουν τα αλιευτικά σκάφη άλλων κρατών μελών, εφαρμόζονται στα ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία τους και είναι αναγκαία για την τήρηση των υποχρεώσεών τους σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφος 4 της οδηγίας 2008/56/ΕΚ, το άρθρο 4 της οδηγίας 2009/147/ΕΚ, ή το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να είναι συμβατά με τους στόχους του άρθρου 2 του παρόντος κανονισμού, να ανταποκρίνονται στους στόχους της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης που έχουν σκοπό να εφαρμόσουν, και να είναι εξ ίσου αυστηρά με τα μέτρα που προβλέπονται στη νομοθεσία της Ένωσης.
2. Όταν ένα κράτος μέλος (“το κράτος μέλος που κινεί τη διαδικασία”) θεωρεί ότι πρέπει να εγκριθούν μέτρα προς συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις της παραγράφου 1 και άλλα κράτη μέλη έχουν άμεσο διαχειριστικό συμφέρον για την αλιεία η οποία θα επηρεασθεί από τα εν λόγω μέτρα, η Επιτροπή εξουσιοδοτείται να εγκρίνει τα μέτρα αυτά, κατόπιν αιτήματος, μέσω της εκδόσεως κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων σύμφωνα με το άρθρο 46. Προς τούτο εφαρμόζεται κατ’ αναλογία το άρθρο 18 παράγραφοι 1 έως 4 και παράγραφος 6.»
11 Το άρθρο 18 του κανονισμού αυτού φέρει τον τίτλο «Περιφερειακή συνεργασία για τα μέτρα διατήρησης» και, στην παράγραφο 1, προβλέπει τα εξής:
«Όταν ανατίθε[ν]ται εξουσίες στην Επιτροπή […] στις περιπτώσεις που προβλέπονται στ[ο άρθρο] 11 […], να θεσπίζει μέτρα με κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις ή με εκτελεστικές πράξεις όσον αφορά ενωσιακό μέτρο διατήρησης που εφαρμόζεται σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, τα κράτη μέλη που έχουν άμεσο διαχειριστικό συμφέρον το οποίο θίγεται από τα εν λόγω μέτρα δύνανται, εντός προθεσμίας που ορίζεται στο συγκεκριμένο μέτρο διατήρησης και/ή το πολυετές σχέδιο, να συμφωνήσουν να υποβάλουν κοινές συστάσεις με στόχο την επίτευξη των στόχων του συγκεκριμένου μέτρου διατήρησης της Ένωσης και/ή του πολυετούς σχεδίου και/ή των ειδικών σχεδίων. […]»
Η οδηγία 92/43
12 Η δέκατη πέμπτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 92/43, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2006/105/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Νοεμβρίου 2006 (ΕΕ 2006, L 363, σ. 368), αναφέρει τα εξής:
«[Εκτιμώντας] ότι ως συμπλήρωμα της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ [του Συμβουλίου, της 2ας Απριλίου 1979, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών (ΕΕ ειδ. έκδ. 15/001, σ. 202)], είναι σκόπιμο να προβλεφθεί ένα γενικό σύστημα προστασίας για ορισμένα είδη χλωρίδας και πανίδας· ότι θα πρέπει να προβλεφθούν μέτρα διαχείρισης για ορισμένα είδη, εφόσον αυτό δικαιολογείται από την κατάσταση διατήρησής τους, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης ορισμένων τρόπων σύλληψης ή θανάτωσης, και να προβλεφθεί παράλληλα η δυνατότητα παρεκκλίσεων υπό ορισμένες προϋποθέσεις».
13 Το άρθρο 3, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας αυτής ορίζει τα εξής:
«[Συνιστάται] ένα συνεκτικό ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών, επονομαζόμενο “Natura 2000”. Το δίκτυο αυτό, που αποτελείται από τους τόπους όπου ευρίσκονται τύποι φυσικών οικοτόπων που εμφαίνονται στο παράρτημα I και τους οικότοπους των ειδών που εμφαίνονται στο παράρτημα II, πρέπει να διασφαλίζει την διατήρηση ή, ενδεχομένως, την αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των οικείων ειδών στην περιοχή της φυσικής κατανομής των ειδών αυτών.»
14 Το άρθρο 4, παράγραφος 4, της εν λόγω οδηγίας ορίζει τα ακόλουθα:
«Όταν ένας τόπος κοινοτικής σημασίας, υπ’ αυτή του την ιδιότητα, επιλέχθηκε δυνάμει της διαδικασίας της παραγράφου 2, το οικείο κράτος μέλος ορίζει τον εν λόγω τόπο ως ειδική ζώνη διατήρησης το ταχύτερο δυνατόν και, το αργότερο, μέσα σε μια εξαετία, καθορίζοντας τις προτεραιότητες σε συνάρτηση με τη σημασία των τόπων για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση, σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, ενός τύπου φυσικών οικοτόπων του παραρτήματος I ή ενός είδους του παραρτήματος II και για τη συνεκτικότητα του Natura 2000, καθώς και σε συνάρτηση με τους κινδύνους υποβάθμισης ή καταστροφής που επαπειλούν τους εν λόγω τόπους.»
15 Το άρθρο 6, παράγραφος 2, της ίδιας οδηγίας προβλέπει τα εξής:
«Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε στις ειδικές ζώνες διατήρησης να αποφεύγεται η υποβάθμιση των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων ειδών, καθώς και οι ενοχλήσεις που έχουν επιπτώσεις στα είδη για τα οποία οι ζώνες έχουν ορισθεί, εφόσον οι ενοχλήσεις αυτές θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις σημαντικές όσον αφορά τους στόχους της παρούσας οδηγίας.»
Η οδηγία 2004/35/ΕΚ
16 Το άρθρο 1 της οδηγίας 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας (ΕΕ 2004, L 143, σ. 56), φέρει τον τίτλο «Αντικείμενο» και προβλέπει τα εξής:
«Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι να διαμορφώσει ένα πλαίσιο για την περιβαλλοντική ευθύνη βάσει της αρχής “ο ρυπαίνων πληρώνει”, με σκοπό την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας.»
Η οδηγία 79/409
17 Το άρθρο 3, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 79/409 ορίζει τα εξής:
«Η διαφύλαξη, η συντήρηση και η αποκατάσταση των βιοτόπων και των οικοτόπων περιλαμβάνουν προπάντων τα ακόλουθα μέτρα:
α) δημιουργία ζωνών προστασίας».
Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα
18 Στις 15 Σεπτεμβρίου 2005, το Bundesministerium für Umwelt, Naturschutz und nukleare Sicherheit (Ομοσπονδιακό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Προστασίας της Φύσης και Πυρηνικής Ασφάλειας, Γερμανία) εξέδωσε, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 3, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 79/409, τον Verordnung über die Festsetzung des Naturschutzgebietes «Pommersche Bucht» (κανονισμό για τον ορισμό της φυσικής προστατευόμενης ζώνης «Pommersche Bucht») (BGBl. 2005 I, σ. 2778.). Ο κανονισμός αυτός προβλέπει ότι στην εν λόγω ζώνη, η οποία βρίσκεται στη Βαλτική θάλασσα, απαγορεύεται κάθε πράξη που μπορεί να επιφέρει την καταστροφή, την υποβάθμιση, τη μεταβολή ή τη μόνιμη διατάραξη της προστατευόμενης φυσικής ζώνης. Ωστόσο, η επαγγελματική θαλάσσια αλιεία εξαιρέθηκε ρητώς από την απαγόρευση αυτή.
19 Στις 12 Νοεμβρίου 2007, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση 2008/23/ΕΚ, βάσει της οποίας εγκρίθηκε, σύμφωνα με την οδηγία 92/43, ένας πρώτος ενημερωμένος κατάλογος των τόπων κοινοτικής σημασίας για την ατλαντική βιογεωγραφική περιοχή (ΕΕ 2008, L 12, σ. 1), και με την απόφαση αυτή προστέθηκε στον ανωτέρω κατάλογο η ζώνη «Sylter Außenriff», η οποία βρίσκεται στη Βόρεια Θάλασσα.
20 Στις 13 Νοεμβρίου 2007, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση 2008/25/ΕΚ, βάσει της οποίας εγκρίθηκε, σύμφωνα με την οδηγία 92/43, ένας πρώτος ενημερωμένος κατάλογος των τόπων κοινοτικής σημασίας για την ηπειρωτική βιογεωγραφική περιοχή (ΕΕ 2008, L 12, σ. 383), και με την απόφαση αυτή προστέθηκε στον ανωτέρω κατάλογο η ζώνη «Pommersche Bucht mit Oderbank», η οποία βρίσκεται στη Βαλτική θάλασσα.
21 Μέχρι σήμερα, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ούτε έχει προβεί στον χαρακτηρισμό των ζωνών αυτών ως ειδικών ζωνών διατήρησης δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 4, της οδηγίας 92/43 ούτε έχει λάβει μέτρα διατήρησης.
22 Και οι τρεις αυτές ζώνες βρίσκονται σε ύδατα της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Γερμανίας. Στις περιοχές αυτές, η θαλάσσια αλιεία γίνεται με τη χρήση αλιευτικού εξοπλισμού που αγγίζει τον πυθμένα και στατικών διχτυών που αγγίζουν τον πυθμένα, η οποία βλάπτει τους υφάλους και τις αμμοσύρτεις και έχει επίσης ως αποτέλεσμα την ακούσια αλίευση φωκαινών και θαλάσσιων πτηνών.
23 Στις 30 Ιουλίου 2014 ο Γερμανικός Κύκλος για την Προστασία της Φύσης υπέβαλε στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Διατήρηση της Φύσης αίτημα για την απαγόρευση των τεχνικών θαλάσσιας αλιείας που χρησιμοποιούν αλιευτικό εξοπλισμό ο οποίος αγγίζει τον πυθμένα και στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα στις ζώνες «Sylter Außenriff», «Pommersche Bucht mit Oderbank» και «Pommersche Bucht», με την αιτιολογία ότι η χρήση των τεχνικών αυτών δεν ήταν σύμφωνη με το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας 92/43. Υποστήριζε, ακόμη, ότι η απαγόρευση αυτή αποτελούσε αναγκαίο μέτρο πρόληψης και αποκατάστασης υπό την έννοια του άρθρου 2, σημεία 10 και 11, της οδηγίας 2004/35 το οποίο, βάσει του άρθρου 5, παράγραφος 3, του άρθρου 6, παράγραφος 2, και του άρθρου 12 της οδηγίας αυτής, οι αρμόδιες αρχές ήταν υποχρεωμένες να λάβουν.
24 Με απόφαση της 29ης Οκτωβρίου 2014, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Διατήρηση της Φύσης απέρριψε το αίτημα του Γερμανικού Κύκλου για την Προστασία της Φύσης. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε με απόφαση που εξέδωσε η ίδια υπηρεσία στις 19 Δεκεμβρίου 2014.
25 Εν συνεχεία, ο Γερμανικός Κύκλος για την Προστασία της Φύσης προσέβαλε την εν λόγω απορριπτική απόφαση ενώπιον του Verwaltungsgericht Köln (διοικητικού πρωτοδικείου Κολωνίας, Γερμανία).
26 Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Διατήρηση της Φύσης υποστηρίζει, στο πλαίσιο της άμυνάς της, ότι δεν είναι αρμόδια να εκδώσει τα μέτρα που ζητήθηκαν από τον Γερμανικό Κύκλο για την Προστασία της Φύσης, καθώς η σχετική αρμοδιότητα ανήκει αποκλειστικά στην Ένωση, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, ΣΛΕΕ. Το άρθρο 11 του κανονισμού 1380/2013 επιτρέπει, βέβαια, στα κράτη μέλη να λάβουν ορισμένα μέτρα διατήρησης, ωστόσο, όταν τα μέτρα αυτά μπορούν να επηρεάσουν τα αλιευτικά σκάφη των άλλων κρατών μελών, το ίδιο άρθρο προβλέπει ότι τα μέτρα αυτά μπορούν να ληφθούν μόνον από την Επιτροπή.
27 Δεδομένου ότι η προσφυγή μπορεί να θεωρηθεί βάσιμη μόνον εφόσον για την έκδοση των μέτρων που ζητήθηκαν από την προσφεύγουσα αρμόδια είναι η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και όχι η Επιτροπή, το Verwaltungsgericht Köln (διοικητικό πρωτοδικείο Κολωνίας) αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Έχει το άρθρο 11 του [κανονισμού 1380/2013] την έννοια ότι απαγορεύει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα που αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της [οδηγίας 92/43], τα οποία θίγουν τα αλιευτικά σκάφη άλλων κρατών μελών και με τα οποία απαγορεύεται πλήρως η κατ’ επάγγελμα θαλάσσια αλιεία με αλιευτικά εργαλεία που αγγίζουν τον πυθμένα και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα (“απλάδια δίχτυα ή δίχτυα εμπλοκής”) σε περιοχές του δικτύου Natura 2000;
Ειδικότερα:
α) Έχει το άρθρο 11 του [κανονισμού 1380/2013] την έννοια ότι [η απαγόρευση] των αλιευτικών μεθόδων που αναφέρονται στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα εμπίπτει στον όρο “μέτρα διατήρησης”;
β) Έχει το άρθρο 11 του [κανονισμού 1380/2013] την έννοια ότι ο όρος “αλιευτικά σκάφη [των] άλλων κρατών μελών” περιλαμβάνει και τα αλιευτικά σκάφη άλλου κράτους μέλους τα οποία φέρουν τη σημαία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας;
γ) Έχει το άρθρο 11 του [κανονισμού 1380/2013] την έννοια ότι ως μέτρα που “να ανταποκρίνονται στους στόχους της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης” νοούνται και τα ληφθέντα από το κράτος μέλος μέτρα που απλώς προωθούν τους μνημονευόμενους στην εν λόγω νομοθεσία στόχους;
2) Έχει το άρθρο 11 του [κανονισμού 1380/2013] την έννοια ότι απαγορεύει σε κράτος μέλος να θεσπίζει μέτρα που αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από την [οδηγία 2004/35] σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας;
3) Σε περίπτωση που το πρώτο και το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα επιδέχονται εναλλακτικώς ή σωρευτικώς αρνητική απάντηση: Εμποδίζει η αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της διατηρήσεως των βιολογικών πόρων της θάλασσας στο πλαίσιο της κοινής αλιευτικής πολιτικής κατ’ άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, [ΣΛΕΕ], τη λήψη των προαναφερθέντων μέτρων εκ μέρους του κράτους μέλους;»
Επί των προδικαστικών ερωτημάτων
Επί του πρώτου ερωτήματος
Επί του παραδεκτού
28 Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Διατήρηση της Φύσης υποστηρίζει ότι το πρώτο ερώτημα είναι απαράδεκτο, στο μέτρο που αναφέρεται στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013, ενώ για μέτρα όπως αυτά που μνημονεύει το αιτούν δικαστήριο εφαρμόζεται μόνο το άρθρο 11, παράγραφοι 2 επ., του κανονισμού αυτού.
29 Ως προς το ζήτημα αυτό, επιβάλλεται να υπομνησθεί ότι, κατά πάγια νομολογία, τα ερωτήματα που υποβάλλει ο εθνικός δικαστής σχετικά με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης εντός του κανονιστικού και πραγματικού πλαισίου το οποίο προσδιορίζει με δική του ευθύνη και του οποίου η ακρίβεια δεν μπορεί να εξετασθεί από το Δικαστήριο, υποβάλλονται κατά τεκμήριο λυσιτελώς. Άρνηση του Δικαστηρίου να απαντήσει σε προδικαστικό ερώτημα εθνικού δικαστηρίου είναι δυνατή μόνον όταν προδήλως προκύπτει ότι η ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης την οποία ζητεί το εθνικό δικαστήριο δεν έχει καμία σχέση με το υποστατό ή το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης, όταν το πρόβλημα είναι υποθετικής φύσεως ή ακόμη όταν το Δικαστήριο δεν διαθέτει τα πραγματικά ή νομικά στοιχεία που είναι αναγκαία προκειμένου να δώσει χρήσιμη απάντηση στα ερωτήματα που του υποβλήθηκαν (απόφαση της 12ης Οκτωβρίου 2010, Rosenbladt, C-45/09, EU:C:2010:601, σκέψη 33 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
30 Εν προκειμένω, τα επιχειρήματα της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για τη Διατήρηση της Φύσης δεν σκοπούν να αποδείξουν ότι η ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης, η οποία ζητείται από το Δικαστήριο, δεν έχει καμία σχέση με το υποστατό ή το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης, ότι το σχετικό πρόβλημα είναι υποθετικής φύσεως ή ότι το Δικαστήριο δεν διαθέτει τα πραγματικά ή νομικά στοιχεία προκειμένου να δώσει χρήσιμη απάντηση στα ερωτήματα που του υποβλήθηκαν, αλλά αποτελούν τοποθέτηση επί της ερμηνείας των διατάξεων των παραγράφων του άρθρου 11 του κανονισμού 1380/2013 την οποία καλείται να κάνει το Δικαστήριο.
31 Υπό τις συνθήκες αυτές, το πρώτο ερώτημα δεν μπορεί να κριθεί απαράδεκτο.
Επί της ουσίας
32 Με το πρώτο ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, αν το άρθρο 11 του κανονισμού 1380/2013 έχει την έννοια ότι απαγορεύει σε κράτος μέλος να θεσπίσει, για ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του, τα μέτρα που είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43, τα οποία θίγουν τα αλιευτικά σκάφη των άλλων κρατών μελών και με τα οποία απαγορεύεται πλήρως η κατ’ επάγγελμα αλιεία με αλιευτικά εργαλεία που αγγίζουν τον πυθμένα και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα σε περιοχές του δικτύου Natura 2000.
33 Υπενθυμίζεται, προκαταρκτικώς, ότι κατά το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 τα κράτη μέλη εξουσιοδοτούνται να θεσπίσουν μέτρα διατήρησης που δεν θίγουν τα αλιευτικά σκάφη των άλλων κρατών μελών, εφαρμόζονται στα ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία τους και είναι αναγκαία για την τήρηση των υποχρεώσεών τους σύμφωνα με το άρθρο 13, παράγραφος 4, της οδηγίας 2008/56, το άρθρο 4 της οδηγίας 2009/147, ή το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43, υπό την προϋπόθεση ότι τα εν λόγω μέτρα είναι συμβατά με τους στόχους του άρθρου 2 του κανονισμού αυτού, ανταποκρίνονται στους στόχους της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης που έχουν σκοπό να εφαρμόσουν και είναι εξίσου αυστηρά με τα μέτρα που προβλέπονται στη νομοθεσία της Ένωσης.
34 Καταρχάς, όσον αφορά τις υποχρεώσεις που θεσπίζει για τα κράτη μέλη το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43 –η συμμόρφωση προς τις οποίες αποτελεί τον λόγο για τον οποίο θεσπίζονται τα μέτρα που αναφέρει το αιτούν δικαστήριο–, από το γράμμα του άρθρου 6 προκύπτει ότι οι εν λόγω υποχρεώσεις υπαγορεύουν στα κράτη μέλη να λαμβάνουν «τα κατάλληλα μέτρα ώστε στις ειδικές ζώνες διατήρησης να αποφεύγεται η υποβάθμιση των φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων ειδών, καθώς και οι ενοχλήσεις που έχουν επιπτώσεις στα είδη για τα οποία οι ζώνες έχουν ορισθεί, εφόσον οι ενοχλήσεις αυτές θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις σημαντικές όσον αφορά τους στόχους της παρούσας οδηγίας».
35 Δεδομένου ότι το αιτούν δικαστήριο κατά τη διατύπωση του ερωτήματός του διαπιστώνει ότι σκοπός των επίμαχων στην κύρια δίκη μέτρων είναι να εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την εν λόγω διάταξη, παρέλκει η εξέταση του ζητήματος αυτού από το Δικαστήριο.
36 Περαιτέρω, το αιτούν δικαστήριο αναφέρει ότι το ερώτημά του αφορά «ειδικότερα» την ερμηνεία τριών εννοιών που χρησιμοποιούνται στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013, και συγκεκριμένα, πρώτον, των «μέτρων διατήρησης», δεύτερον, των «μέτρων που [επιτρέπουν να επιτευχθούν οι στόχοι] της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης» και, τρίτον, των «αλιευτικών σκαφών [των] άλλων κρατών μελών». Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο πρέπει να παράσχει διευκρινίσεις για καθεμία από τις έννοιες αυτές.
37 Κατά πρώτον, όσον αφορά την έννοια των «μέτρων διατήρησης», διαπιστώνεται ότι το περιεχόμενο της έννοιας αυτής δεν μπορεί να προκύψει από το γράμμα του άρθρου 11 του κανονισμού. Ωστόσο, για την ερμηνεία της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού πρέπει να ληφθεί υπόψη, πέρα από το γράμμα της εν λόγω διατάξεως, το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και ο σκοπός τον οποίο υπηρετεί (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, απόφαση της 5ης Απριλίου 2011, Société fiduciaire nationale d’expertise comptable, C-119/09, EU:C:2011:208, σκέψη 25).
38 Το πλαίσιο εντός του οποίου εντάσσεται το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι στα μέτρα διατήρησης του άρθρου 7, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού περιλαμβάνονται τα τεχνικά μέτρα που αναφέρονται στο άρθρο 7, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού, μεταξύ των οποίων, υπό το στοιχείο γʹ, τα μέτρα που αφορούν «τους περιορισμούς ή την απαγόρευση της χρήσης ορισμένων αλιευτικών εργαλείων, καθώς και των αλιευτικών δραστηριοτήτων, σε ορισμένες περιοχές ή περιόδους».
39 Βάσει του ανωτέρω ορισμού, μέτρα όπως αυτά που αναφέρει το αιτούν δικαστήριο, τα οποία συνίστανται στην απαγόρευση, εντός των υδάτων της Ένωσης, της αλιείας με την χρήση αλιευτικών εργαλείων που αγγίζουν τον πυθμένα και στατικών διχτυών που αγγίζουν τον πυθμένα, είναι δυνατόν να αποτελούν μέτρα διατήρησης υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 2, στοιχείο γʹ, του κανονισμού 1380/2013 και να εμπίπτουν, ως εκ τούτου, στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού.
40 Το συμπέρασμα αυτό επιρρωννύεται από τον σκοπό τον οποίο υπηρετεί το εν λόγω άρθρο 11, παράγραφος 1.
41 Πράγματι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 25 και από το ίδιο το γράμμα του άρθρου 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013, ο σκοπός της διάταξης αυτής είναι να επιτρέπεται τα κράτη μέλη να θεσπίζουν τα μέτρα που απαιτούνται για τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις που υπέχουν, μεταξύ άλλων, από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43, υπό την προϋπόθεση κυρίως ότι δεν θίγονται τα αλιευτικά σκάφη των άλλων κρατών μελών.
42 Μεταξύ των μέτρων που ενδέχεται να χρειαστεί να θεσπίσει κράτος μέλος προκειμένου να συμμορφωθεί προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το εν λόγω άρθρο 6 περιλαμβάνεται, όπως αναφέρει η δέκατη πέμπτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 92/43, η απαγόρευση ορισμένων τρόπων σύλληψης ή θανάτωσης, ιδίως της θαλάσσιας πανίδας, προκειμένου να προστατευθούν ορισμένα είδη.
43 Ο Γερμανικός Κύκλος για την Προστασία της Φύσης και η Πορτογαλική Κυβέρνηση υποστηρίζουν, πάντως, ότι η έννοια των «μέτρων διατήρησης» αφορά μόνον όσα μέτρα επιδιώκουν σκοπό συνδεόμενο με την κοινή αλιευτική πολιτική, ενώ τα επίμαχα μέτρα διατήρησης έχουν ευρύτερο περιεχόμενο, καθώς η θέσπισή τους υπαγορεύεται από τον σκοπό της προστασίας του περιβάλλοντος.
44 Ωστόσο, όπως παρατήρησε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 23 των προτάσεών του, το γεγονός ότι τα μέτρα με τα οποία απαγορεύεται η χρήση ορισμένων αλιευτικών τεχνικών και εξοπλισμού επηρεάζει και άλλα είδη πέραν όσων αλιεύονται δεν αρκεί για να θέσει τα μέτρα αυτά εκτός του πεδίου εφαρμογής της εν λόγω πολιτικής.
45 Τα επιχειρήματα περί του αντιθέτου καταρρίπτονται από την εξέταση του γράμματος και της οικονομίας των άρθρων 7 και 11 του κανονισμού 1380/2013, το κύρος των οποίων δεν έχει αμφισβητηθεί. Τα άρθρα αυτά δεν προβλέπουν καμία εξαίρεση για την περίπτωση της θέσπισης μέτρων περιορισμού των επιτρεπόμενων τεχνικών αλιείας η οποία έχει ως σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος. Αντιθέτως, στο άρθρο 7, παράγραφος 1, στοιχείο δʹ, και παράγραφος 2, στοιχείο εʹ, του εν λόγω κανονισμού προβλέπεται ρητώς η θέσπιση μέτρων διατήρησης που σκοπούν να ενθαρρύνουν την αλιεία με χαμηλό αντίκτυπο στο θαλάσσιο οικοσύστημα και, ευρύτερα, τη θέσπιση ειδικών μέτρων για την ελαχιστοποίηση της αρνητικής επίπτωσης των αλιευτικών δραστηριοτήτων στη θαλάσσια βιοποικιλότητα και στα θαλάσσια οικοσυστήματα.
46 Κατά δεύτερον, όσον αφορά την έννοια των «μέτρων που [επιτρέπουν να επιτευχθούν οι στόχοι] της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης», πράγματι, εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η χρήση του ρήματος «επιτευχθούν» εκφράζει την υποχρέωση τα επίμαχα μέτρα να μπορούν να υλοποιήσουν αφεαυτών τον σκοπό της οικείας νομοθεσίας.
47 Ωστόσο, επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 92/43, το προβλεπόμενο με την οδηγία αυτή συνεκτικό ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών, στο οποίο παραπέμπει ο όρος «Natura 2000» που χρησιμοποιείται από το αιτούν δικαστήριο, έχει ως σκοπό να διασφαλίζει τη διατήρηση ή, ενδεχομένως, την αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των οικείων ειδών στην περιοχή της φυσικής κατανομής των ειδών αυτών.
48 Λαμβανομένης υπόψη της φύσης του σκοπού αυτού και της ένταξης των οικοτόπων αυτών σε σύνθετα οικοσυστήματα, ένα μεμονωμένο μέτρο διατήρησης κατά κανόνα μπορεί απλώς να συμβάλει, σε συνδυασμό με άλλα μέτρα, στην επίτευξη των σκοπών αυτών, χωρίς να είναι από μόνο του ικανό να τους επιτύχει. Ως εκ τούτου, αν το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 ερμηνευόταν υπό την έννοια ότι επιτρέπει αποκλειστικά και μόνο τη θέσπιση μέτρων τα οποία επαρκούν αφεαυτών για την επίτευξη του εν λόγω σκοπού, η διάταξη αυτή θα έχανε την πρακτική της αποτελεσματικότητα.
49 Εξάλλου, πρέπει να παρατηρηθεί γενικότερα ότι, κατά πάγια νομολογία, ένα μέτρο, για να πληροί τις απαιτήσεις της αναλογικότητας, πρέπει να μπορεί να συμβάλλει στον επιδιωκόμενο σκοπό και όχι κατ’ ανάγκην να τον επιτυγχάνει από μόνο του (βλ., κατ’ αναλογίαν, απόφαση της 21ης Δεκεμβρίου 2016, ΑΓΕΤ Ηρακλής, C-201/15, EU:C:2016:972, σκέψη 92).
50 Κατά συνέπεια, τα «μέτρα που [επιτρέπουν να επιτευχθούν οι στόχοι] της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης» πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι καταλαμβάνουν και τα μέτρα που θεσπίζονται από κράτος μέλος και με τα οποία απλώς ενθαρρύνεται η επίτευξη των σκοπών της οικείας νομοθεσίας της Ένωσης.
51 Μέτρα όπως αυτά στα οποία αναφέρεται το αιτούν δικαστήριο, τα οποία απαγορεύουν πλήρως την επαγγελματική θαλάσσια αλιεία με τη χρήση αλιευτικών εργαλείων που αγγίζουν τον πυθμένα και με τη χρήση στατικών διχτυών που αγγίζουν τον πυθμένα μπορούν να ενθαρρύνουν τη διατήρηση ή, ενδεχομένως, την αποκατάσταση των τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των θαλασσίων ειδών των επίμαχων ζωνών και, ως εκ τούτου, να εμπίπτουν στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013.
52 Όσον αφορά, κατά τρίτον, την έννοια των «αλιευτικών σκαφών [των] άλλων κρατών μελών», το γράμμα του άρθρου 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 δεν περιέχει καμία ένδειξη ως προς τα στοιχεία που συγκροτούν την εν λόγω έννοια.
53 Ωστόσο, από το άρθρο 91, παράγραφος 1, και το άρθρο 94, παράγραφος 1, της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, που η Ένωση οφείλει να τηρεί, προκύπτει ότι τα πλοία έχουν την εθνικότητα του κράτους του οποίου τη σημαία δικαιούνται να φέρουν και ότι κάθε κράτος ασκεί αποτελεσματικά τη δικαιοδοσία και τον έλεγχό του πάνω στα πλοία που φέρουν τη σημαία του.
54 Επομένως, η έννοια των «αλιευτικών σκαφών [των] άλλων κρατών μελών», που χρησιμοποιείται στο άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013, πρέπει να θεωρηθεί ότι αναφέρεται αποκλειστικά στα πλοία που φέρουν τη σημαία κράτους μέλους άλλου από αυτό που ασκεί τη δικαιοδοσία ή τον έλεγχό του στην οικεία ζώνη και τα οποία υπόκεινται, στο πλαίσιο αυτό, αποτελεσματικά στη δικαιοδοσία και τον έλεγχο του κράτους μέλους του οποίου φέρουν τη σημαία.
55 Στο μέτρο που το αιτούν δικαστήριο, όπως προκύπτει από τη διατύπωση του ερωτήματός του, διαπίστωσε το ίδιο ότι τα μέτρα στα οποία αναφέρεται επηρεάζουν τέτοια σκάφη, τα εν λόγω μέτρα δεν είναι δυνατόν να πληρούν τις απαιτήσεις του άρθρου 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 και, ως εκ τούτου, δεν επιτρέπεται να θεσπιστούν μονομερώς από ένα κράτος μέλος βάσει του άρθρου αυτού.
56 Από το σύνολο των προεκτεθέντων προκύπτει ότι το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα που αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43, με τα οποία απαγορεύεται πλήρως η κατ’ επάγγελμα θαλάσσια αλιεία με αλιευτικά εργαλεία που αγγίζουν τον πυθμένα και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, όταν τα μέτρα αυτά θίγουν τα αλιευτικά σκάφη που φέρουν σημαία των άλλων κρατών μελών.
Επί του δευτέρου ερωτήματος
57 Με το δεύτερο ερώτημα το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν το άρθρο 11 του κανονισμού 1380/2013 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα, όπως τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης, τα οποία αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωσή του προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία 2004/35.
58 Συναφώς, από το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 προκύπτει ότι η εξουσιοδότηση που παρέχεται με τη διάταξη αυτή αφορά μόνο τα μέτρα που είναι αναγκαία προκειμένου τα κράτη μέλη να τηρήσουν τις υποχρεώσεις που υπέχουν από τρεις συγκεκριμένες διατάξεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης και συγκεκριμένα από το άρθρο 13, παράγραφος 4, της οδηγίας 2008/56, το άρθρο 4 της οδηγίας 2009/147 και το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43.
59 Το άρθρο 11, παράγραφος 1, δεν μνημονεύει την οδηγία 2004/35 και στο κείμενό του δεν υπάρχει καμία ένδειξη περί του ότι ο κατάλογος των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης στις οποίες αναφέρεται η διάταξη αυτή δεν είναι εξαντλητικός.
60 Εξάλλου, δεδομένου ότι το εν λόγω άρθρο 11, παράγραφος 1, θεσπίζει εξαίρεση από τον γενικό κανόνα, ο οποίος διατυπώνεται στο άρθρο 6 του κανονισμού 1380/2013 και κατά τον οποίο αρμόδια για τη θέσπιση των μέτρων διατήρησης είναι η Ένωση, οι διατάξεις του πρέπει να ερμηνεύονται στενά (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, απόφαση της 11ης Ιουνίου 2015, Zh. και O., C-554/13, EU:C:2015:377, σκέψη 42).
61 Κατά συνέπεια, αν ο νομοθέτης είχε θελήσει να θεσπίσει εξουσιοδότηση για τη λήψη των μέτρων διατήρησης που απαιτούνται για τη συμμόρφωση ενός κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία 2004/35, θα το είχε προβλέψει ρητώς.
62 Επομένως, το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα, όπως τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης, τα οποία αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωσή του προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία 2004/35.
Επί του τρίτου ερωτήματος
63 Δεδομένου ότι το τρίτο ερώτημα υποβλήθηκε μόνο για την περίπτωση που θα δινόταν αρνητική απάντηση στο πρώτο ή στο δεύτερο ερώτημα, παρέλκει η απάντηση στο ερώτημα αυτό.
Επί των δικαστικών εξόδων
64 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τρίτο τμήμα) αποφαίνεται:
1) Το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, την τροποποίηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1954/2003 και (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 και την κατάργηση των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 2371/2002 και (ΕΚ) αριθ. 639/2004 και της απόφασης 2004/585/ΕΚ του Συμβουλίου, έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα που αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση του εν λόγω κράτους μέλους προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 6 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, με τα οποία απαγορεύεται πλήρως η κατ’ επάγγελμα θαλάσσια αλιεία με αλιευτικά εργαλεία που αγγίζουν τον πυθμένα και με στατικά δίχτυα που αγγίζουν τον πυθμένα σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, όταν τα μέτρα αυτά θίγουν τα αλιευτικά σκάφη που φέρουν σημαία των άλλων κρατών μελών.
2) Το άρθρο 11, παράγραφος 1, του κανονισμού 1380/2013 έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να θεσπίσει μέτρα, όπως τα επίμαχα στην υπόθεση της κύριας δίκης, τα οποία αφορούν ύδατα υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία του και τα οποία είναι αναγκαία για τη συμμόρφωσή του προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από την οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας.
(υπογραφές)