Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C‑186/11 και C‑209/11

Stanleybet International Ltd (C‑186/11),

William Hill Organization Ltd (C‑186/11),

William Hill plc (C‑186/11),

Sportingbet plc (C‑209/11)

κατά

Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών,

Υπουργού Πολιτισμού

(αιτήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Άρθρα 43 και 49 ΕΚ — Εθνική κανονιστική ρύθμιση παρέχουσα αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, διαχειρίσεως, οργανώσεως και λειτουργίας τυχερών παιγνίων σε μία μόνον επιχείρηση, έχουσα τη νομική μορφή εισηγμένης στο Χρηματιστήριο ανώνυμης εταιρίας — Διαφήμιση των τυχερών παιγνίων και επέκταση σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Έλεγχος ασκούμενος από το κράτος»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα)
της 24ης Ιανουαρίου 2013

1.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών — Περιορισμοί — Τυχερά παίγνια — Εθνική κανονιστική ρύθμιση παρέχουσα την αποκλειστικότητα για την οργάνωση των παιγνίων αυτών σε έναν και μόνον επιχειρηματία υποκείμενο σε κρατικό έλεγχο — Δεν επιτρέπεται — Δικαιολόγηση — Επιτακτικοί λόγοι γενικού συμφέροντος — Σκοπός συνιστάμενος στον περιορισμό της προσφοράς τυχερών παιγνίων και στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας — Πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις των αρχών της αναλογικότητας και της απαγορεύσεως των διακρίσεων — Εκτίμηση από το εθνικό δικαστήριο

(Άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ)

2.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών — Περιορισμοί — Τυχερά παίγνια — Εθνική κανονιστική ρύθμιση παρέχουσα την αποκλειστικότητα για την οργάνωση των παιγνίων αυτών σε έναν και μόνον επιχειρηματία υποκείμενο σε κρατικό έλεγχο — Δεν επιτρέπεται — Δυνατότητα της εθνικής διοικητικής αρχής να μην εξετάζει, για μια μεταβατική περίοδο, τις αιτήσεις για τη χορήγηση αδείας στον τομέα των τυχερών παιγνίων — Δεν υφίσταται

(Άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ)

3.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη παροχή υπηρεσιών — Περιορισμοί — Τυχερά παίγνια — Εθνική κανονιστική ρύθμιση παρέχουσα την αποκλειστικότητα για την οργάνωση των παιγνίων αυτών σε έναν και μόνον επιχειρηματία υποκείμενο σε κρατικό έλεγχο — Δεν επιτρέπεται — Άρνηση χορηγήσεως στην οικεία εθνική διοικητική αρχή μεταβατικής περιόδου κατά τη διάρκεια της οποίας να μην εξετάζει τις αιτήσεις για τη χορήγηση αδείας στον τομέα αυτόν — Προϋποθέσεις χορηγήσεως των αδειών οργανώσεως τυχερών παιγνίων, εφόσον έχουν υποβληθεί σχετικές αιτήσεις — Τήρηση των θεμελιωδών κανόνων των Συνθηκών και των αρχών της ίσης μεταχειρίσεως και της διαφάνειας

(Άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ)

1.        Τα άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ έχουν την έννοια ότι αντιβαίνει προς αυτά εθνική κανονιστική ρύθμιση η οποία παρέχει το αποκλειστικό δικαίωμα διεξαγωγής, διαχειρίσεως, οργανώσεως και λειτουργίας των τυχερών παιγνίων σε έναν και μόνον οργανισμό, εφόσον, αφενός, η ρύθμιση αυτή δεν ανταποκρίνεται όντως στη μέριμνα για μείωση των δυνατοτήτων συμμετοχής σε παίγνια και για περιορισμό των δραστηριοτήτων στον τομέα αυτόν με συνεπή και συστηματικό τρόπο και, αφετέρου, εφόσον δεν διασφαλίζεται αυστηρός έλεγχος από τις δημόσιες αρχές της επεκτάσεως του τομέα των τυχερών παιγνίων αποκλειστικώς και μόνο στο μέτρο που είναι αναγκαίο για την καταπολέμηση της συναφούς προς τα παίγνια εγκληματικότητας, πράγμα το οποίο εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να ελέγξει.

(βλ. σκέψη 36, διατακτ. 1)

2.        Σε περίπτωση που μια εθνική κανονιστική ρύθμιση στον τομέα της οργανώσεως τυχερών παιγνίων δεν συμβιβάζεται προς τις διατάξεις της Συνθήκης περί της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκαταστάσεως, οι εθνικές αρχές δεν μπορούν, κατά τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου, να μην αποφαίνονται επί αιτήσεων οι οποίες αφορούν τη χορήγηση αδειών στον τομέα των τυχερών παιγνίων.

(βλ. σκέψεις 38, 39, διατακτ. 2)

3.        Σε περίπτωση που μια εθνική κανονιστική ρύθμιση δεν συμβιβάζεται με τα άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ, η άρνηση χορηγήσεως στην οικεία εθνική διοικητική αρχή μεταβατικής περιόδου κατά τη διάρκεια της οποίας να μην εξετάζει τις αιτήσεις για τη χορήγηση αδείας στον τομέα των τυχερών παιγνίων δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην την υποχρέωση του οικείου κράτους μέλους να ελευθερώσει την αγορά των τυχερών παιγνίων, αν εκτιμά ότι μια τέτοια ελευθέρωση δεν συνάδει προς το επίπεδο προστασίας των καταναλωτών και της κοινωνικής τάξεως το οποίο το κράτος μέλος αυτό σκοπεί να διασφαλίσει. Πράγματι, στο παρόν στάδιο εξελίξεως του δικαίου της Ένωσης, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να διαθέτουν τη δυνατότητα μεταρρυθμίσεως του υφισταμένου μονοπωλίου προκειμένου αυτό να καταστεί συμβατό προς τις διατάξεις της Συνθήκης, ιδίως διά της υποβολής του σε αποτελεσματικό και αυστηρό έλεγχο εκ μέρους των δημοσίων αρχών.

Εν πάση περιπτώσει, αν το οικείο κράτος μέλος κρίνει ότι δεν είναι δυνατή η μεταρρύθμιση του υφισταμένου μονοπωλίου, προκειμένου αυτό να καταστεί συμβατό προς τις διατάξεις της Συνθήκης, και ότι η ελευθέρωση της αγοράς των τυχερών παιγνίων ανταποκρίνεται καλύτερα στο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών και της κοινωνικής τάξεως το οποίο το κράτος μέλος αυτό σκοπεί να διασφαλίσει, οφείλει να τηρεί τους θεμελιώδεις κανόνες των Συνθηκών, ιδίως δε τα άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ, τις αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της απαγορεύσεως των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας, καθώς και την εντεύθεν απορρέουσα υποχρέωση διαφάνειας. Σε μια τέτοια περίπτωση, η καθιέρωση εντός του κράτους μέλους αυτού ενός συστήματος προηγούμενης διοικητικής αδειοδοτήσεως όσον αφορά την προσφορά ορισμένων ειδών τυχερών παιγνίων πρέπει να στηρίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια τα οποία δεν εισάγουν διακρίσεις, ώστε να οριοθετείται η άσκηση της εξουσίας εκτιμήσεως των εθνικών αρχών, προκειμένου αυτή να μην είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί κατά τρόπο αυθαίρετο.

(βλ. σκέψεις 46-48, διατακτ. 3)