KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
WAHL
ippreżentati fis-26 ta’ Lulju 2017 (1)
Kawża C‑230/16
Coty Germany GmbH
vs
Parfümerie Akzente GmbH
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Oberlandesgericht Frankfurt am Main (qorti reġjonali superjuri ta’ Frankfurt am Main, il-Ġermanja)]
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Kompetizzjoni – Akkordji – Artikolu 101(1) TFUE – Distribuzzjoni selettiva – Klawżola li tipprojbixxi lill-bejjiegħa bl-imnut milli jużaw terz li ma jkunx awtorizzat fil-kuntest tal-bejgħ bl-internet – Benefiċċju tal-eżenzjoni skont il-kategorija prevista mir-Regolament (UE) Nru 330/2010 – Artikolu 4(b) u (c)”
1. L-użu dejjem jikber li ċerti distributuri qed jagħmlu mis-swieq (marketplaces) jew pjattaformi elettroniċi indipendenti ta’ produtturi (2) naturalment wassal biex ċertu numru ta’ awtoritajiet u qrati nazzjonali (3) jistaqsu dwar il-possibbiltà li fornitur jipprojbixxi lill-bejjiegħa mill-ġdid li jkunu awtorizzati minn netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva milli jużaw impriżi terzi li ma jkunux awtorizzati.
2. Din it-talba għal deċiżjoni preliminari, li titlob “tfassil mill-ġdid” tal-legalità, fir-rigward tar-regoli tal-kompetizzjoni, tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva fid-dawl tal-iżviluppi reċenti fis-settur tal-kummerċ elettroniku, u li l-konsegwenzi ekonomiċi possibbli tagħhom ma għandhomx jiġu sottovalutati (4), tikkostitwixxi eżempju perfett ta’ din is-sitwazzjoni.
3. Permezz ta’ din it-talba, l-Oberlandesgericht Frankfurt am Main (qorti reġjonali superjuri ta’ Frankfurt am Main, il-Ġermanja) tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 101(1) TFUE kif ukoll tal-Artikolu 4(b) u (c) tar-Regolament (UE) Nru 330/2010 (5).
4. L-imsemmija talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn il-kumpannija Coty Germany GmbH, fornitur ewlieni ta’ prodotti kożmetiċi ta’ lussu fil-Ġermanja, u Parfümerie Akzente GmbH, distributur awtorizzat tal-imsemmija prodotti, dwar il-projbizzjoni fuq din tal-aħħar li tagħmel użu b’mod identifikabbli minn impriżi terzi li ma jkunux awtorizzati jbigħu bl-internet il-prodotti kożmetiċi.
5. Il-Qorti tal-Ġustizzja ġiet mistoqsija b’mod iktar partikolari dwar jekk u sa fejn is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettivi relatati mal-prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-“dehra ta’ lussu” ta’ dawn il-prodotti jikkostitwixxu elementi ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE. F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja hija mitluba tiddetermina jekk il-projbizzjoni assoluta imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, li jużaw impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet, mingħajr ma tittieħed inkunsiderazzjoni l-kwistjoni dwar jekk ġewx miksura konkretament ir-rekwiżiti leġittimi tal-produttur għal dak li jirrigwarda l-kwalità, hijiex konformi ma’ din id-dispożizzjoni. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja hija mistiedna tiddetermina jekk l-Artikolu 4(b) u (c) tar-Regolament Nru 330/2010 għandux jiġi interpretat fis-sens li tali projbizzjoni tikkostitwixxi restrizzjoni “minħabba l-għan” tal-klijentela tal-bejjiegħ bl-imnut u/jew tal-bejgħ passiv lill-utenti finali.
6. F’dan ir-rigward, din il-kawża toffri lill-Qorti tal-Ġustizzja l-opportunità li tippreċiża jekk is-sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (6), li, bħalma semmiet il-qorti tar-rinviju, kienet is-suġġett ta’ interpretazzjonijiet diverġenti mill-awtoritajiet responsabbli għall-kompetizzjoni u mill-qrati nazzjonali, immodifikatx fundamentalment jew le l-fehim, fir-rigward tar-regoli tal-kompetizzjoni tal-Unjoni, tar-restrizzjonijiet ta’ kull sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li huma bbażati fuq kriterji kwalitattivi.
Il-kuntest ġuridiku
Ir-Regolament Nru 330/2010
7. Skont il-premessi 3 sa 5 tar-Regolament Nru 330/2010:
“(3) Il-kategorija ta’ akkordji [ftehimiet] li tista’ titqies li normalment tissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 101(3) [TFUE] tinkludi akkordji vertikali għax-xiri jew il-bejgħ ta’ oġġetti jew servizzi fejn dawk l-akkordji jiġu konklużi bejn impriżi li ma jikkompetux bejniethom, bejn ċerti kompetituri jew minn ċerti assoċjazzjonijiet ta’ bejjiegħa bl-imnut ta’ oġġetti. Hija tinkludi wkoll akkordji vertikali li jkun fihom dispożizzjonijiet anċillari dwar iċ-ċessjoni jew l-użu ta’ drittijiet ta’ proprjetà intellettwali. It-terminu ‘akkordji vertikali’ għandu jinkludi l-prattiċi miftiehma korrispondenti.
(4) Għall-applikazzjoni tal-Artikolu 101(3) [TFUE] permezz ta’ regolament, mhuwiex neċessarju li jiġu definiti dawk l-akkordji vertikali li jistgħu jaqgħu fl-ambitu tal-Artikolu 101(1) [TFUE]. Fl-istima individwali tal-akkordji taħt l-Artikolu 101(1) [TFUE], għandhom jitqiesu diversi fatturi u, b’mod partikolari, l-istruttura tas-suq min-naħa tal-forniment u tax-xiri.
(5) Il-benefiċċju tal-eżenzjoni ta’ kategorija [eżenzjoni skont il-kategorija] stabbilita b’dan ir-Regolament għandu jkun limitat għall-akkordji vertikali li fir-rigward tagħhom wieħed jista’ jassumi b’ċertezza suffiċjenti li jissodisfaw il-kundizzjonijiet tal-Artikolu 101(3) [TFUE].”
8. L-Artikolu 1(1) tar-Regolament Nru 330/2010 jipprevedi:
“Għall-iskopijiet ta’ dan ir-Regolament, għandhom japplikaw id-definizzjonijiet li ġejjin:
(a) ‘akkordju [ftehim] vertikali’ tfisser akkordju jew prattika miftiehma konkluż bejn żewġ impriżi jew aktar li kull waħda minnhom topera, għall-iskopijiet tal-akkordju jew tal-prattika miftiehma, f’livell differenti tal-katina ta’ produzzjoni jew ta’ distribuzzjoni, u li jirrigwarda l-kondizzjonijiet li taħthom il-partijiet jistgħu jixtru, ibiegħu jew ibiegħu mill-ġdid ċerti oġġetti jew servizzi;
(b) ‘restrizzjoni vertikali’ tfisser restrizzjoni tal-kompetizzjoni f’akkordju vertikali li taqa’ fl-ambitu tal-Artikolu 10(1) [TFUE];
[…]
(e) ‘sistema ta’ distribuzzjoni selettiva’ tfisser sistema ta’ distribuzzjoni fejn il-fornitur jaċċetta li jbiegħ l-oġġetti jew is-servizzi li jkunu s-suġġett tal-kuntratt, jew direttament jew indirettament, lil distributuri magħżula abbażi ta’ kriterji speċifikati biss u fejn dawn id-distributuri jobbligaw ruħhom li ma jbiegħux dawn l-oġġetti jew servizzi lil distributuri li ma jkunux awtorizzati fit-territorju rriżervat mill-fornitur li jopera dik is-sistema;
[…]”
9. L-Artikolu 2(1) tal-imsemmi regolament jipprovdi:
“Skont l-Artikolu 101(3) [TFUE] u suġġett għad-dispożizzjonijiet ta’ dan ir-Regolament, qed jiġi ddikjarat li l-Artikolu 101(1) [TFUE] ma għandux japplika għal akkordji [ftehimiet] vertikali.
Din l-eżenzjoni għandha tapplika sa fejn tali akkordji jkunu jinkludu restrizzjonijiet vertikali.”
10. Skont l-Artikolu 3(1) tal-istess regolament:
“L-eżenzjoni prevista fl-Artikolu 2 għandha tapplika bil-kundizzjoni li s-sehem mis-suq miżmum mill-fornitur ma jaqbiżx it-30 % tas-suq rilevanti li fih ibiegħ l-oġġetti jew is-servizzi li jkunu s-suġġett tal-kuntratt u s-sehem mis-suq miżmum mix-xerrej ma jaqbiżx it-30 % tas-suq relevanti li fih jixtri l-oġġetti jew is-servizzi li jkunu s-suġġett tal-kuntratt.”
11. Taħt it-titolu “Restrizzjonijiet li jneħħu l-benefiċċju tal-eżenzjoni ta’ kategorija – restrizzjonijiet fundamentali”, l-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 330/2010 jiddikjara:
“L-eżenzjoni prevista fl-Artikolu 2 ma għandhiex tapplika għal akkordji [ftehimiet] vertikali li, direttament jew indirettament, waħedhom jew flimkien ma’ fatturi oħra taħt il-kontroll tal-partijiet, ikollhom bħala għan:
[…]
(b) ir-restrizzjoni tat-territorju li fih, jew tal-klijenti li lilhom, xerrej li jkun parti fl-akkordju jkun jista’ jbiegħ l-oġġetti jew servizzi li jkunu s-suġġett tal-kuntratt, ħlief:
[…]
(iii) ir-restrizzjoni ta’ bejgħ mill-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva lil distributuri mhux awtorizzati fi ħdan it-territorju rriżervat mill-fornitur biex jopera dik is-sistema, u
[…]
(c) ir-restrizzjoni ta’ bejgħ attiv jew passiv lil utenti finali minn membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li topera fil-livell tal-kummerċ ta’ bejgħ bl-imnut, bla ħsara għall-possibbiltà li membru tas-sistema jkun projbit milli jopera minn post ta’ stabbiliment li ma jkunx awtorizzat;
[…]”
Il-linji gwida dwar restrizzjonijiet vertikali
12. F’konformità mal-punt 51 tal-linji gwida dwar restrizzjonijiet vertikali (7) ppubblikati mill-Kummissjoni fl-istess ħin mal-adozzjoni tar-Regolament Nru 330/2010, “bejgħ passiv” għandu jfisser li jitwieġbu talbiet mhux solleċitati minn klijenti individwali inkluż it-tqassim ta’ oġġetti jew servizzi lil klijenti bħal dawn.
13. Il-punt 52 tal-linji gwida jindika li l-internet huwa għodda b’saħħitha biex biha jista’ jintlaħaq numru u varjetà ikbar ta’ klijenti milli jintlaħqu bl-użu ta’ metodi ta’ bejgħ iktar tradizzjonali, u din hija r-raġuni għaliex ċerti restrizzjonijiet fuq l-użu tal-internet qegħdin jiġu ttrattati bħala restizzjonijiet fuq bejgħ (mill-ġdid). Fit-tielet sentenza tal-istess punt 52 huwa indikat li, b’mod ġenerali, l-użu ta’ sit elettroniku minn distributur sabiex ibigħ prodotti huwa kkunsidrat bħala forma ta’ bejgħ passiv, peress li huwa mod raġonevoli li jippermetti lill-klijienti jikkuntattjaw lid-distributur.
14. Il-punt 54 tal-linji gwida jipprevedi.
“Madankollu, [fil-kuntest tar-Regolament Nru 330/2010,] l-fornitur jista’ jeħtieġ standards ta’ kwalità għall-użu tas-sit tal-Internet għall-bejgħ mill-ġdid tal-prodotti tiegħu, hekk kif jista’ wkoll jeħtieġ standards ta’ kwalità għal ħanut jew biex ibigħ fuq katalogu jew għal reklamar u promozzjoni inġenerali. Dan jista’ jkun rilevanti b’mod partikolari fir-rigward ta’ distribuzzjoni selettiva. Taħt l-Eżenzjoni ta’ Kategorija l-fornitur jista’ pereżempju jeħtieġ li d-distributuri tiegħu jkollhom ħanut fiżiku jew showroom wieħed jew iżjed bħala kundizzjoni biex isiru membri fis-sistema tad-distribuzzjoni tiegħu. […] Bl-istess mod, fornitur jista’ jeħtieġ li d-distributuri tiegħu jużaw pjattaformi ta’ partijiet terzi għad-distribuzzjoni tal-prodotti tal-kuntratt biss skont l-istandards u l-kundizzjonijet miftiehma bejn il-fornitur u d-distributuri tiegħu dwar l-użu tal-internet mid-distributuri. Pereżempju, fejn il-websajt tad-distributur tkun ospitata minn pjattaforma ta’ parti terza, il-fornitur jista’ jeħtieġ li l-klijenti ma jidħlux fil-websajt tad-distributur permezz ta’ sit li fih jidhru l-isem jew id-ditta tal-pjattaforma tal-parti terza.”
15. Fil-punt 56 tal-linji gwida, ġie spjegat li r-restrizzjoni fundamentali stabbilita fl-Artikolu 4(c) tar-Regolament Nru 330/2010 tikkonċerna r-restrizzjoni ta’ bejgħ attiv jew passiv lil utenti finali, kemm jekk konsumaturi professjonali finali jew konsumaturi finali, minn membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, mingħajr ħsara għall-possibbiltà li membru tas-sistema jiġi pprojbit milli jopera minn stabbiliment mhux awtorizzat. Fit-tielet sentenza tal-istess punt 56, ġie ppreċiżat li, fi ħdan sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, id-distributuri huma liberi li jbigħu, kemm attivament kif ukoll passivament, lill-utenti finali kollha, anki bl-internet. Għalhekk, il-Kummissjoni tikkunsidra bħala restrizzjoni fundamentali kull obbligu li jiddiswadi lid-distributuri maħtura milli jużaw l-internet biex jilħqu numru u varjetà ikbar ta’ klijenti billi jimponu kriterji għal bejgħ online li ma humiex globalment ekwivalenti għall-kriterji imposti għall-bejgħ minn ħanut fiżiku.
16. Fl-aħħar nett, il-punt 176 tal-linji gwida jispjega li kemm il-ftehim ta’ distribuzzjoni selettiva kwalitattiva kif ukoll il-ftehim ta’ distribuzzjoni selettiva kwantitattiva jibbenefikaw mill-eżenzjoni prevista mir-Regolament Nru 330/2010 u li din l-eżenzjoni tapplika “irrispettivament min-natura tal-prodott ikkonċernat u min-natura tal-kriterji ta’ selezzjoni”. Madankollu, meta l-karatteristiċi tal-prodott ma jkunux jeħtieġu distribuzzjoni selettiva u lanqas l-applikazzjoni ta’ kriterji, bħal pereżempju l-obbligu li d-distributuri jkollhom ħanut fiżiku wieħed jew iktar jew li jipprovdu servizzi speċifiċi, tali sistema ta’ distribuzzjoni ġeneralment ma twassalx għal effetti sinjifikattivi li jtejbu l-effiċjenza biex ipattu għal tnaqqis sinjifikattiv fil-kompetizzjoni bejn prodott tal-istess trade mark. Jekk iseħħu effetti antikompettittivi sinjifikattivi, il-benefiċċju tal-eżenzjoni skont il-kategorija probabbilment ser jiġi rtirat.
Il-kawża prinċipali, id-domandi preliminari u l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
17. Coty Germany hija waħda mill-fornituri prinċipali ta’ prodotti kożmetiċi ta’ lussu fil-Ġermanja. Hija tikkummerċjalizza ċerti trade marks ta’ dan is-settur permezz ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva, abbażi ta’ kuntratt ta’ distribuzzjoni użat b’mod uniformi fl-Ewropa minnha stess u mill-impriżi li huma affiljati magħha. Dan il-kuntratt huwa kkompletat minn kuntratti speċjali differenti li l-għan tagħhom huwa li jiġi organizzat l-imsemmi netwerk.
18. Parfümerie Akzente ilha tiddistribwixxi għal diversi snin il-prodotti ta’ Coty Germany, bħala bejjiegħ bl-imnut awtorizzat, kemm fil-punti tal-bejgħ fiżiċi tagħha kif ukoll fuq l-internet. Il-bejgħ bl-internet isir parzjalment permezz tal-ħanut online tagħha stess u parzjalment permezz tal-pjattaforma “amazon.de”.
19. Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li, fl-introduzzjoni tal-kuntratt ta’ distribuzzjoni selettiva, Coty Germany tiġġustifika s-sistema ta’ distribuzzjoni selettiva tagħha b’dawn il-kliem, jiġifieri “in-natura tat-trade marks ta’ Coty Prestige tirrikjedi distribuzzjoni selettiva maħsuba biex tinżamm id-dehra ta’ lussu marbuta ma’ dawn it-trade marks” [traduzzjoni libera].
20. F’dan ir-rigward, għal dak li jikkonċerna l-kummerċ fiżiku, il-kuntratt ta’ distribuzzjoni selettiva jipprevedi li kull punt tal-bejgħ tad-distributur għandu jkun awtorizzat minnha, u dan jippreżumi l-osservanza ta’ ċertu numru ta’ rekwiżiti, elenkati fl-Artikolu 2 tal-imsemmi kuntratt, f’termini ta’ ambjent, dekor u tqassim.
21. B’mod partikolari, skont l-Artikolu 2(1)(3) tal-kuntratt ta’ distribuzzjoni, “id-dekor u t-tqassim tal-punt tal-bejgħ, l-offerta ta’ prodotti, ir-reklamar u l-preżentazzjoni tal-prodotti għall-bejgħ għandhom jivvalorizzaw u jikkonfermaw in-natura lussuża tat-trade marks Coty Prestige. Għandhom jitqiesu b’mod partikolari, għall-evalwazzjoni ta’ dan il-kriterju, il-faċċati, id-dekor, l-art, il-ħitan u s-soqfa, l-għamara kif ukoll l-uċuħ tal-bejgħ u d-dawl, u finalment l-impressjoni ġenerali ta’ ordni u ta’ ndafa” [traduzzjoni libera].
22. L-Artikolu 2(1)(6) tal-kuntratt ta’ distribuzzjoni jippreċiża li “l-identifikazzjoni tal-punt tal-bejgħ, bl-isem tal-impriża jew biż-żieda ta’ elementi jew tas-slogan tal-impriża, ma tistax tagħti l-impressjoni ta’ għażla limitata ta’ prodotti, ta’ dekor ta’ kwalità medjokri jew tal-assenza ta’ pariri u fi kwalunkwe każ għandha ssir b’mod li ma jgħattix it-tiżjin u l-uċuħ ta’ esibizzjoni tal-bejjiegħ mill-ġdid” [traduzzjoni libera].
23. Għaldaqstant, il-kuntest kuntrattwali li jorbot lill-partijiet jinkludi ftehim supplimentari dwar il-bejgħ bl-internet li l-Artikolu 1(3) tiegħu jipprevedi li “[l]-bejjiegħ mill-ġdid ma huwiex awtorizzat juża isem ieħor jew juża impriżi terzi li ma jkunux ġew awtorizzati” [traduzzjoni libera].
24. F’Marzu 2012, Coty Germany biddlet il-kuntratti tan-netwerk li jirregolaw id-distribuzzjoni selettiva kif ukoll dan il-ftehim supplimentari, billi fl-ewwel subparagrafu tal-klawżola I(1) ta’ dan l-istess ftehim supplimentari pprovdiet li “[…] il-bejjiegħ mill-ġdid huwa awtorizzat joffri u jbigħ il-prodotti fuq l-internet, madankollu bil-kundizzjoni li din l-attività ta’ bejgħ bl-internet titwettaq permezz ta’ ‘vetrina elettronika’ tal-ħanut awtorizzat u li tinżamm in-natura lussuża tal-prodotti” [traduzzjoni libera]. Barra minn hekk, il-klawżola I(1)(3) tal-imsemmi ftehim supplimentari tipprojbixxi b’mod ċar l-użu ta’ denominazzjoni kummerċjali oħra kif ukoll l-intervent identifikabbli ta’ impriża terza li ma tkunx bejjiegħ mill-ġdid awtorizzat ta’ Coty Prestige. F’nota għal din il-klawżola, ġie ppreċiżat li “[k]onsegwentement huwa pprojbit li l-bejjiegħ mill-ġdid jorganizza kooperazzjoni ma’ terzi, ladarba tali kooperazzjoni tirrigwarda l-użu tas-sit elettroniku u tkun identifikabbli” [traduzzjoni libera].
25. Peress li Parfümerie Akzente rrifjutat li tapprova dawn il-modifiki għall-kuntratt ta’ distribuzzjoni, Coty Germany ppreżentat rikors quddiem qorti nazzjonali tal-prim’istanza sabiex din tipprojbixxiha milli tiddistribwixxi l-prodotti tat-trade mark kontenzjuża permezz tal-pjattaforma “amazon.de”, bl-applikazzjoni tal-imsemmija klawżola I(1)(3).
26. Permezz ta’ sentenza tal-31 ta’ Lulju 2014, il-qorti nazzjonali tal-prim’istanza li kellha ġurisdizzjoni, jiġifieri l-Landgericht Frankfurt am Main (qorti reġjonali ta’ Frankfurt am Main, il-Ġermanja) ċaħdet it-talba minħabba li l-klawżola kuntrattwali inkwistjoni kienet kuntrarja għall-Artikolu 101(1) TFUE u l-Artikolu 1 tal-Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen (Liġi kontra r-restrizzjonijiet għall-kompetizzjoni).
27. Din il-qorti qieset b’mod partikolari li l-għan li tinżamm dehra ta’ prestiġju tat-trade mark ma jistax jiġġustifika, f’konformità mas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), l-istabbiliment ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li, mid-definizzjoni tagħha stess, tirrestrinġi l-kompetizzjoni. Il-klawżola kuntrattwali kontenzjuża hija wkoll, skont il-qorti nazzjonali tal-prim’istanza, restrizzjoni fundamentali, fis-sens tal-Artikolu 4(c) tar-Regolament Nru 330/2010 u għalhekk ma tistax tibbenefika minn eżenzjoni skont il-kategorija fuq il-bażi ta’ dan ir-regolament.
28. Barra minn hekk, dejjem skont il-qorti nazzjonali tal-prim’istanza, lanqas ma huma ssodisfatti l-kundizzjonijiet ta’ eżenzjoni individwali, peress li ma ntweriex li l-esklużjoni ġenerali tal-bejgħ bl-internet permezz ta’ pjattaformi ta’ terzi twassal għal titjib fl-effiċjenza ta’ natura li jpatti għall-inkonvenjenzi għall-kompetizzjoni li jirriżultaw mill-klawżola kontenzjuża. Din il-qorti tqis li l-projbizzjoni ġenerali prevista minn din il-klawżola ma hijiex neċessarja, peress li jeżistu mezzi oħra daqstant xierqa iżda inqas restrittivi għall-kompetizzjoni bħall-applikazzjoni ta’ kriterji kwalitattivi speċifiċi għall-pjattaformi terzi.
29. Huwa f’dawn il-kundizzjonijiet u fil-kuntest tal-appell imressaq minn Coty Germany kontra d-deċiżjoni tal-qorti nazzjonali tal-prim’istanza li l-Oberlandesgericht Frankfurt am Main (qorti reġjonali superjuri ta’ Frankfurt am Main) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) Is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva dwar id-distribuzzjoni ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-‘dehra ta’ lussu’ tal-imsemmija prodotti jikkostitwixxu element ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE?
2) Fil-każ ta’ risposta affermattiva għall-ewwel domanda:
Il-projbizzjoni assoluta, imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, li jintużaw impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet, mingħajr ma tittieħed inkunsiderazzjoni l-kwistjoni dwar jekk ġewx miksura b’mod konkret ir-rekwiżiti leġittimi tal-produttur għal dak li jirrigwarda l-kwalità, tista’ titqies li hija element ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE?
3) L-Artikolu 4(b) tar-Regolament [Nru 330/2010] għandu jiġi interpretat fis-sens li l-projbizzjoni, imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, li jintużaw impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet, tikkostitwixxi restrizzjoni minħabba l-għan tal-klijentela tal-bejjiegħ bl-imnut?
4) L-Artikolu 4(c) tar-Regolament [Nru 330/2010] għandu jiġi interpretat fis-sens li l-projbizzjoni, imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, li jintużaw impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet, tikkostitwixxi restrizzjoni minħabba l-għan tal-bejgħ passiv lill-utenti finali?”
30. Coty Germany, Parfümerie Akzente, il-gvernijiet tal-Ġermanja, ta’ Franza, tal-Italja, tal-Lussemburgu, tal-Pajjiżi l-Baxxi u tal-Awstrija, kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
31. Saret seduta fit-30 ta’ Marzu 2017, li fiha pparteċipaw Coty Germany, Parfümerie Akzente, il-gvernijiet tal-Ġermanja, ta’ Franza, tal-Italja, tal-Lussemburgu, tal-Pajjiżi l-Baxxi u tal-Isvezja kif ukoll il-Kummissjoni.
Analiżi
Osservazzjonijiet preliminari u kunsiderazzjonijiet ġenerali dwar il-prinċipji li jirregolaw l-applikazzjoni tal-Artikolu 101 TFUE għas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva
32. B’mod ġenerali, ir-regoli tal-kompetizzjoni – u b’mod partikolari l-Artikolu 101 TFUE – għandhom l-għan li jevitaw id-distorsjonijiet tal-“kompetizzjoni”, filwaqt li jippreċiżaw li din tal-aħħar, li għandha l-għan li tippromwovi l-effiċjenza ekonomika u, in fine, il-benesseri tal-konsumaturi, ma għandhiex tippermetti biss l-istabbiliment tal-iktar prezzijiet baxxi possibbli, iżda hija wkoll mezz ta’ diversità fl-għażla tal-prodotti, tal-ottimizzazzjoni tal-kwalità ta’ dawn tal-aħħar u tas-servizzi pprovduti kif ukoll ta’ stimolu għall-innovazzjoni. Id-dritt tal-kompetizzjoni Ewropew ma jipprevedix il-kompetizzjoni permezz tal-prezzijiet bħala l-uniku mudell possibbli.
33. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet minn kmieni ħafna li l-kompetizzjoni permezz tal-prezzijiet, għalkemm hija importanti, ma tikkostitwixxix l-unika forma effettiva ta’ kompetizzjoni u lanqas dik li, f’kull ċirkustanza, għandha tingħata prijorità assoluta (8). Għalhekk jeżistu rekwiżiti leġittimi, bħal li jkun hemm kummerċ speċjalizzat li jkun kapaċi jipprovdi servizzi speċifiċi għall-prodotti ta’ kwalità u natura teknika għoljin, li jiġġustifikaw tnaqqis tal-kompetizzjoni permezz tal-prezzijiet għall-benefiċċju tal-kompetizzjoni li tirrigwarda elementi oħra minbarra l-prezzijiet (9).
34. Huwa abbażi ta’ din il-premessa li għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni s-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva.
35. Dawn tal-aħħar huma ddefiniti bħala sistemi ta’ distribuzzjoni fejn, minn naħa, il-fornitur (spiss ikklassifikat bħala “kap tan-netwerk”) jaċċetta li jbigħ l-oġġetti jew is-servizzi li jkunu s-suġġett tal-kuntratt, biss lil distributuri magħżula abbażi ta’ kriterji speċifikati u, min-naħa l-oħra, dawn id-distributuri jobbligaw ruħhom li ma jbigħux dawn l-oġġetti jew servizzi lil distributuri li ma jkunux awtorizzati fit-territorju rriżervat mill-fornitur (10).
36. Huwa rrikonoxxut sew, sa mis-sentenza Consten u Grundig vs Il‑Kummissjoni (11), li ftehim ta’ natura vertikali, konkluż bejn l-impriżi li ma humiex partijiet ugwali, jista’ jirrestrinġi l-kompetizzjoni li jista’ jkun hemm bejniethom jew bejn waħda minnhom u terzi. Għalhekk ma jistax jiġi eskluż a priori li klawżoli kuntrattwali mdaħħla fil-kuntratti ta’ distribuzzjoni selettiva jinkludu restrizzjonijiet għall-kompetizzjoni, b’mod partikolari ta’ natura li jaqgħu taħt il-projbizzjoni tal-akkordji antikompetittivi. Fir-rigward tal-applikabbiltà nnifisha tad-dritt tal-akkordji għad-definizzjoni tal-kriterji ta’ selezzjoni mfassla fil-kuntest tan-netwerks ta’ distribuzzjoni, huwa stabbilit li din is-selezzjoni, peress li tirriżulta minn klawżoli kuntrattwali ta’ kuntratti ffirmati bejn il-kap tan-netwerk u d-distributuri awtorizzati tiegħu, hija ta’ natura li taqa’ taħt il-projbizzjoni tal-akkordji (12).
37. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja b’mod kostanti pprevediet is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva bbażati fuq kriterji kwalitattivi b’kawtela (13). Hija rrikonoxxiet b’mod ċar ukoll, sa mill-famuża sentenza mogħtija fil-kawża Metro SB-Großmärkte vs Il‑Kummissjoni (14), il-legalità, fir-rigward tad-dritt tal-akkordji, tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva li jibbażaw fuq kriterji kwalitattivi.
38. F’dan il-kuntest, hija enfasizzat li r-rekwiżit ta’ kompetizzjoni mhux distorta jaċċetta li n-natura u l-intensità tal-kompetizzjoni jistgħu jvarjaw skont il-prodotti jew is-servizzi inkwistjoni u l-istruttura ekonomika tas-swieq settorjali kkonċernati. B’mod partikolari, l-istruttura tas-suq ma tipprekludix l-eżistenza ta’ kanali ta’ distribuzzjoni ddifferenzjati adattati għall-karatteristiċi proprji tal-produtturi differenti u għall-bżonnijiet tal-kategoriji differenti ta’ konsumaturi. Permezz tar-raġunament tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat b’mod impliċitu iżda neċessarju li tnaqqis tal-kompetizzjoni bejn prodott tal-istess trade mark (intra-brand competition) jista’ jkun aċċettat meta dan ikun indispensabbli biex tiġi stimolata l-kompetizzjoni bejn it-trade marks (inter-brand competition).
39. Hija b’hekk iddeċidiet b’mod ripetut li dawn is-sistemi setgħu jiġu ddikjarati konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE, peress li l-għażla tal-bejjiegħa mill-ġdid kienet isseħħ skont kriterji oġġettivi ta’ natura kwalitattiva, stabbiliti b’mod uniformi u applikati b’mod nondiskriminatorju.
40. Barra minn hekk, f’konformità ma’ ċerti linji gwida dottrinali (15), dawn stess imsaħħa mill-analiżi tal-ekonomisti (16), b’mod progressiv irriżulta, b’mod partikolari fit-tfassil ta’ ġenerazzjoni ġdida ta’ regolamenti ta’ eżenzjoni skont il-kategorija, li tali sistemi, b’mod ġenerali, iwasslu għal effetti pożittivi mill-perspettiva tal-kompetizzjoni.
41. Dan l-iżvilupp, li ma sarx fid-dritt tal-kompetizzjoni tal-Unjoni (17), jibbaża b’mod partikolari fuq il-konstatazzjonijiet li ġejjin.
42. Fl-ewwel lok, sa fejn dawn għandhom l-għan li jawtorizzaw lid-distributuri ta’ ċerti prodotti fuq il-bażi tal-kriterji kwalitattivi meħtieġa min-natura ta’ dawn il-prodotti, is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva jiffavorixxu u jipproteġu l-iżvilupp tad-dehra tad-ditta (brand image). Dawn jikkostitwixxu fattur li jistimola l-kompetizzjoni bejn il-fornituri ta’ prodotti tad-ditta, jiġifieri l-kompetizzjoni bejn it-trade marks, sa fejn dawn jippermettu lill-produtturi jorganizzaw b’mod effettiv id-distribuzzjoni tal-prodotti tagħhom u jissodisfaw lill-konsumaturi.
43. Is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva huma, b’mod partikolari għall-prodotti li għandhom karatteristiċi uniċi, vettur ta’ penetrazzjoni tas-swieq. It-trade marks, u b’mod partikolari t-trade marks ta’ lussu, fil-fatt jiksbu l-qligħ kapitali tagħhom minn perċezzjoni stabbli min-naħa tal-konsumaturi tal-kwalità għolja tagħhom u mill-esklużività tagħhom fil-preżentazzjoni tagħhom u fil-kummerċjalizzazzjoni tagħhom. Madankollu, din l-istabbiltà ma tistax tiġi ggarantita meta ma tkunx l-istess impriża li tiżgura d-distribuzzjoni tal-prodotti. Ir-raġuni ta’ sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva hija li dawn jippermettu l-estensjoni tad-distribuzzjoni ta’ ċerti prodotti, b’mod partikolari lejn żoni ġeografikament imbiegħda minn dawk tal-produzzjoni tagħhom, filwaqt li tinżamm din l-istabbiltà b’selezzjoni ta’ impriżi awtorizzati biex jiddistribwixxu l-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt.
44. Fit-tieni lok, mill-perspettiva tal-kompetizzjoni bejn prodott tal-istess trade mark, minħabba l-ugwaljanza bejn id-distributuri awtorizzati li tirriżulta mill-applikazzjoni, li bħala prinċipju hija oġġettiva u nondiskriminatorja, ta’ kriterji ta’ selezzjoni ta’ natura kwalitattiva, id-distribuzzjoni selettiva tista’ ċertament twassal għas-suġġettar tal-impriżi membri kollha għal kundizzjonijiet kompetittivi simili tan-netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva u, għaldaqstant, għal tnaqqis potenzjali kemm fin-numru ta’ distributuri tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt kif ukoll fil-kompetizzjoni bejn prodott tal-istess trade mark, b’mod partikolari f’termini ta’ prezz. Madankollu, paradossalment, iktar ma jkunu stretti l-kriterji ta’ selezzjoni li jimponi l-fornitur, dan jirriskja iktar, minħabba t-tnaqqis fid-distribuzzjoni tal-prodotti li jirriżulta minn dan, li jkun hemm telf tas-suq u tal-klijentela. Għaldaqstant u sakemm dan ma jkollux “setgħa tas-suq” sinjifikattiva, il-fornitur, li huwa l-kap tan-netwerk, bħala prinċipju jasal sabiex iwettaq “awtoregolazzjoni” tal-aġir tiegħu f’sens konformi mar-regoli tal-kompetizzjoni.
45. Konsegwentement, jista’ jitqies li s-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva jipproduċu, b’mod ġenerali, effetti newtrali jew saħansitra ta’ benefiċċju mill-perspettiva tal-kompetizzjoni.
46. Huwa importanti li jitfakkar li l-konformità mal-Artikolu 101(1) TFUE tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva hija bbażata definittivament fuq l-idea li jista’ jkun leġittimu li l-enfasi ma tkunx fuq il-kompetizzjoni “permezz tal-prezzijiet” għall-benefiċċju ta’ kompetizzjoni li tirrigwarda elementi oħra ta’ natura kwalitattiva. Ir-rikonoxximent ta’ din il-konformità għalhekk ma jistax jiġi ristrett għall-prodotti li jkollhom kwalitajiet materjali partikolari. Il-fattur determinanti għall-identifikazzjoni tal-eżistenza jew le ta’ restrizzjoni għall-kompetizzjoni ma huwiex il-proprjetajiet intrinsiċi tal-prodotti inkwistjoni, iżda pjuttost iċ-ċirkustanza li tidher neċessarja biex jinżamm il-funzjonament tajjeb tas-sistema ta’ distribuzzjoni, li hija preċiżament maħsuba biex iżżomm id-dehra tat-trade mark jew tal-kwalità tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt.
47. Fil-qosor, għalkemm, fi tmiem eżami superfiċjali u formalista fl-istess ħin, ċerti obbligi kuntrattwali imposti fuq il-bejjiegħa bl-imnut fil-kuntest tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva setgħu jiġu assimilati faċilment, sa fejn dawn kienu jillimitaw il-libertà kummerċjali tad-distributuri kkonċernati, ma’ limitazzjonijiet potenzjali tal-kompetizzjoni, ġie stabbilit malajr ħafna, kemm fil-ġurisprudenza żviluppata sa mis-sentenza Metro SB-Großmärkte vs Il‑Kummissjoni (18) kif ukoll fil-leġiżlazzjoni applikabbli dwar kwistjonijiet ta’ eżenzjoni skont il-kategorija, li sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li hija bbażata fuq kriterji kwalitattivi hija, f’ċerti kundizzjonijiet, ta’ natura li tiġġenera effetti favur il-kompetizzjoni u għalhekk ma taqax taħt il-projbizzjoni tal-akkordji prevista fl-Artikolu 101(1) TFUE.
48. F’dan il-kuntest, għandu jiġi enfasizzat li l-Artikolu 101 TFUE ma huwiex intiż li jirregola jew jipprojbixxi ċerti obbligi kuntrattwali maqbula b’mod liberu, bħal dawk li jirriżultaw mill-kuntratt li jorbot distributur mal-fornitur tiegħu, iżda essenzjalment jirrigwarda l-effetti ekonomiċi tal-aġir intiż mill-perspettiva tal-kompetizzjoni. Għalhekk, il-fatt li ftehim ta’ distribuzzjoni selettiva eventwalment iwassal għal żbilanċ kuntrattwali bejn il-partijiet, b’mod partikolari għad-detriment tad-distributur awtorizzat, ma huwiex ċirkustanza rilevanti fil-kuntest tal-eżami tal-effetti restrittivi tal-kompetizzjoni ta’ dan il-ftehim (19).
49. X’jiġri sussegwentement għal dak li jirrigwarda l-qafas ta’ analiżi preċiża tal-miżuri meħuda fil-kuntest tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva fir-rigward tad-dritt tal-akkordji?
50. L-eżami tal-aġir ta’ impriża żviluppat u impost fil-kuntest tad-distribuzzjoni selettiva fid-dawl tal-Artikolu 101 TFUE għandu bażikament jitwettaq f’żewġ partijiet. Qabelxejn għandu jiġi eżaminat – bħalma ġejna mistiedna nagħmlu mill-qorti tar-rinviju permezz tal-ewwel u tat-tieni domandi preliminari tagħha – jekk dan l-aġir, bħala prinċipju, huwiex ta’ natura li jaqa’ taħt il-projbizzjoni tal-akkordji prevista fl-Artikolu 101(1) TFUE. Fil-każ ta’ risposta affermattiva, jiġifieri fil-każ li jkollu jiġi deċiż li r-restrizzjonijiet kontenzjużi jaqgħu taħt din id-dispożizzjoni, ikun neċessarju, imbagħad – hekk kif in fine huwa s-suġġett tat-tielet u tar-raba’ domandi – li jiġi ddeterminat jekk l-aġir kontenzjuż ikunx ta’ natura li jibbenefika minn eżenzjoni skont l-Artikolu 101(3) TFUE jew le.
51. L-ewwel nett, fir-rigward tal-kwistjoni dwar jekk il-kundizzjonijiet imposti mill-kap tan-netwerk fuq id-distributuri tiegħu jistgħux jevitaw il-projbizzjoni tal-akkordji mal-ewwel, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li, fir-rigward tal-oġġetti tal-konsum ta’ kwalità għolja, il-kanali ta’ distribuzzjoni ddifferenzjati adattati għall-karatteristiċi proprji tal-produtturi differenti u għall-bżonnijiet tal-konsumaturi jistgħu jkunu konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE (20).
52. Bħalma fakkret għal darba oħra l-Qorti tal-Ġustizzja fil-ġurisprudenza iktar reċenti tagħha, l-organizzazzjoni ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva ma taqax taħt il-projbizzjoni tal-Artikolu 101(1) TFUE sakemm l-għażla tal-bejjiegħa mill-ġdid isseħħ abbażi ta’ kriterji oġġettivi ta’ natura kwalitattiva, stabbiliti b’mod uniformi fir-rigward tal-bejjiegħa mill-ġdid potenzjali kollha u applikati b’mod nondiskriminatorju, sakemm il-karatteristiċi tal-prodott inkwistjoni jkunu jeħtieġu tali netwerk ta’ distribuzzjoni biex tinżamm il-kwalità u jiġi żgurat l-użu tajjeb u, fl-aħħar nett, sakemm il-kriterji definiti ma jmorrux lil hinn minn dak li huwa neċessarju (21).
53. It-tieni nett, u fil-każ li l-qorti tasal biex tikkonkludi li l-miżura kkontestata li tinsab fil-kuntest ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva ma tistax tiġi eskluża awtomatikament mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 101 TFUE, għal darba oħra għandu jiġi ddeterminat jekk din hijiex waħda minn dawk li jistgħu jiġu eżentati, b’mod partikolari skont ir-regolament ta’ eżenzjoni “skont il-kategorija” applikabbli, f’dan il-każ ir-Regolament Nru 330/2010.
54. F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li dan ir-regolament ta’ eżenzjoni ma huwiex intiż li jelenka sensiela ta’ tipi ta’ aġir li jistgħu jaqgħu taħt il-projbizzjoni tal-Artikolu 101 TFUE, jew dawk li jevitaw mal-ewwel l-applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni. Bħalma tenfasizza l-premessa 4 tal-imsemmi regolament, “[f]l-istima individwali tal-akkordji [ftehimiet] taħt l-Artikolu 101(1) [TFUE], għandhom jitqiesu diversi fatturi u, b’mod partikolari, l-istruttura tas-suq min-naħa tal-forniment u tax-xiri”.
55. Min-naħa l-oħra, l-imsemmi regolament jipprovdi, għall-finijiet li tingħata ċerta ċertezza legali lill-impriżi kkonċernati (ara, f’dan is-sens, il-premessa 5 tar-Regolament Nru 330/2010), indikazzjonijiet dwar il-miżuri li ma jistgħux jibbenefikaw immedjatament minn eżenzjoni skont ir-regolament, u dan ma jeskludix li dawn il-miżuri jkunu jistgħu jibbenefikaw minn eżenzjoni individwali. Bla ħsara għall-osservanza ta’ ċerti limiti b’rabta mas-sehem mis-suq kemm tal-fornitur kif ukoll tad-distributuri tiegħu, dan jirrigwarda miżuri li jinkludu “restrizzjonijiet fundamentali” previsti fl-Artikolu 4 ta’ dan l-istess regolament.
56. Minkejja li huma indipendenti, dawn iż-żewġ stadji tal-analiżi jista’ jkollhom ċertu sovrappożizzjoni kunċettwali. Fil-fatt, kemm mill-perspettiva tal-paragrafu 1 kif ukoll tal-paragrafu 3 tal-Artikolu 101 TFUE, l-analiżi tal-miżura kontenzjuża hija bbażata fuq eżami tal-livell ta’ noċività preżunta jew ippruvata tagħha. Għalhekk, restrizzjoni tal-bejgħ passiv tad-distributuri ma tistax titqies biss bħala restrizzjoni minħabba l-“għan” fis-sens tal-Artikolu 101(1) TFUE, iżda wkoll bħala restrizzjoni fundamentali li ma tistax tibbenefika minn eżenzjoni skont il-kategorija. Jibqa’ l-fatt li għandu jkun hemm distinzjoni bejn il-klassifikazzjoni, għall-finijiet tal-applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni tal-aħħar, ta’ restrizzjoni “minħabba l-għan” u l-eżistenza ta’ restrizzjoni “fundamentali” għall-finijiet tal-applikabbiltà ta’ eżenzjoni eventwali skont ir-Regolament Nru 330/2010. Nerġa’ niġi għal dan fil-kunsiderazzjonijiet li ġejjin.
57. Fl-aħħar nett, jidhirli li huwa importanti li jiġi enfasizzat li l-linji gwida mfassla mill-Kummissjoni, u b’mod partikolari dawk dwar ir-restrizzjonijiet vertikali li bla dubju huma ta’ interess kbir f’dan il-każ, ma jistgħux jiggwidaw l-analiżi waħedhom. Fil-fatt, dawn il-linji gwida ma għandhomx l-għan li jorbtu lill-awtoritajiet tal-kompetizzjoni u lill-qrati tal-Istati Membri, iżda sempliċiment isemmu l-mod kif il-Kummissjoni, meta taġixxi bħala awtorità tal-kompetizzjoni tal-Unjoni, ser tapplika hija stess l-Artikolu 101 TFUE (22). Minkejja dan, ma jistax jiġi eskluż li l-Qorti tal-Ġustizzja tista’, fil-kuntest tal-missjoni tagħha ta’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, tapplika l-gwidi u l-evalwazzjonijiet ġurdiċi li jinsabu f’dawn il-linji gwida.
58. Ladarba saru dawn il-preċiżazzjonijiet ġenerali, ser neżamina d-domandi magħmula mill-qorti tar-rinviju individwalment.
Fuq l-ewwel domanda: konformità mal-Artikolu 101(1) TFUE tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju intiżi prinċipalment sabiex tinżamm “id-dehra ta’ lussu” tal-imsemmija prodotti
59. Permezz tal-ewwel domanda preliminari tagħha, li tirrifletti direttament l-interpretazzjonijiet diverġenti tas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), il-qorti tar-rinviju tistaqsi essenzjalment jekk in-netwerks ta’ distribuzzjoni selettiva relatati mad-distribuzzjoni ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-dehra ta’ lussu ta’ dawn il-prodotti jaqgħux jew le taħt il-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 101(1) TFUE.
60. Essenzjalment, hemm żewġ approċċi opposti.
61. Min-naħa, Parfümerie Akzente u l-Gvern Lussemburgiż iqisu li l-kuntratti li jorganizzaw sistema ta’ distribuzzjoni selettiva għall-bejgħ ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju, intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-dehra ta’ lussu tal-imsemmija prodotti, ma jistgħux jiġu esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-projbizzjoni stabbilita mill-Artikolu 101(1) TFUE. Fil-fehma tagħhom, din il-konklużjoni hija sostnuta sew fid-dikjarazzjoni li tinsab fil-punt 46 ta’ din is-sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique. Fl-istess sens, il-Gvern Ġermaniż jipproponi li tingħata risposta fis-sens li l-Artikolu 101(1) TFUE huwa applikabbli għar-rekwiżiti tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva maħsuba sabiex tinżamm dehra ta’ lussu jew ta’ prestiġju, mingħajr ma jkun hemm lok li jiġi eżaminat jekk il-karatteristiċi tal-prodott inkwistjoni jeħtiġux l-implementazzjoni ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, jekk ir-rekwiżiti meħtieġa mis-sistema jiġux applikati mingħajr diskriminazzjoni u jekk dawn humiex xierqa fir-rigward taż-żamma tad-dehra ta’ lussu jew ta’ prestiġju.
62. Min-naħa l-oħra, Coty Germany, il-gvernijiet ta’ Franza, tal-Italja, tal-Pajjiżi l-Baxxi, tal-Awstrija u tal-Isvezja kif ukoll il-Kummissjoni jqisu, essenzjalment, li l-kuntratti li jorganizzaw sistema ta’ distribuzzjoni selettiva għall-bejgħ ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju, intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-dehra ta’ lussu tal-imsemmija prodotti, jistgħu jiġu esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-projbizzjoni stabbilita mill-Artikolu 101(1) TFUE. Dawn il-partijiet iqisu b’mod partikolari li mill-ġurisprudenza jirriżulta li l-prodotti ta’ kwalità għolja, li d-dehra ta’ lussu tagħhom hija apprezzata mill-konsumaturi, jistgħu jeħtieġu l-implementazzjoni ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva, b’mod partikolari sabiex “tiġi żgurata l-preżentazzjoni ta’ valur tagħhom” u tinżamm “id-dehra ta’ lussu” tagħhom. Huma jenfasizzaw li l-imsemmija sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, li ma kinitx tikkonċerna s-sistema ta’ distribuzzjoni selettiva fiha nnifisha, iżda biss il-klawżola kuntrattwali msemmija f’dik il-kawża, ma tistax tiġi interpretata fis-sens li l-protezzjoni tad-dehra ta’ lussu minn issa ’l quddiem ma għadhiex ta’ natura li tiġġustifika l-eżistenza ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva.
63. Fil-fehma tiegħi u mingħajr ma nimmodifika l-prinċipji li jirregolaw il-fehim tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva fid-dawl tar-regoli dwar il-kompetizzjoni, tista’ tiġi sostnuta biss it-tieni pożizzjoni u, konsegwentement, għandha tingħata risposta affermattiva għall-ewwel domanda preliminari kif ifformulata mill-qorti tar-rinviju.
64. F’konformità ma’ dak li indikajt iktar ’il fuq, is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva għandhom ikunu jistgħu jitqiesu, minħabba effetti ta’ benefiċċju – jew għall-inqas newtrali – li dawn jiġġeneraw mill-perspettiva tal-kompetizzjoni, bħala kompatibbli mal-projbizzjoni tal-akkordji prevista fl-Artikolu 101(1) TFUE.
65. F’konformità mal-ġurisprudenza stabbilita sew tal-Qorti tal-Ġustizzja (23) u tal-Qorti Ġenerali (24), li l-konstatazzjonijiet tagħhom ġew riprodott b’mod estensiv fil-punt 175 tal-linji gwida, is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva purament kwalitattiva ma jaqgħux taħt il-projbizzjoni tal-Artikolu 101 TFUE meta jiġu ssodisfatti tliet kundizzjonijiet (iktar ’il quddiem il-“kriterji ta’ Metro”).
66. L-ewwel nett, għandu jiġi stabbilit li l-karatteristiċi tal-prodott inkwistjoni jeħtieġu sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, fis-sens li tali sistema tikkostitwixxi rekwiżit leġittimu fir-rigward tan-natura tal-prodotti kkonċernati, u b’mod partikolari tal-livell għoli ta’ kwalità jew in-natura teknika tagħhom, biex tinżamm il-kwalità u jiġi żgurat l-użu tajjeb tagħhom. It-tieni nett, huwa meħtieġ li l-għażla tal-bejjiegħa mill-ġdid isseħħ abbażi ta’ kriterji oġġettivi ta’ natura kwalitattiva, stabbiliti b’mod uniformi fir-rigward tal-bejjiegħa mill-ġdid kollha potenzjali u applikati b’mod nondiskriminatorju. It-tielet nett, il-kriterji ddefiniti ma għandhomx imorru lil hinn minn dak li huwa neċessarju.
67. Għalkemm il-kwistjoni dwar jekk dawn il-kundizzjonijiet humiex issodisfatti għandha tiġi evalwata b’mod oġġettiv mill-qorti nazzjonali, il-Qorti tal-Ġustizzja minkejja dan iċċarat ċertu numru ta’ parametri li jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni fl-evalwazzjoni tal-konformità tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva mal-Artikolu 101(1) TFUE.
68. Fir-rigward tal-kriterju relatat mal-ħtieġa ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva fir-rigward tal-prodotti ta’ lussu b’mod partikolari, kriterju prinċipalment inkwistjoni f’dan il-każ, għandu jitfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet diversi drabi li s-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva bbażati fuq kriterji kwalitattivi jistgħu jiġu aċċettati fis-settur tal-produzzjoni ta’ oġġetti tal-konsum ta’ kwalità għolja mingħajr ma jinkiser l-Artikolu 101(1) TFUE, sabiex b’mod partikolari jinżamm kummerċ speċjalizzat li jkun kapaċi jipprovdi servizzi speċifiċi għal tali prodotti (25).
69. Il-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat li, indipendentement anki mill-klassifikazzjoni tal-prodotti intiżi bħala prodotti ta’ “lussu”, iż-żamma tal-“kwalità” tal-prodott tista’ teħtieġ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva (26).
70. B’hekk huma l-karatteristiċi jew il-proprjetajiet speċifiċi tal-prodotti kkonċernati li jistgħu jkunu ta’ natura li sistema ta’ distribuzzjoni selettiva ssir konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE. Bħalma indikajt preċedentement, dawn il-proprjetajiet jistgħu ma jkunux jinsabu biss fil-kwalitajiet materjali tal-prodotti intiżi (pereżempju prodotti ta’ livell teknoloġiku għoli), iżda wkoll fid-dehra “ta’ lussu” tal-prodotti (27).
71. Din il-konklużjoni, bħalma ġie nnotat minn ċertu numru ta’ partijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet f’din il-kawża, tista’ tiġi rrikonċiljata ma’ kunsiderazzjonijiet li tqiesu fil-kuntest tal-ġurisprudenza żviluppata fil-qasam tad-dritt tat-trade marks, dritt li, minħabba l-funzjoni kompetittiva speċifika tiegħu, bla dubju jinteraġixxi mal-projbizzjoni tal-akkordji. Fil-fatt, sa fejn din tiggarantixxi li l-prodotti jew is-servizzi kollha li tkopri jkunu ġew immanifatturati jew fornuti taħt il-kontroll ta’ impriża waħda li lilha tista’ tiġi attribwita r-responsabbiltà għall-kwalità tagħhom, it-trade mark għandha rwol essenzjali fis-sistema ta’ kompetizzjoni mhux distorta li t-Trattat FUE jrid jistabbilixxi u jżomm (28). F’tali sistema, l-impriżi għandhom ikunu f’qagħda li jżommu lill-klijentela minħabba l-kwalità tal-prodotti u s-servizzi tagħhom, u dan ikun possibbli biss jekk ikun hemm sinjali distintivi li jippermettu l-identifikazzjoni ta’ dawn il-prodotti u dawn is-servizzi. Sabiex it-trade mark ikun jista’ jkollha dan ir-rwol, din għandha tikkostitwixxi l-garanzija li l-prodotti kollha li tidher fuqhom ikunu ġew immanifatturati taħt il-kontroll ta’ impriża waħda li tista’ tinżamm responsabbli għall-kwalità tagħhom (29).
72. Fil-kuntest tad-dritt tat-trade marks, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li l-prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju ma humiex iddefiniti biss fir-rigward tal-karatteristiċi materjali tagħhom, iżda wkoll mill-perċezzjoni speċifika li għandhom il-konsumaturi, u b’mod iktar partikolari mill-“awra ta’ lussu” li jibbenefikaw minnha f’għajnejn dawn tal-aħħar. Fil-fatt, peress li l-prodotti ta’ prestiġju huma artikoli ta’ kwalità għolja, is-sensazzjoni ta’ lussu li tirriżulta minnhom hija element essenzjali sabiex il-konsumaturi jiddistingwuhom minn prodotti oħra simili. Għalhekk, ħsara lill-imsemmija sensazzjoni ta’ lussu tista’ taffettwa l-kwalità stess ta’ dawn il-prodotti. Madankollu, f’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà qieset li l-karatteristiċi u l-metodi ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva stess jistgħu, fihom infushom, jippreservaw il-kwalità u jiżguraw l-użu xieraq ta’ tali prodotti (30).
73. Il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li l-organizzazzjoni ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li hija maħsuba sabiex tiżgura preżentazzjoni tal-prodotti fil-punt tal-bejgħ li żżid il-valur tagħhom, “partikolarment, fir-rigward tal-pożizzjoni, il-promozzjoni, l-ippakkjar tal-prodotti u l-politika kummerċjali”, setgħet tikkontribwixxi għar-reputazzjoni tal-prodotti inkwistjoni u għalhekk għaż-żamma tal-awra ta’ lussu tagħhom (31).
74. Minn din il-ġurisprudenza jirriżulta li, fir-rigward tal-karatteristiċi tagħhom u n-natura tagħhom, il-prodotti ta’ lussu jistgħu jeħtieġu l-implementazzjoni ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva sabiex tinżamm il-kwalità u jiġi żgurat l-użu tajjeb tagħhom. Fi kliem ieħor, in-netwerks ta’ distribuzzjoni selettiva relatati mad-distribuzzjoni ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u li huma intiżi prinċipalment biex tinżamm id-dehra tad-ditta tal-imsemmija prodotti ma jaqgħux taħt il-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 101(1) TFUE.
75. Għall-kuntrarju tal-interpretazzjoni difiża minn ċerti partijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet, din il-konklużjoni ma titqegħidx f’dubju mis-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), u b’mod partikolari mill-punt 46 tagħha li skontha “[l]-għan li tiġi ppreżervata l-immaġini ta’ prestiġju ma jammontax għal għan leġittimu sabiex tiġi limitata l-kompetizzjoni u b’hekk ma jistax jiġġustifika li klawżola kuntrattwali li għandha għan bħal dan ma taqax taħt l-Artikolu 101(1) TFUE”.
76. Bħalma jixhdu l-osservazzjonijiet ippreżentati f’din il-kawża, iżda wkoll il-pożizzjonijiet adottati minn numru kbir ta’ qrati u awtoritajiet nazzjonali responsabbli għall-kompetizzjoni (32), din l-istqarrija tal-aħħar wasslet għal interpretazzjonijiet diverġenti ħafna.
77. Għalhekk jidher assolutament xieraq, kif jistednuna nagħmlu l-maġġoranza tal-partijiet li ppreżentaw osservazzjonjiet, li l-Qorti tal-Ġustizzja tiċċara, f’din il-kawża, il-portata ta’ din is-sentenza b’riferiment kemm għall-kuntest li wassal għaliha kif ukoll għall-motivazzjoni adottata preċiżament mill-Qorti tal-Ġustizzja f’din is-sentenza.
78. Fl-ewwel lok, fir-rigward tal-kuntest fattwali tas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), infakkar li, f’din il-kawża, kien inkwistjoni l-obbligu impost minn produttur ta’ kożmetiċi u prodotti għall-iġjene personali fuq id-distributuri magħżula tiegħu biex jiġġustifikaw, fil-punti tal-bejgħ rispettivi tagħhom, il-preżenza fiżika u permanenti ta’ mill-inqas spiżjar wieħed ikkwalifikat. Dan ir-rekwiżit kien jeskludi de facto u b’mod assolut, skont il-Qorti tal-Ġustizzja, li tapplika l-evalwazzjoni mwettqa mill-awtorità tal-kompetizzjoni Franċiża, li l-prodotti inkwistjoni jistgħu jinbiegħu mid-distributuri awtorizzati permezz tal-internet (33).
79. Bħalma jirriżulta b’mod ċar mid-domanda preliminari magħmula lill-Qorti tal-Ġustizzja f’dik il-kawża, tqajjem dubju biss dwar klawżola kuntrattwali li tirrigwarda projbizzjoni ġenerali u assoluta tal-bejgħ fuq l-internet tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt lill-utenti finali, imposta fuq id-distributuri awtorizzati fil-kuntest ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva. Min-naħa l-oħra, il-kwistjoni ma kinitx tirrigwarda s-sistema ta’ distribuzzjoni selettiva fit-totalità tagħha.
80. Fit-tieni lok, fir-rigward tal-motivazzjoni adottata b’mod espliċitu mill-Qorti tal-Ġustizzja f’din is-sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, din tirrigwarda biss il-klawżola kuntrattwali li tipprojbixxi b’mod partikolari l-bejgħ bl-internet imposta mill-kumpannija Pierre Fabre. Is-sempliċi fatt li l-inklużjoni tal-imsemmija klawżola kienet immotivata mill-ħtieġa li tinżamm id-dehra ta’ prestiġju tal-prodotti inkwistjoni ma tqiesx mill-Qorti tal-Ġustizzja bħala li jikkostitwixxi għan leġittimu għar-restrizzjoni tal-kompetizzjoni. Dan madankollu ma jfissirx li l-Qorti tal-Ġustizzja kellha l-għan li tissuġġetta immedjatament għall-projbizzjoni tal-akkordji prevista fl-Artikolu 101(1) TFUE s-sistemi ta’ distribuzzjoni li huma intiżi preċiżament biex tinżamm id-dehra tad-ditta tal-prodotti kkonċernati.
81. Huwa importanti li jiġi nnotat li l-Qorti tal-Ġustizzja b’mod partikolari ma qalbitx il-prinċipju li jgħid li l-kap ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva bħala prinċipju jibqa’ liberu li jorganizza dan in-netwerk u, għaldaqstant, l-evalwazzjoni li tgħid li l-kundizzjonijiet imposti fuq id-distributuri awtorizzati kellhom jitqiesu konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE meta dawn kienu jissodisfaw il-kundizzjonijiet iċċarati mill-Qorti tal-Ġustizzja.
82. B’mod iktar fundamentali, għandu jiġi osservat li ma hemm xejn fil-kliem użat mill-Qorti tal-Ġustizzja li jippermetti li jiġi preżunt li hija kellha l-intenzjoni li taqleb jew tnaqqas ulterjorment il-portata tal-prinċipji li kienu ġew iċċarati u mfassla sa dak iż-żmien f’dak li għandu x’jaqsam mal-evalwazzjoni, fir-rigward tal-Artikolu 101 TFUE, tal-kundizzjonijiet imposti fuq id-distributuri awtorizzati ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva.
83. Fi kliem ieħor, is-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), ma għandhiex tiġi interpretata fis-sens li taqleb il-ġurisprudenza preċedenti, peress li d-dikjarazzjoni li tinsab fil-punt 46 ta’ din is-sentenza tinsab fil-kuntest ta’ kontroll tal-proporzjonalità tal-klawżola kuntrattwali inkwistjoni speċifikament fil-kawża prinċipali (ara b’mod partikolari l-punt 43 tal-imsemmija sentenza).
84. Dawn il-kunsiderazzjonijiet kollha jwassluni biex nikkonkludi li s-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva li l-għan tagħhom jikkonsisti fiż-żamma tad-dehra ta’ lussu tal-prodotti jistgħu dejjem jikkostitwixxu elementi ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE. Bħalma nnotat ġustament il-Kummissjoni, madankollu minn din is-sentenza għandu jiġi dedott li, skont il-karatteristiċi tal-prodotti inkwistjoni jew minħabba restrizzjonijiet partikolarment serji, bħall-projbizzjoni totali ta’ bejgħ bl-internet li kienet tirriżulta mill-klawżola kontenzjuża fl-istess sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, huwa possibbli li l-għan intiż biex tinżamm id-dehra ta’ prestiġju tal-prodotti inkwistjoni ma jkunx leġittimu, u dan ikollu l-konsegwenza li ma jkunx iġġustifikat li tiġi eżentata sistema ta’ distribuzzjoni selettiva jew klawżola li ssegwi tali għan.
85. Konklużjoni differenti, fil-fehma tiegħi, iġġib magħha żewġ inkonvenjenzi kbar.
86. Qabelxejn, dan iwassal sabiex jinqalbu l-prinċipji stabbiliti sew fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fir-rigward tal-evalwazzjoni mill-perspettiva tar-regoli tal-kompetizzjoni tas-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva. Infakkar li dawn il-prinċipji jieħdu inkunsiderazzjoni preċiżament l-effetti ta’ benefiċċju li tali sistemi jiġġeneraw fit-tfittxija ta’ kompetizzjoni effettiva.
87. F’dan il-kuntest, għandu jitfakkar li huwa importanti li jinżammu l-proprjetajiet tal-prodotti kkonċernati, kemm jekk dawn jinsabu fil-karatteristiċi materjali tagħhom jew fid-dehra lussuża jew ta’ prestiġju tagħhom. Kemm jekk il-prodotti inkwistjoni jkollhom ċerti kwalitajiet materjali, bħall-prodotti ta’ kwalità għolja jew il-prodotti teknoloġikament avvanzati, jew jekk il-prodotti inkwistjoni jkunu assoċjati ma’ dehra ta’ lussu, id-distribuzzjoni selettiva tista’ titqies bħala leġittima fir-rigward tal-effetti favur il-kompetizzjoni li din tiġġenera.
88. Sussegwentement, interpretazzjoni tas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), li tgħid li sistema ta’ distribuzzjoni selettiva li jkollha l-għan li tinżamm id-dehra ta’ lussu tal-prodotti kkonċernati minn issa ’l quddiem ma tistax tibqa’ tevita l-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 101(1) TFUE tmur kontra l-linji gwida adottati fil-qasam tal-proprjetà intellettwali, u b’mod partikolari kontra l-ġurisprudenza żviluppata fil-kuntest tad-dritt tat-trade marks.
89. Għalhekk, fis-sentenza tat-23 ta’ April 2009, Copad (C‑59/08, EU:C:2009:260), il-Qorti tal-Ġustizzja assimilat lid-distributur fis-sistema ta’ distribuzzjoni selettiva ma’ persuna liċenzjata u rrikonoxxiet li t-tnejn kienu jinsabu fis-sitwazzjoni ta’ tqegħid fiċ-ċirkulazzjoni minn terzi bil-kunsens tal-proprjetarju tat-trade mark. Dan għandu l-konsegwenza li l-projbizzjoni tal-akkordji ma għandhiex tapplika fil-każijiet fejn miżuri tal-produttur/tal-proprjetarju tat-trade mark fil-konfront tad-distributur awtorizzat jikkostitwixxu biss, finalment, l-eżerċizzju tad-dritt tal-ewwel tqegħid fiċ-ċirkulazzjoni.
90. Bl-istess mod, fis-sentenza tat-3 ta’ Ġunju 2010, Coty Prestige Lancaster Group (C‑127/09, EU:C:2010:313), il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li n-natura esklużiva tad-dritt tat-trade marks għandha l-konsegwenza li kull użu tat-trade mark mingħajr il-kunsens tal-proprjetarju jikser id-dritt tat-trade marks.
91. Għaldaqstant, netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva, bħal dak previst mill-kuntratt inkwistjoni fil-kawża prinċipali, b’rabta mad-distribuzzjoni ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u li huwa intiż prinċipalment sabiex iżomm id-“dehra ta’ lussu” jista’ jikkostitwixxi element ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE, sakemm ikunu ssodisfatti l-kriterji ta’ Metro.
92. Din il-konklużjoni tapplika kemm għall-prodotti msejħa ta’ “lussu” kif ukoll għall-prodotti msejħa ta’ “kwalità”. Li jgħodd huwa l-ħtieġa li l-kap tan-netwerk iżomm id-dehra ta’ prestiġju.
93. Nipproponi għalhekk li r-risposta għall-ewwel domanda preliminari għandha tkun li s-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva b’rabta mad-distribuzzjoni ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-“dehra ta’ lussu” tal-imsemmija prodotti jikkostitwixxu element ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE, bil-kundizzjoni li l-bejjiegħa mill-ġdid jintgħażlu abbażi ta’ kriterji oġġettivi ta’ natura kwalitattiva li huma stabbiliti b’mod uniformi għal kulħadd u applikati b’mod nondiskriminatorju għall-bejjiegħa mill-ġdid potenzjali kollha, li n-natura tal-prodott inkwistjoni, inkluża d-dehra ta’ prestiġju, tirrikjedi distribuzzjoni selettiva sabiex tinżamm il-kwalità u jiġi żgurat l-użu tajjeb u li l-kriterji stabbiliti ma jmorrux lil hinn minn dak li huwa neċessarju.
Fuq it-tieni domanda: konformità mal-Artikolu 101(1) TFUE tal-projbizzjoni imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva ta’ prodotti ta’ lussu, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut awtorizzati fis-suq, li jużaw pjattaformi terzi identifikabbli għall-bejgħ online
94. Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk u sa fejn l-Artikolu 101(1) TFUE għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi l-projbizzjoni imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva ta’ prodotti ta’ lussu, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut awtorizzati fis-suq, li jużaw pjattaformi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet tal-prodotti kkonċernati.
95. Din id-domanda, li hija marbuta mill-qrib mal-ewwel waħda, tikkonċerna l-konformità fir-rigward tal-Artikolu 101(1) TFUE tal-klawżola partikolari tas-sistema ta’ distribuzzjoni selettiva inkwistjoni preċiżament fil-kawża prinċipali.
96. Issa, bħalma indikajt preċedentement fir-risposta għall-ewwel domanda preliminari, il-fatt jibqa’ li d-distribuzzjoni selettiva li hija bbażata fuq parametri kwalitattivi ma taqax taħt l-Artikolu 101(1) TFUE sakemm ma jkunux issodisfatti l-kriterji ta’ Metro.
97. F’konformità mal-analiżi li tirriżulta mill-ġurisprudenza Metro SB-Großmärkte vs Il‑Kummissjoni, li ma ġiet ikkontestata bl-ebda mod mis-sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (34), hemm lok li jiġi eżaminat jekk l-għażla tal-bejjiegħa mill-ġdid isseħħx abbażi tal-kriterji oġġettivi ta’ natura kwalitattiva, stabbiliti b’mod uniformi fir-rigward tal-bejjiegħa mill-ġdid kollha potenzjali u applikati b’mod nondiskriminatorju, jekk il-karatteristiċi tal-prodott jew tal-prodotti inkwistjoni jeħtiġux, sabiex tinżamm il-kwalità u jiġi żgurat l-użu tajjeb tagħhom, tali netwerk ta’ distribuzzjoni u, fl-aħħar nett, jekk il-kundizzjonijiet iddefiniti humiex konformi mal-prinċipju ta’ proporzjonalità.
98. Peress li l-ewwel waħda minn dawn il-kundizzjonijiet ma ġietx realment diskussa f’dan il-każ, l-analiżi tiegħi b’hekk ser tikkonċentra fuq il-kwistjoni dwar jekk il-projbizzjoni fuq l-użu ta’ pjattaformi terzi identifikabbli imposta fuq id-distributuri awtorizzati hijiex leġittima fir-rigward tal-għanijiet kwalitattivi segwiti u, jekk ikun il-każ, jekk din hijiex proporzjonali.
99. Issa, fl-ewwel lok, fir-rigward tal-leġittimità tal-projbizzjoni kontenzjuża, bħalma indikajt fil-proposta tiegħi għar-risposta għall-ewwel domanda, l-għan li tinżamm id-dehra ta’ lussu u ta’ prestiġju huwa dejjem għan leġittimu għall-finijiet li tiġi ġġustifikata sistema ta’ distribuzzjoni selettiva ta’ natura kwalitattiva, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali.
100. Għalhekk għandu jiġi ddeterminat jekk il-klawżola kontenzjuża, jiġifieri dik li tipprojbixxi lid-distributuri awtorizzati milli jużaw pjattaformi terzi identifikabbli, tistax tiġi preċiżament iġġustifikata mill-ħtieġa li tinżamm id-dehra ta’ lussu tal-prodotti inkwistjoni.
101. F’dan ir-rigward, jien tal-fehma li l-projbizzjoni li jintużaw denominazzjonijiet ta’ impriżi terzi tista’ tiġi ġġustifikata mill-għan ta’ żamma u ta’ kontroll tal-kriterji ta’ kwalità, li jirrikjedi b’mod partikolari l-provvista ta’ ċerti servizzi fil-kuntest tal-bejgħ ta’ prodotti kif ukoll preżentazzjoni speċifika tal-prodotti mibjugħa.
102. Fil-fatt, għandu jiġi aċċettat li l-kap ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva jista’, għall-finijiet li tinżamm l-immaġni tad-ditta jew ta’ prestiġju (35) tal-prodotti li huwa jikkummerċjalizza, jipprojbixxi lid-distributuri tiegħu, anki lil dawk awtorizzati, milli jużaw impriżi terzi identifikabbli. Tali projbizzjoni tista’ tkun kapaċi żżomm il-garanziji ta’ kwalità, ta’ sigurtà u ta’ identifikazzjoni tal-oriġini tal-prodotti billi l-bejjiegħa bl-imnut jiġu obbligati jipprovdu servizzi ta’ ċertu livell matul il-bejgħ tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt. Din il-projbizzjoni tippermetti wkoll li jinżammu l-protezzjoni u l-pożizzjonament tat-trade marks fil-konfront tal-fenomeni ta’ falsifikazzjoni u ta’ parassitiżmu, li huma ta’ natura li jwasslu għal effetti li jirrestrinġu l-kompetizzjoni.
103. Bħalma indikat il-Kummissjoni fil-punt 54 tal-linji gwida tagħha, il-fornitur jista’ jimponi standards ta’ kwalità għall-użu tas-sit tal-internet għall-finijiet tal-bejgħ tal-prodotti tiegħu, hekk kif jista’ wkoll jagħmel għal ħanut jew biex ibigħ fuq katalogu jew għal reklamar u promozzjoni inġenerali.
104. Madankollu, billi jużaw pjattaformi terzi fil-kuntest tad-distribuzzjoni tal-prodotti, id-distributuri awtorizzati – u barra minn hekk il-kap tan-netwerk – b’mod partikolari ma jkollhomx iktar il-kontroll fuq il-preżentazzjoni u d-dehra ta’ dawn il-prodotti, peress li b’mod partikolari dawn il-pjattaformi ta’ spiss juru l-logos tagħhom b’mod viżibbli ħafna fil-fażijiet kollha tax-xiri tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt.
105. Il-projbizzjoni assoluta fuq l-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva għall-bejgħ tagħhom bl-internet għalhekk tikkostitwixxi restrizzjoni għalkollox analoga għal dik li, skont il-Qorti tal-Ġustizzja, hija ġġustifikata u neċessarja biex jiġi ggarantit il-funzjonament ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva bbażata biss fuq il-kummerċ fiżiku, u għalhekk leġittima, fir-rigward tad-dritt tal-kompetizzjoni, f’konformità mal-ġurisprudenza (36).
106. Bħala konklużjoni, il-projbizzjoni imposta fuq id-distributuri awtorizzati li jużaw pjattaformi online terzi tista’ tiġi eskluża mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 101(1) TFUE sa fejn din tkun ta’ natura li ttejjeb il-kompetizzjoni bbażata fuq kriterji kwalitattivi. F’konformità mal-kunsiderazzjonijiet adottati sa dak iż-żmien fil-qasam tad-distribuzzjoni selettiva, din il-projbizzjoni hija ta’ natura li żżomm id-dehra ta’ lussu tal-prodotti kkonċernati f’diversi aspetti: din mhux talli tiggarantixxi li dawn il-prodotti jinbiegħu f’ambjent li jissodisfa r-rekwiżiti kwalitattivi imposti mill-kap tan-netwerk ta’ distribuzzjoni, iżda tippermetti wkoll li tipproteġi mill-fenomeni ta’ parassitiżmu billi tevita li l-investimenti u l-isforzi mnedija mill-fornitur u minn distributuri awtorizzati oħra, bl-għan li jtejbu l-kwalità u d-dehra tal-prodotti kkonċernati, ikunu ta’ benefiċċju għal impriżi oħra.
107. Din il-projbizzjoni hija kjarament distinta mill-klawżola kontenzjuża fil-kawża li wasslet għas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649).
108. Infakkar li, f’din is-sentenza Pierre Fabre Dermo-Cosmétique, il-Qorti tal-Ġustizzja affermat li l-klawżola ta’ kuntratt li tipprojbixxi b’mod assolut lid-distributuri awtorizzati milli jbigħu online l-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt setgħet tikkostitwixxi restrizzjoni minħabba l-għan u għalhekk tkun kuntrarja għall-Artikolu 101(1) TFUE jekk “wara eżami individwali u konkret tal-kontenut u tal-għan ta’ din il-klawżola kuntrattwali u tal-kuntest ġuridiku u ekonomiku li fih taqa’, jidher li, fir-rigward tal-karatteristiċi tal-prodotti inkwistjoni, din il-klawżola ma hijiex oġġettivament ġustifikata”.
109. F’dan il-każ, għandu jiġi kkonstatat li Coty Germany ma pprevedietx projbizzjoni assoluta fuq il-bejgħ online, iżda imponiet biss li l-bejjiegħa mill-ġdid awtorizzati ma jikkummerċjalizzawx il-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt permezz ta’ pjattaformi terzi, sa fejn, skont il-kap tan-netwerk, dawn ma humiex obbligati josservaw ir-rekwiżiti kwalitattivi li huwa jimponi fuq id-distributuri awtorizzati tiegħu.
110. Il-klawżola kontenzjuża fil-kawża prinċipali fil-fatt iżżomm il-possibbiltà għad-distributuri awtorizzati li jiddistribwixxu l-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt permezz tas-siti elettroniċi tagħhom stess. Bl-istess mod, din ma tipprojbixxix li dawn id-distributuri jużaw pjattaformi terzi mhux identifikabbli għad-distribuzzjoni ta’ dawn l-istess prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt.
111. Issa, kif setgħet tinnota l-Kummissjoni, billi tibbaża ruħha b’mod partikolari fuq ir-riżultati tal-investigazzjoni settorjali tagħha, jidher li, f’dan l-istadju tal-iżvilupp tal-kummerċ elettroniku, il-ħwienet online proprji tad-distributuri jikkostitwixxu l-kanal ta’ distribuzzjoni prijoritarju tad-distribuzzjoni fuq l-internet. Għalhekk, minkejja l-importanza li qiegħda tiżdied tal-pjattaformi terzi fil-kummerċjalizzazzjoni tal-prodotti tal-bejjiegħa bl-imnut, il-projbizzjoni fuq l-użu ta’ dawn il-pjattaformi identifikabbli imposta fuq id-distributuri awtorizzati ma tistax, fl-istat attwali tal-iżvilupp tal-kummerċ elettroniku, tiġi assimilata ma’ projbizzjoni totali jew ma’ limitazzjoni sostanzjali tal-bejgħ bl-internet.
112. Fit-tieni lok, jidhirli li l-proċess ippreżentat lill-Qorti tal-Ġustizzja ma jippermettix li jiġi konkluż li, għalissa, tali projbizzjoni għandha titqies b’mod ġenerali bħala sproporzjonata għall-għan segwit.
113. Għandu jiġi enfasizzat li, filwaqt li l-fornitur, li huwa l-kap tan-netwerk, jista’ jimponi ċerti obbligi fuq id-distributuri awtorizzati tiegħu skont ir-relazzjoni kuntrattwali li torbothom u għalhekk jeżerċita ċertu kontroll fuq il-kanali ta’ distribuzzjoni tal-prodotti tiegħu, dan ma huwiex f’pożizzjoni li jeżerċita kontroll fuq id-distribuzzjoni tal-prodotti li titwettaq permezz ta’ pjattaformi terzi. Minn din il-persepettiva, l-obbligu kontenzjuż jista’ jidher bħala mezz adegwat biex jintlaħqu l-għanijiet segwiti minn Coty Germany.
114. Ċertament, ma jistax jiġi miċħud li l-pjattaformi online, bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, jistgħu joħolqu u jiżguraw rappreżentazzjoni ta’ valur tal-prodotti kkonċernati bl-istess mod li jagħmlu d-distributuri awtorizzati. Madankollu, l-osservanza tar-rekwiżiti kwalitattivi li tista’ tiġi imposta b’mod leġittimu fil-kuntest ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva tista’ tiġi żgurata b’mod effettiv biss jekk l-ambjent tal-bejgħ bl-internet ikun iddisinjat mill-bejjiegħa mill-ġdid awtorizzati, li jkunu marbuta b’kuntratt mal-fornitur/mal-kap tan-netwerk ta’ distribuzzjoni u mhux minn operatur terz li l-prattiki tiegħu jevitaw l-influwenza ta’ dan il-fornitur.
Konklużjoni intermedjarja
115. Għaldaqstant, il-klawżola kontenzjuża, sakemm tiġi applikata b’mod nondiskriminatorju u tiġi ġġustifikata oġġettivament min-natura tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt – aspetti li bl-ebda mod ma jidhru li huma kkontestati f’dan il-każ, iżda li għandhom, fi kwalunkwe każ, jiġu vverifikati mill-qorti tar-rinviju –, tista’ titqies bħala konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE.
116. Jekk jiġi preżunt li f’dan il-każ jista’ jiġi konkluż li l-klawżola kontenzjuża hija ta’ natura li taqa’ taħt l-Artikolu 101(1) TFUE, b’mod partikolari minħabba n-nuqqas ta’ osservanza tal-kriterji ta’ Metro, ikun għad irid jiġi eżaminat jekk din iġġibx magħha effett li jirrestrinġi l-kompetizzjoni, u b’mod partikolari jiġi ddeterminat jekk din tikkostitwixxix restrizzjoni “minħabba l-għan” fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni.
117. Dwar dan il-punt tal-aħħar, u b’differenza mill-klawżola kuntrattwali kkontestata fil-kawża li wasslet għas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), il-projbizzjoni kontenzjuża f’din il-kawża bl-ebda mod ma jidhirli li tista’ tiġi kklassifikata bħala “restrizzjoni minħabba l-għan” fis-sens tal-Artikolu 101(1) TFUE, billi huwa ppreċiżat li dan il-kunċett għandu jiġi interpretat b’mod restrittiv. Fil-fatt, huwa rrikonoxxut sew li l-kunċett ta’ restrizzjoni tal-kompetizzjoni “minħabba l-għan” jista’ jiġi applikat biss għal ċerti tipi ta’ koordinazzjoni bejn impriżi li jkollhom grad suffiċjenti ta’ noċività fir-rigward tal-kompetizzjoni sabiex ikun jista’ jitqies li l-eżami tal-effetti tagħhom ma huwiex neċessarju (37).
118. Issa, għall-kuntrarju tal-projbizzjoni assoluta imposta fuq id-distributuri awtorizzati li jużaw l-internet għad-distribuzzjoni tal-prodotti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt, il-projbizzjoni li jintużaw pjattaformi terzi ma għandhiex – għall-inqas f’dan l-istadju tal-iżvilupp tal-kummerċ elettroniku, li jista’ jinbidel fuq perijodu xi ftit jew wisq twil – tali grad ta’ noċività għall-kompetizzjoni.
119. Barra minn hekk, u dejjem fir-rigward tal-każijiet fejn għandu jiġi konkluż li l-klawżola kontenzjuża tassew taqa’ taħt l-Artikolu 101 TFUE u li din, għaldaqstant, tirrestrinġi l-kompetizzjoni, infakkar li jkun għad hemm lok li jiġi eżaminat jekk din tistax tibbenefika minn eżenzjoni skont il-paragrafu 3 ta’ dan l-artikolu, u b’mod partikolari minn eżenzjoni skont il-kategorija bl-applikazzjoni tar-Regolament Nru 330/2010, bħalma jistednuna nagħmlu t-tielet u r-raba’ domandi preliminari.
120. Fil-fatt, bħalma jirriżulta mid-deċiżjoni tar-rinviju, sa fejn il-limiti ta’ sehem mis-suq previsti fl-Artikolu 3 tar-Regolament Nru 330/2010 ma nqabżux, li kieku l-qorti nazzjonali kellha tikkonkludi li l-klawżola kontenzjuża ma hijiex konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE, din tista’ tibbenefika minn eżenzjoni skont l-Artikolu 2 tal-imsemmi regolament (ara l-premessa 8 tar-Regolament Nru 330/2010). Madankollu, tali eventwalità bl-ebda mod ma tkun possibbli jekk il-projbizzjoni kontenzjuża tkun tikkostitwixxi restrizzjoni fundamentali fis-sens tal-Artikolu 4 ta’ dan l-istess regolament.
121. Għalkemm il-qorti nazzjonali kellha għalhekk tasal għall-konklużjoni li l-projbizzjoni li jintużaw pjattaformi terzi ma hijiex eżentata mill-applikazzjoni tal-Artikolu 101(1) TFUE u li din, a priori, tirrestrinġi l-kompetizzjoni, il-klawżola kontenzjuża tas-sistema ta’ distribuzzjoni selettiva tista’ tiġi xorta waħda ġġustifikata bl-applikazzjoni tal-Artikolu 101(3) TFUE, jew abbażi tar-regolament ta’ eżenzjoni skont il-kategorija eventwalment applikabbli, jew inkella b’segwitu għal analiżi ta’ każ b’każ, li tipprevedi preċiżament il-każijiet ta’ eżenzjoni previsti mir-Regolament Nru 330/2010.
Konklużjoni
122. Konsegwentement, nipproponi li r-risposta għat-tieni domanda preliminari għandha tkun li, sabiex jiġi ddeterminat jekk klawżola kuntrattwali li tirrigwarda projbizzjoni fuq l-użu ta’ pjattaformi terzi identifikabbli għall-bejgħ online imposta fuq id-distributuri awtorizzati ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni hijiex konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE jew le, hija l-qorti tar-rinviju li għandha teżamina jekk din il-klawżola hijiex ikkundizzjonata min-natura tal-prodott, jekk hijiex stabbilita b’mod uniformi u applikata mingħajr distinzjoni u jekk din tmurx lil hinn minn dak li huwa neċessarju.
Fuq it-tielet u r-raba’ domandi: applikabbiltà tal-eżenzjoni skont il-kategorija skont l-Artikolu 4(b) u (c) tar-Regolament Nru 330/2010
123. Permezz tat-tielet u r-raba’ domandi, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar jekk l-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 330/2010 għandux jiġi interpretat fis-sens li l-projbizzjoni imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, fuq l-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet tikkostitwixxi restrizzjoni tal-klijentela, fis-sens tal-Artikolu 4(b) tal-imsemmi regolament u/jew restrizzjoni tal-bejgħ passiv lill-utenti finali fis-sens tal-Artikolu 4(c) tal-istess regolament.
124. Fil-fatt, minkejja li l-qorti tar-rinviju għamlet riferiment, fil-formulazzjoni tat-tielet u r-raba’ domandi preliminari, għall-problema tal-identifikazzjoni tar-restrizzjonijiet “minħabba l-għan” tal-klijentela u tal-bejgħ passiv, id-domandi tagħha, bħalma jissemma b’mod ċar fid-deċiżjoni tar-rinviju, fir-realtà jirrigwardaw il-kwistjoni jekk, fiċ-ċirkustanza fejn is-sistema ta’ distribuzzjoni inkwistjoni titqies bħala waħda li tirrestrinġi l-kompetizzjoni fis-sens tal-Artikolu 101(1) TFUE, hija tistax xorta waħda tiġi eżentata skont ir-Regolament Nru 330/2010.
125. Għaldaqstant, tqum biss il-kwistjoni dwar jekk il-klawżola kontenzjuża tistax tiġi analizzata bħala restrizzjoni tat-territorju u/jew tal-klijentela jew saħansitra bħala restrizzjoni tal-bejgħ passiv fis-sens tar-Regolament Nru 330/2010.
Kunsiderazzjonijiet preliminari dwar il-portata u r-ratio legis tar-Regolament Nru 330/2010
126. Bħalma ssemmi l-premessa 5 tar-Regolament Nru 330/2010, il-benefiċċju tal-eżenzjoni skont il-kategorija stabbilita b’dan ir-regolament għandu jkun irriżervat għall-ftehimiet vertikali “li fir-rigward tagħhom wieħed jista’ jassumi b’ċertezza suffiċjenti li jissodisfaw il-kundizzjonijiet tal-Artikolu 101(3) [TFUE]”.
127. Sabiex jiġi ddeterminat jekk restrizzjoni hijiex ta’ natura li tibbenefika minn eżenzjoni “skont il-kategorija”, l-impriżi, qabelxejn, huma mistiedna jwettqu evalwazzjoni inizjali tal-ftehim kontenzjuż b’mod partikolari skont ċerti preżunzjonijiet ta’ inkompatibbiltà previsti mir-Regolament Nru 330/2010.
128. L-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 330/2010 għalhekk ifassal lista ta’ restrizzjonijiet awtorizzati, ħafna drabi kklassifikati bħala “restrizzjonijiet fundamentali”, li fil-preżenza tagħhom il-benefiċċju tal-eżenzjoni skont il-kategorija għandu jiġi eskluż.
129. Bħalma ddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja, peress li impriża għandha l-possibbiltà, f’kull ċirkustanza, li tqajjem, b’mod individwali, l-applikabbiltà tal-eċċezzjoni legali tal-Artikolu 101(3) TFUE, ma hemmx lok li tingħata interpretazzjoni wiesgħa lid-dispożizzjonijiet li jinkludu l-ftehim jew il-prattiki fl-eżenzjoni skont il-kategorija (38).
130. Għaldaqstant, bħall-approċċ difiż mill-Kummissjoni, jeħtieġ li għall-finijiet ta’ prevedibbiltà u ta’ ċertezza legali, l-eċċezzjonijiet għall-eżenzjoni skont il-kategorija previsti b’mod partikolari mill-Artikolu 4(b) u (c) tar-Regolament Nru 330/2010 jkunu jistgħu jiġu identifikati faċilment u, għaldaqstant, ma jkunux dipendenti fuq analiżi fil-fond tal-kundizzjonijiet tas-suq u tal-effetti restrittivi tal-kompetizzjoni osservati f’suq partikolari f’mument preċiż.
131. Fil-fatt, wieħed ma għandux jinsa li l-għan segwit mir-regolamenti ta’ eżenzjoni adottati fuq il-bażi tar-Regolament Nru 19/65/KEE (39) jinsab b’mod partikolari fil-ħtieġa li l-impriżi kkonċernati jkunu jistgħu jwettqu awtoevalwazzjoni tal-konformità tal-aġir tagħhom mar-regoli fil-qasam tal-kompetizzjoni.
132. Is-segwitu ta’ dan l-għan jitqiegħed f’riskju jekk, għall-finijiet li l-miżuri adottati mill-impriżi jiġu kklassifikati bħala ftehimiet vertikali li jkollhom “bħala għan” li jirrestrinġu ċerti tipi ta’ bejgħ fis-sens tal-Artikolu 4(b) u (c) tar-Regolament Nru 330/2010, kien meħtieġ li dawn l-impriżi jwettqu eżami sofistikat u fil-fond tal-effetti li jirrestrinġu l-kompetizzjoni tal-imsemmija miżuri filwaqt li tittieħed inkunsiderazzjoni s-sitwazzjoni tas-suq u l-pożizzjoni tal-imsemmija impriżi.
133. Bħalma semmejt preċedentement, irid ikun hemm distinzjoni ċara bejn l-eżerċizzju ta’ identifikazzjoni ta’ “restrizzjoni tal-kompetizzjoni minħabba l-għan” fis-sens tal-Artikolu 101(1) TFUE u l-kategorizzazzjoni, għall-finijiet tal-applikazzjoni ta’ regolament ta’ eżenzjoni skont il-kategorija, ta’ ċertu aġir bħala restrizzjonijiet fundamentali – f’dan il-każ dawk imsemmija fl-Artikolu 4(b) u (c) tar-Regolament Nru 330/2010.
134. Jibqa’ l-fatt li, fiż-żewġ każijiet, hija kkonċernata l-identifikazzjoni tal-aġir li huwa preżunt partikolarment dannuż għall-kompetizzjoni b’riferiment għall-applikazzjoni tal-kuntest ekonomiku u ġuridiku immedjat li jinsabu fih il-miżuri tal-impriżi.
135. F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li d-distinzjoni bejn “ksur minħabba l-għan” u “ksur minħabba l-effett” tikkonċerna ċ-ċirkustanza li ċerti forom ta’ kollużjoni bejn impriżi jistgħu jiġu kkunsidrati, min-natura tagħhom stess u b’kunsiderazzjoni tal-esperjenza miksuba, bħala ta’ ħsara għall-funzjonament tajjeb tal-proċess normali tal-kompetizzjoni (40). Fir-rigward tar-raġuni tal-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 330/2010, li jidentifika ċertu numru ta’ restrizzjonijiet fundamentali, dan huwa bbażat fuq l-idea, stabbilita fil-premessa 10 ta’ dan ir-regolament, li skontha “akkordji [ftehimiet] vertikali li jinkludu ċerti tipi ta’ restrizzjonijiet severi tal-kompetizzjoni bħalma huma prezzijiet minimi jew fissi għall-bejgħ mill-ġdid, kif ukoll ċerti tipi ta’ protezzjoni territorjali, għandhom ikunu esklużi mill-benefiċċju tal-eżenzjoni ta’ kategorija stabbilita b’dan ir-Regolament irrispettivament mis-sehem mis-suq tal-impriżi kkonċernati”.
136. Għalhekk, bħall-approċċ adottat fl-identifikazzjoni ta’ restrizzjoni minħabba l-għan fis-sens tal-Artikolu 101(1) TFUE, ikun hemm lok, sabiex jiġi ddeterminat jekk klawżola kuntrattwali jkollhiex “bħala għan ir-restrizzjoni” tat-territorju li fih, jew il-klijentela li lilha, id-distributur ikun jista’ jbigħ [Artikolu 4(b) tar-Regolament Nru 330/2010], jew tal-bejgħ attiv jew passiv tad-distributur lill-utenti finali [Artikolu 4(c) ta’ dan ir-regolament], li jsir riferiment għall-kontenut tad-dispożizzjonijiet kuntrattwali kkonċernati u għall-għanijiet tagħhom, eżaminati fil-kuntest ekonomiku u ġuridiku immedjat tagħhom. Infakkar fil-fatt li l-għan ta’ faċilitazzjoni tal-eżerċizzju ta’ awtoevalwazzjoni meħtieġ mill-impriżi kkonċernati jkun kompromess jekk, sabiex jiġu identifikati r-restrizzjonijiet fundamentali fis-sens tal-Artikolu 4 tar-Regolament Nru 330/2010, dawn kellhom jipproċedu għal eżami fil-fond, b’mod partikolari permezz ta’ analiżi kontrafattwali, tal-effetti tal-miżuri previsti fuq l-istruttura u l-kundizzjonijiet ta’ funzjonament tas-suq jew tas-swieq ikkonċernati.
137. Barra minn hekk, bħalma nnotat ġustament il-Kummissjoni, għandu jiġi enfasizzat li kemm l-Artikolu 4(b) tar-Regolament Nru 330/2010 kif ukoll l-Artikolu 4(c) ta’ dan ir-regolament għandhom, bħad-dispożizzjonijiet tar-regolament ta’ eżenzjoni skont il-kategorija applikabbli preċedentement, jiġu kkunsidrati fil-kuntest tal-għan iktar globali u fundamentali intiż li jiġu miġġieldal-fenomeni ta’ kompartimentalizzazzjoni tas-swieq.
138. Dawn id-dispożizzjonijiet għandhom għalhekk jinftiehmu bħala li huma intiżi biex jeskludu mill-benefiċċju tal-eżenzjoni skont il-kategorija ċerti klawżoli kuntrattwali, li huma intiżi għal restrizzjoni li tirrigwarda t-territorju li fih, jew il-klijentela li lilha, id-distributur ikun jista’ jbigħ. Min-naħa l-oħra, jidhirli li dawn l-istess dispożizzjonijiet ma jistgħux jiġu interpretati bħala li jeskludu minn dan il-benefiċċju restrizzjonijiet li jiddeterminaw il-modalitajiet ta’ bejgħ tal-prodotti (41). Huwa importanti, fil-fehma tiegħi, li jitfakkar li l-kap ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni selettiva għandu jkun jista’ jibbenefika minn libertà kbira fid-definizzjoni tal-modalitajiet ta’ distribuzzjoni ta’ dawn il-prodotti, li huma kollha elementi ta’ stimolu tal-innovazzjoni u tal-kwalità tas-servizzi pprovduti lill-klijenti ta’ natura li jipproduċu effetti favur il-kompetizzjoni. Bħalma jiddikjara l-punt 54 tal-linji gwida, fil-kuntest tar-regolament ta’ eżenzjoni skont il-kategorija, il-fornitur jista’ għaldaqstant jeħtieġ standards ta’ kwalità għall-użu tas-sit tal-internet għall-bejgħ tal-prodotti tiegħu, hekk kif jista’ wkoll jeħtieġ standards ta’ kwalità għal ħanut fiżiku.
139. Huwa fid-dawl ta’ dawn il-preċiżazzjonijiet preliminari li issa ser neżamina t-tielet u r-raba’ domandi preliminari.
Fuq it-tielet domanda: eżistenza ta’ restrizzjoni tal-klijentela tal-bejjiegħ bl-imnut
140. Skont l-Artikolu 4(b) tar-Regolament Nru 330/2010, l-eżenzjoni skont il-kategorija prevista fl-Artikolu 2 ta’ dan ir-regolament ma tapplikax għall-ftehimiet “li, direttament jew indirettament, waħedhom jew flimkien ma’ fatturi oħra taħt il-kontroll tal-partijiet, ikollhom bħala għan […] ir-restrizzjoni tat-territorju li fih, jew tal-klijenti li lilhom, xerrej li jkun parti fl-akkordju [fil-ftehim] jkun jista’ jbiegħ l-oġġetti jew servizzi li jkunu s-suġġett tal-kuntratt”.
141. Kif jindika l-punt 50 tal-linji gwida, il-miżuri tat-tqassim tas-suq jew tal-klijentela, li għandhom l-għan li jikkompartimentalizzaw is-swieq, huma previsti minn din id-dispożizzjoni.
142. F’dan il-każ, ma hemm xejn fil-formulazzjoni tal-klawżola kontenzjuża, li tipprojbixxi sempliċiment lid-distributuri awtorizzati milli jużaw pjattaformi terzi identifikabbli, li jindika li din għandha tiġi kklassifikata b’dan il-mod.
143. Bħalma semmiet l-qorti tar-rinviju, a priori ma huwiex possibbli li jiġi identifikat grupp ta’ klijenti jew suq partikolari li jikkorrispondu għalih l-utenti tal-pjattaformi terzi.
144. Madankollu, restrizzjoni tal-klijentela jew tas-suq, fil-fehma tiegħi, tista’ tiġi identifikata biss fil-każ fejn ikun jidher li d-distributur awtorizzat, minħabba l-projbizzjoni kontenzjuża u minkejja ż-żamma tal-possibbiltà ta’ aċċess għall-prodotti tiegħu permezz tas-sit elettroniku tiegħu stess, ikun f’riskju ta’ telf tas-suq jew tal-klijentela.
145. Fir-rigward, qabelxejn, tal-kontenut tal-klawżola, din timponi li l-attività ta’ bejgħ bl-internet għandha titwettaq permezz ta’ vetrina elettronika tal-ħanut tal-bejjiegħ bl-imnut jew fuq sit terz bil-kundizzjoni li dan ma jkunx identifikabbli. Din il-klawżola għalhekk ma teskludix kull bejgħ online, iżda biss modalità fost oħrajn biex jintlaħqu l-klijenti permezz tal-internet. Il-kontenut tal-klawżola fih innifsu ma joħloqx effett ta’ kompartimentalizzazzjoni tas-suq.
146. Għall-kuntrarju tal-klawżola li kienet inkwistjoni fil-kawża li wasslet għas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649), il-klawżola kontenzjuża tawtorizza l-użu tal-internet bħala kanal ta’ distribuzzjoni, sakemm il-bejjiegħ bl-imnut jeżerċita l-attività ta’ bejgħ tiegħu online permezz ta’ “vetrina elettronika” tal-ħanut awtorizzat jew permezz ta’ sit terz mhux identifikabbli u josserva d-dispożizzjonijiet kollha sabiex tinżamm in-natura lussuża tal-prodotti.
147. Bħalma semmiet il-qorti tar-rinviju, fil-fatt, din il-projbizzjoni ma xekklitx lid-distributuri awtorizzati milli jikkollaboraw ma’ terzi għal finijiet pubbliċitarji fuq l-internet. Peress li din il-projbizzjoni ma xxekkilx lil dawn id-distributuri online milli jiġu rreferenzjati fuq l-internet, il-klijenti potenzjali tagħhom dejjem setgħu jaċċedu, permezz tal-internet, għall-offerta tal-bejjiegħa bl-imnut awtorizzati, bl-użu pereżempju ta’ muturi tat-tfittxija.
148. Fir-rigward, sussegwentement, tal-għan iddikjarat ta’ din il-klawżola, dan jikkonsisti fiż-żamma tan-natura lussuża tal-oġġetti li jkunu s-suġġett tal-kuntratt billi jimponi li l-attività ta’ bejgħ bl-internet għandha titwettaq permezz ta’ “vetrina elettronika” tal-ħanut tal-bejjiegħ bl-imnut. Hemm ukoll, il-projbizzjoni imposta fuq id-distributuri awtorizzati milli jużaw pjattaformi terzi identifikabbli, a priori, ma għandhiex l-għan li tikkompartimentalizza s-suq billi tillimita t-territorju li fih, jew il-klijentela li lilha, id-distributur jew id-distributuri awtorizzati jkunu intitolati li jbigħu.
149. Fl-aħħar nett, fir-rigward tal-kuntest ekonomiku u ġuridiku, mill-informazzjoni ppreżentata lill-Qorti tal-Ġustizzja, u b’mod partikolari mir-riżultati tal-istħarriġ settorjali dwar il-kummerċ elettroniku, jirriżulta li b’differenza mill-ħwienet online tad-distributuri awtorizzati, l-użu ta’ swieq jew ta’ pjattaformi terzi, għalkemm ivarja ħafna minn pajjiż għall-ieħor u minn prodott għall-ieħor, ma huwiex neċessarjament kanal ta’ distribuzzjoni importanti. Il-projbizzjoni imposta fuq il-bejjiegħa bl-imnut li jużaw tali pjattaformi ma tistax tiġi assimilata ma’ projbizzjoni totali tal-bejgħ onlajn li kienet inkwistjoni fil-kawża Pierre Fabre Dermo-Cosmétique.
150. Barra minn hekk, ma hemm xejn li jippermetti li jiġi konkluż f’dan il-każ li l-klawżola kontenzjuża għandha bħala effett it-tqassim tat-territorji jew il-limitazzjoni tal-aċċess għal ċerta klijentela. F’dan il-kuntest, ma ġiex stabbilit, f’dan l-istadju tal-“esperjenza miksuba”, li l-utenti tal-pjattaformi terzi inkwistjoni kienu jikkostitwixxu, b’mod ġenerali u indipendentement mill-ispeċifiċitajiet ta’ suq partikolari, klijentela li tista’ tiġi delimitata, b’mod li jista’ jiġi konkluż li l-klawżola kontenzjuża twassal għal tqassim tal-klijentela fis-sens tal-Artikolu 4(b) tar-Regolament Nru 330/2010.
151. Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet kollha, nipproponi li r-risposta għat-tielet domanda għandha tkun li l-projbizzjoni fuq l-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, ma tikkostitwixxix restrizzjoni tal-klijentela tal-bejjiegħ bl-imnut fis-sens tal-Artikolu 4(b) tar-Regolament Nru 330/2010.
Fuq ir-raba’ domanda: eżistenza ta’ restrizzjoni tal-bejgħ passiv lill-utenti finali
152. Permezz tar-raba’ domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk l-Artikolu 4(c) tar-Regolament Nru 330/2010 għandux jiġi interpretat fis-sens li projbizzjoni imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, fir-rigward tal-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet, tikkostitwixxi restrizzjoni tal-bejgħ passiv lill-utenti finali.
153. Skont il-kunsiderazzjonijiet li spjegajt iktar ’il fuq, sabiex jiġi ddeterminat jekk il-klawżola kuntrattwali kontenzjuża tistax tiġi analizzata bħala klawżola li għandha bħala għan li tirrestrinġi l-bejgħ passiv lill-utenti finali, għandu jiġi vverifikat jekk din il-klawżola tistax titqies, fir-rigward tal-kontenut tagħha, tal-għan tagħha u tal-kuntest ekonomiku u ġuridiku li tinsab fih, bħala li hija intrinsikament ta’ natura li tagħmel ħsara lit-twettiq tal-bejgħ passiv, jiġifieri lill-bejgħ li jsegwi t-talbiet mhux solleċitati minn klijenti individwali.
154. Naħseb li ma hemm xejn li jippermetti li jiġi dedott mill-proċess ippreżentat lill-Qorti tal-Ġustizzja li l-imsemmija klawżola għandha tiġi analizzata b’dan il-mod.
155. Bħalma indikajt preċedentement, il-klawżola kuntrattwali kontenzjuża ma tipprojbixxix kull bejgħ online, għall-kuntrarju ta’ dik inkwistjoni fil-kawża li wasslet għas-sentenza tat-13 ta’ Ottubru 2011, Pierre Fabre Dermo-Cosmétique (C‑439/09, EU:C:2011:649). Din effettivament tawtorizza dan il-kanal ta’ distribuzzjoni, sakemm id-distributur ibigħ il-prodotti inkwistjoni permezz ta’ vetrina elettronika tal-impriża awtorizzata jew huwa jagħmel dan fuq sit terz mhux identifikabbli u josserva ċertu numru ta’ dispożizzjonijiet maħsuba biex tinżamm l-immaġni tat-trade mark tal-produttur.
156. Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, nipproponi li r-risposta għar-raba’ domanda preliminari għandha tkun li l-projbizzjoni fuq l-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, ma tikkostitwixxix restrizzjoni tal-bejgħ passiv lill-utenti finali fis-sens tal-Artikolu 4(c) tar-Regolament Nru 330/2010.
Konklużjoni
157. Fid-dawl tal-argumenti żviluppati preċedentement, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi magħmula mill-Oberlandesgericht Frankfurt am Main (qorti reġjonali superjuri ta’ Frankfurt am Main, il-Ġermanja) bil-mod li ġej:
1. Is-sistemi ta’ distribuzzjoni selettiva b’rabta mad-distribuzzjoni ta’ prodotti ta’ lussu u ta’ prestiġju u intiżi prinċipalment sabiex tinżamm id-“dehra ta’ lussu” tal-imsemmija prodotti jikkostitwixxu element ta’ kompetizzjoni konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE, bil-kundizzjoni li l-bejjiegħa mill-ġdid jintgħażlu abbażi ta’ kriterji oġġettivi ta’ natura kwalitattiva li huma stabbiliti b’mod uniformi għal kulħadd u applikati b’mod nondiskriminatorju għall-bejjiegħa mill-ġdid kollha potenzjali, li n-natura tal-prodott inkwistjoni, inkluża d-dehra ta’ prestiġju, tirrikjedi distribuzzjoni selettiva sabiex tinżamm il-kwalità u jiġi żgurat l-użu tajjeb u li l-kriterji stabbiliti ma jmorrux lil hinn minn dak li huwa neċessarju.
2. Sabiex jiġi ddeterminat jekk klawżola kuntrattwali li tirrigwarda projbizzjoni fuq l-użu ta’ pjattaformi terzi identifikabbli għall-bejgħ online imposta fuq id-distributuri awtorizzati ta’ netwerk ta’ distribuzzjoni hijiex konformi mal-Artikolu 101(1) TFUE jew le, hija l-qorti tar-rinviju li għandha teżamina jekk din il-klawżola hijiex ikkundizzjonata min-natura tal-prodott, jekk hijiex stabbilita b’mod uniformi u applikata mingħajr distinzjoni u jekk din tmurx lil hinn minn dak li huwa neċessarju.
3. Il-projbizzjoni fuq l-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, ma tikkostitwixxix restrizzjoni tal-klijentela tal-bejjiegħ bl-imnut fis-sens tal-Artikolu 4(b) tar-Regolament tal-Kummissjoni (UE) Nru 330/2010, tal-20 ta’ April 2010, dwar l-applikazzjoni tal-Artikolu 101(3) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea għal kategoriji ta’ akkordji vertikali u prattiċi miftiehma.
4. Il-projbizzjoni fuq l-użu ta’ impriżi terzi identifikabbli għall-bejgħ bl-internet imposta fuq il-membri ta’ sistema ta’ distribuzzjoni selettiva, li joperaw bħala bejjiegħa bl-imnut fis-suq, ma tikkostitwixxix restrizzjoni tal-bejgħ passiv lill-utenti finali fis-sens tal-Artikolu 4(c) tar-Regolament Nru 330/2010.