Sprawa T‑673/15
Guardian Europe Sàrl
przeciwko
Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Komisję Europejską i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Odpowiedzialność pozaumowna – Reprezentowanie Unii – Przedawnienie – Unicestwienie skutków prawnych prawomocnej decyzji – Precyzyjność skargi – Dopuszczalność – Artykuł 47 karty praw podstawowych – Rozsądny termin na wydanie orzeczenia – Równość traktowania – Szkoda majątkowa – Poniesione straty – Utracone korzyści – Szkoda niemajątkowa – Związek przyczynowy
Streszczenie – wyrok Sądu (trzecia izba w składzie powiększonym) z dnia 7 czerwca 2017 r.
1. Unia Europejska – Reprezentacja przed sądami Unii – Skierowana przeciwko Unii skarga o odszkodowanie za szkodę, jaka miała zostać poniesiona wskutek przewlekłości postępowania przed Sądem Unii – Reprezentowanie Unii przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(art. 13 TUE, art. 17 ust. 1 TUE, art. 19 TUE; art. 256 ust. 1 TFUE, art. 268 TFUE, 335 TFUE, art. 340 akapit drugi TFUE)
2. Skarga o odszkodowanie i zadośćuczynienie – Termin przedawnienia – Rozpoczęcie biegu terminu – Odpowiedzialność z tytułu niedochowania przez sąd Unii rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia – Data ogłoszenia danego wyroku
(art. 340 akapit drugi TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 46, art. 53 akapit pierwszy)
3. Skarga o odszkodowanie i zadośćuczynienie – Termin przedawnienia – Rozpoczęcie biegu terminu – Odpowiedzialność za indywidualne działanie – Data wystąpienia szkodliwych skutków tego działania
(art. 340 akapit drugi TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 46)
4. Skarga o odszkodowanie i zadośćuczynienie – Termin przedawnienia – Przerwanie biegu – Szkoda niemajątkowa związana z naruszeniem reputacji – Szkoda o charakterze ciągłym – Daty, jakie należy wziąć pod uwagę
(art. 340 akapit drugi TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 46)
5. Skarga o odszkodowanie i zadośćuczynienie – Autonomia w stosunku do skargi o stwierdzenie nieważności – Granice – Żądanie naprawienia dodatkowej szkody wynikającej z decyzji Komisji, która była przedmiotem wyroku sądu Unii stwierdzającego nieważność i różniącej się od szkody mogącej wynikać z nieprawidłowego wykonania tego wyroku – Dopuszczalność
(art. 263 TFUE, 266 TFUE, art. 340 akapit drugi TFUE)
6. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Niespełnienie jednej z przesłanek – Oddalenie skargi o odszkodowanie w całości
(art. 340 akapit drugi TFUE)
7. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Ciężar dowodu
(art. 340 akapit drugi TFUE)
8. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Pojęcie – Koszty gwarancji bankowej wynikającej z decyzji przedsiębiorstwa, by nie płacić grzywny nałożonej przez Komisję – Brak bezpośredniego związku przyczynowego
(art. 340 akapit drugi TFUE)
9. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Rzeczywista i pewna szkoda spowodowana bezprawnym działaniem – Szkoda majątkowa wynikająca z niezgodnej z prawem decyzji Komisji nakładającej grzywnę za antykonkurencyjne zachowanie – Ciężar związany z zapłatą grzywny, który nie został poniesiony przez stronę skarżącą – Brak rzeczywistej szkody
(art. 340 akapit drugi TFUE)
10. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Wystarczająco istotne naruszenie prawa Unii – Naruszenie przez sąd Unii popełnione w kontekście orzeczenia, które może stać się przedmiotem odwołania – Wykluczenie – Wyjątek – Istnienie poważnych nieprawidłowości w systemie sądowym
(art. 340 akapit drugi TFUE)
11. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Norma prawna przyznająca uprawnienia jednostkom – Pojęcie – Naruszenie przez sąd Unii rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia – Włączenie – Kryteria oceny
(art. 340 akapit drugi TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47 akapit drugi)
12. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Związek przyczynowy – Pojęcie – Koszty gwarancji bankowej wynikającej z decyzji przedsiębiorstwa, by nie płacić grzywny nałożonej przez Komisję – Naruszenie przez sąd Unii rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia w związku ze skargą tego przedsiębiorstwa – Istnienie związku przyczynowego – Przesłanki
(art. 340 akapit drugi TFUE)
13. Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Naprawienie – Uwzględnienie deprecjacji pieniądza – Odsetki wyrównawcze i odsetki za zwłokę – Sposoby obliczania
(art. 340 akapit drugi TFUE)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 18)
2. W szczególnym przypadku skargi o odszkodowanie zmierzającej do naprawienia szkody, jaka miała zostać poniesiona w wyniku ewentualnego niedochowania rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia przez sąd Unii początek biegu pięcioletniego terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości, powinien – gdy sprawę rozstrzygnięto orzeczeniem w postaci spornego wyroku – przypadać na dzień, w którym orzeczenie to zostało wydane. Taka data jest bowiem datą pewną, ustaloną na podstawie obiektywnych kryteriów. Zapewnia ona poszanowanie zasady pewności prawa i umożliwia ochronę praw skarżącej.
(zob. pkt 26)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 32, 35)
4. W wypadku szkody ciągłej termin przedawnienia określony w art. 46 statutu Trybunału Sprawiedliwości stosuje się, poprzez odniesienie daty aktu, który przerwał bieg terminu przedawnienia, do okresu poprzedzającego tę datę o więcej niż pięć lat, bez wpływu na ewentualne prawa powstałe w okresach późniejszych. Taki ciągły charakter posiada szkoda niemajątkowa polegająca na naruszeniu reputacji. W istocie mimo iż naruszenie reputacji może przybierać wiele form, jest co do zasady szkodą, która odnawia się codziennie i trwa dopóty, dopóki nie zakończy się wskazywana przyczyna naruszenia. Tak dzieje się zwłaszcza w przypadku, gdy zarzucane naruszenie reputacji ma swoje potencjalne źródło w decyzji Komisji, która najpierw zostaje przyjęta i opublikowana w drodze komunikatu prasowego, a następnie opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w postaci streszczenia.
(zob. pkt 39, 42, 43)
5. Skarga o odszkodowanie związana z odpowiedzialnością pozaumowną Unii za działania lub zaniechania jej instytucji została wprowadzona jako autonomiczny środek prawny względem innych rodzajów skarg sądowych, odgrywający szczególną rolę w systemie środków zaskarżenia i podlegający wymogom ustanowionym ze względu na jego szczególny cel.
Jeżeli chodzi o skargę o odszkodowanie dotyczącą domniemanych utraconych korzyści poniesionych wskutek domniemanego wystarczająco istotnego naruszenia zasady równego traktowania popełnionego w decyzji Komisji, która stała się przedmiotem wyroku sądu Unii stwierdzającego nieważność, w sytuacji gdy strona skarżąca żąda naprawienia szkody, która po pierwsze, różni się od szkody powstałej w wyniku nieprawidłowego wykonania przez Komisję wyroku stwierdzającego nieważność, oraz po drugie, jest dodatkiem w stosunku do kwot zwróconych przez Komisję w celu wykonania tego wyroku, żądanie to nie ma ani takiego samego celu, ani takiego samego skutku jak ewentualna skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona w odniesieniu do środka przyjętego przez Komisję i nie może w związku z tym zostać uznane za niedopuszczalne z powodu nadużycia proceduralnego.
(zob. pkt 53, 63, 64)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 75, 76, 154)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 81, 82)
8. Jeżeli chodzi o żądanie naprawienia szkody, która została poniesiona wskutek domniemanego wystarczająco istotnego naruszenia zasady równego traktowania popełnionego z uwagi na decyzję Komisji nakładającą grzywnę za antykonkurencyjne zachowanie, strona skarżąca nie może skutecznie twierdzić, że poniesione przez nią koszty ustanowienia gwarancji bankowej wynikają w sposób bezpośredni z faktu, iż decyzja jest niezgodna z prawem zważywszy, że po wydaniu decyzji zdecydowała ona o nierealizowaniu w całości swego obowiązku bezzwłocznej zapłaty grzywny, ale o ustanowieniu gwarancji bankowej dla części kwoty grzywny, zgodnie z możliwością zaoferowaną przez Komisję.
W tym względzie szkoda, na którą się ona powołuje, wynika bezpośrednio i w decydujący sposób z jej własnego wyboru niewykonania obowiązku uiszczenia całości grzywny. Gdyby strona skarżąca zdecydowała się na bezzwłoczną zapłatę całości kwoty grzywny, uniknęłaby konieczności poniesienia kosztów gwarancji bankowej jej nieuiszczonej części. W związku z tym nie istnieje wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy domniemanym naruszeniem zasady równego traktowania, którego dopuszczono się w spornej decyzji, a poniesieniem kosztów gwarancji bankowej.
(zob. pkt 91–93)
9. Jeżeli chodzi o żądanie naprawienia szkody, jaka miała zostać poniesiona wskutek niezgodnej z prawem decyzji Komisji nakładającej grzywnę za antykonkurencyjne zachowanie, strona skarżąca, która nie poniosła osobiście ciężaru związanego z zapłatą tej grzywny nie może w oczywisty sposób twierdzić, że poniosła rzeczywistą i pewną szkodę, która polegała na różnicy pomiędzy z jednej strony odsetkami zwróconymi jej przez Komisję od części kwoty grzywny ostatecznie uznanej przez sąd Unii za nienależną, a z drugiej strony dochodami, jakie mogła osiągnąć, gdyby zamiast wypłacać Komisji wspomnianą kwotę, zainwestowała ją w swoją działalność.
(zob. pkt 103)
10. Odpowiedzialność Unii nie może powstać z powodu treści orzeczenia sądowego, które nie zostało wydane przez sąd Unii orzekający w ostatniej instancji i które w związku z tym może stać się przedmiotem odwołania. Twierdzenie to nie wyklucza możliwości, by w wyjątkowych okolicznościach strona skarżąca dochodziła pociągnięcia Unii do odpowiedzialności za poważne nieprawidłowości w systemie sądowym, w szczególności o charakterze proceduralnym lub administracyjnym, rzutujące na funkcjonowanie sądu Unii.
(zob. pkt 122, 124)
11. Postępowanie prowadzone przed Sądem w sprawie z zakresu konkurencji narusza art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w zakresie, w jakim czas trwania tego postępowania przekroczył o 26 miesięcy rozsądny termin na wydanie orzeczenia, co stanowi wystarczająco istotne naruszenie normy prawa mającej na celu przyznanie praw jednostkom.
Rozsądny charakter terminu między zakończenia pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania zależy bowiem w szczególności od złożoności sporu oraz od zachowania stron i wystąpienia kwestii incydentalnych. Jeśli chodzi o złożoność sporu, wynoszący 15 miesięcy czas trwania postępowania między zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania stanowi co do zasady czas odpowiedni dla rozpoznania spraw z zakresu stosowania prawa konkurencji. Następnie – równoległe rozpatrywanie spraw powiązanych ze sobą nie może uzasadniać w przedmiotowej sprawie wydłużenia okresu pomiędzy zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania. Wreszcie stopień złożoności okoliczności faktycznych, prawnych i proceduralnych rozpatrywanej sprawy nie uzasadnia przyjęcia dłuższego czasu. W tym względzie pomiędzy zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania postępowanie nigdy nie zostało ani przerwane, ani opóźnione wskutek przyjęcia przez Sąd jakiegokolwiek środka organizacji postępowania. Jeśli chodzi o zachowanie stron oraz wystąpienie kwestii incydentalnych, takie zachowanie lub wystąpienie takich kwestii nie miało żadnego wpływu na czas, który upłynął od zakończenia pisemnego etapu postępowania do otwarcia ustnego etapu postępowania.
W związku z powyższym okres 41 miesięcy, który upłynął pomiędzy zakończeniem pisemnego etapu postępowania a otwarciem ustnego etapu postępowania, świadczy o nieuzasadnionej bezczynności trwającej 26 miesięcy.
(zob. pkt 133–137, 139)
12. W sprawie dotyczącej decyzji Komisji nakładającej grzywnę za antykonkurencyjne zachowanie istnieje związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia przez sąd Unii i wystąpieniem szkody, jaką poniosła strona skarżąca w wyniku zapłaty przez nią kosztów gwarancji bankowej w okresie odpowiadającym przekroczeniu rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia. Po pierwsze bowiem w chwili, gdy strona skarżąca wniosła skargę w przedmiotowej sprawie oraz w momencie, gdy ustanowiła ona gwarancję bankową, naruszenie rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia było niemożliwe do przewidzenia. Co więcej, strona skarżąca mogła zasadnie oczekiwać, że jej skarga zostanie rozpatrzona w rozsądnym terminie. Po drugie, przekroczenie rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia w przedmiotowej sprawie nastąpiło po podjęciu przez stronę skarżącą pierwotnej decyzji o ustanowieniu gwarancji bankowej. W ten sposób związek między przekroczeniem rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia a poniesieniem kosztów gwarancji bankowej w trakcie okresu, który odpowiada temu przekroczeniu, nie mógł zostać zerwany z powodu pierwotnej decyzji strony skarżącej o nieuiszczaniu niezwłocznie części grzywny nałożonej na mocy decyzji Komisji oraz ustanowieniu gwarancji bankowej.
(zob. pkt 160)
13. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. 167–169)