Sprawa T‑18/10

Inuit Tapiriit Kanatami i in.

przeciwko

Parlamentowi Europejskiemu

i Radzie Unii Europejskiej

Skarga o stwierdzenie nieważności – Rozporządzenie (WE) nr 1007/2009 – Handel produktami z fok – Zakaz przywozu i sprzedaży – Wyjątek na rzecz społeczności Eskimosów – Zastosowanie art. 263 akapit czwarty TFUE – Pojęcie aktu regulacyjnego – Brak bezpośredniego lub indywidualnego oddziaływania – Niedopuszczalność

Streszczenie postanowienia

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Pojęcie aktu regulacyjnego w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE – Każdy akt o charakterze generalnym z wyjątkiem aktów legislacyjnych

(art. 263 akapit czwarty TFUE)

2.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Warunki dotyczące ich bezpośrednio w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE – Sprzeczność z zasadą skutecznej ochrony sądowej – Brak

(art. 263 akapit czwarty TFUE)

3.      Akty instytucji – Charakter prawny – Akty legislacyjne i akty regulacyjne – Kryteria podziału – Procedura wydania aktu

(art. 251 WE; art. 289 ust. 1, 3 TFUE, art. 294 TFUE)

4.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Rozporządzenie nr 1007/2009 w sprawie handlu produktami z fok

(art. 263 akapit czwarty TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1007/2009)

1.      Pojęcie aktu regulacyjnego w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE należy rozumieć jako oznaczające każdy akt o charakterze generalnym z wyjątkiem aktów legislacyjnych. W konsekwencji akt legislacyjny może być zaskarżony w drodze skargi o stwierdzenie nieważności przez osobę fizyczną lub prawną wyłącznie wówczas, kiedy dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie.

Po pierwsze, o ile bowiem art. 263 akapit czwarty TFUE stanowi novum w stosunku do traktatu WE w zakresie dostępu do sądu Unii, gdyż od tego momentu osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych, o tyle pojęcie aktu regulacyjnego nie jest zdefiniowane w traktacie FUE. W tym zakresie postanowienie to unikając użycia terminu „decyzja” pozwala na wniesienie skargi na akty indywidualne, na akty o charakterze generalnym, które dotyczą osoby fizycznej lub prawnej bezpośrednio i indywidualnie, oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych. W tym kontekście możliwość ta nie dotyczy całości aktów o charakterze powszechnie obowiązującym, ale bardziej ograniczonej kategorii tych aktów, tzn. aktów regulacyjnych. Wynika z tego, że art. 263 akapit czwarty TFUE, w związku z jego akapitem pierwszym, przewiduje, że osoba fizyczna lub prawna może zaskarżyć akty, których jest adresatem oraz z jednej strony akty o charakterze generalnym, legislacyjne lub regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie, oraz z drugiej strony niektóre akty o charakterze generalnym, tzn. akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych.

Po drugie, taka wykładnia art. 263 akapit czwarty TFUE jest potwierdzona przez genezę procesu, który zakończył się przyjęciem tego postanowienia, który sięga pamięcią do projektu traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, z którego wynika że przyjęte sformułowanie pozwala wprowadzić rozróżnienie pomiędzy aktami legislacyjnymi i aktami regulacyjnymi poprzez przyjęcie podejścia bardziej ograniczającego skargi osób fizycznych na akty legislacyjne.

Po trzecie celem art. 263 akapit czwarty TFUE jest umożliwienie osobie fizycznej i prawnej wniesienia skargi na akty o charakterze generalnym, które nie są aktami legislacyjnymi i które dotyczą jej bezpośrednio, a które nie obejmują środków wykonawczych. Zatem sformułowanie tego postanowienia nie pozwala wnieść skargi na wszystkie akty spełniające kryteria bezpośredniego oddziaływania i braku środków wykonawczych ani też na wszystkie akty o charakterze generalnym spełniające te kryteria, ale wyłącznie na szczególną kategorię tych ostatnich aktów, tzn. na akty regulacyjne. W konsekwencji przesłanki dopuszczalności skargi o stwierdzenie nieważności aktu legislacyjnego są bardziej restrykcyjne niż w przypadku skargi na akt regulacyjny.

(por. pkt 39, 42, 43, 45, 49, 50, 56)

2.      Jeżeli chodzi o prawo do skutecznej ochrony sądowej, w szczególności gdyby uwzględnić art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, sąd Unii nie może bez przekroczenia swoich kompetencji dokonywać wykładni przesłanek, zgodnie z którymi osoba fizyczna może wnieść skargę o stwierdzenie nieważności rozporządzenia w sposób prowadzący do odstąpienia od przesłanek, które są wyraźnie przewidziane przez traktat, i to nawet w świetle zasady skutecznej ochrony sądowej.

(por. pkt 51)

3.      Z art. 289 ust. 1 i 3 TFUE wynika, że akty prawne przyjęte zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 294 TFUE, zwaną „zwykłą procedurą prawodawczą”, stanowią akty legislacyjne. Skoro procedura ustanowiona w art. 294 TFUE przejmuje zasadniczo procedurę ustanowioną w art. 251 WE, rozporządzenie przyjęte na mocy art. 95 WE zgodnie z procedurą współdecyzji ustanowioną w art. 251 WE należy, w ramach kategorii aktów prawnych przewidzianych przez traktat FUE, zakwalifikować jako akt legislacyjny.

Ponadto, o ile zgodnie z utrwalonym orzecznictwem kryterium odróżniającego rozporządzenie od decyzji należy szukać w powszechnym obowiązywaniu danego aktu, o tyle orzecznictwo to odnosi się w szczególności do drugiej części art. 230 akapit czwarty WE. Celem tego postanowienia było uniknięcie w szczególności sytuacji, w której przez zwyczajne dokonanie wyboru formy rozporządzenia instytucje Unii będą mogły wykluczyć skargę osoby fizycznej przeciwko decyzji, która dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie, i stwierdzenie w ten sposób, że wybór formy nie może zmienić charakteru aktu.

Jeżeli kryterium odróżniającego aktu o charakterze generalnym i aktu indywidualnego należy szukać w ewentualnym powszechnym obowiązywaniu danego aktu, jego kwalifikacja jako aktu legislacyjnego lub aktu regulacyjnego w świetle traktatu FUE opiera się na kryterium procedury, prawodawczej lub nie, która doprowadziła do jego przyjęcia.

(por. pkt 59–61, 63–65)

4.      Warunek bezpośredniego oddziaływania aktu o charakterze generalnym na osobę fizyczną lub prawną w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE, który należy spełnić, aby skarga o stwierdzenie nieważności tego aktu stała się dopuszczalna, stawia wymóg by, po pierwsze, zaskarżony akt Unii wywierał bezpośrednie skutki jeśli chodzi o sytuację prawną tych osób, a po drugie, by żaden margines swobody uznania nie był pozostawiony adresatom tego aktu, którzy są zobowiązani do jego wdrożenia, przy czym wdrożenie to ma charakter czysto automatyczny i wynikający wyłącznie z samych regulacji Unii, bez zastosowania innych regulacji pośrednich.

Jeżeli chodzi o skargę wniesioną przez osoby fizyczne na rozporządzenie nr 1007/2009 w sprawie handlu produktami z fok, to o ile nie można wykluczyć, że przewidziany przez nie ogólny zakaz wprowadzania do obrotu produktów z fok może mieć wpływ na działalność osób biorących udział w procesie poprzedzającym to wprowadzenie do obrotu lub następującym po nim, to jednak nie można uznać, że jest to bezpośrednio wpływ tego rozporządzenia. Co się tyczy produktów, które mogą być objęte systemem na zasadzie wyjątku od ogólnego zakazu przewidzianego w tym rozporządzeniu, władze krajowe nie są w stanie go zastosować bez środków wykonawczych określonych w przepisach wykonawczych, które muszą dokładnie określić warunki, na jakich dopuszczalne będzie wprowadzanie do obrotu tych produktów. Taki przepis nie stanowi więc uregulowania kompletnego, samowystarczalnego i niewymagającego żadnego przepisu wykonawczego, który tym samym może dotyczyć bezpośrednio osób fizycznych.

Jeżeli chodzi o kwestię czy rozporządzenie to dotyczy osób fizycznych lub prawnych indywidualnie w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE, w ten sposób, że zostaną one dopuszczone do wystąpienia ze skargą o stwierdzenie nieważności tego rozporządzenia, nawet przy założeniu, że osoby te objęte są – oprócz ogólnego zakazu – również wyjątkiem dotyczącym rozpatrywanych produktów, nie wystarczy to do zindywidualizowania ich w sposób analogiczny do adresata decyzji.

(por. pkt 71, 75, 78, 92)