Υπόθεση T‑383/11

Eyad Makhlouf

κατά

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων — Περιορισμοί εισόδου στο έδαφος στης Ένωσης και διελεύσεως από αυτό — Δικαιώματα άμυνας — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Πρόδηλη πλάνη εκτιμήσεως — Θεμελιώδη δικαιώματα»

Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (έκτο τμήμα)
της 13ης Σεπτεμβρίου 2013

1.      Ένδικη διαδικασία — Απόφαση ή κανονισμός που αντικαθιστά την προσβαλλόμενη πράξη κατά τη διάρκεια της δίκης — Νέο στοιχείο — Διεύρυνση των αρχικών αιτημάτων και ισχυρισμών

2.      Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Δικαιώματα άμυνας — Δικαίωμα ακροάσεως — Δικαίωμα για δίκαιη δίκη και για αποτελεσματική δικαστική προστασία — Εκτελεστική απόφαση η οποία θέτει σε εφαρμογή απόφαση αφορώσα περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως, καθώς και δέσμευση των κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων υπεύθυνων για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού — Μη γνωστοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων και μη ακρόαση των εν λόγω προσώπων και οντοτήτων — Επιτρέπεται

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 41 § 2 και 47· αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/273/ΚΕΠΠΑ, άρθρα 3 και 4 και παράρτημα, και 2011/302/ΚΕΠΠΑ, άρθρο 1 και παράρτημα)

3.      Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως, καθώς και δέσμευση των κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων υπεύθυνων για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού — Δικαιώματα άμυνας — Γνωστοποίηση των επιβαρυντικών στοιχείων — Μεταγενέστερη απόφαση η οποία διατηρεί το όνομα του προσφεύγοντος στον κατάλογο των προσώπων εις βάρος των οποίων λαμβάνονται τα μέτρα αυτά — Προσβολή του δικαιώματος ακροάσεως — Δεν υφίσταται

(Απόφαση 2012/739/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου)

4.      Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως, καθώς και δέσμευση των κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων υπεύθυνων για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού — Δικαιώματα άμυνας — Δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας — Υποχρέωση γνωστοποιήσεως των ατομικών και ειδικών λόγων που δικαιολογούν τα μέτρα αυτά — Περιεχόμενο

(Απόφαση 2012/739/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου, άρθρο 27 § 2)

5.      Πράξεις των οργάνων — Αιτιολόγηση — Υποχρέωση — Περιεχόμενο — Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως, καθώς και δέσμευση των κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων υπεύθυνων για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού — Απόφαση εντασσόμενη σε πλαίσιο γνωστό στον ενδιαφερόμενο — Επιτρεπτό συνοπτικής αιτιολογήσεως

(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· απόφαση 2011/273/ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου)

6.      Ευρωπαϊκή Ένωση — Δικαστικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των θεσμικών οργάνων — Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως, καθώς και δέσμευση των κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων υπεύθυνων για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού — Περιεχόμενο του ελέγχου

7.      Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας — Περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας — Απαγόρευση εισόδου και διελεύσεως, καθώς και δέσμευση των κεφαλαίων ορισμένων προσώπων και οντοτήτων υπεύθυνων για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού — Περιορισμός του δικαιώματος ιδιοκτησίας και του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής — Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας — Δεν υφίσταται

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 7 και 17· αποφάσεις του Συμβουλίου 2011/273/ΚΕΠΠΑ, άρθρα 3 §§ 6 έως 8, 4 § 3, στοιχείο a΄, και 25 § 3, στοιχείο ε΄)

1.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 20)

2.      Προκειμένου περί περιοριστικών μέτρων απαγορεύσεως εισόδου στο έδαφος των κρατών μελών ή διελεύσεως από αυτό των προσώπων που ευθύνονται για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού στη Συρία, καθώς και δεσμεύσεως των κεφαλαίων και των οικονομικών πόρων που ανήκουν στα πρόσωπα αυτά, όσον αφορά τα δικαιώματα άμυνας και, ιδίως, το δικαίωμα ακροάσεως των προσώπων αυτών, δεν μπορεί να απαιτηθεί από τις αρχές της Ένωσης η γνωστοποίηση της αιτιολογίας των αποφάσεων που έχουν θεσπίσει τέτοια μέτρα πριν από την αρχική εγγραφή ενός προσώπου ή μιας οντότητας στον κατάλογο για την επιβολή των μέτρων αυτών. Πράγματι, μια τέτοια εκ των προτέρων γνωστοποίηση θα διακύβευε την αποτελεσματικότητα των μέτρων δεσμεύσεως κεφαλαίων και οικονομικών πόρων που επιβάλλουν οι αποφάσεις αυτές.

Προς επίτευξη του επιδιωκομένου με τις αποφάσεις που θεσπίζουν τέτοια μέτρα σκοπού, τα μέτρα αυτά πρέπει, ως εκ της φύσεώς τους, να επιβάλλονται αιφνιδιαστικώς και να εφαρμόζονται αμέσως. Υπό τις συνθήκες αυτές, όσον αφορά την εκτελεστική απόφαση 2011/302, για την εφαρμογή της απόφασης 2011/273 σχετικά με περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας, με την οποία ανεγράφη το όνομα του προσφεύγοντος στον κατάλογο του παραρτήματος της αποφάσεως 2011/273, για λόγους που αφορούν επίσης τον σκοπό της και την αποτελεσματικότητα των μέτρων που αυτή προβλέπει, οι αρχές της Ένωσης δεν είχαν την υποχρέωση να ακούσουν τον προσφεύγοντα πριν από την αρχική αναγραφή του ονόματός του στον κατάλογο του παραρτήματος.

(βλ. σκέψεις 38-41)

3.      Στο πλαίσιο της εκδόσεως μεταγενέστερης αποφάσεως όπως η απόφαση 2012/739, για περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας, η οποία διατήρησε το όνομα του προσφεύγοντος στον κατάλογο με τα ονόματα των προσώπων εις βάρος των οποίων λαμβάνονται τα περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας, δεν μπορεί να γίνει λυσιτελής επίκληση του επιχειρήματος περί του στοιχείου αιφνιδιασμού των εν λόγω μέτρων.

Δεδομένου ότι, πρώτον, το Συμβούλιο δεν έλαβε υπόψη του κανένα νέο στοιχείο, δηλαδή στοιχείο το οποίο να μην έχει ήδη γνωστοποιηθεί στον προσφεύγοντα κατόπιν της αρχικής εγγραφής του στον κατάλογο των προσώπων εις βάρος των οποίων λαμβάνονται περιοριστικά μέτρα, όταν το όνομά του διατηρήθηκε στον κατάλογο των προσώπων εις βάρος των οποίων λαμβάνονται τέτοιου είδους μέτρα, ότι, δεύτερον, ο προσφεύγων δύναται, ανά πάσα στιγμή, με δική του πρωτοβουλία, να τύχει ακροάσεως από το Συμβούλιο, χωρίς να κληθεί ρητώς προς τούτο πριν από την έκδοση κάθε μεταγενέστερης αποφάσεως, ελλείψει νέων στοιχείων που λαμβάνονται υπόψη εις βάρος του, ότι, επομένως και τρίτον, ο προσφεύγων είχε τη δυνατότητα επί πλείονες μήνες να αμφισβητήσει τα στοιχεία που δικαιολογούν την αναγραφή και τη διατήρηση του ονόματός του στον εν λόγω κατάλογο και ότι, τέλος, το Συμβούλιο προέβη στη δημοσίευση ανακοινώσεως στην Επίσημη Εφημερίδα την επομένη της δημοσιεύσεως της αποφάσεως 2012/739, δεν αποδεικνύεται καμία προσβολή του δικαιώματός του ακροάσεως.

(βλ. σκέψεις 42, 44-46)

4.      Μολονότι η ατομική κοινοποίηση των αποφάσεων που επιβάλλουν ορισμένα περιοριστικά μέτρα στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας είναι, κατ’ αρχήν, αναγκαία, δεδομένου ότι απλώς και μόνον η δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα δεν αρκεί, συντρέχει παρά ταύτα λόγος να εξετάζει ο δικαστής, σε κάθε υπόθεση, αν το γεγονός ότι οι λόγοι στους οποίους στηρίζεται η επίδικη απόφαση δεν γνωστοποιήθηκαν ατομικώς στον προσφεύγοντα είχε ως συνέπεια να στερήσει από τον τελευταίο τη δυνατότητα να λάβει εγκαίρως γνώση της αιτιολογίας της επίδικης αποφάσεως και να εκτιμήσει το βάσιμο του ληφθέντος εις βάρος του μέτρου δεσμεύσεως κεφαλαίων και οικονομικών πόρων. Η προϋπόθεση αυτή δεν πληρούται εφόσον προκύπτει από τη δικογραφία ότι ο προσφεύγων ήταν σε θέση να αμυνθεί αποτελεσματικώς κατά των προσβαλλομένων πράξεων κατόπιν της δημοσιεύσεώς τους στην Επίσημη Εφημερίδα, τούτο δε ακόμη και αν το Συμβούλιου όφειλε να προβεί σε ατομική κοινοποίηση των λόγων που δικαιολογούσαν τη διατήρηση του ονόματος του προσφεύγοντος στον κατάλογο των προσώπων εις βάρος των οποίων λαμβάνονται τέτοιου είδους περιοριστικά μέτρα.

(βλ. σκέψεις 48, 50)

5.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 60-66, 71, 72)

6.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψη 80)

7.      Η δέσμευση κεφαλαίων και οικονομικών πόρων η οποία επιβάλλεται στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας εις βάρος ορισμένων προσώπων και οντοτήτων που ευθύνονται για τη βίαιη καταστολή εις βάρος του αμάχου πληθυσμού στη Συρία συνιστά συντηρητικό μέτρο το οποίο δεν θεωρείται ότι στερεί από τα θιγόμενα πρόσωπα την ιδιοκτησία τους ή το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής τους. Πάντως, τα περιοριστικά μέτρα αυτά συνεπάγονται αναμφισβήτητα περιορισμό της ασκήσεως του δικαιώματος της ιδιοκτησίας και θίγουν την ιδιωτική ζωή.

Όσον αφορά τον κατάλληλο χαρακτήρα των μέτρων αυτών υπό το πρίσμα ενός σκοπού γενικού συμφέροντος τόσο θεμελιώδους για την διεθνή κοινότητα όσο η προστασία του αμάχου πληθυσμού, η δέσμευση κεφαλαίων, χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και άλλων οικονομικών πόρων, καθώς και η απαγόρευση εισόδου στην επικράτεια της Ένωσης των προσώπων που έχουν αναγνωρισθεί ως εμπλεκόμενα στην υποστήριξη του συριακού καθεστώτος δεν είναι δυνατό να θεωρηθούν, καθαυτές, ως ακατάλληλες.

Όσον αφορά την αναγκαίο χαρακτήρα των μέτρων αυτών, εναλλακτικά και λιγότερο επαχθή μέτρα, όπως ένα σύστημα προηγούμενης άδειας ή μια υποχρέωση εκ των υστέρων δικαιολογήσεως της χρήσεως των καταβληθέντων κεφαλαίων, δεν θα καθιστούσε δυνατή την εξίσου αποτελεσματική επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, δηλαδή της ασκήσεως πιέσεως στους υποστηρικτές του συριακού καθεστώτος που διώκει τον άμαχο πληθυσμό, ιδίως λαμβανομένης υπόψη της δυνατότητας καταστρατηγήσεως των επιβληθέντων περιορισμών.

Επιπλέον, το άρθρο 4 της αποφάσεως 2011/273 και το άρθρο 25, παράγραφοι 3 έως 11, της αποφάσεως 2012/739, για περιοριστικά μέτρα κατά της Συρίας, προβλέπουν τη δυνατότητα, αφενός, να επιτρέπεται η χρήση των δεσμευμένων κεφαλαίων για την κάλυψη βασικών αναγκών ή την εκπλήρωση ορισμένων υποχρεώσεων και, αφετέρου, να χορηγούνται συγκεκριμένες άδειες για την αποδέσμευση κεφαλαίων, άλλων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων ή οικονομικών πόρων. Όσον αφορά την ιατρική περίθαλψη, η αρμόδια αρχή κράτους μέλους μπορεί να επιτρέψει την είσοδο στο έδαφός του και τη χρήση δεσμευμένων κεφαλαίων για ιατρικούς και ανθρωπιστικούς σκοπούς.

Τέλος, η διατήρηση του ονόματος του ενδιαφερομένου στο παράρτημα των εν λόγω αποφάσεων δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί δυσανάλογη λόγω του φερομένου ως εν δυνάμει απεριόριστου χαρακτήρα της, στο μέτρο που η διατήρηση αυτή αποτελεί το αντικείμενο περιοδικής επανεξετάσεως ώστε να διασφαλίζεται ότι θα διαγράφονται τα πρόσωπα και οι οντότητες που δεν πληρούν πλέον τα κριτήρια για να περιλαμβάνονται στον επίδικο κατάλογο.

(βλ. σκέψεις 99-102, 104, 105)