Sprawa C‑439/11 P
Ziegler SA
przeciwko
Komisji Europejskiej
Odwołanie – Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Artykuł 81 WE i art. 53 EOG – Rynek usług w zakresie przeprowadzek międzynarodowych w Belgii – Wytyczne w sprawie pojęcia wpływu na handel między państwami członkowskimi – Znaczenie prawne – Obowiązek określenia rynku właściwego – Zakres – Prawo do rzetelnego procesu – Zasada dobrej administracji – Obiektywna bezstronność Komisji – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien (2006) – Część wartości sprzedaży – Obowiązek uzasadnienia – Obniżenie kwoty grzywny z uwagi na niewypłacalność lub szczególne okoliczności sprawy – Równość traktowania
Streszczenie – Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 11 lipca 2013 r.
1. Odwołanie – Interes prawny – Warunek – Odwołanie mogące przynieść korzyść stronie, która je wniosła – Dopuszczalność żądania zmiany uzasadnienia stanowiąca odpowiedź na zarzut podniesiony przez stronę wnoszącą odwołanie
(art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 56 akapit drugi)
2. Postępowanie sądowe – Podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania – Rozszerzenie przedstawionego wcześniej zarzutu – Dopuszczalność
(regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 48 § 2)
3. Skarga o stwierdzenie nieważności – Dopuszczalność – Osoby fizyczne lub prawne – Przedsiębiorstwo, będące adresatem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, które nie podważało jego różnych okoliczności faktycznych lub prawnych w toku postępowania administracyjnego – Ograniczenie w korzystaniu z prawa do wniesienia skargi – Naruszenie podstawowych zasad zgodności z prawem i poszanowania prawa do obrony
(art. 81 WE, 82 WE; art. 263 akapit czwarty TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47, art. 52 ust. 1)
4. Akty instytucji – Wytyczne dotyczące pojęcia wpływu na handel – Akt mający na celu wywołanie skutków zewnętrznych – Zakres
(komunikat Komisji 2004/C 101/07)
5. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Wytyczenie granic rynku – Przedmiot – Określenie wpływu na handel między państwami członkowskimi – Obowiązek określenia rynku właściwego – Zakres
(art. 81 WE; komunikat Komisji 2004/C 101/07, pkt 55)
6. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Wytyczenie granic rynku – Przedmiot – Określenie wpływu na handel między państwami członkowskimi – Odczuwalny wpływ
(art. 81 WE; komunikat Komisji 2004/C 101/07)
7. Odwołanie – Zarzuty – Błędna ocena okoliczności faktycznych i dowodów – Niedopuszczalność – Kontrola przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych i dowodów – Wykluczenie, z wyjątkiem przypadku ich przeinaczenia
(art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy)
8. Odwołanie – Zarzuty – Niewystarczające uzasadnienie – Podanie przez Sąd uzasadnienia dorozumianego – Dopuszczalność – Przesłanki
(art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 36, art. 53 akapit pierwszy)
9. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia między przedsiębiorstwami – Wpływ na handel między państwami członkowskimi – Kryteria oceny
(art. 81 ust. 1 WE)
10. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres
(art. 253 WE)
11. Odwołanie – Zarzuty – Zarzut podniesiony po raz pierwszy w odwołaniu – Niedopuszczalność
(art. 256 TFUE; statut Trybunału, art. 58)
12. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Granice – Przestrzeganie zasady równego traktowania – Obowiązek postępowania przez Komisję zgodnie z wcześniejszą praktyką wydawania decyzji – Brak
(art. 81 WE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 20, 21; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2)
13. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Zasada dobrej administracji – Wymóg bezstronności – Pojęcie – Naruszenie – Brak
(art. 81 WE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41, 47)
14. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Równość traktowania – Pojęcie
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 20, 21)
15. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Możliwość odstąpienia przez Komisję od ogólnej metodologii w zakresie ustalania grzywien – Obniżenie z uwagi na niewypłacalność lub szczególne okoliczności sprawy – Warunki
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, art. 3 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35, 37)
1. Żądanie zmiany uzasadnienia jest dopuszczalne przy założeniu istnienia interesu prawnego po stronie wnoszącego odwołanie, w tym sensie, iż w razie jego uwzględnienia przyniesie ono korzyść stronie, która je wniosła. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy żądanie zmiany uzasadnienia stanowi odpowiedź na zarzut podniesiony przez stronę wnoszącą odwołanie.
(por. pkt 42)
2. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 45, 46)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 57)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 59–62)
5. W dziedzinie konkurencji nawet jeżeli określenie rynku właściwego w celu ustalenia odczuwalnego wpływu na handel między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 81 WE byłoby zbędne w pewnych okolicznościach, to jest wtedy, gdy nawet w braku takiego określenia jest możliwe ustalenie, czy omawiany kartel może wpływać na handel między państwami członkowskimi oraz czy jego celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji na wspólnym rynku, analiza tego, czy przekroczony został próg udziału w rynku, nie może z definicji zostać przeprowadzona przy braku jakiejkolwiek definicji tego rynku. W tym względzie pkt 55 wytycznych w sprawie pojęcia wpływu na rynek znajdującego się w art 81 i 82 traktatu przewiduje logicznie, że aby zastosować próg udziału w rynku, należy określić właściwy rynek, i odsyła do komunikatu w sprawie definicji rynku, o którym mowa w przypisie do tego samego pkt 55. Komisja jest zatem zobowiązana w ramach tych wytycznych do określenia rynku właściwego.
(por. pkt 63, 64)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 71–73)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 74, 75, 86, 88, 161)
8. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 81, 82, 149)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 92–95)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 113–116)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 127)
12. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 132–134)
13. Nawet jeśli Komisja nie można uznać za „sąd” w rozumieniu art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka, to nadal ma ona obowiązek przestrzegać w toku postępowania administracyjnego praw podstawowych Unii, wśród których znajduje się prawo do dobrej administracji, przypomniane w art. 41 karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który ma zastosowanie w prowadzonym przez Komisję postępowaniu administracyjnym z zakresu prawa kartelowego.
Zgodnie z art. 41 tej karty każdy ma w szczególności prawo do bezstronnego rozpatrzenia swojej sprawy przez instytucje Unii. Ten wymóg bezstronności obejmuje z jednej strony subiektywną bezstronność, rozumianą w ten sposób, że żaden pracownik danej instytucji zajmującej się tą sprawą nie może w jakikolwiek sposób okazywać stronniczości lub osobistych uprzedzeń, a z drugiej strony obiektywną bezstronność, rozumianą w ten sposób, że po stronie instytucji muszą istnieć dostateczne gwarancje, by wykluczyć w tym względzie wszelkie uzasadnione wątpliwości.
Po pierwsze, że sam fakt ścigania przez Komisję kartelu, który przyniósł straty finansowe Unii, nie oznacza braku obiektywnej bezstronności po stronie tej instytucji. Po drugie, sam fakt, iż służby Komisji, którym powierzone zostało zadanie ścigania naruszeń prawa konkurencji Unii, i służby odpowiedzialne za wypłatę świadczeń będących przedmiotem kartelu należą do tej samej struktury organizacyjnej, nie może podważyć obiektywnej bezstronności tej instytucji, ponieważ służby te muszą stanowić część struktury, do której należą. Po trzecie, decyzje Komisji mogą zostać poddane kontroli sądu Unii i że prawo Unii przewiduje system kontroli sądowej decyzji Komisji, w szczególności dotyczących procedur stosowania art. 81 WE, który zapewnia wszystkie gwarancje wymagane przez art. 47 karty. Nie można więc w każdym razie uznać, że Komisja mogła być jednocześnie ofiarą naruszenia i sądem uprawnionym do orzekania kar za to naruszenie.
(por. pkt 154, 155, 157–159)
14. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 166, 167)
15. W dziedzinie konkurencji zgodnie z pkt 35 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 w wyjątkowych okolicznościach Komisja może, na prośbę stron, uwzględnić niewypłacalność danego przedsiębiorstwa w szczególnym kontekście społeczno-gospodarczym. Jednakże pkt 37 tych wytycznych stanowi, że mimo iż te wytyczne przedstawiają ogólną metodologię w zakresie ustalania grzywien, szczególne okoliczności danego przypadku lub konieczność osiągnięcia efektu odstraszającego w pewnym przypadku mogą uzasadnić odstąpienie Komisji od wspomnianej metodologii lub pułapów ustalonych w pkt 21. Wynika z tego, że wbrew pkt 35 wspomnianych wytycznych stosowanie omawianego pkt 37 jest niezależne od zdolności płatniczych omawianego przedsiębiorstwa.
Jednakże brzmienie omawianego pkt 37 nie wyklucza możliwości, iż brak zdolności płatniczej przedsiębiorstwa może mieć znaczenie dla decyzji o zastosowaniu tego przepisu. Tymczasem w celu nadania skuteczności zarówno pkt 35, jak i pkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien konieczne jest, aby przesłanki ich stosowania były odrębne. Tym samym nie można uznać, że sam brak zdolności płatniczej lub jej zmniejszenie w rozumieniu omawianego pkt 35 jest w każdym razie wystarczający, aby pociągnąć za sobą ewentualne zastosowanie pkt 37 tych wytycznych.
(por. pkt 171, 173)