KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
BOT
ippreżentati fl-10 ta’ Mejju 2016 (1)
Kawża C‑182/15
Aleksei Petruhhin
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Augstākā tiesa (qorti suprema, il‑Latvja)]
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Ċittadinanza tal-Unjoni Ewropea – L‑ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 u Artikolu 21(1) TFUE – Talba għall-estradizzjoni ta’ ċittadin ta’ Stat Membru li jinsab fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor lejn ir-Russja – Rifjut ta’ Stat Membru li jestradixxi ċ-ċittadini tiegħu stess – Differenza fit-trattament minħabba n-nazzjonalità – Ġustifikazzjoni – Ġlieda kontra l-impunità – Verifika tal-garanziji previsti fl-Artikolu 19(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea”
1. L-estradizzjoni tista’ tiġi ddefinita bħala proċedura ta’ assistenza reċiproka internazzjonali fil-qasam kriminali li permezz tagħha Stat jitlob lil Stat ieħor sabiex jikkonsenjalu persuna li tinsab fit-territorju tat-tieni Stat sabiex din il-persuna tiġi suġġetta għal prosekuzzjoni, tingħata sentenza fil-konfront tagħha jew, jekk tkun diġà ġiet ikkundannata, sabiex tiskonta l-piena tagħha.
2. Din il-kawża tirrigwarda talba għal estradizzjoni indirizzata mill-Federazzjoni Russa lir-Repubblika tal-Latvja li tikkonċerna ċittadin Estonjan li ġie arrestat fit-territorju ta’ dan l-Istat Membru.
3. Essenzjalment, il-Qorti tal-Ġustizzja qiegħda tintalab tiddeċiedi jekk il-protezzjoni mill-estradizzjoni li jibbenefikaw minnha ċ-ċittadini Latvjani skont id-dritt nazzjonali tagħhom u skont ftehim bilaterali konkluż mal-Federazzjoni Russa għandhiex tiġi estiża għaċ-ċittadini ta’ Stati Membri oħra konformement mar-regoli tat-Trattat FUE dwar iċ-ċittadinanza tal-Unjoni.
4. Għadd ta’ Stati Membri, fosthom ir-Repubblika tal-Latvja, jipprevedu, fid-dritt nazzjonali tagħhom kif ukoll fil-konvenzjonijiet internazzjonali li huma partijiet fihom, il-prinċipju li skontu huma jirrifjutaw l-estradizzjoni taċ-ċittadini tagħhom. Ladarba tiġi indirizzata talba għal estradizzjoni lil Stat Membru u din it-talba tkun tikkonċerna ċittadin tal-Unjoni li ma huwiex ċittadin ta’ dan l-Istat, tali prinċipju joħloq differenza fit-trattament bejn iċ-ċittadini tal-imsemmi Stat u dawk tal-Istati Membri l-oħra. Minkejja dan, jien ser inqis li tali differenza fit-trattament ma tikkostitwixxix diskriminazzjoni minħabba n-nazzjonalità li tmur kontra l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 TFUE, meta jintwera li dawn iż-żewġ kategoriji ta’ ċittadini ma jinsabux f’sitwazzjoni komparabbli fir-rigward tal-għan li jikkonsisti fil-ġlieda kontra l-impunità ta’ persuni ssuspettati li wettqu reat fi Stat terz.
I – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt tal-Unjoni
5. L-Artikolu 19 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (2), intitolat “Il-protezzjoni f’każ ta’ tneħħija, tkeċċija jew estradizzjoni” jiddisponi, fil-paragrafu 2 tiegħu:
“Ħadd ma jista’ jitneħħa, jitkeċċa jew jkun estradit lejn Stat fejn hemm riskju serju li jkun suġġett għall-piena tal-mewt, għat-tortura jew għal pieni jew trattamenti oħra inumani jew degradanti.”
B – Id-dritt Latvjan
6. Il-Kostituzzjoni Latvjana tipprevedi, fit-tielet sentenza tal-Artikolu 98 tagħha:
“Ċittadin Latvjan ma jistax jiġi estradit lejn Stat barrani, ħlief fil-każijiet previsti fi trattati internazzjonali rratifikati mis-Saeima (Parlament), bil-kundizzjoni li l-estradizzjoni ma tiksirx id-drittijiet fundamentali tal-persuna ggarantiti mill-Kostituzzjoni.”
7. Skont l-Artikolu 4 tal-Krimināllikums (liġi kriminali, iktar ’il quddiem il-“liġi kriminali Latvjana”):
“1. Il-persuni ċittadini u mhux ċittadini Latvjani [(3)] kif ukoll il-barranin li huma detenturi ta’ permess ta’ residenza permanenti fil-Latvja għandhom jinżammu responsabbli, fit-territorju tal-Latvja skont din il-liġi, għal att imwettaq fit-territorju ta’ Stat ieħor jew barra mit-territorju nazzjonali, irrispettivament minn jekk dan l-att jitqiesx jew le li huwa reat u suġġett għal sanzjonijiet kriminali fil-post fejn twettaq.
[...]
3. Il-barranin li ma humiex detenturi ta’ permess ta’ residenza permanenti fil-Latvja li jkunu wettqu reati gravi jew gravi ħafna fit-territorju ta’ Stat ieħor kontra l-interessi tar-Repubblika tal-Latvja jew tal-abitanti tagħha għandhom, indipendentement mil-leġiżlazzjoni tal-Istat li fit-territorju tiegħu twettaq ir-reat, jinżammu kriminalment responsabbli taħt din il-liġi jekk huma ma nżammewx responsabbli jew ma tressqux quddiem il-qrati b’applikazzjoni tal-leġiżlazzjoni tal-Istat tal-post fejn twettaq ir-reat.
4. Il-barranin li ma humiex detenturi ta’ permess ta’ residenza permanenti fil-Latvja li jkunu wettqu reat fit-territorju ta’ Stat ieħor jew barra mit-territorju nazzjonali għandhom, indipendentement mil-leġiżlazzjoni tal-Istat li fit-territorju tiegħu twettaq ir-reat, jinżammu responsabbli taħt din il-liġi fil-każijiet previsti mill-ftehimiet internazzjonali li jorbtu lir-Repubblika tal-Latvja jekk huma ma nżammewx kriminalment responsabbli għall-imsemmi reat jew ma tressqux quddiem il-qrati minħabba fih fit-territorju ta’ Stat ieħor.”
8. It-Taqsima 66 tal-Kriminālprocesa likums (kodiċi ta’ proċedura kriminali, iktar ’il quddiem il-“kodiċi ta’ proċedura kriminali Latvjan”), intitolata “Estradizzjoni ta’ persuna lejn Stat barrani” tiddisponi, fl-Artikolu 696(1) u (2) tagħha:
“1. Persuna li tinsab fit-territorju tar-Repubblika tal-Latvja tista’ tiġi estradita għal finijiet ta’ proċeduri kriminali, ta’ sentenza jew ta’ eżekuzzjoni ta’ kundanna, jekk tkun ġiet irċevuta talba għad-detenzjoni provviżorja jew talba għall‑estradizzjoni ta’ din il-persuna magħmula minn Stat barrani u l-fatti jkunu kklassifikati bħala reat mil-liġi Latvjana u dik tal-Istat barrani.
2. Persuna tista’ tiġi estradita għal finijiet ta’ proċeduri kriminali jew ta’ deċiżjoni fil-konfront tagħha għal att li t-twettiq tiegħu huwa punibbli b’piena ta’ priġunerija li l-massimu tagħha ma huwiex inqas minn sena jew b’piena iktar severa, sakemm ma jkunx previst mod ieħor minn trattat internazzjonali.”
9. L-Artikolu 697(2) tal-kodiċi ta’ proċedura kriminali Latvjan huwa fformulat kif ġej:
“L-estradizzjoni ma hijiex awtorizzata jekk:
1) il-parti kkonċernata tkun ċittadina Latvjana;
2) it-talba għall-estradizzjoni tal-parti kkonċernata tkun marbuta mal-għan li jinbdew proċeduri kriminali kontra din il-persuna jew li tiġi punita minħabba r-razza, l-affiljazzjoni reliġjuża, in-nazzjonalità, il-fehmiet politiċi tagħha, jew jekk ikunu jeżistu raġunijiet sabiex wieħed jaħseb li d-drittijiet ta’ din il-persuna jistgħu jinkisru għar-raġunijiet imsemmija iktar ’il fuq;
[...]
7) ikun hemm riskju li l-persuna tiġi ttorturata barra l-pajjiż.”
10. Il-ftehim tat-3 ta’ Frar 1993 bejn ir-Repubblika tal-Latvja u l-Federazzjoni Russa, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji f’materji ċivili, tal-familja u kriminali, jiddisponi, fl-Artikoli 1 u 62 tiegħu:
“Artikolu 1. Protezzjoni ġuridika
1. Fir-rigward tad-drittijiet personali u patrimonjali, iċ-ċittadini ta’ waħda mill-partijiet kontraenti li jinsabu fit-territorju tal-parti kontraenti l-oħra jibbenefikaw mill-istess protezzjoni ġuridika hemmhekk bħaċ-ċittadini tal-parti kontraenti l-oħra.
2. Iċ-ċittadini ta’ waħda mill-partijiet kontraenti għandhom id-dritt ta’ aċċess liberu u mingħajr ostakoli għall-qrati, għall-prosekutur, għall-uffiċċji notarili [...] u għal istituzzjonijiet oħra tal-parti kontraenti l-oħra li huma kompetenti f’materji ċivili, tal-familja u kriminali; huma jistgħu jidhru hemmhekk, iressqu talbiet, jippreżentaw rikorsi u jipproċedu b’atti proċedurali oħra taħt l-istess kundizzjonijiet bħaċ-ċittadini nazzjonali.
[...]
Artikolu 62. Rifjut tal-estradizzjoni
1. L-estradizzjoni ma sseħħx jekk:
1) il-persuna li tkun is-suġġett ta’ talba għal estradizzjoni tkun ċittadin tal-parti kontraenti li lilha tiġi indirizzata t-talba, jew jekk din il-persuna tkun kisbet l-istatus ta’ refuġjat f’dan l-Istat.
[...]” [traduzzjoni mhux uffiċjali]
11. Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Latvja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Litwanja, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji, iffirmat f’Tallinn fil-11 ta’ Novembru 1992, jipprevedi, fl-Artikolu 1(1) tiegħu:
“Fir-rigward tad-drittijiet personali u patrimonjali, iċ-ċittadini ta’ waħda mill-partijiet kontraenti li jinsabu fit-territorju ta’ parti kontraenti oħra jibbenefikaw mill-istess protezzjoni ġuridika hemmhekk bħaċ-ċittadini ta’ din il-parti kontraenti l-oħra.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]
II – Il-fatti tal-kawża prinċipali u d-domandi preliminari
12. Aleksei Petruhhin, ċittadin Estonjan, kien is-suġġett ta’ avviż ta’ tfittxija prijoritarju ppubblikat fuq is-sit internet tal-Interpol, fit-22 ta’ Lulju 2010.
13. A. Petruhhin ġie arrestat fit-30 ta’ Settembru 2014 fil-belt ta’ Bauska (il-Latvja), u sussegwentement tqiegħed taħt detenzjoni provviżorja.
14. Fil-21 ta’ Ottubru 2014, l-awtoritajiet Latvjani ġew aditi b’talba għal estradizzjoni mressqa mill-Prosekutur Ġenerali tal-Federazzjoni Russa. Minn din it-talba jirriżulta li nbdew proċeduri kriminali kontra A. Petruhhin permezz ta’ deċiżjoni tad-9 ta’ Frar 2009 u li dan tal-aħħar kellu jitqiegħed taħt detenzjoni abbażi ta’ miżura li tneħħi l-libertà. Skont din id-deċiżjoni, A. Petruhhin huwa akkużat b’attentat ta’ traffikar ta’ kwantità kbira ta’ drogi b’assoċjazzjoni ma’ kriminali oħra. Skont il-leġiżlazzjoni Russa, dan ir-reat huwa punibbli b’piena ta’ priġunerija ta’ bejn 8 u 20 sena.
15. Il-Prosekutur Ġenerali tar-Repubblika tal-Latvja awtorizza l-estradizzjoni ta’ A. Petruhhin lejn ir-Russja. Madankollu, fl-4 ta’ Diċembru 2014, A. Petruhhin talab l-annullament tad-deċiżjoni ta’ estradizzjoni għar-raġuni li, skont l-Artikolu 1 tal-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Latvja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Litwanja, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji, huwa kellu, fil-Latvja, l-istess drittijiet bħal ċittadin Latvjan u li, konsegwentement, ir-Repubblika tal-Latvja kienet obbligata tipproteġih minn estradizzjoni infondata.
16. L-Augstākā tiesa (qorti suprema, il-Latvja) tenfasizza li la d-dritt Latvjan u lanqas ebda ftehim internazzjonali ffirmat mir-Repubblika tal-Latvja, b’mod partikolari mal-Federazzjoni Russa u mal-pajjiżi Baltiċi l-oħrajn, ma jipprevedu limitazzjoni għall-estradizzjoni ta’ ċittadin Estonjan lejn ir-Russja. Skont il-formulazzjoni tal-Artikolu 62 tal-Ftehim tat-3 ta’ Frar 1993 bejn ir-Repubblika tal-Latvja u l-Federazzjoni Russa, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji f’materji ċivili, tal-familja u kriminali, il-protezzjoni minn tali estradizzjoni hija prevista biss fir-rigward taċ-ċittadini Latvjani.
17. Il-qorti tar-rinviju tirrileva, barra minn hekk, li għalkemm id-Deċiżjoni kwadru [Qafas] tal-Kunsill 2002/584/ĠAI, tat-13 ta’ Ġunju 2002, dwar il-mandat ta’ arrest Ewropew u l-proċeduri ta’ konsenja bejn l-Istati Membri (4), tawtorizza l-konsenja, bejn l-Istati Membri, taċ-ċittadini rispettivi tagħhom, min-naħa l-oħra, ma huwiex previst mekkaniżmu ta’ konsultazzjoni bejn l-Istati Membri li jippermetti li jiġi rċevut il-kunsens tal-Istat Membru li l-persuna tkun ċittadina tiegħu għall-estradizzjoni ta’ din il-persuna lejn Stat terz.
18. Skont il-qorti tar-rinviju, mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti jirriżulta li l-protezzjoni mogħtija minn Stat Membru liċ-ċittadini tiegħu stess kontra l-estradizzjoni lejn Stat terz hija effettiva biss fit-territorju ta’ dan l-Istat Membru. Madankollu, fl-opinjoni tagħha, dan imur kontra l-essenza taċ-ċittadinanza tal-Unjoni, jiġifieri d-dritt għal protezzjoni ekwivalenti. Hija tenfasizza li din is-sitwazzjoni toħloq inċertezza għaċ-ċittadini tal-Unjoni fir-rigward tal-libertà li jiċċaqilqu fi ħdan l-Unjoni Ewropea.
19. Il-qorti tar-rinviju tesprimi l-opinjoni li, skont id-dritt tal-Unjoni, f’każ ta’ talba għall-estradizzjoni ta’ ċittadin ta’ Stat Membru lejn Stat terz, l-Istat Membru li jirċievi tali talba għandu jiggarantixxi l-istess livell ta’ protezzjoni liċ-ċittadini tal-Unjoni bħal dak li joffri liċ-ċittadini tiegħu stess.
20. Minkejja dan, billi kellha dubji dwar l-interpretazzjoni li għandha tingħata lid-dritt tal-Unjoni, fis-26 ta’ Marzu 2015, l-Augstākā tiesa (qorti suprema) iddeċidiet, filwaqt li annullat iż-żamma taħt detenzjoni ta’ A. Petruhhin, li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel id-domandi preliminari li ġejjin lill-Qorti tal-Ġustizzja:
“1) L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 u l-Artikolu 21(1) TFUE, għandhom jiġu interpretati fis-sens li, fil-każ ta’ estradizzjoni ta’ ċittadin ta’ kwalunkwe Stat Membru tal-Unjoni lejn Stat li ma huwiex membru tal-Unjoni, skont ftehim dwar l-estradizzjoni konkluż bejn Stat Membru u pajjiż terz, għandu jiġi ggarantit l-istess livell ta’ protezzjoni bħal dak li huwa ggarantit lil ċittadin tal-Istat Membru inkwistjoni?
2) F’tali ċirkustanzi, il-qorti tal-Istat Membru li kien mitlub l-estradizzjoni għandha tapplika l-kundizzjonijiet ta’ estradizzjoni tal-Istat [Membru] tan-nazzjonalità jew ta’ dak li fih tinżamm ir-residenza abitwali [tal-parti kkonċernata]?
3) Fil-każijiet fejn l-estradizzjoni għandha ssir mingħajr ma jittieħed inkunsiderazzjoni l-livell speċifiku ta’ protezzjoni stabbilit għaċ-ċittadini tal-Istat li jkun ġie mitlub l-estradizzjoni, l-Istat Membru li ġie mitlub l-estradizzjoni għandu jivverifika li jiġu osservati l-garanziji stabbiliti fl-Artikolu 19 tal-Karta, jiġifieri li l-ebda persuna ma tista’ tiġi estradita lejn Stat fejn hemm riskju serju li tkun suġġetta għall-piena tal-mewt, għat-tortura jew għal pieni jew trattamenti oħra inumani jew degradanti? Din il-verifika tista’ tiġi limitata għall-konstatazzjoni li l-Istat li jitlob l-estradizzjoni jkun parti kontraenti fil-Konvenzjoni dwar il-projbizzjoni tat-tortura, jew għandha tiġi eżaminata s-sitwazzjoni konkreta, billi tittieħed inkunsiderazzjoni l-evalwazzjoni tal-imsemmi Stat magħmula mill-Kunsill tal-Ewropa?”
III – L-analiżi tiegħi
A – Osservazzjonijiet preliminari
1. Fuq l-applikazzjoni eventwali tal-Artikolu 1(1) tal-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Latvja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Litwanja, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji, għall-finijiet tas-soluzzjoni tal-kawża prinċipali
21. Fir-rikors li ppreżenta kontra d-deċiżjoni tal-Prosekutur Ġenerali tar-Repubblika tal-Latvja li jawtorizza l-estradizzjoni tiegħu, A. Petruhhin jibbaża ruħu, b’mod partikolari, fuq l-Artikolu 1(1) tal-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Latvja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Litwanja, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji. Fuq il-bażi ta’ din id-dispożizzjoni, huwa jsostni li huwa għandu jibbenefika, min-naħa tar-Repubblika tal-Latvja, mill-istess protezzjoni bħal dik li dan l-Istat Membru jiggarantixxi liċ-ċittadini tiegħu fil-każ ta’ proċeduri kriminali. Minn dan isegwi li l-imsemmi Stat Membru għandu l-obbligu li jiddefendi lil A. Petruhhin kontra talba għal estradizzjoni mhux iġġustifikata u li dan tal-aħħar għandu d-dritt jistenna li r-Repubblika tal-Latvja tagħmel kull sforz biex tikseb il-provi li jistabbilixxu l-ħtija jew l-innoċenza tiegħu. Madankollu, fil-fehma tiegħu, mill-pożizzjoni meħuda mill-Prosekutur Ġenerali tar-Repubblika tal-Latvja, jirriżulta li ma huwa ser isir xejn biex jiġu vverifikati kemm jista’ jkun u bl-iktar mod preċiż possibbli r-reati allegati fil-konfront tiegħu fit-territorju Russu.
22. Waqt is-seduta, il-Gvern Latvjan ġie mistoqsi dwar jekk l-Artikolu 1(1) tal-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Latvja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Litwanja, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji, jistax jiġi interpretat fis-sens li jagħti liċ-ċittadini Estonjani u Litwani l-istess protezzjoni mill-estradizzjoni bħal dik li jibbenefikaw minnha ċ-ċittadini Latvjani. Il-Gvern Latvjan indika, f’dan ir-rigward, li sa issa, il-ġurisprudenza Latvjana ma interpretatx din id-dispożizzjoni fis-sens li tagħti garanziji supplimentari liċ-ċittadini Estonjani u Litwani biex ma jiġux estraditi mir-Repubblika tal-Latvja.
23. Huwa kompitu tal-qorti tar-rinviju li tivverifika jekk tistax issib soluzzjoni għat-tilwima fil-kawża prinċipali billi tinterpreta l-Artikolu 1(1) tal-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Latvja, ir-Repubblika tal-Estonja u r-Repubblika tal-Litwanja, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji. B’mod partikolari, hija għandha teżamina jekk l-espressjoni “drittijiet personali”, li tinsab f’din id-dispożizzjoni, tkoprix id-dritt li wieħed jibbenefika minn protezzjoni ġuridika mill-estradizzjoni.
2. Fuq l-ammissibbiltà tar-rinviju għal deċiżjoni preliminari
24. Waqt is-seduta, il-Gvern Latvjan issuġġerixxa li A. Petruhhin ma kienx għadu fit-territorju tiegħu, iżda li wara l-annullament taż-żamma taħt detenzjoni tiegħu fis-26 ta’ Marzu 2015, huwa mar lura l-Estonja. Minn dan il-gvernijiet tal-Istati Membri li ppreżentaw il-fehmiet tagħhom f’din is-seduta kkonkludew li dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari għandu jiġi ddikjarat inammissibbli.
25. F’dan ir-rigward, ta’ min ifakkar li skont ġurisprudenza stabbilita, il-proċedura stabbilita fl-Artikolu 267 TFUE hija strument ta’ kooperazzjoni bejn il-Qorti tal-Ġustizzja u l-qrati nazzjonali, li permezz tiegħu l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti lill-qrati nazzjonali l-elementi ta’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li huma neċessarji għalihom sabiex tiġi deċiża l-kawża li tkun tressqet quddiemhom (5).
26. Fil-kuntest ta’ din il-kooperazzjoni, hija biss il-qorti nazzjonali, li quddiemha tkun tressqet il-kawża u li għandha tassumi r-responsabbiltà tad-deċiżjoni ġudizzjarja sussegwenti, li għandha tevalwa, fid-dawl tal-karatteristiċi tal-kawża, kemm in-neċessità ta’ deċiżjoni preliminari sabiex tkun tista’ tagħti s-sentenza tagħha kif ukoll ir-rilevanza tad-domandi li hija tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja. Għalhekk, il-Qorti tal-Ġustizzja hija, bħala prinċipju, marbuta li tagħti deċiżjoni meta d-domandi mressqa jirrigwardaw l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni (6).
27. Minn dan isegwi li l-mistoqsijiet b’rabta mal-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni magħmula mill-qorti nazzjonali fil-kuntest tal-qafas leġiżlattiv u fattwali li hija tiddefinixxi taħt ir-responsabbiltà tagħha stess, u li l-eżattezza tagħhom ma għandhiex tiġi vverifikata mill-Qorti tal-Ġustizzja, jibbenefikaw minn preżunzjoni ta’ rilevanza. Iċ-ċaħda mill-Qorti tal-Ġustizzja ta’ domanda magħmula minn qorti nazzjonali hija possibbli biss meta jidher b’mod manifest li l-interpretazzjoni mitluba tad-dritt tal-Unjoni ma għandhiex x’taqsam mar-realtà tal-fatti jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali, meta l-problema hija ta’ natura ipotetika jew inkella meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex għad-dispożizzjoni tagħha l-punti ta’ fatt u ta’ liġi neċessarji sabiex twieġeb b’mod effettiv għad-domandi li jkunu sarulha (7).
28. Għaldaqstant, għandu jitfakkar li skont ġurisprudenza stabbilita, kemm mill-kliem kif ukoll mill-istruttura tal-Artikolu 267 TFUE jirriżulta li l-proċedura għal deċiżjoni preliminari tippreżupponi li kawża hija effettivament pendenti quddiem il-qrati nazzjonali, li fil-kuntest tagħhom huma mistennija li jagħtu deċiżjoni li tista’ tieħu inkunsiderazzjoni d-deċiżjoni preliminari (8).
29. Dan huwa l-każ fil-kuntest ta’ din il-kawża. Fil-fatt, il-Gvern Latvjan, waqt is-seduta, ikkonferma li l-qorti tar-rinviju għadha adita b’kawża li tinsab pendenti quddiemha. Irrispettivament mill-inċertezza dwar il-post fejn attwalment jinsab A. Petruhhin, il-qorti tar-rinviju għalhekk għandha tiddeċiedi dwar il-legalità tad-deċiżjoni meħuda mill-Prosekutur Ġenerali tar-Repubblika tal-Latvja li dan tal-aħħar jiġi estradit. Skont l-Artikolu 707 tal-kodiċi ta’ proċedura kriminali Latvjan, il-qorti tar-rinviju tista’ tiddeċiedi li jew tinżamm id-deċiżjoni tal-Prosekutur, jew li din tiġi annullata u li l-estradizzjoni ma għandhiex tiġi awtorizzata, jew li t-talba għal estradizzjoni tiġi suġġetta għal eżami supplimentari. Mill-perspettiva tad-deċiżjoni li għandha tittieħed mill-qorti tar-rinviju, risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja għad-domandi preliminari magħmula minn din tal-aħħar tibqa’ utli. Bħal kundanna segwita mill-ħarba tal-persuna kkundannata, tali deċiżjoni sussegwentement tista’ tiġi eżegwita f’kull mument, jekk ikun meħtieġ wara arrest mill-ġdid ta’ A. Petruhhin fit-territorju Latvjan.
30. Għalhekk, fid-dawl ta’ dawn l-elementi, inqis li dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari huwa ammissibbli.
B – Fuq l-ewwel u t-tieni domandi
31. Permezz tal-ewwel u t-tieni domandi tagħha, li jeħtieġ li jiġu eżaminati flimkien, il-qorti tar-rinviju titlob, essenzjalment, lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 u l-Artikolu 21(1) TFUE għandhomx jiġu interpretati fis-sens li ċittadin ta’ Stat Membru li jinsab fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor u li huwa s-suġġett ta’ talba għal estradizzjoni minn Stat terz għandu jibbenefika mill-istess regola bħal dik li tipproteġi liċ-ċittadini ta’ dan l-Istat Membru l-ieħor mill-estradizzjoni.
32. Qabel kollox, jeħtieġ li jiġi vverifikat jekk is-sitwazzjoni ta’ A. Petruhhin taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, u b’mod partikolari tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE dwar iċ-ċittadinanza tal-Unjoni.
33. Il-gvernijiet kollha li ppreżentaw osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, minbarra dak tar-Renju Unit, isostnu li r-regoli dwar l-estradizzjoni, f’sitwazzjoni fejn l-Unjoni ma kkonkludietx ftehim dwar din il-kwistjoni ma’ Stat terz, jaqgħu taħt il-kompetenza tal-Istati Membri u jinsabu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni.
34. Jiena ma naqbilx ma’ din l-opinjoni. Għall-kuntrarju, naqbel mal-pożizzjoni espressa mill-Gvern tar-Renju Unit waqt is-seduta, jiġifieri li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 u l-Artikolu 21(1) TFUE huma applikabbli sa fejn A. Petruhhin eżerċita d-dritt ta’ moviment liberu jew ta’ residenza tiegħu skont id-dritt tal-Unjoni u li għaldaqstant, bħala prinċipju, huwa għandu d-dritt għal trattament identiku għal dak li jingħata liċ-ċittadini tal-Istat Membru ospitanti.
35. Fil-fatt, għandu jiġi enfasizzat li, bħala ċittadin Estonjan, A. Petruhhin igawdi mill-istatus ta’ ċittadin tal-Unjoni skont l-Artikolu 20(1) TFUE, u għalhekk jista’ jinvokah kemm fil-konfront tal-Istat Membru ta’ oriġini tiegħu kif ukoll fil-konfront tal-Istat Membru li fih għandu drittijiet relatati ma’ dan l-istatus.
36. Kif iddikjarat il-Qorti tal-Ġustizzja f’ħafna okkażjonijiet, dan l-istatus ta’ ċittadin tal-Unjoni huwa intiż sabiex ikun l-istatus fundamentali taċ-ċittadini tal-Istati Membri li permezz tiegħu dawk fosthom li jinsabu fl-istess sitwazzjoni jistgħu jiksbu l-istess trattament ġuridiku, fil-kuntest ta’ applikazzjoni ratione materiae tat-Trattat FUE, irrispettivament min-nazzjonalità tagħhom u bla ħsara għall-eċċezzjonijiet espressament previsti f’dan ir-rigward (9).
37. Peress li ċ-ċittadinanza tal-Unjoni, prevista fl-Artikolu 20 TFUE, ma għandhiex l-għan li testendi l-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tat-Trattat FUE għal sitwazzjonijiet interni li ma għandhom ebda rabta mad-dritt tal-Unjoni (10), jeħtieġ li jiġi identifikat jekk jeżistux tali elementi ta’ konnessjoni.
38. Dwar dan il-punt, il-gvernijiet tal-Istati Membri, fil-kuntest ta’ din il-proċedura, tennew il-pożizzjoni tradizzjonali f’dan it-tip ta’ każ, jiġifieri li sabiex ikunu applikabbli r-regoli tat-Trattat FUE dwar iċ-ċittadinanza tal-Unjoni, jeħtieġ li l-fatti tal-kawża prinċipali jkunu relatati ma’ kwistjoni rregolata mid-dritt tal-Unjoni, u li ma huwiex biżżejjed li ċ-ċittadin tal-Unjoni kkonċernat ikun eżerċita l-libertà ta’ moviment tiegħu.
39. Minkejja dan, wieħed għandu jinsisti fuq il-fatt li minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta li, fost is-sitwazzjonijiet li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, hemm dawk relatati mal-eżerċizzju tal-libertajiet fundamentali ggarantiti mit-Trattat FUE, b’mod partikolari dawk li jaqgħu taħt il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Istati Membri, kif prevista mill-Artikolu 21 TFUE (11). Għaldaqstant, fi kwistjonijiet li jaqgħu taħt il-kompetenza tal-Istati Membri, element ta’ konnessjoni rilevanti għad-dritt tal-Unjoni jista’ jkun jinvolvi l-eżerċizzju minn ċittadin ta’ Stat Membru tad-dritt tiegħu ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor (12). Għall-kuntrarju, meta l-Qorti tal-Ġustizzja tkun affaċċjata b’sitwazzjoni li fiha, minn naħa, il-kwistjoni taqa’ taħt il-kompetenza tal-Istati Membri u, min-naħa l-oħra, il-persuna li tinvoka d-dritt tal-Unjoni ma tkunx għamlet użu mid-dritt ta’ moviment liberu tagħha previst fl-Artikolu 21 TFUE, hija tiddikjara li ma għandhiex ġurisdizzjoni biex tiddeċiedi dwar ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari li jkollha quddiemha (13).
40. Issa huwa paċifiku li A. Petruhhin, li ġie arrestat il-Latvja, għamel użu mil-libertà tiegħu ta’ moviment u ta’ residenza fi Stat Membru ieħor, iggarantita mill-Artikolu 21(1) TFUE.
41. Jeħtieġ li jiġi speċifikat ukoll li, fin-nuqqas ta’ regoli tad-dritt tal-Unjoni dwar l-estradizzjoni ta’ ċittadini tal-Istati Membri lejn ir-Russja (14), dawn l-Istati jibqgħu kompetenti sabiex jadottaw tali regoli u sabiex jikkonkludu ftehimiet f’dan il-qasam mal-Federazzjoni Russa.
42. Għalhekk, l-Istati Membri huma obbligati jeżerċitaw din il-kompetenza b’osservanza tad-dritt tal-Unjoni, u b’mod partikolari tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE dwar il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Istati Membri kif mogħtija mill-Artikolu 21(1) TFUE lil kull ċittadin tal-Unjoni. Dan jikkonċerna l-applikazzjoni, fi kwistjonijiet ta’ estradizzjoni, ta’ ġurisprudenza stabbilita li skontha l-Istati Membri huma obbligati josservaw id-dritt tal-Unjoni fl-eżerċizzju tal-kompetenzi tagħhom, u b’mod partikolari d-dispożizzjonijiet tat‑Trattat FUE dwar il-libertà ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Unjoni mogħtija lil kull ċittadin (15).
43. Għaldaqstant, anki f’oqsma li jaqgħu taħt il-kompetenza tal-Istati Membri, meta sitwazzjoni partikolari jkollha fattur ta’ konnessjoni suffiċjenti mad-dritt tal-Unjoni, kif inhuwa l-każ ta’ ċittadin tal-Unjoni li eżerċita l-libertà tiegħu ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju tal-Istati Membri, dawn l-Istati huma obbligati jiġġustifikaw differenza fit-trattament bejn iċ-ċittadini tagħhom u dawk tal-Istati Membri l-oħra permezz ta’ raġunijiet oġġettivi (16).
44. Għandu issa jiġi eżaminat jekk ir-regola li skontha r-Repubblika tal-Latvja ma testradixxix liċ-ċittadini tagħha stess tikkostitwixxix diskriminazzjoni minħabba n-nazzjonalità li tmur kontra l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18(1) TFUE.
45. A. Petruhhin ġie arrestat fil-Latvja u tqiegħed taħt detenzjoni provviżorja hemmhekk sas-26 ta’ Marzu 2015. Talba għal estradizzjoni min-naħa tal-Prosekutur Ġenerali tal-Federazzjoni Russa waslet għand il-Prosekutur Ġenerali tar-Repubblika tal-Latvja fil-21 ta’ Ottubru 2014. Għalhekk, huma d-dispożizzjonijiet tad-dritt Latvjan kif ukoll dawk li jirriżultaw mill-Ftehim tat-3 ta’ Frar 1993 bejn ir-Repubblika tal-Latvja u l-Federazzjoni Russa, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji f’materji ċivili, tal-familja u kriminali, li għandhom japplikaw.
46. Fil-kuntest tal-kawża preżenti, ir-regola li skontha ċ-ċittadini Latvjani ma jistgħux jiġu estraditi mil-Latvja lejn Stat terz tinsab fit-tielet sentenza tal-Artikolu 98 tal-Kostituzzjoni Latvjana, fl-Artikolu 697(2)(1) tal-kodiċi ta’ proċedura kriminali Latvjan, kif ukoll fl-Artikolu 62(1)(1) tal-Ftehim tat-3 ta’ Frar 1993 bejn ir-Repubblika tal-Latvja u l-Federazzjoni Russa, dwar l-għajnuna legali u r-relazzjonijiet ġudizzjarji f’materji ċivili, tal-familja u kriminali.
47. Sa fejn, skont din ir-regola, huma ċ-ċittadini Latvjani biss li jibbenefikaw minn din il-protezzjoni mill-estradizzjoni, minn dan tirriżulta differenza fit-trattament fir-rigward taċ-ċittadini tal-Istati Membri l-oħra li jinsabu fit-territorju Latvjan u li huma s-suġġett ta’ talba għal estradizzjoni magħmula minn Stat terz.
48. Peress li A. Petruhhin eżerċita l-libertà tiegħu ta’ moviment u ta’ residenza f’dan it-territorju, kif mogħtija mill-Artikolu 21(1) TFUE, huwa fid-dawl tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 TFUE li għandu jiġi eżaminat jekk ir-regola li skontha r-Repubblika tal-Latvja ma testradixxix liċ-ċittadini tagħha stess lejn ir-Russja hijiex kompatibbli mal-prinċipju li jipprojbixxi kull diskriminazzjoni mwettqa minħabba n-nazzjonalità.
49. F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita, il-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni jeżiġi li sitwazzjonijiet komparabbli ma jiġux ittrattati b’mod differenti u li sitwazzjonijiet differenti ma jiġux ittrattati bl-istess mod. Tali trattament jista’ jiġi ġġustifikat biss jekk ikun ibbażat fuq kunsiderazzjonijiet oġġettivi indipendenti min-nazzjonalità tal-persuni kkonċernati u proporzjonati mal-għan leġittimu mfittex (17).
50. Għaldaqstant hemm lok li, f’kuntest bħal dak tal-kawża prinċipali, is-sitwazzjoni taċ-ċittadini tal-Unjoni li ma humiex ċittadini Latvjani li jirrisjedu l-Latvja titqabbel ma’ dik taċ-ċittadini Latvjani.
51. Il-prinċipju li ċ-ċittadini nazzjonali ma jiġux estraditi jikkostitwixxi prinċipju tradizzjonali tad-dritt tal-estradizzjoni. Huwa joriġina mis-sovranità tal-Istati fuq iċ-ċittadini tagħhom, mill-obbligi reċiproċi li jgħaqqduhom flimkien u min-nuqqas ta’ fiduċja fis-sistemi ġuridiċi tal-Istati l-oħra. Għalhekk, fost ir-raġunijiet li huma invokati bħala ġustifikazzjoni ta’ dan il-prinċipju nsibu, b’mod partikolari, id-dmir tal-Istat li jipproteġi liċ-ċittadini tiegħu mill-applikazzjoni ta’ sistema kriminali barranija, li la jkunu jafu l-proċedura u lanqas il-lingwa tagħha, u li fil-kuntest tagħha jkun diffiċli għalihom li jiddefendu ruħhom (18).
52. Eżaminati fid-dawl tad-dritt tal-Unjoni u tal-ugwaljanza fit-trattament li dan jistabbilixxi, il-bażijiet tal-prinċipju li ċ-ċittadini nazzjonali ma jiġux estraditi jidhru relattivament dgħajfa. Dan huwa l-każ tal-obbligu ta’ protezzjoni li Stat Membru jrid ikollu fir-rigward taċ-ċittadini tiegħu. Jien ma narax għalfejn tali obbligu ma għandux ikun estiż għaċ-ċittadini tal-Istati Membri l-oħra. L-Artikolu 20(2)(ċ) TFUE wkoll jimmilita f’dan is-sens, sa fejn jipprevedi li ċ-ċittadini tal-Unjoni għandhom “id-dritt li jgawdu, fit-territorju ta’ pajjiż terz fejn l-Istat Membru li tiegħu huma ċittadini ma jkunx rappreżentat, mill-protezzjoni ta’ l-awtoritajiet diplomatiċi u konsulari ta’ kwalunkwe Stat Membru, taħt l-istess kondizzjonijiet bħaċ-ċittadini ta’ dak l-Istat”.
53. L-istess japplika għall-argument li skontu l-prinċipju li ċ-ċittadini nazzjonali ma jiġux estraditi huwa bbażat fuq in-nuqqas ta’ fiduċja tal-Istati fir-rigward tas-sistemi ġuridiċi barranin. Dwar dan il-punt, seta’ jkun osservat ġustament li “[d]an in-nuqqas ta’ fiduċja mingħajr dubju jikkostitwixxi waħda mill-bażijiet essenzjali għal dak li jsawwar il-mod kif inhija pprattikata l-estradizzjoni – u fuq kollox irrifjutata – illum il-ġurnata. Iżda għalkemm dan jista’ jiġġustifika li Stat ma jweġibx b’mod favorevoli għal talba għal estradizzjoni, diffiċli jispjega għalfejn dan ir-rifjut jopponi biss talba għal estradizzjoni ta’ ċittadin minħabba n-nazzjonalità. Għalkemm in-nuqqas ta’ fiduċja jiġġustifika rifjut ta’ estradizzjoni, dan jiġġustifikah fir-rigward ta’ kulħadd, mhux biss fir-rigward taċ-ċittadini nazzjonali” (19) [traduzzjoni libera].
54. Għalkemm il-bażijiet tar-regola li skontha Stat ma jestradixxix liċ-ċittadini tiegħu stess għalhekk għandhom jitqiesu b’kawtela meta jiġu evalwati fid-dawl tal-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni minħabba n-nazzjonalità, fil-fehma tiegħi, teżisti madankollu raġuni oġġettiva biex issir distinzjoni bejn is-sitwazzjoni li jinsabu fiha ċ-ċittadini tal-Istat Membru mitlub u dik li jinsabu fiha ċ-ċittadini tal-Istati Membri l-oħra fir-rigward ta’ talba għal estradizzjoni magħmula minn Stat terz.
55. Fil-fatt, hemm lok li, f’kuntest bħal dak tal-kawża prinċipali, is-sitwazzjoni taċ-ċittadini tal-Unjoni li ma humiex ċittadini Latvjani li jirrisjedu l-Latvja titqabbel ma’ dik taċ-ċittadini Latvjani fir-rigward tal-għan li ġie enfasizzat minn diversi Stati Membri kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea fil-kuntest ta’ din il-proċedura, jiġifieri l-għan li tiġi miġġielda l-impunità tal-persuni ssuspettati li wettqu reat. Tali għan ċertament għandu natura leġittima fid-dritt tal-Unjoni (20).
56. Fuq dan il-punt, nosserva li l-estradizzjoni hija proċedura li tippermetti li jinbdew proċeduri kriminali għal reat jew l-eżekuzzjoni ta’ piena. Fi kliem ieħor, din hija proċedura bl-għan intrinsiku li tiġġieled l-impunità ta’ persuna li tinsab f’territorju li ma huwiex dak fejn twettaq ir-reat (21).
57. Fir-rigward ta’ tali għan, is-sitwazzjoni li jinsabu fiha ż-żewġ kategoriji ta’ ċittadini tal-Unjoni msemmija qabel tista’ titqies li hija komparabbli biss jekk it-tnejn li huma setgħu jkunu s-suġġett ta’ proċeduri kriminali fil-Latvja għal reati mwettqa fi Stat terz.
58. Fi kliem ieħor, l-eżami tal-komparabbiltà tas-sitwazzjonijiet li jinsabu fihom iċ-ċittadini tal-Istat Membru mitlub u dawk tal-Istati Membri l-oħra jimplika li għandu jiġi vverifikat jekk, konformement mal-prinċipju aut dedere aut judicare (estradizzjoni jew prosekuzzjoni), iċ-ċittadini tal-Unjoni li ma humiex ser jiġu estraditi lejn Stat terz jistgħu jkunu s-suġġett ta’ proċeduri kriminali fl-Istat Membru mitlub minħabba reati mwettqa f’dan l-Istat terz. Għaldaqstant, għandu jiġi vverifikat jekk f’dan il-każ huwiex osservat il-prinċipju tradizzjonali fid-dritt internazzjonali tal-estradizzjoni li skontu l-Istat mitlub li jirrifjuta li jestradixxi ċ-ċittadini tiegħu għandu jkun f’pożizzjoni li jieħu proċeduri kriminali kontra dawn tal-aħħar.
59. Hugo Grotius iddefinixxa l-prinċipju aut dedere aut punire (estradizzjoni jew punizzjoni) bil-mod segwenti: “[m]eta jkun mitlub, Stat għandu jikkastiga lill-persuna ħatja kif jistħoqqilha, jew inkella jgħaddiha f’idejn l-Istat rikjedenti” [traduzzjoni libera] (22). It-terminu “jikkastiga” issa huwa ssostitwit bit-terminu “jieħu proċeduri kriminali” bħala t-tieni alternattiva għall-estradizzjoni sabiex tittieħed inkunsiderazzjoni l-preżunzjoni tal-innoċenza li jibbenefikaw minnha l-persuni ssuspettati li wettqu reat.
60. Il-prinċipju aut dedere aut judicare huwa espress f’diversi konvenzjonijiet bilaterali jew multilaterali dwar l-estradizzjoni (23). L-obbligu ta’ estradizzjoni jew prosekuzzjoni pereżempju huwa espress fl-Artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea dwar l-estradizzjoni, iffirmata f’Pariġi fit-13 ta’ Diċembru 1957. L-Artikolu 6(1)(a) ta’ din il-konvenzjoni jipprevedi li “[k]ull Parti kontraenti ser ikollha l-għażla li tirrifjuta l-estradizzjoni taċ-ċittadini tagħha” [traduzzjoni mhux uffiċjali]. L-Artikolu 6(2) tal-imsemmija konvenzjoni jissupplimenta din id-dispożizzjoni sa fejn jipprovdi li, “[j]ekk il-parti mitluba ma testradixxix liċ-ċittadin tagħha, hija għandha, fuq talba tal-parti rikjedenti, tressaq il-kawża quddiem l-awtoritajiet kompetenti sabiex jekk ikun hemm bżonn ikunu jistgħu jinbdew proċeduri ġudizzjarji”.
61. Bħalma jindika r-rapport finali tan-Nazzjonijiet Uniti tal-2014, intitolat “L-obbligu ta’ estradizzjoni jew ta’ prosekuzzjoni (aut dedere aut judicare)”, dawn il-konvenzjonijiet huma bbażati fuq l-impenn ġenerali reċiproku tal-Istati kontraenti li jirritornaw lil kull persuna li l-awtoritajiet kompetenti tal-Istat rikjedenti jkunu fetħu proċeduri kontriha jew li tkun imfittxija għall-eżekuzzjoni ta’ kundanna jew ta’ miżura li tneħħi l-libertà. Dan l-obbligu ta’ estradizzjoni madankollu għandu ċertu numru ta’ eċċezzjonijiet, b’mod partikolari meta l-individwu li tintalab l-estradizzjoni tiegħu jkun ċittadin tal-Istat mitlub. Sabiex tiġi evitata l-impunità, l-imsemmija konvenzjonijiet jimponu fuq l-Istat mitlub it-tieni alternattiva, jiġifieri l-obbligu li jittieħdu proċeduri kriminali kontra l-awtur tar-reat jekk jirrifjuta li jestradixxih (24).
62. Għaldaqstant, skont l-obbligu ta’ estradizzjoni jew ta’ prosekuzzjoni, jekk l-Istat mitlub ma jilqax talba għal estradizzjoni, huwa obbligat li jieħu proċeduri kriminali (25) kontra l-persuna ssuspettata sabiex jiżgura l-effettività tal-kooperazzjoni internazzjonali bejn l-Istati u jevita li din tibqa’ ma tiġix ikkastigata.
63. Issa huwa preċiżament fir-rigward ta’ dan l-element tal-aħħar li, fil-kuntest ta’ kawża prinċipali, iċ-ċittadini Latvjani u ċ-ċittadini ta’ Stati Membri oħra ma jinsabux f’sitwazzjoni komparabbli.
64. Jista’ jkun hemm ir-riskju ta’ impunità tal-persuna kkonċernata minn talba għal estradizzjoni jekk l-Istat Membru mitlub ma jkunx ippreveda, fid-dritt intern tiegħu, ġurisdizzjoni li tippermettilu jiddeċiedi dwar ċittadin ta’ Stat Membru ieħor li jkun issuspettat li wettaq reat fit-territorju ta’ Stat terz.
65. F’dan ir-rigward, nirrileva, bħall-Kummissjoni, li skont l-Artikolu 4(1) tal-liġi kriminali Latvjana, “[i]l-persuni ċittadini u mhux ċittadini Latvjani (26) kif ukoll il-barranin detenturi ta’ permess ta’ residenza permanenti fil-Latvja għandhom jinżammu responsabbli, fit-territorju tal-Latvja skont din il-liġi, għal att imwettaq fit-territorju ta’ Stat ieħor jew barra mit-territorju nazzjonali, irrispettivament minn jekk dan l-att jitqiesx jew le li huwa ksur u suġġett għal sanzjonijiet kriminali fil-post fejn twettaq”.
66. Minn din id-dispożizzjoni jirriżulta li ċ-ċittadini Latvjani li jkunu wettqu reat fi Stat terz jistgħu jkunu s-suġġett ta’ proċeduri kriminali fil-Latvja. Dan huwa wkoll il-każ fir-rigward ta’ barranin li jkollhom permess ta’ residenza permanenti fit-territorju Latvjan.
67. Min-naħa l-oħra, fir-rigward tal-barranin li ma jkollhomx permess bħal dan, l-eżerċizzju mill-qrati kriminali Latvjani tal-ġurisdizzjoni tagħhom fir-rigward ta’ rati mwettqa fit-territorju ta’ Stat terz huwa limitat, skont l-Artikolu 4(3) tal-liġi kriminali Latvjana, għall-każijiet ta’ “reati gravi jew gravi ħafna kontra l-interessi tar-Repubblika tal-Latvja jew tal-abitanti tagħha”.
68. Għaldaqstant jidher li minn dawn id-dispożizzjonijiet tal-liġi kriminali Latvjana jirriżulta li ċittadin ta’ Stat Membru minbarra r-Repubblika tal-Latvja, bħal A. Petruhhin, li fir-rigward tiegħu huwa paċifiku li ma għandux permess ta’ residenza permanenti fit-territorju Latvjan, ma jistax ikun is-suġġett ta’ proċeduri kriminali fil-Latvja għal reat li huwa ssuspettat li wettaq fir-Russja. Minn dan isegwi li, fir-rigward tal-għan li tiġi evitata l-impunità ta’ persuni ssuspettati li wettqu reat fi Stat terz, dan iċ-ċittadin ma jinsabx f’sitwazzjoni komparabbli għal dik taċ-ċittadini Latvjani.
69. Għaldaqstant, id-differenza fit-trattament bejn iċ-ċittadini tal-Unjoni li ma humiex ċittadini Latvjani li jirrisjedu l-Latvja u ċ-ċittadini Latvjani ma tikkostitwixxix diskriminazzjoni pprojbita mill-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 TFUE, sa fejn din hija ġġustifikata mill-għan li tiġi miġġielda l-impunità ta’ persuni ssuspettati li wettqu reat fi Stat terz.
70. Konsegwentement, f’ċirkustanzi bħal dawk tal-kawża prinċipali, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 u l-Artikolu 21(1) TFUE għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jirrikjedux li ċittadin ta’ Stat Membru li jinsab fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor u li huwa s-suġġett ta’ talba għal estradizzjoni minn Stat terz jibbenefika mill-istess regola bħal dik li tipproteġi liċ-ċittadini ta’ dan l-Istat Membru l-ieħor mill-estradizzjoni.
C – Fuq it-tielet domanda
71. Permezz tat-tielet domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi, minn naħa, jekk Stat Membru li jiddeċiedi li jestradixxi ċittadin tal-Unjoni lejn Stat terz huwiex obbligat iwettaq verifika tal-garanziji previsti fl-Artikolu 19(2) tal-Karta u, min-naħa l-oħra, fiex għandha tikkonsisti din il-verifika.
72. Mill-proċess li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha għad-dispożizzjoni tagħha jirriżulta li din il-kwistjoni jidher li toriġina mill-allegazzjonijiet ta’ A. Petruhhin li huwa jista’ jkun mhedded bit-tortura jekk jiġi estradit lejn ir-Russja.
73. Skont l-Artikolu 19(2) tal-Karta, “[ħ]add ma jista’ jitneħħa, jitkeċċa jew jkun estradit lejn Stat fejn hemm riskju serju li jkun suġġett għall-piena tal-mewt, għat-tortura jew għal pieni jew trattamenti oħra inumani jew degradanti”.
74. L-ispjegazzjonijiet dwar il-Karta tad-Drittijiet Fundamentali (27) jindikaw li din id-dispożizzjoni “[t]inkorpora l-każistika rilevanti tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem fir-rigward ta’ l-Artikolu 3 tal-[Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950 (28)]” (29).
75. Ladarba s-sitwazzjoni ta’ ċittadin ta’ Stat Membru li, bħalma huwa l-każ ta’ A. Petruhhin, għamel użu mil-libertà tiegħu ta’ moviment u ta’ residenza fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, kif għidt preċedentement, jien tal-fehma li l-Artikolu 19(2) tal-Karta jista’ jiġi applikat f’sitwazzjoni bħal din.
76. Għalhekk, qorti ta’ Stat Membru li quddiemha titressaq talba dwar l-estradizzjoni ta’ ċittadin ta’ Stat Membru ieħor li jkun għamel użu mid-drittijiet mogħtija mill-Artikolu 21(1) TFUE hija obbligata tivverifika l-garanziji previsti fl-Artikolu 19(2) tal-Karta.
77. Fir-rigward tal-kwistjoni dwar fiex għandha tikkonsisti din il-verifika, konformement mal-ispjegazzjonijiet fl-Artikolu 19(2) tal-Karta, jeħtieġ li jsir riferiment għall-ġurisprudenza rilevanti tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem dwar l-Artikolu 3 tal-KEDB.
78. Minn ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-protezzjoni mit-trattamenti pprojbiti mill-Artikolu 3 tal-KEDB hija assoluta u li, għalhekk, it-tneħħija ta’ persuna mit-territorju min-naħa ta’ Stat kontraenti tista’ tqajjem problema fir-rigward ta’ din id-dispożizzjoni, u għalhekk tiġi stabbilita r-responsabbiltà tal-Istat inkwistjoni abbażi tal-KEDB, meta jkun hemm raġunijiet serji u pprovati sabiex wieħed jemmen li l-parti kkonċernata, jekk titneħħa lejn il-pajjiż tad-destinazzjoni, hemmhekk ser tkun tinsab f’riskju reali li tiġi suġġetta għal trattament li jmur kontra l-imsemmija dispożizzjoni (30). F’dan il-każ, l-Artikolu 3 tal-KEDB “jimplika l-obbligu li l-persuna inkwistjoni ma titneħħiex lejn dan il-pajjiż, anki jekk ikun pajjiż terz” (31). Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem tispeċifika li hija “ma tagħmilx distinzjoni skont il-bażi legali tat-tneħħija; irrispettivament minn jekk tkunx ikkonċernata tkeċċija jew estradizzjoni, il-Qorti tadotta l-istess raġunament” (32).
79. Meta l-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem teżamina jekk rikorrent huwiex ser ikun espost għal riskju reali ta’ trattamenti ħżiena fil-pajjiż terz ta’ destinazzjoni, hija tevalwa “minn naħa s-sitwazzjoni ġenerali tad-drittijiet tal-bniedem fil-pajjiż u min-naħa l-oħra l-elementi speċifiċi għall-każ tar-rikorrent. Meta l-Istat ospitanti jkun ipprovda garanziji, dawn jikkostitwixxu fattur rilevanti supplimentari li hija tieħu inkunsiderazzjoni” (33). Għalhekk, lil hinn mis-sitwazzjoni ġenerali tal-pajjiż ta’ destinazzjoni, ir-riskju reali li wieħed ikun suġġett għal trattamenti pprojbiti mill-Artikolu 3 tal-KEDB għandu jiġi individwalizzat.
80. Sabiex jiġi ddeterminat jekk hemmx raġunijiet serji u pprovati biex wieħed jemmen li hemm riskju reali ta’ trattamenti inkompatibbli mal-Artikolu 3 tal-KEDB, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem tibbaża ruħha fuq il-provi kollha li jkunu ġew prodotti quddiemha jew, jekk ikun hemm bżonn, li hija tikseb ex officio (34). Għal dak li jirrigwarda s-sitwazzjoni ġenerali f’pajjiż, hija ta’ spiss tat importanza lill-informazzjoni li tinsab fir-rapporti reċenti li ġejjin minn assoċjazzjonijiet internazzjonali indipendenti tad-difiża tad-drittijiet tal-bniedem bħal Amnesty International jew sorsi governattivi (35).
81. Minbarra din id-deskrizzjoni tal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, u b’konformità magħha, jeħtieġ li jitqies ukoll li l-Qorti tal-Ġustizzja reċentement tat deċiżjoni fis-sentenza tagħha tal-5 ta’ April 2016, Aranyosi u Căldăraru (C‑404/15 u C‑659/15 PPU, EU:C:2016:198), fil-kuntest tal-applikazzjoni tad-Deċiżjoni Qafas 2002/584, kif emendata bid-Deċiżjoni Qafas 2009/299.
82. Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja f’dik is-sentenza ddeċidiet, fir-rigward tal-Artikolu 4 tal-Karta, li “bil-għan li tiġi ggarantita l-osservanza [ta’ dan l-artikolu] fil-każ individwali tal-persuna li tkun suġġetta għal mandat ta’ arrest Ewropew, l-awtorità ġudizzjarja ta’ eżekuzzjoni, li jkollha quddiemha elementi oġġettivi, affidabbli, preċiżi u debitament ivverifikati li jixhdu l-eżistenza ta’ [fallimenti sistematiċi jew iġġeneralizzati, jew li jmissu ċerti gruppi ta’ persuni], għandha tivverifika jekk, fiċ-ċirkustanzi tal-każ, jeżistux raġunijiet serji u kkonfermati li jġielgħuha temmen li, wara l-konsenja tiegħu [tagħha] lill-Istat Membru emittenti, din il-persuna tkun qed tirriskja realment li f’dan l-Istat Membru tiġi suġġetta għal trattament inuman jew degradanti, fis-sens [tal-imsemmi] artikolu” (36).
83. Il-metodoloġija ddefinita b’dan il-mod mill-Qorti tal-Ġustizzja jidhirli li tista’ tiġi applikata għas-sitwazzjoni li fiha, wara talba għal estradizzjoni ta’ ċittadin tal-Unjoni minn Stat terz, l-awtorità ġudizzjarja tal-Istat Membru mitlub tivverifika jekk humiex osservati l-garanziji previsti fl-Artikolu 19(2) tal-Karta.
IV – Konklużjoni
84. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li tingħata r-risposta li ġejja għad-domandi magħmula mill-Augstākā tiesa (qorti suprema, il-Latvja):
F’ċirkustanzi bħal dawk tal-kawża prinċipali, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 u l-Artikolu 21 TFUE għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jirrikjedux li ċittadin ta’ Stat Membru li jinsab fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor li huwa s-suġġett ta’ talba għal estradizzjoni minn Stat terz jibbenefika mill-istess regola bħal dik li tipproteġi liċ-ċittadini ta’ dan l-Istat Membru l-ieħor mill-estradizzjoni.
Sabiex jiġi żgurat ir-rispett tal-Artikolu 19(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea fil-każ individwali ta’ ċittadin tal-Unjoni li jkun is-suġġett ta’ talba għal estradizzjoni, l-awtorità ġudizzjarja tal-Istat Membru mitlub, li jkollha quddiemha elementi oġġettivi, affidabbli, preċiżi u debitament aġġornati li jixhdu l-eżistenza ta’ dgħufijiet sistemiċi jew iġġeneralizzati, jew li jaffettwaw lil ċerti gruppi ta’ persuni, hija obbligata tivverifika jekk, fiċ-ċirkustanzi tal-każ, jeżistux raġunijiet serji u pprovati li jġielgħuha temmen li, wara l-estradizzjoni tiegħu lejn l-Istat terz rikjedenti, dan iċ-ċittadin tal-Unjoni ser ikun f’riskju reali li jiġi suġġett għal trattament inuman jew degradanti f’dan l-Istat, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni.