WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 8 lutego 2017 r.(1)
Odesłanie prejudycjalne – Reklama porównawcza – Dyrektywa 2006/114/WE – Artykuł 4 – Dyrektywa 2005/29/WE – Artykuł 7 – Obiektywne porównanie cen – Zaniechanie wprowadzające w błąd – Reklama porównująca ceny produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu – Dopuszczalność – Istotne informacje – Zakres i nośnik informacji
W sprawie C‑562/15
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu, Francja) postanowieniem z dnia 29 października 2015 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 4 listopada 2015 r., w postępowaniu:
Carrefour Hypermarchés SAS
przeciwko
ITM Alimentaire International SASU,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: M. Ilešič, prezes izby, A. Prechal, A. Rosas, C. Toader i E. Jarašiūnas (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: H. Saugmandsgaard Øe,
sekretarz: V. Tourrès, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 6 lipca 2016 r.,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu Carrefour Hypermarchés SAS przez B. Moreau‑Margotin, M. Karsenty‑Ricard, B. Lhomme‑Houzai oraz F. Guerre, avocates,
– w imieniu ITM Alimentaire International SASU przez P. Depreza oraz J.C. Andrégo, avocats,
– w imieniu rządu francuskiego przez D. Colasa oraz J. Trabanda, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej przez C. Valero oraz D. Roussanova, działających w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 19 października 2016 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 lit. a) i c) dyrektywy 2006/114/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej (Dz.U. 2006, L 376, s. 21) oraz art. 7 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. 2005, L 149, s. 22).
2 Wniosek ów został złożony w ramach sporu pomiędzy spółką ITM Alimentaire International SASU (zwaną dalej „ITM”) a spółką Carrefour Hypermarchés SAS (zwaną dalej „spółką Carrefour”) w przedmiocie telewizyjnej kampanii reklamowej przeprowadzonej przez spółkę Carrefour, porównującej ceny produktów znanych marek stosowane w sklepach należących do sieci Carrefour i w sklepach należących do sieci konkurencyjnych.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Zgodnie z art. 2 lit. b) dyrektywy 2006/114 „reklama wprowadzająca w błąd” oznacza, na potrzeby tej dyrektywy, „każdą reklamę, która w jakikolwiek sposób, w tym przez swoją formę, wprowadza lub może wprowadzić w błąd osoby, do których jest skierowana lub dociera, i która, z powodu swojej zwodniczej natury, może wpłynąć na ich postępowanie gospodarcze lub która, z tych powodów, szkodzi lub może szkodzić konkurentowi”.
4 Artykuł 4 tej dyrektywy stanowi:
„Reklama porównawcza, w zakresie, w jakim dotyczy to porównania, jest dozwolona, jeżeli spełnia następujące warunki:
a) nie wprowadza w błąd w rozumieniu art. 2 lit. b), art. 3 i art. 8 ust. 1 niniejszej dyrektywy lub w rozumieniu art. 6 i 7 dyrektywy 2005/29 […];
b) dokonuje porównania towarów lub usług realizujących te same potrzeby lub przeznaczonych do tego samego celu;
c) porównuje w sposób obiektywny jedną lub kilka istotnych, odpowiednich, możliwych do zweryfikowania i typowych cech tych towarów i usług, przy czym jedną z tych cech może być cena;
d) nie dyskredytuje ani nie przedstawia w złym świetle znaków towarowych, nazw handlowych, innych znaków rozpoznawczych, towarów, usług, działalności lub sytuacji konkurenta;
e) w przypadku produktów posiadających oznaczenie pochodzenia, odnosi się w każdym przypadku do produktów o tym samym oznaczeniu;
f) nie korzysta w sposób nieuczciwy z renomy znaku towarowego, nazwy handlowej lub innych znaków wyróżniających konkurenta lub oznaczenia pochodzenia konkurujących produktów;
g) nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji bądź repliki towaru lub usługi noszącej zastrzeżony znak towarowy lub zastrzeżoną nazwę handlową;
h) nie prowadzi do mylenia przez przedsiębiorców przedsiębiorcy reklamującego z jego konkurentem lub też mylenia znaków towarowych, nazw handlowych, innych znaków rozpoznawczych, towarów lub usług przedsiębiorcy reklamującego i jego konkurenta”.
5 Artykuł 6 dyrektywy 2005/29, zatytułowany „Działania wprowadzające w błąd”, stanowi:
„1. Praktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli zawiera ona fałszywe informacje i w związku z tym jest niezgodna z prawdą lub w jakikolwiek sposób, w tym poprzez wszystkie okoliczności jej prezentacji, wprowadza lub może wprowadzić w błąd przeciętnego konsumenta, nawet jeżeli informacje te w odniesieniu do jednego lub większej liczby wymienionych niżej elementów są zgodne z rzeczywistością, i która w każdym przypadku powoduje lub może spowodować podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął:
[…]
d) cena, sposób obliczania ceny lub istnienie szczególnej korzyści cenowej;
[…]”.
6 Artykuł 7 dyrektywy 2005/29, zatytułowany „Zaniechania wprowadzające w błąd”, przewiduje:
„1. Praktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli w konkretnym przypadku, biorąc pod uwagę wszystkie jej cechy i okoliczności oraz ograniczenia środka przekazu, pomija ona istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi, stosownie do okoliczności, do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej transakcji i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął.
2. Za wprowadzające w błąd uznaje się również zaniechanie, jeżeli, uwzględniając szczegółowe postanowienia ust. 1, przedsiębiorca zataja lub w sposób niejasny, niezrozumiały, dwuznaczny lub z opóźnieniem przekazuje istotne informacje, o których mowa w tym ustępie, lub nie ujawnia komercyjnego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jasno z kontekstu i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął.
3. W przypadku gdy środek przekazu stosowany dla danej praktyki handlowej nakłada ograniczenia przestrzenne lub czasowe, ograniczenia te i wszystkie środki podjęte przez przedsiębiorcę w celu udostępnienia informacji konsumentom w inny sposób zostaną uwzględnione przy rozstrzyganiu, czy doszło do pominięcia informacji.
[…]”.
Prawo francuskie
7 Artykuł L. 121‑8 code de la consommation (kodeksu konsumenckiego), w brzmieniu obowiązującym w chwili zaistnienia okoliczności faktycznych rozpatrywanych w postępowaniu głównym, stanowi:
„Każda reklama, która porównuje towary lub usługi, wyraźnie lub przez domniemanie identyfikując konkurenta bądź towar lub usługi oferowane przez konkurenta, jest dozwolona, jedynie gdy:
1. nie wprowadza lub nie może wprowadzać w błąd;
2. dotyczy towarów lub usług zaspokajających te same potrzeby lub mających ten sam cel;
3. porównuje w sposób obiektywny jedną lub kilka istotnych, odpowiednich, możliwych do zweryfikowania i reprezentatywnych cech tych towarów lub usług, z których jedną może być cena”.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
8 W grudniu 2012 r. spółka Carrefour rozpoczęła telewizyjną kampanię reklamową na szeroką skalę zatytułowaną „Gwarancja najniższej ceny Carrefour”, porównującą ceny 500 towarów znanych marek stosowane w sklepach należących do sieci Carrefour oraz w sklepach należących do sieci konkurencyjnych, w tym w sklepach sieci Intermarché, i oferującą konsumentom zwrot dwukrotności różnicy w cenie, jeśli znajdą oni gdzie indziej niższą cenę.
9 Nadawane spoty reklamowe przedstawiały różnice cen korzystne dla spółki Carrefour, a w szczególności produkty sprzedawane w sklepach sieci Intermarché były w tych spotach przedstawiane jako regularnie droższe od tych sprzedawanych przez spółkę Carrefour. Począwszy od drugiego spotu telewizyjnego wszystkie wybrane do porównania sklepy Intermarché były supermarketami, a sklepy Carrefour – hipermarketami. Informacja ta znajdowała się jedynie na głównej stronie internetowej spółki Carrefour, z zapisaną małymi literami wzmianką, że gwarancja „obowiązuje wyłącznie w sklepach Carrefour i Carrefour Planet” oraz że „nie obowiązuje ona [zatem] w sklepach Carrefour Market, Carrefour Contact, Carrefour City”. W telewizyjnych spotach reklamowych pod nazwą Intermarché pojawiało się zapisane mniejszymi literami słowo „Super”.
10 W dniu 2 października 2013 r., po zażądaniu od spółki Carrefour zaprzestania rozpowszechniania tej reklamy, ITM, będący spółką odpowiedzialną za strategię i politykę handlową sieci sklepów z artykułami spożywczymi należącymi do „grupy Mousquetaires”, obejmującej w szczególności Intermarché Hyper i Intermarché Super, wniósł powództwo przeciwko spółce Carrefour do tribunal de commerce de Paris (sądu handlowego w Paryżu, Francja) w celu uzyskania zasądzenia od tej spółki zapłaty kwoty 3 mln EUR tytułem odszkodowania i zakazu rozpowszechniania spornej reklamy oraz wszelkich form reklamy porównawczej opartej na podobnych zasadach porównania, nakazania zaprzestania, pod groźbą kary pieniężnej, rozpowszechniania w Internecie ośmiu spotów reklamowych, nakazania zaprzestania, pod groźbą kary pieniężnej, jakichkolwiek prezentacji porównujących różnice średnich cen w poszczególnych sklepach w oparciu o pozbawione obiektywizmu zasady porównania oraz nakazania opublikowania przyszłego wyroku.
11 Wyrokiem z dnia 31 grudnia 2014 r. tribunal de commerce de Paris (sąd handlowy w Paryżu) nakazał spółce Carrefour zapłatę na rzecz ITM odszkodowania w wysokości 800 000 EUR, uwzględnił żądania dotyczące zakazania rozpowszechniania spornej reklamy oraz nakazał opublikowanie owego wyroku.
12 Sąd ten stwierdził między innymi, że spółka Carrefour, przyjmując wprowadzający w błąd sposób wyboru punktów sprzedaży, który zakłócał reprezentatywność porównań cen, naruszała wymogi obiektywności wynikające z art. L. 121‑8 kodeksu konsumenckiego, a rzeczone uchybienia względem neutralności i obiektywności porównawczej kampanii reklamowej stanowiły czyny nieuczciwej konkurencji. Sąd ów zauważył także, iż informacje znajdujące się na stronie internetowej spółki Carrefour nie pozwalały konsumentowi mieć wyraźnej świadomości, że porównanie zostało dokonane dla sklepów różnej wielkości.
13 Spółka Carrefour złożyła apelację od rzeczonego wyroku do cour d’appel de Paris (sądu apelacyjnego w Paryżu, Francja) i wniosła, w ramach etapu przygotowania rozprawy, o zwrócenie się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
14 Przed sądem tym spółka Carrefour podniosła, że wykładnia dyrektywy 2006/114, której transpozycję ma zapewnić art. L. 121‑8 kodeksu konsumenckiego, jest niezbędna do rozstrzygnięcia sporu rozpatrywanego w postępowaniu głównym, w odniesieniu do kwestii, czy porównanie cen wybranych produktów jest dozwolone jedynie wówczas, gdy owe produkty były sprzedawane w sklepach tej samej wielkości lub tego samego formatu.
15 ITM sprzeciwił się wnioskowi o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, podnosząc, że przewidziane pytanie nie jest konieczne do rozstrzygnięcia sporu rozpatrywanego w postępowaniu głównym, jako że przedmiotem tego sporu nie jest zakaz porównywania cen produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu, lecz ocena wprowadzającego w błąd charakteru reklamy w zakresie, w jakim konsument nie został wyraźnie i obiektywnie poinformowany o różnicy w formacie lub w wielkości porównywanych sklepów.
16 Sędzia przygotowujący rozprawę zauważył, że właśnie sama zasada reklamy porównawczej cen między sklepami różnego formatu jest podstawą orzeczenia sądu pierwszej instancji, i uznał, że cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu), przed którym toczy się spór w całości, powinien rozstrzygnąć tę kwestię. Ponadto zauważył, że skoro zasada reklamy porównawczej cen pomiędzy sklepami różnego formatu została uznana za zgodną z dyrektywą 2006/114, sąd ów powinien także rozważyć, czy okoliczność, iż sklepy, których ceny zostały porównane, są różnej wielkości lub różnego formatu, stanowi istotną informację w rozumieniu dyrektywy 2005/29, która to informacja powinna obowiązkowo zostać podana do wiadomości konsumenta, i w przypadku odpowiedzi twierdzącej, jakie powinny być zakres lub nośnik rozpowszechniania tej informacji.
17 W powyższych okolicznościach cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 4 lit. a) i c) dyrektywy [2006/114], zgodnie z którym »reklama porównawcza […] jest dozwolona, jeżeli […] nie wprowadza w błąd […] [i] porównuje w sposób obiektywny jedną lub kilka istotnych, odpowiednich, możliwych do zweryfikowania i typowych cech tych towarów i usług«, należy interpretować w ten sposób, że porównanie cen towarów sprzedawanych przez sieci handlowe jest dozwolone, o ile towary te są sprzedawane w sklepach tego samego formatu lub takiej samej wielkości[?]
2) Czy okoliczność, iż sklepy, w których ceny zostały porównane, są różnej wielkości lub różnego formatu, stanowi istotną informację w rozumieniu dyrektywy [2005/29], która powinna obowiązkowo zostać podana do wiadomości konsumenta[?]
3) W przypadku odpowiedzi twierdzącej, jakie powinny być zakres lub sposób rozpowszechniania tej informacji wśród konsumentów[?]”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
18 Poprzez swoje trzy pytania, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 4 lit. a) i c) dyrektywy 2006/114 należy interpretować w ten sposób, że niedozwolona jest reklama taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, dokonująca porównania cen produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu. Sąd ów zapytuje ponadto, czy okoliczność, że sklepy, których ceny są porównywane, są różnej wielkości i różnego formatu, stanowi istotną informację w rozumieniu art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2005/29, do którego odsyła art. 4 lit. a) dyrektywy 2006/114, oraz, w stosownym przypadku, jakie powinny być zakres lub nośnik rozpowszechniania tej informacji.
19 Należy zauważyć, że dyrektywa 2006/114 dokonuje kodyfikacji dyrektywy Rady 84/450/EWG z dnia 10 września 1984 r. dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej (Dz.U. 1984, L 250, s. 17), która, wielokrotnie zmieniana, została uchylona i zastąpiona dyrektywą 2006/114, w ten sposób, że orzecznictwo Trybunału dotyczące wykładni dyrektywy 84/450 ma w pełni zastosowanie do sytuacji objętych zakresem dyrektywy 2006/114.
20 W konsekwencji trzeba również przypomnieć, że dyrektywa 2006/114 przeprowadza wyczerpującą harmonizację warunków dopuszczalności reklamy porównawczej w państwach członkowskich, implikującą z natury, że dopuszczalność reklamy porównawczej należy oceniać wyłącznie w świetle kryteriów ustanowionych przez prawodawcę Unii (wyroki: z dnia 8 kwietnia 2003 r., Pippig Augenoptik, C‑44/01, EU:C:2003:205, pkt 44; z dnia 18 listopada 2010 r., Lidl, C‑159/09, EU:C:2010:696, pkt 22).
21 Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału reklama porównawcza przyczynia się do ukazania w sposób obiektywny zalet poszczególnych porównywalnych produktów i tym samym stymuluje konkurencję między dostawcami towarów i usług w interesie konsumentów, dlatego przesłanki, których spełnienia wymaga się od takiej reklamy, należy interpretować w sposób jak najbardziej dla niej korzystny, czuwając zarazem nad tym, by reklama porównawcza nie była wykorzystywana w sposób antykonkurencyjny i sprzeczny z zasadami uczciwej konkurencji lub mogący szkodzić interesom konsumentów (zob. podobnie wyroki: z dnia 25 października 2001 r., Toshiba Europe, C‑112/99, EU:C:2001:566, pkt 36, 37; z dnia 19 września 2006 r., Lidl Belgium, C‑356/04, EU:C:2006:585, pkt 22; z dnia 18 listopada 2010 r., Lidl, C‑159/09, EU:C:2010:696, pkt 20, 21 i przytoczone tam orzecznictwo).
22 Otóż, po pierwsze, art. 4 dyrektywy 2006/114 nie wymaga, aby format i wielkość sklepów, w których sprzedaje się produkty, których ceny są porównywane, były podobne, i po drugie, porównanie cen porównywalnych produktów sprzedawanych w sklepach różnego formatu lub różnej wielkości samo w sobie może przyczynić się do osiągnięcia celów reklamy porównawczej wskazanych w powyższym punkcie niniejszego wyroku i nie narusza wymogu uczciwej konkurencji ani interesów konsumentów.
23 Jednak reklama porównująca ceny produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu może zostać uznana za dozwoloną w rozumieniu art. 4 dyrektywy 2006/114 jedynie pod warunkiem, że wszystkie wymienione w tym przepisie przesłanki są spełnione.
24 W szczególności taka reklama powinna porównywać ceny w sposób obiektywny i nie powinna wprowadzać w błąd.
25 Po pierwsze, z art. 4 lit. c) dyrektywy 2006/114 wynika bowiem, że ceny należy porównywać w sposób obiektywny (zob. podobnie wyrok z dnia 19 września 2006 r., Lidl Belgium, C‑356/04, EU:C:2006:585, pkt 45).
26 Tymczasem w pewnej sytuacji różnica w wielkości lub formacie sklepów, w których stosowano ceny porównywane przez reklamodawcę, może zakłócić obiektywność porównania. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy reklamodawca i konkurenci, których ceny podano, należą do sieci, z których każda posiada szereg sklepów różnej wielkości i różnego formatu, oraz gdy reklamodawca porównuje ceny stosowane w należących do jego sieci sklepach większych i większego formatu z cenami podanymi w należących do sieci konkurencyjnych sklepach mniejszych i mniejszego formatu, bez wskazania tego w reklamie.
27 Jak wskazał rzecznik generalny w pkt 43 i 57 opinii, ceny towarów codziennego użytku mogą bowiem różnić się w zależności od formatu lub wielkości sklepu, co oznacza, że takie asymetryczne porównanie może mieć skutek w postaci stworzenia lub sztucznego zwiększenia różnicy między cenami reklamodawcy i cenami jego konkurentów, w zależności od wyboru sklepów będących przedmiotem porównania.
28 Po drugie, art. 4 lit. a) dyrektywy 2006/114 wymaga, aby reklama porównawcza nie mogła wprowadzać w błąd w rozumieniu art. 2 lit. b) tej dyrektywy lub w rozumieniu art. 6 i 7 dyrektywy 2005/29.
29 Z przepisów tych wynika, że reklamą wprowadzającą w błąd jest reklama porównawcza, która w jakikolwiek sposób, poprzez działanie lub zaniechanie, może wprowadzić w błąd konsumentów, do których jest skierowana, i może wpłynąć na ich zachowanie gospodarcze lub która z tych powodów może szkodzić konkurentowi. Zgodnie z art. 4 lit. a) dyrektywy 2006/114 w związku z art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2005/29 reklamą wprowadzającą w błąd jest w szczególności reklama, która pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi, stosownie do okoliczności, do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej transakcji lub która zataja takie informacje lub przekazuje je w sposób niejasny, niezrozumiały, dwuznaczny lub z opóźnieniem, i która tym samym może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął.
30 Pomimo że dyrektywa 2005/29 nie definiuje pojęcia „istotnych informacji”, to z jej art. 7 ust. 1 i 2 wynika, że charakter ten mają informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi, stosownie do okoliczności, do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej transakcji oraz których pominięcie tym samym może spowodować podjęcie przez tego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął.
31 Badanie, czy w okolicznościach danej sprawy, mając na względzie krąg konsumentów, do których reklama jest skierowana, dana reklama wprowadza w błąd, powinny przeprowadzać sądy krajowe (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 listopada 2010 r., Lidl, C‑159/09, EU:C:2010:696, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 12 maja 2011 r., Ving Sverige, C‑122/10, EU:C:2011:299, pkt 51). W tym celu sądy te powinny, po pierwsze, wziąć pod uwagę sposób postrzegania tej reklamy przez przeciętnego, właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego konsumenta produktów lub usług będących przedmiotem danej reklamy, oraz po drugie, wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności danej sprawy, mając na względzie – zgodnie z art. 3 dyrektywy 2006/114 – zawarte w reklamie informacje i ogólnie wszystkie jej cechy (zob. podobnie wyrok z dnia 18 listopada 2010 r., Lidl, C‑159/09, EU:C:2010:696, pkt 47, 48 i przytoczone tam orzecznictwo).
32 W niniejszej sprawie reklama, w której reklamodawca – w celu porównania cen produktów sprzedawanych w jego sklepach z cenami produktów sprzedawanych w sklepach konkurencyjnych – przyjmuje z jednej strony ceny stosowane w należących do jego sieci sklepach większych i większego formatu, a z drugiej strony ceny podawane w należących do sieci konkurencyjnych sklepach mniejszych i mniejszego formatu, chociaż wszystkie te sieci posiadają szereg sklepów różnej wielkości i różnego formatu, może wprowadzać w błąd przeciętnego konsumenta, wywołując u niego wrażenie, że wszystkie sklepy należące do tych sieci zostały wzięte pod uwagę przy dokonywaniu porównania i że wskazane różnice cenowe dotyczą wszystkich sklepów każdej sieci, bez względu na ich wielkość lub format, chociaż, z przyczyn wskazanych w pkt 27 niniejszego wyroku, nie musi tak być.
33 Reklama ta może wywierać wpływ na zachowanie gospodarcze konsumenta, powodując, iż ten podejmie decyzję w błędnym przekonaniu, że kupując dane produkty w jakimkolwiek sklepie należącym do sieci reklamodawcy, a nie w sklepach należących do sieci konkurencyjnych, uzyska korzyść wynikającą z różnicy cenowej podkreślanej w reklamie.
34 Z powyższego wynika, że taka reklama może wprowadzać w błąd w rozumieniu art. 4 lit. a) dyrektywy 2006/114.
35 Inaczej jest jednak w sytuacji, gdy konsument jest poinformowany, że dana reklama porównuje ceny stosowane w należących do sieci reklamodawcy sklepach większych lub większego formatu z cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu, ponieważ konsument wie wówczas, że może uzyskać korzyść wynikającą z różnicy cenowej podkreślanej w reklamie, jedynie kupując dane produkty w należących do sieci reklamodawcy sklepach większych lub większego formatu. W konsekwencji – w kontekście takiej reklamy porównującej ceny stosowane w sklepach należących do sieci, z których każda posiada sklepy różnej wielkości lub różnego formatu – informacja ta jest niezbędna konsumentowi do podjęcia świadomej decyzji o zakupie danych produktów w sklepach reklamodawcy, a nie w sklepach konkurencyjnych, a także do tego, by nie powodować podjęcia przez niego decyzji, której inaczej by nie podjął. A zatem w tym kontekście chodzi o istotne informacje w rozumieniu art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2005/29.
36 Z powyższych rozważań wynika, że reklama taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, porównująca ceny produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu, może – jeżeli sklepy te należą do sieci, z których każda posiada szereg sklepów różnej wielkości lub różnego formatu, oraz jeżeli reklamodawca porównuje ceny stosowane w należących do jego sieci sklepach większych lub większego formatu z cenami podawanymi w należących do sieci konkurencyjnych sklepach mniejszych lub mniejszego formatu – nie spełniać wymogu obiektywności porównania wynikającego z art. 4 lit. c) dyrektywy 2006/114 oraz wprowadzać w błąd w rozumieniu art. 4 lit. a) owej dyrektywy, chyba że konsumenci zostali poinformowani, iż porównanie zostało dokonane między cenami stosowanymi w należących do sieci reklamodawcy sklepach większych lub większego formatu a cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu.
37 W odniesieniu do kwestii, jakie powinny być zakres i nośnik rozpowszechniania takich istotnych informacji, należy zauważyć, że dyrektywa 2005/29 nie zawiera żadnego precyzyjnego uregulowania w tym względzie. Niemniej jednak, po pierwsze, z art. 7 ust. 2 owej dyrektywy wynika, że nie należy zatajać istotnych informacji lub przekazywać ich w sposób niejasny, niezrozumiały, dwuznaczny lub z opóźnieniem, a po drugie, z art. 7 ust. 1 i 3 rzeczonej dyrektywy wynika, że w celu oceny, czy informacje zostały pominięte, należy uwzględnić ograniczenia zastosowanego środka przekazu, a w przypadku gdy środek ów nakłada ograniczenia przestrzenne lub czasowe – uwzględnić wszystkie środki podjęte przez przedsiębiorcę w celu udostępnienia informacji konsumentom w inny sposób.
38 W odniesieniu do reklamy takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym z przedstawionych powyżej rozważań wynika, iż informacja, że porównanie zostało dokonane między cenami stosowanymi w należących do sieci reklamodawcy sklepach większych lub większego formatu a cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu, stanowi element, którego brak powoduje, iż jest bardzo prawdopodobne, że reklama uchybia wymogowi obiektywności porównania i ma charakter wprowadzający w błąd. W związku z tym informacja ta powinna nie tylko zostać przekazana w sposób jasny, ale także, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 75–79 opinii, znajdować się w samym przekazie reklamowym.
39 Do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy w sprawie w postępowaniu głównym, w świetle okoliczności niniejszego przypadku, reklama rozpatrywana w postępowaniu głównym uchybia wymogowi obiektywności porównania i ma charakter wprowadzający w błąd, przy uwzględnieniu elementów przywołanych w pkt 31 niniejszego wyroku, w szczególności informacji podanych w samej reklamie w zakresie sklepów należących do sieci reklamodawcy oraz sklepów należących do konkurencyjnych sieci, w których stosowane ceny zostały porównane, jako że elementy te są istotne dla oceny zarówno obiektywności porównania, jak i charakteru wprowadzającego w błąd omawianej reklamy.
40 W świetle całości powyższych rozważań na zadanie pytania należy udzielić następujących odpowiedzi:
– art. 4 lit. a) i c) dyrektywy 2006/114 w związku z art. 7 ust. 1–3 dyrektywy 2005/29 należy interpretować w ten sposób, że w rozumieniu pierwszego z tych przepisów niedozwolona może być reklama taka jak rozpatrywana w postępowania głównym, porównująca ceny produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu, jeżeli sklepy te należą do sieci, z których każda posiada szereg sklepów różnej wielkości lub różnego formatu, oraz jeżeli reklamodawca porównuje ceny stosowane w należących do jego sieci sklepach większych lub większego formatu z cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu, chyba że konsumenci zostali poinformowani w sposób jasny i w samym przekazie reklamowym, że porównanie zostało dokonane między cenami stosowanymi w należących do sieci reklamodawcy sklepach większych lub większego formatu i cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu;
– w celu oceny dopuszczalności takiej reklamy do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy w sprawie w postępowaniu głównym, w świetle okoliczności niniejszego przypadku, rozpatrywana reklama nie spełnia wymogu obiektywności porównania lub ma charakter wprowadzający w błąd, po pierwsze, poprzez uwzględnienie sposobu postrzegania tej reklamy przez przeciętnego, właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego konsumenta danych produktów, i po drugie, poprzez uwzględnienie informacji znajdujących się w omawianej reklamie, w szczególności tych dotyczących sklepów należących do sieci reklamodawcy oraz sklepów należących do konkurencyjnych sieci, w których stosowane ceny zostały porównane, i ogólnie wszystkich cech tej reklamy.
W przedmiocie kosztów
41 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 4 lit. a) i c) dyrektywy 2006/114/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej w związku z art. 7 ust. 1–3 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych”) należy interpretować w ten sposób, że w rozumieniu pierwszego z tych przepisów niedozwolona może być reklama taka jak rozpatrywana w postępowania głównym, porównująca ceny produktów sprzedawanych w sklepach różnej wielkości lub różnego formatu, jeżeli sklepy te należą do sieci, z których każda posiada szereg sklepów różnej wielkości lub różnego formatu, oraz jeżeli reklamodawca porównuje ceny stosowane w należących do jego sieci sklepach większych lub większego formatu z cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu, chyba że konsumenci zostali poinformowani w sposób jasny i w samym przekazie reklamowym, że porównanie zostało dokonane między cenami stosowanymi w należących do sieci reklamodawcy sklepach większych lub większego formatu i cenami podawanymi w należących do konkurencyjnych sieci sklepach mniejszych lub mniejszego formatu.
W celu oceny dopuszczalności takiej reklamy do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy w sprawie w postępowaniu głównym, w świetle okoliczności niniejszego przypadku, rozpatrywana reklama nie spełnia wymogu obiektywności porównania lub ma charakter wprowadzający w błąd, po pierwsze, poprzez uwzględnienie sposobu postrzegania tej reklamy przez przeciętnego, właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego konsumenta danych produktów, i po drugie, poprzez uwzględnienie informacji znajdujących się w omawianej reklamie, w szczególności tych dotyczących sklepów należących do sieci reklamodawcy oraz sklepów należących do konkurencyjnych sieci, w których stosowane ceny zostały porównane, i ogólnie wszystkich cech tej reklamy.
Podpisy